The truth about the the civil union in Greece | Ilias Papadopoulos | TEDxAlexandroupolis - YouTube
Μεταγραφή: Venia Kiriaki Επιμέλεια: Lucas Kaimaras
Καλησπέρα.
(Χειροκρότημα)
Έχει γίνει πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας
για το Σύμφωνο Συμβίωσης.
Ουσιαστικά, για την ελεύθερη συμβίωση
και την ανάγκη της νομικής κατοχύρωσης αυτής μέσω του Συμφώνου Συμβίωσης.
Τι είναι όμως στ' αλήθεια το Σύμφωνο Συμβίωσης;
Και τι δικαιώματα κατοχυρώνει
με την υπογραφή του από τους συμβαλλόμενους;
Θα ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με ένα δεδομένο.
Στην Ελλάδα του 2017
είναι αδιαμφισβήτητο πλέον ότι ο καθένας είναι ελεύθερος
να επιλέξει τόσο την οικογενειακή του όσο και την ερωτική του ζωή.
Η επιλογή του αυτή αποτελεί κομμάτι της προσωπικότητάς του,
η ελεύθερη ανάπτυξη της οποίας προστατεύεται από το ίδιο το Σύνταγμα.
Η νομιμότητα της ελεύθερης συμβίωσης στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία
δεν αμφισβητείται στη χώρα μας όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Δε θεωρείται πια ότι αντίκειται στα χρηστά ήθη,
σε αντίθεση με τις εμμονικά σταθερές αντιλήψεις βέβαια της εκκλησίας μας.
Στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία
οι νέοι θεωρούν ότι μπορούν να δημιουργήσουν οικογένεια
ή ακόμη και να αποκτήσουν τέκνο,
χωρίς απαραίτητα να τελέσουν γάμο.
Αυτά τα δεδομένα είχαν ως αποτέλεσμα,
τουλάχιστον τα τελευταία τριάντα χρόνια στη χώρα μας,
να αυξηθεί ο αριθμός των ελεύθερων συμβιώσεων
στη σύγχρονη κοινωνία.
Είτε αυτές πρόκειται για συμβιώσεις ανάμεσα σε ομόφυλα,
όσο και σε ετερόφυλα ζευγάρια.
Τι είναι όμως στ' αλήθεια η ελεύθερη συμβίωση;
Και σε τι την καθιστά διαφορετική από μια απλή ερωτική σχέση;
Η ελεύθερη συμβίωση προϋποθέτει
τη συμβίωση μεταξύ δύο προσώπων, ενός ζευγαριού.
Ιδρύεται ελεύθερα και λύεται ελεύθερα.
Απαραίτητο λοιπόν χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο της συμβίωσης,
το οποίο όμως πρέπει να συνοδεύεται κι από το στοιχείο της μονιμότητας.
Αυτά τα δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά
διαφοροποιούν την ελεύθερη συμβίωση
από την απλή ερωτική σχέση ή από τη συγκατοίκηση.
Παρά λοιπόν τα ως άνω δεδομένα,
ότι η ελεύθερη συμβίωση αποτελεί μια πραγματική κατάσταση
στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία,
πριν το έτος 2008
κατά το οποίο θεσπίστηκε στη χώρα μας το Σύμφωνο Συμβίωσης
με την αρχική του μορφή,
ο Έλληνας νομοθέτης είχε ουσιαστικά κλειστά τα μάτια του
απέναντι στην ελεύθερη συμβίωση.
Μπορεί να μην απαγορευόταν,
αλλά δεν είχε θεσπιστεί και νομικά.
Ο Έλληνας νομοθέτης είναι αλήθεια ότι,
στην προσπάθειά του να κατοχυρώσει το γάμο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο
και να τον διαχωρίσει από εναλλακτικές μορφές οικογένειας,
επηρεασμένος πάντοτε κι από το εκκλησιαστικό δίκαιο,
απέρριπτε την ελεύθερη συμβίωση
και για πολλά χρόνια απέφευγε να νομοθετήσει.
Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό πως σε άλλες χώρες της Ευρώπης,
όπως παραδείγματος χάρη στη Δανία,
υπήρχε Σύμφωνο Συμβίωσης από το 1989,
ή στη Γαλλία από το 1999.
Πώς λοιπόν,
από την απόλυτη αυτή έλλειψη νομικής κατοχύρωσης στη χώρα μας,
φτάσαμε το 2008
στη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης για τα ετερόφυλα ζευγάρια,
και το 2015
στην επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια;
Η θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης αποτέλεσε στ' αλήθεια
προϊόν εκσυγχρονισμού και ωριμότητας της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας;
Ή μήπως υπήρξε προϊόν εξαναγκασμού;
Στην κατανόηση των αιτίων
που οδήγησαν στη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης,
θεωρώ ότι θα μας βοηθήσει
η αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα που μεσολάβησαν μέχρι τη θέσπιση.
Βρισκόμαστε στον Απρίλιο του 2006.
Για πρώτη φορά στη Βουλή των Ελλήνων,
κατατίθεται επίσημα πρόταση για σχέδιο νόμου
με το οποίο θα θεσπίζεται η ελεύθερη συμβίωση
και για τα ομόφυλα και για τα ετερόφυλα ζευγάρια.
Βέβαια, η πρόταση αυτή δεν έτυχε θετικής ανταπόκρισης
γιατί δεν είχε καν προταθεί από το κυβερνών κόμμα,
αλλά από την αξιωματική αντιπολίτευση.
Φτάνουμε στον Ιούνιο του 2008.
Πολλοί από εσάς θα θυμάστε ότι ο αείμνηστος πλέον δήμαρχος της Τήλου,
ο Αναστάσιος Αλιφέρης,
πραγματοποιεί τους δύο πρώτους πολιτικούς γάμους στην Ελλάδα
ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια.
Έναν ανάμεσα σε δυο γυναίκες και έναν ανάμεσα σε δύο άντρες.
Οι γάμοι αυτοί στη συνέχεια ακυρώθηκαν από το Εφετείο Δωδεκανήσου,
έτσι κρίθηκαν ανυπόστατοι,
αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός
ότι οι συγκεκριμένοι γάμοι επανέφεραν στο προσκήνιο
την ανάγκη για τη νομική κατοχύρωση της ελεύθερης συμβίωσης στην Ελλάδα.
Μόλις λίγους μήνες μετά,
-δεν είναι τυχαίο αυτό, το τονίζω-
το Νοέμβριο 2008, με τον νόμο 3719/2008,
θεσπίζεται στην Ελλάδα το Σύμφωνο Συμβίωσης.
Βέβαια, προς απογοήτευση πολλών,
αποκλειστικά και μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια.
Τον Νοέμβριο του 2013, όπως επίσης πολλοί θα έχετε ακούσει,
μετά από έναν μακροχρόνιο αγώνα που ξεκινά από το 2009,
η Ελλάδα καταδικάζεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Για ποιο λόγο;
Διότι το Δικαστήριο έκρινε ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών
από το Σύμφωνο Συμβίωσης στην Ελλάδα κατά το έτος 2008
προσβάλλει δύο βασικές αρχές:
προσβάλλει την απαγόρευση των διακρίσεων
και από την άλλη προσβάλλει και το δικαίωμα
στην προστασία της ιδιωτικής ζωής και της οικογενειακής ζωής.
Θα σας αναφέρω ένα χαρακτηριστικό κομμάτι της απόφασης,
πίσω από το οποίο κρύβεται και το νόημα αυτής.
Το Ευρωπαικό Δικαστήριο λοιπόν, έκρινε ότι ένα ζευγάρι ομοφυλοφύλων,
το οποίο διαβιώνει σε μια σταθερή σχέση,
απολαμβάνει οικογενειακής ζωής
όπως ακριβώς κι ένα ετερόφυλο ζευγάρι.
Με αυτή λοιπόν την απόφαση,
ανοίγει για πρώτη φορά ο δρόμος και στην Ελλάδα για την αναγνώριση
και αυτού του τύπου οικογένειας στη χώρα μας.
Σημειωτέον βέβαια εδώ, να τονίσω ότι
η χώρα μας παράλληλα καταδικάζεται να καταβάλλει αποζημίωση 5.000 ευρώ
σε κάθε έναν από τους εννιά συνολικά προσφεύγοντες στο Ευρωπαικό Δικαστήριο
και παράλληλα απειλείται για αποβολή από το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Φτάνουμε λοιπόν μετά από αυτή τη σημαδιακή απόφαση στο Δεκέμβριο 2015,
οπότε και με τον νόμο 4356/2015
ψηφίζεται στην Ελλάδα της κρίσης
και η επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια.
Τι είναι όμως στ' αλήθεια το Σύμφωνο Συμβίωσης;
Το Σύμφωνο Συμβίωσης είναι μια σύμβαση.
Είναι μια σύμβαση που προϋποθέτει δύο συμβαλλόμενους, ένα ζευγάρι.
Θεσπίζεται ενώπιον συμβολαιογράφου και απαιτεί αυτοπρόσωπη παρουσία.
Η ισχύς του, επίσης, ξεκινά με την κατάθεση αντιγράφου της σύμβασης
στο ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας των συμβαλλομένων.
Χαρακτηριστικό του Συμφώνου Συμβίωσης αποτελεί ότι,
κατά βάση,
ρυθμίζεται με βάση την ελεύθερη βούληση των συμβαλλομένων.
Δηλαδή, αυτοί αποφασίζουν οι ίδιοι μέχρι ποιο σημείο θα θεσπίσουν νομικά,
θα κατοχυρώσουν νομικά την ελεύθερή τους συμβίωση.
Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα,
με την ισχύουσα μορφή του Συμφώνου Συμβίωσης,
όταν αυτό υπογραφεί από δύο συμβαλλόμενους, από ένα ζευγάρι,
κάποια θέματα ρυθμίζονται αυτοδίκαια από τον νόμο.
Παραδείγματος χάριν, αν υπογράψουν δυο συμβαλλόμενοι το Σύμφωνο,
αποκτούν αυτοδίκαια εκ του νόμου τη σχέση μεταξύ συζύγων.
Έτσι, παραδείγματος χάριν, όταν λυθεί το Σύμφωνο Συμβίωσης,
μπορεί ο ένας να διεκδικήσει διατροφή από τον άλλον.
Τώρα, αυτό είναι θεωρητικά το Σύμφωνο Συμβίωσης.
Εδώ όμως αναζητούμε την αλήθεια,
την ουσία.
Τι είναι επί της ουσίας το Σύμφωνο Συμβίωσης πέρα από μία σύμβαση;
Στο ερώτημα αυτό θεωρώ ότι -
στην απάντηση του ερωτήματος αυτού θα μας βοηθήσουν κάποιες ερωτήσεις,
που, σύμφωνα με τη δική μου άποψη, μπορεί να τις έχει ο καθένας από εμάς.
Είναι λοιπόν το Σύμφωνο Συμβίωσης ισότιμο με το γάμο
σήμερα στην Ελλάδα;
Όχι. Το Σύμφωνο Συμβίωσης δεν είναι ισότιμο με το γάμο στην Ελλάδα.
Το Σύμφωνο Συμβίωσης παρουσιάζεται ως μία εναλλακτική μορφή μόνιμης συμβίωσης
και, στις ίδιες τις διατάξεις του νόμου,
γίνεται ξεκάθαρη η υπεροχή του γάμου έναντι του Συμφώνου Συμβίωσης.
Τι εννοώ συγκεκριμένα;
Υπάρχουν πολύ βασικές διαφορές.
Υπάρχει σημαντική διαφορά κατ' αρχάς ως προς τον τρόπο σύναψης.
Όπως είπα και πριν,
το Σύμφωνο Συμβίωσης
καταρτίζεται με ένα συμβόλαιο, με μία σύμβαση.
Ο πολιτικός ή θρησκευτικός γάμος στην Ελλάδα
εξακολουθεί και έχει έναν συγκεκριμένο τύπο.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει κι ως προς τη λύση.
Το Σύμφωνο Συμβίωσης, όπως θα πούμε αναλυτικά παρακάτω,
λύεται πιο εύκολα, με τον ίδιο τρόπο, με μια σύμβαση.
Ο πολιτικός και ο θρησκευτικός γάμος στην Ελλάδα,
ακόμα και σήμερα, για να λυθεί, απαιτεί δικαστική απόφαση.
Άλλη χαρακτηριστική διαφορά είναι η φορολογική αντιμετώπιση.
Τα ζευγάρια που υπογράφουν το Σύμφωνο Συμβίωσης
δεν είναι υποχρεωμένα να συνυποβάλλουν φορολογική δήλωση,
να υποβάλλουν κοινή φορολογική δήλωση.
Έχουν μεν το δικαίωμα αυτό,
αλλά δεν τους υποχρεώνει ο νόμος όπως τα παντρεμένα ζευγάρια.
Το τελευταίο - μια ακόμη διαφορά, και πιο ουσιαστική κατ' εμέ,
η οποία υποδηλώνει και υπογραμμίζει την υπεροχή του γάμου
έναντι του Συμφώνου Συμβίωσης,
είναι το γεγονός ότι το Σύμφωνο Συμβίωσης
λύεται αυτοδίκαια σύμφωνα με το νόμο,
αν ένας από τους συμβαλλόμενους τελέσει γάμο.
Αξίζει να σημειωθεί βέβαια
ότι υπάρχουν και πολλές ομοιότητες του Συμφώνου Συμβίωσης με το γάμο σήμερα.
Όπως ανέφερα και πριν,
όταν υπογράψουν δυο συμβαλλόμενοι το Σύμφωνο Συμβίωσης,
αποκτούν αυτοδικαίως σχέση συζύγων από γάμο.
Κληρονομικά, ο ένας πλέον κληρονομεί τον άλλον
με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως κι ένα ζευγάρι που έχει τελέσει γάμο.
Επιπλέον,
τα πρόσωπα τα οποία συνάπτουν το Σύμφωνο Συμβίωσης,
με νόμο του 2016
έχουν πλέον και τα ίδια κοινωνικο-ασφαλιστικά δικαιώματα.
Μπορεί ο ένας να διεκδικήσει σύνταξη χηρείας σε περίπτωση θανάτου του άλλου.
Αυτές λοιπόν είναι πολύ σημαντικές ομοιότητες
ανάμεσα στον γάμο και στο Σύμφωνο Συμβίωσης.
Επόμενη ερώτηση λοιπόν:
Μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει το επώνυμο του άλλου συμβαλλόμενου
όταν υπογράψουν Σύμφωνο Συμβίωσης;
Η απάντηση είναι πως κοινωνικά, ναι, μπορεί.
Νομικά όμως, όχι.
Κι αυτή η διαφορά υποδηλώνει την υπεροχή του γάμου
έναντι του Συμφώνου Συμβίωσης.
Όταν δύο άνθρωποι παντρευτούν,
ο ένας έχει το δικαίωμα να αλλάξει το επώνυμό του
και να πάρει το επώνυμο του συζύγου.
Στο Σύμφωνο Συμβίωσης δεν ισχύει αυτό.
Μια ακόμα πολύ σημαντική ερώτηση.
Προβλέπονται τα ίδια δικαιώματα
στα ομόφυλα και στα ετερόφυλα ζευγάρια σήμερα
που συνάπτουν Σύμφωνο Συμβίωσης;
Η απάντηση είναι πως, κατά βάση,
προβλέπονται τα ίδια ακριβώς δικαιώματα.
Υπάρχει όμως μια πολύ σημαντική διαφορά.
Η διαφορά αυτή ονομάζεται «τεκμήριο πατρότητας».
Θα μου πείτε, τι σημαίνει αυτό;
Όταν ένα ετερόφυλο ζευγάρι
συνάπτει Σύμφωνο Συμβίωσης
και στη διάρκεια αυτού γεννηθεί τέκνο,
το παιδί αυτό θεωρείται ότι έχει ως πατέρα
τον άντρα συμβαλλόμενο.
Το γεγονός αυτό όμως δεν ισχύει στην περίπτωση που το Σύμφωνο Συμβίωσης
το έχει υπογράψει ένα ομόφυλο ζευγάρι.
Στην περίπτωση που γεννηθεί τέκνο
από ζευγάρι το οποίο έχει υπογράψει Σύμφωνο Συμβίωσης,
-ομόφυλο ζευγάρι που έχει υπογράψει Σύμφωνο Συμβίωσης-
το τέκνο θεωρείται ότι έχει -
έχει συγγενικές σχέσεις με το άτομο που το έφερε στη ζωή.
Ο άλλος συμβαλλόμενος δεν έχει δικαιώματα επί του τέκνου.
Τώρα, ως προς το θέμα της υιοθεσίας,
δεν προβλέπεται η από κοινού υιοθεσία,
εκτός αν το ζευγάρι τελέσει γάμο.
Είναι ξεκάθαρο αυτό.
Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ του Ελληνικού Συμφώνου Συμβίωσης
και άλλων Ευρωπαϊκών;
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει μια κοινή Ευρωπαϊκή γραμμή.
Υπάρχουν χώρες όπως στην Ελλάδα
που έχουν θεσπίσει το Σύμφωνο Συμβίωσης
το οποίο δεν είναι ισότιμο με τον γάμο,
υπάρχουν χώρες οι οποίες έχουν ψηφίσει το Σύμφωνο Συμβίωσης
και είναι ισότιμο με τον γάμο,
και υπάρχουν βέβαια και χώρες, όπως είναι η Βουλγαρία,
οι οποίες δεν έχουν καν κατοχυρώσει νομικά την ελεύθερη συμβίωση.
Και μία τελευταία ερώτηση:
Πώς λύεται άραγε το Σύμφωνο Συμβίωσης;
Το Σύμφωνο Συμβίωσης στη χώρα μας λύεται με τρεις συγκεκριμένους τρόπους.
Ο πρώτος είναι παρόμοιος με αυτόν που καταρτίζεται.
Με μία σύμβαση στον συμβολαιογράφο.
Ο δεύτερος είναι με μια μονομερή δήλωση
του ενός συμβαλλομένου προς τον άλλον.
Απαιτείται βέβαια να παρέλθουν τρεις μήνες.
Και ο τρίτος, όπως προείπαμε, είναι ότι λύεται αυτοδικαίως,
αν ένας από τους συμβαλλόμενους τελέσει είτε πολιτικό, είτε θρησκευτικό γάμο.
Αυτή λοιπόν ήταν μια σύντομη παρουσίαση
του Συμφώνου Συμβίωσης στη χώρα μας.
Και στο σημείο αυτό θα ήθελα να ρωτήσω εσάς.
Μετά από αυτή τη σύντομη παρουσίαση,
πόσοι από εσάς αλήθεια πιστεύουν
ότι το Σύμφωνο Συμβίωσης
ήταν ένα βήμα προόδου για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία;
Μάλιστα.
Εγώ προσωπικά έχω μια ξεκάθαρη άποψη ως προς αυτό.
Θεωρώ ότι το Σύμφωνο Συμβίωσης,
ως επιλογή για ένα ετερόφυλο ζευγάρι,
ως επιλογή ανάμεσα σε έναν πολιτικό γάμο ή σε ένα θρησκευτικό γάμο,
αλλά και ως νομική κατοχύρωση για ένα ομόφυλο ζευγάρι,
έστω και με την ισχύουσα μορφή,
όπου σε καμιά περίπτωση δεν είναι ισότιμη με τον γάμο,
θεωρώ ότι είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα προόδου και εξέλιξης
για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Γιατί;
Γιατί το Σύμφωνο Συμβίωσης
στηρίζεται στην ελεύθερη βούληση των συμβαλλομένων.
Παρέχει τη δυνατότητα στους συμβαλλόμενους
να καθορίσουν αυτοί τα όρια
μέχρι των οποίων θα κατοχυρώσουν νομικά τη συμβίωσή τους.
Η δε ρύθμιση αυτή -πολύ σημαντικό-
πραγματοποιείται μακριά από θρησκευτικούς τύπους και αρχές
και ενώ λύεται με την ίδια ευκολία
μακριά από μακροχρόνιες, πολυέξοδες δικαστικές διαμάχες.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας
από τη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης μέχρι και σήμερα,
τα Σύμφωνα Συμβίωσης αυξάνονται συνεχώς.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ζούμε στην Ελλάδα της κρίσης
κι ότι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο κι ο οικονομικός παράγοντας.
Το Σύμφωνο Συμβίωσης θεωρείται
πολύ πιο οικονομική λύση από έναν πολιτικό γάμο,
διότι γάμος στην Ελλάδα σημαίνει τελετή,
και τελετή σημαίνει έξοδα.
Επί της ουσίας όμως,
ποιά είναι η αλήθεια που κρύβεται
πίσω από τη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης;
Τι είναι αυτό που επιτεύχθηκε επί της ουσίας
με τη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης στην Ελλάδα;
Η αλήθεια είναι ότι με το Σύμφωνο Συμβίωσης στην Ελλάδα
θεσπίστηκε νομικά, θεμελιώθηκε νομικά,
μια κατάσταση πραγματική στη χώρα μας.
Η ελεύθερη συμβίωση.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια η ελεύθερη συμβίωση υπάρχει στη χώρα μας,
είτε ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια είτε ανάμεσα σε ετερόφυλα ζευγάρια,
και με τον τρόπο αυτό, με τη θέσπιση του Συμφώνου Συμβίωσης,
άνοιξε ο δρόμος για την αναγνώριση
και μιας άλλης μορφής οικογένειας στη χώρα μας.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)
