Wel een studieschuld, amper beter onderwijs
Vier jaar geleden werd de basisbeurs afgeschaft.
De slager hoefde niet meer te betalen voor de advocatenzoon en het werd zo eerlijker.
Niemand kreeg meer een beurs van de overheid cadeau.
Het werd een lening.
Maar je mocht er dan wel langer over doen om die lening terug te betalen.
Zo werd de invoering van het leenstelsel, of het studievoorschot...
...door de politiek verkocht. En dat niet alleen...
Mooie woorden, maar studenten waren er niet blij mee.
Ik vind het allemaal een beetje scheef om wel te zeggen het onderwijs verbeteren... ...
...maar we halen wel die basisbeurs weg.
Het geld verschoof dus van de bankrekening van de student...
...naar de kas van de hogescholen en universiteiten.
En al dat extra geld dat zou oplopen tot...
...tot maximaal 1 miljard euro in 2026...
...tot 1 miljard euro...
...ongeveer 1 miljard euro per jaar...
En kijk: dit was het persbericht van de overheid.
We zijn nu vier jaar verder.
En wij zijn wel benieuwd wat er met dat beloofde miljard gebeurd is.
Tot 1 miljard dus voor beter onderwijs, maar merken de studenten dat zelf eigenlijk al?
Nee.
Ik weet wel dat een aantal van mijn docenten in ieder geval niet tevreden zijn...
...en niet het idee hebben dat dat miljard is geïnvesteerd in het onderwijs.
Ik denk dat de kwaliteit van onze opleiding echt veel hoger kan, als er meer ruimte en geld is.
Ehm... nee, niet echt.
Daar dus geen idee.
We gingen daarna bellen met leden van de Tweede Kamer, die moeten de minister controleren op dat geld.
Maar ook zij weten niet echt waar het is.
Ja, dat kan ik niet vertellen. Ik zou dat graag willen...
...het is een heel groot bedrag en we weten het eigenlijk niet.
Uit de begroting van het ministerie kan ik het niet halen.
We hebben in debatten, maar ook schriftelijk aan de minister een aantal keer gevraagd...
'...Hoe zit dat nou met dat geld? Waar blijft het geld?'
Maar ook uit die debatten werd voor ons in ieder geval...
... niet heel duidelijk waar dat geld is gebleven.
We zijn dus zelf de papieren ingedoken...
...en dat was nog niet zo gemakkelijk, merkte collega Rolinde op de redactie.
Dat is echt een verschrikkelijke taak.
Je moet eigenlijk gaan kijken in allerlei overheidsdocumenten...
...de Memorie van Toelichting bij de wet van de invoering van het leenstelsel...
...maar ook de Rijksbegroting, de Voorjaarsnota's...
...en dan nog is het lastig om te vinden, want er staat allerlei rare droge taal...
...en kleine lettertjes bij de tabellen...
...en het is heel moeilijk om te lezen.
Maar het is toch gelukt en we beginnen even bij het begin...
...geld dat eerst naar de studiebeurs ging...
...dat zou geïnvesteerd worden in de kwaliteit van het onderwijs.
1 miljard euro dus. En dat bedrag zochten we in de begrotingen.
Te beginnen bij het jaar dat de studiebeurs werd afgeschaft: 2015.
Geen 1 miljard...
...nog geen 1 miljard...
...hier ook niet...
...en als je dan naar deze grafiek kijkt...
...dan zie je meteen dat na de afschaffing van de basisbeurs...
...er vrijwel geen geld vrijkomt voor investeringen in onderwijs.
Dat zit zo.
De overheid krijgt z'n inkomsten als een student zijn diploma haalt.
Vroeger werd een lening dan omgezet in een gift nu kan de overheid dat geld in kas houden.
Dat geld komt dus pas binnen als een student zonder basisbeurs zijn diploma haalt.
Dat worden er de komende jaren alleen maar meer en dat geld loopt dus op.
Dan zou de echte zilvervloot dus wel over een aantal jaar moeten binnenkomen, in 2026.
Maar is dat beloofde potje van 1 miljard dan wel beschikbaar voor investeringen in onderwijs?
Kijk mee.
In 2026 komt er uit dat studievoorschotmiddelen-potje 915 miljoen euro vrij.
Maar er zijn ook nog een aantal regelingen die van dat bedrag af werden gesnoept.
Zo werd de regeling voor het terugbetalen ruimer.
Dat hoef je nu pas te doen als je het minimuloon verdient, in plaats van loon op bijstandsniveau.
Maar dat kost de overheid geld, dus...
Het systeem moest ook nog een stukje socialer worden gemaakt. Studenten met bijvoorbeeld een handicap...
...of arme ouders moesten meer kunnen bijlenen.
En dat gaat ook weer af, van die 1 miljard.
Maar daar blijft het niet bij.
Er moesten ook nog tekorten of overschotten uit het verleden worden weggewerkt.
In begrotingstaal: een kasschuif.
Hou je over 818 miljoen.
Maar we gaan door.
Van die 818 miljoen bestaat 118 miljoen uit vouchers.
Dat zijn een soort tegoedbonnen waarmee studenten die tijdens het leenstelsel zijn gaan studeren...
...een tweede studie konden doen.
Maar dat geld wordt dus niet echt geïnvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs.
Dus: eraf.
Hou je onder de streep over: maximaal 700 miljoen euro.
De overheid dacht dat bedrag nog te kunnen opkrikken met een reiskorting die de NS zou geven...
...als colleges later zouden beginnen en studenten dus minder in de spits zouden reizen.
Zou 200 miljoen euro moeten opleveren...
...maar die deal: die ging niet door.
Geen 1 miljard dus.
Tot zover 2026, dan nu terug naar 2018.
Want dat was het jaar dat er voor het eerst wat geld vrijkwam. Zo'n 55 miljoen euro.
En de overheid deed daar samen met de hogescholen en universiteiten...
...nog wat geld bij: tot 200 miljoen euro.
Maar ja, dat is dus nog geen 1 miljard.
En dan zijn de algemene bezuinigingen, die sinds 2015 op de onderwijsbegroting zijn ingevoerd...
...nog niet eens meegerekend.
En scholen voelen dat natuurlijk wel.
Dat faculteiten heel duidelijk zeggen: op allerlei manieren wordt er bezuinigd...
...maar we moeten ook extra investeren in de kwaliteit van het hoger onderwijs.
En dat schuurt gewoon heel erg.
Dat je aan de ene kant leuke extra plannen aan het bedenken bent om het onderwijs beter te maken...
En aan de andere kant wel moet snijden in het aantal docenten, het aantal nakijkuren...
Dus dat is wel heel moeilijk op dit moment.
Volg jij het nog? In Den Haag hebben ze er ook moeite mee.
Wat ons irriteert...
...is dat door dit kabinet wordt gezegd: 'wij investeren enorm in onderwijs.'
En er wordt geïnvesteerd in onderwijs...
...maar aan de andere kant, en dat maak het ook zo moeilijk om die onderwijsbegroting goed te doorgronden...
...merk je dat er telkens geld van af wordt gehaald.
Een doelmatigheidskorting...
...een bezuiniging van het vorige kabinet die blijft staan...
...en dat wij wel eens de indruk hebben dat we met een vergrootglas moeten zoeken...
...hoe zit dat nou precies? Hoe zit dat met al die plussen en minnen?
Die andere bezuinigingen waar ze het over heeft...
...die hebben wij nog niet meegerekend...
...maar als je die meetelt in wat er aan geld beschikbaar komt voor het hoger onderwijs...
...dan blijft er van die investeringen van 200 miljoen niet zo veel meer over.
Nee, lang verhaal kort: het is super ingewikkeld.
Maar naar welke bedragen je ook kijkt...
...1 miljard euro...
...1 miljard euro...
...ongeveer 1 miljard per jaar...
...1 miljard wordt het niet.
Maar er is dus ook goed nieuws...
...er is dus wel wat geld uitgegeven aan beter onderwijs.
Dit in 2018...
...en dit in 2019.
Volgende vraag: waar gingen die miljoenen heen?
Eerst weer even terug naar de beloftes...
De studiebeurs werd in 2015 afgeschaft...
...maar pas vanaf 2018 begon de overheid met geld uitkeren aan het hoger onderwijs.
En om ervoor te zorgen dat de studenten die in 2015 gingen studeren...
...ook de voordelen hadden van het nieuwe systeem...
...gingen de universiteiten en hogescholen alvast zelf investeren
Die 'voorinvesteringen' deden ze tussen 2015 en 2017...
...en er zou 860 miljoen euro naar de kwaliteit van het onderwijs zijn gegaan.
Zou, want de Algemene Rekenkamer onderzocht die 'voorinvesteringen'...
...en ontdekte dat het extra geld vooral ging naar investeringen die toch al gepland stonden.
Slechts een derde van het geld ging ook echt naar de kwaliteit van het onderwijs.
Lekker dan: ben je in 2015 of 2016 gaan studeren...
...heb je én geen basisbeurs...
...en nauwelijks iets meegekregen van de verbetering van de kwaliteit van onderwijs.
Maar wel de kopzorgen.
Hoe hoog is je studieschuld?
Vijftigduizend...
...ja, dat is ook een absurd hoog bedrag...
...dat ik er helemaal geen vat op heb hoeveel ik eigenlijk geleend heb.
Hoeveel geld ik moet verdienen om dat weer terug te betalen.
Het is eigenlijk allemaal een beetje een grote waas geworden...
...dat is wel waar ik me nu zorgen om maak.
Na 2018, na dat kritische rapport van de Algemene Rekenkamer...
...kwamen er strengere eisen waar die kwaliteitsgelden naartoe moesten.
Uni's en hogescholen moeten het uitgeven aan een van de volgende zes zaken.
En ze moeten hun plannen voor 2019 tot 2024 vooraf laten checken bij de NVAO...
...dat is de organisatie die de kwaliteit van het onderwijs keurt.
Maar dat loopt allemaal nog niet zo lekker.
Op dit moment zijn er nog maar 6 plannen van de 17 universiteiten goedgekeurd.
En van de 37 hbo's nog maar 1 plan.
En waar hebben universiteiten en hogescholen dat geld dan aan uitgegeven?
Dat probeerden wij ook uit te zoeken. En dat is nog een hele klus.
Als je dat wil uitzoeken, moet je bijvoorbeeld kijken naar de jaarverslagen en begrotingen...
En dan zie je vaak dat de verantwoording, die de onderwijsinstellingen geven...
...ongeveer een paragraaf is op een document van 200 kantjes.
Waar het ook in te vinden is, zijn de kwaliteitsafspraken.
Dat zijn de notities die de universiteiten en hogescholen hebben geschreven voor de komende vijf jaar.
Maar die zijn niet openbaar.
Dus daar moet je dan beslag op zien te leggen. Is ons wel gelukt voor driekwart van de universiteiten.
En dan ben je er eigenlijk ook nog niet, want dan zijn er ook nog de facultaire plannen.
Maar ook dat zijn, zoals je hier bijvoorbeeld ziet, een kantje of twintig...
En ja, ik zit nu te bladeren, maar het is in het Engels, ik zie geen tabel.
Kortom: wollige plannen. Al verschilt het wel per instelling.
Bij de Universiteit Twente konden ze wel aangeven waar die voorschotsgelden naartoe zijn gegaan.
En dus: gingen we bij ze langs.
We zitten hier met een aantal studententeams...
...dus de ene bouwt een auto, de andere maakt een elektrische motorfiets.
De ene maakt een voetbalrobot, de ander een boot. Dus er zijn van allerlei dingen.
En eigenlijk doen we ook mee aan een individuele race.
In Enschede is er per team 12.500 euro vanuit het studievoorschotsmiddelen gestoken.
En wij hebben dat natuurlijk het meest geïnvesteerd in onze auto.
We bouwen een auto die op waterstofgas rijdt.
En daarvoor heb je een brandstofcel nodig die dat water omzet in energie.
En mede doordat de universiteit ons gesponsord heeft...
...hebben we een van de beste brandstofcellen kunnen kopen voor onze auto.
En daarmee zijn we uiteindelijk ook wereldkampioen geworden.
Dus dat was een fantastisch jaar.
In Enschede kregen ze in 2018 in totaal 2,8 miljoen euro uit het potje van de overheid.
Dat is dit stipje.
Maar hun hele budget: dat is dit.
Het is dus op hun eigen begroting een druppel op een gloeiende plaat.
En dat geldt eigenlijk voor alle universiteiten.
Het overheidsgeld uit het studiebeursbudget is zo'n 1 a 2 procent op hun totale begroting.
En dat geld moet ook nog eens verdeeld worden onder meer studenten...
...want het aantal studenten groeit.
Inmiddels zijn ook een aantal politieke partijen niet meer zo gecharmeerd van het leenstelsel.
PvdA en GroenLinks, die eerst nog voor waren, trekken hun handen er vanaf.
Als de minister ons niet duidelijk kan maken waar dat geld is gebleven...
...dan vinden wij het wel tijd om uiteindelijk zelf na te denken...
...moeten we dan ons standpunt herzien.
Nu zou je kunnen zeggen: letterlijk genomen zei de minister...
...we gaan investeren tot 1 miljard euro.
Alle bedragen daaronder zijn dan al best.
Maar dat is niet waar ze zelf de nadruk op legde en ook niet hoe het overkwam op studenten.
Het is natuurlijk eigenlijk wel schandalig: dat je met droge ogen staat te vertellen dat je studenten in de schulden steekt...
...omdat je de kwaliteit van het onderwijs gaat verbeteren.
Dat je wel de studenten in de schulden steekt, maar dat je niet de kwaliteit van het onderwijs verbetert.
Uiteraard hebben we ook de minister voorgelegd hoe zij dit allemaal ziet.
Dit is wat ze zei...
Heb jij nou nog politieke beloftes waarvan je denkt: wat is daar nou eigenlijk van terecht gekomen?
