Sensesponive: Η λογική και το συναίσθημα διεισδύουν στο χώρο | Konstantinos Oungrinis | TEDxChania
Μετάφραση: Maria K. Επιμέλεια: Lucas Kaimaras
Ας μιλήσουμε για τις ιδέες.
Οι ιδέες είναι ζωντανές.
Έρχονται σε εμάς μέσα από ερωτήσεις, εικόνες,
συμπτώσεις, ακόμα και όνειρα.
Είναι ελκυστικές.
[Ιδέα]
Μας ενθουσιάζουν, μας οδηγούν σε υπέροχους δρόμους,
οι οποίοι είναι γεμάτοι προκλήσεις και γεμάτοι αναπάντεχες εξελίξεις.
Μας δίνουν δύναμη, αλλά έχουν και αυτές τη δικιά τους δυναμική.
Μια δυναμική που τις βοηθάει να εξελίσσονται
και να επηρεάζουν όλο και περισσότερο κόσμο,
ο οποίος τις ανατροφοδοτεί
και έτσι διατηρείται αμείωτος ο ενθουσιασμός
και η έμπνευση που αποπνέουν.
Παρόλο που ετοίμασα έναν λόγο
και τον πρόφερα, εύχομαι, αρκετά καλά για να σας τον πω σήμερα,
είμαι σίγουρος ότι οι ιδέες και οι συνειρμοί που έρχονται
πιθανότατα θα αποκλίνω από αυτό που ήθελα να πω,
αλλά ας ξεκινήσω και θα δούμε.
Ο Γερμανός φιλόσοφος Έντμουντ Χούσερλ
είχε περιγράψει ότι ο κάθε άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου.
Και αυτό γιατί αντιλαμβάνεται τον κόσμο με αυτόν ως αφετηρία
και ως μέτρο σύγκρισης.
Αυτό που περιγράφει το σημείο «νουλ πουνκτ», όπως το ονόμασε,
είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει μια τελείως προσωπική εικόνα του κόσμου,
η οποία περνάει μέσα από το συναισθηματικό ή λογικό του φίλτρο.
Θα μπορούσαμε ως Έλληνες να πούμε: ανάμεσα στον Απολλώνιο και Διονυσιακό εαυτό του.
Αυτή η ισορροπία ανάμεσα στις δύο πλευρές μας
σταδιακά έχει αρχίσει να υποχωρεί.
Και αυτό γιατί αρχίζει να κυριαρχεί η λογική.
Παρόλο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο κυρίως με το βίωμα
-δηλαδή περιγράφουμε μια απόσταση, όχι σε μέτρα,
αλλά σε πόσα λεπτά κάνουμε να την περπατήσουμε-
παρά ταύτα προσπαθούμε όλα να τα εκλογικεύσουμε.
Θα μπορούσαμε να πούμε: να τα τετραγωνοποιήσουμε.
Οι ιδέες που με έφεραν σήμερα εδώ αφορούν την αρχιτεκτονική,
αλλά ιδιαίτερα μια αρχιτεκτονική, η οποία προσπαθεί να ικανοποιήσει
τις συνθήκες του σύγχρονου και μελλοντικού ανθρώπου,
αλλά μέσα από τη γεφύρωση του συναισθήματος και της λογικής,
από τον βιωματικό με τον μετρικό χώρο.
Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι δραστήριος.
Αυτό το καταλαβαίνουμε από τους έντονους ρυθμούς ζωής
και πολλές φορές από τη συχνή αλλαγή του τρόπου της ζωής μας.
Η καθιερωμένη αρχιτεκτονική ακινησία δε μοιάζει να ικανοποιεί αυτή τη συνθήκη.
Και για αυτό η πρώτη ιδέα, για την οποία θα σας μιλήσω, είναι η ευελιξία.
Η ευελιξία δεν είναι κάτι καινούριο -
και εγώ προσωπικά πολλές φορές την είχα εφαρμόσει
μέσα σε ένα αρχιτεκτονικό πλαίσιο, είτε σαν έρευνα, είτε σαν πρακτική.
Αλλά την πραγματική της διάσταση την κατάλαβα από μία άλλη ενασχόληση.
Ως σκηνογράφος και βοηθός σκηνοθέτη στο ερασιτεχνικό θέατρο στο οποίο ανήκα.
Εκεί, κυρίως λόγω [μη κατανοητό], αλλά και λόγω της πρόκλησης
να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον με το πιο μεγάλο αντίκτυπο
με το μικρότερο κόστος, πολλές φορές έφτιαχνα τα σκηνικά
με πολυ-λειτουργικά αντικείμενα.
Δηλαδή αντικείμενα, τα οποία ανάλογα με το πώς τοποθετούνταν στον χώρο
και τι προσανατολισμό είχαν δημιούργησαν μια τελείως διαφορετική αίσθηση.
Την αίσθηση που ήταν απαραίτητη για να μεταδοθεί αυτή η αίσθηση
που ήθελε η θεατρική παράσταση.
Αυτή ακριβώς τη διάσταση, δηλαδή το πώς καταλαβαίνουμε το περιβάλλον διαφορετικά,
θεώρησα ότι ως βασικό στοιχείο της μεταβλητότητας, ήταν κάτι που έψαξα
και νομίζω κατανόησα αρκετά ώστε να με οδηγήσει σταδιακά
στη δημιουργία μιας θεωρίας που βελτιστοποιούσε
τη χρήση του χώρου στον χρόνο.
Δηλαδή, μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το χώρο όσο καλύτερα γίνεται στο χρόνο,
ώστε να μην έχουμε σπατάλη σε αυτό.
Αυτό ονομάστηκε spatial economy ή χωρική οικονομία.
Η ενασχόληση όμως με το θέατρο, η αλήθεια είναι με οδήγησε έτσι
σε κάτι άλλο, το οποίο με απασχολούσε: Τη θέση του ανθρώπου στην αρχιτεκτονική.
Η θέση του ανθρώπου, θεωρητικά, είναι στο επίκεντρο στον σχεδιασμό.
Παρά ταύτα, αυτό που διαπίστωσα είναι ότι περισσότερο συμμετέχει ως διαστάσεις.
Και όχι ως βίωμα.
Στη σκηνοθεσία και στη σκηνογραφία, βάση είναι μια δράση, μια δραστηριότητα,
και ο άνθρωπος είναι πάντα επίκεντρο σε αυτό.
Ο χώρος τον συμπληρώνει. Τον συμπληρώνει σαν έκφραση,
τον συμπληρώνει σαν γενικότερη αίσθηση.
Και εδώ μου γεννήθηκε μια άλλη ιδέα.
Ότι η αρχιτεκτονική, μάλλον θα έπρεπε να ασχολείται περισσότερο
με αυτή την αίσθηση, με αυτό το βίωμα, να βγαίνει μέσα από τη δραστηριότητα,
και όχι με κάποιον άλλον τρόπο.
Έτσι λοιπόν, γεννήθηκε -ή μάλλον, γιατί αυτό ήταν κάτι που ήδη λειτουργούσε-
ήταν το activity-based design, δηλαδή ο σχεδιασμός βάσει της δραστηριότητας.
Αυτή είναι μια κατεύθυνση σχεδιασμού
που έχει μια ποιοτική διαφορά από το συνηθισμένο σχεδιασμό.
Ότι: δεν καταλαβαίνει τη δραστηριότητα
ως αποσπασματική χρήση, κάτι που οδηγεί στην εργονομία,
αλλά ως σύνολο.
Ως κάτι, το οποίο έχει ένα χρονικό αποτύπωμα
και διαφοροποιείται βιωματικά ανάλογα με τον χρόνο.
Αυτό το πράγμα, αυτή η διάσταση, αυτή η οπτική,
σημαίνει ότι εμπλουτίζουμε το αρχιτεκτονικό ερώτημα
πέραν της εργονομίας.
Με άλλα χαρακτηριστικά,
έτσι ώστε η αρχιτεκτονική απάντηση να είναι καλύτερη.
Εδώ θέλω να τονίσω το εξής:
Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής είναι να δίνει απαντήσεις.
Οι απαντήσεις είναι εξαρτημένες από το πόσο καλά τέθηκαν οι ερωτήσεις.
Μια καλά διατυπωμένη ερώτηση σημαίνει μια καλύτερη απάντηση.
Και στην περίπτωσή μας: μια καλύτερη αρχιτεκτονική επίλυση.
Έτσι λοιπόν, η δημιουργία μιας μεθοδολογίας,
η οποία εμπλουτιζόταν με περισσότερα ζητήματα,
για τα οποία ο χώρος θα έπρεπε να απευθυνθεί,
οδηγούσαν στο να σχηματοποιηθούν οι χωρικές ανάγκες
γύρω από μία δραστηριότητα, να προσδιοριστούν καλύτερα,
έτσι ώστε η αρχιτεκτονική να έρθει να τις ντύσει.
Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε η λογική του δυναμικού κτιριολογικού προγράμματος,
το οποίο οδήγησε με τη σειρά του
στη δημιουργία μιας διαδικτυακής πλατφόρμας,
όπου οι άνθρωποι, μέσω ενός application που ήδη πιθανότατα χρησιμοποιούν,
όπως το Google Calendar,
να μπορούν να περνάνε τις δραστηριότητες που έχουν
και έτσι να αντιλαμβάνονται καλύτερα τις χωρικές τους ανάγκες
ή τι είδους χώρους χρειάζονται για να γίνουν αυτές καλύτερα.
Και με αυτόν τον τρόπο,
καταρχήν, να αξιολογήσουν τους υπάρχοντες χώρους που έχουν,
αλλά και να προσδιορίσουν καλύτερα τους μελλοντικούς
βάσει των μελλοντικών τους αναγκών.
Αυτή βέβαια η εφαρμογή, δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί
αν δεν έχουμε διάχυτη πληροφορία.
Ανήκω στη γενιά που έζησα όλο το πέρασμα
στη σημερινή ψηφιακή κουλτούρα, ας την πούμε.
Ήμουν 13 χρονών όταν βγήκαν οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές
και ήμουν, ίσως από τους πρώτους, που ασχολήθηκαν με αυτό.
Μάλιστα, μια δραστηριότητα που ήταν κρυφή,
καθώς δεν ήταν πολύ δημοφιλής εκείνη την εποχή
επειδή είχαμε τις κοπέλες.
Και έζησα όλο το πέρασμα πώς σιγά σιγά άρχισαν να ασχολούνται όλοι.
Μάλιστα, σε τέτοιο βαθμό, που με κάτι φίλους μου από παλιά
συζητούσαμε ότι μάλλον θα πρέπει να σταματήσουμε να ασχολούμαστε
γιατί αυτή η αποδοχή η μαζική είναι περίεργη.
Το ζήτημα είναι ότι αυτά τα δύο, δηλαδή αυτή η ψηφιακή εποχή έφερε σε όλους
δύο, ας πούμε, βασικές έννοιες στη ζωή μας.
Αυτή του αυτοματισμού και αυτή της διασύνδεσης.
[αυτοματισμός + διασύνδεση]
Ο αυτοματισμός είναι κάτι που γίνεται για εμάς χωρίς τη συνδρομή μας.
Δηλαδή είναι κάτι που θεωρείται επωφελές, έχει προγραμματιστεί με αυτόν τον τρόπο
να συμβαίνει χωρίς εμείς να ξοδεύουμε χρόνο και ενέργεια
Η διασύνδεση, από την άλλη, είναι η ικανότητα, με ποικίλους τρόπους,
επικοινωνίας της σύνδεσης με απομακρυσμένους ανθρώπους και μέρη.
Αυτά τα δύο είναι τόσο έντονα σήμερα, τόσο διαδεδομένα, τόσο δεδομένα,
που η απουσία τους πραγματικά μάς είναι δυσάρεστη.
Αυτό σημαίνει ότι οι δύο αυτές τεχνολογίες
είναι απόλυτα λογικό να είναι ενσωματωμένες στο χώρο.
Δηλαδή: είναι ένα λογικό επόμενο βήμα και αυτό οδηγεί στη ρομποτική αρχιτεκτονική.
Η ρομποτική αρχιτεκτονική
-η έρευνα που έχω κάνει και η ασχολία μου με αυτήν-
μού έδειξε με σαφήνεια και βεβαιότητα ότι είναι εφαρμόσιμη.
Δηλαδή τα τεχνικά προβλήματα που θεωρούσα, στην εφαρμογή της
φαίνονταν ότι όλα λύνονται και πραγματικά λύνονται.
Ήμουν ενθουσιασμένος με αυτό.
Στην ουσία είναι το απόγειο της μεταβλητότητας στην αρχιτεκτονική.
Ωραία;
Είναι πραγματικά ο συνδυασμός πολλών ιδεών με διαφορετικές αφετηρίες
που ήρθαν και συμπλήρωσαν ένα γρίφο, ένα παζλ,
το οποίο θεώρησα ότι είχε ολοκληρωθεί,
δηλαδή, είτε από άποψη θεωρίας, μεθοδολογίας ή εφαρμογής,
είχαν στηθεί όλα τα κομμάτια
ώστε η ρομποτική αρχιτεκτονική να είναι εφαρμόσιμη.
Οπότε θεωρούσα ότι μια μεγαλύτερη ιδέα είχε σχηματοποιηθεί και είχε ολοκληρωθεί.
Ήμουν τόσο ενθουσιασμένος για αυτό που έγραψα και ένα βιβλίο πάνω σε αυτό.
Το θέμα είναι όμως, ότι όπως σας είπα πριν,
οι ιδέες είναι ζωντανές.
Και αυτό ήρθε να μου το αποδείξει κάτι απλό, μια πόρτα.
Θα μου πείτε, τι έκανε μια πόρτα; Άνοιξε.
Θα μου πείτε, τι περίμενες από μια πόρτα;
Έλα ντε! Αυτό σκέφτηκα και εγώ.
Το θέμα είναι ότι αυτή η πόρτα όταν άνοιξε ενώ δούλευα και ήμουν απορροφημένος,
ενοχλήθηκα, ενοχλήθηκα αρκετά.
Μάλιστα στον βαθμό που αυτό άρχισε να με προβληματίζει γιατί συνέβη
και ξαφνικά νομίζω ότι μου ήρθε ίσως μία από τις πιο σημαντικές ιδέες
που είχα σε αυτόν τον τομέα.
Δηλαδή, ότι αν και κάτι θεωρείται χρήσιμο, αναμενόμενο,
ακόμα και να έχουμε ζητήσει εμείς να συμβεί,
αν συμβεί σε λάθος χρονική στιγμή, είναι δυσάρεστο.
Δεν έχει σημασία τι είναι αυτό.
[το παράξενο]
Και αυτό, ξαφνικά, μου χτύπησε εκείνο το καμπανάκι σε κάτι,
που κατά μια έννοια υπόβοσκε, αλλά δεν το έβλεπα.
Δηλαδή ότι ενώ η ρομποτική αρχιτεκτονική δείχνει να έχει τόσα οφέλη,
γιατί δεν είναι διαδεδομένη περισσότερο;
Και κατάλαβα γιατί μπορεί να είναι ενοχλητική.
Αυτό που κάνει την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων
μη ενοχλητική και ευχάριστη,
είναι η ιδιότητα της ενσυναίσθησης και της κατανόησης.
Η ιδιότητα δηλαδή, να καταλάβουμε, να διαβάσουμε μια κατάσταση
και να προσαρμόσουμε τη συμπεριφορά μας
ώστε να είναι συμβατή με αυτήν την κατάσταση.
Αν κάποιος δεν έχει αυτή την ικανότητα,
συμπεριφέρεται ακριβώς το ίδιο ή παρόμοια σε όλες τις πιθανές καταστάσεις,
τότε δημιουργείται μια αμηχανία που οδηγεί με τη σειρά της
στην υποβίβαση της επικοινωνιακότητας.
Δυστυχώς τα ρομποτικά συστήματα έχουν μια προβλεπόμενη
και συνήθως όμοια συμπεριφορά.
Και αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικό
αν είναι να έχουμε μια χρήση με επαναλαμβανόμενο καθήκον,
όπως να συναρμολογείς κάτι ή να βιδώνεις μια βίδα 24 ώρες το 24ωρο,
αλλά όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους,
αυτό είναι προβληματικό, γιατί οι άνθρωποι αλλάζουν συχνά
και διάθεση και συμπεριφορά.
Και προκειμένου να είσαι ευχάριστος, θα πρέπει να το ακολουθείς.
Η ενσωμάτωση ενσυναίσθησης και κατανόησης στα γνωσιακά χαρακτηριστικά ενός ρομποτικού συστήματος,
γέννησε στην ουσία την -ας πω- μεθοδολογία σχεδιασμού
ή ενσωμάτωση τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική, Sensponsive,
που προέρχεται από τη λέξη sensibility, που σημαίνει ενσυναίσθηση με κατανόηση,
και responsive που σημαίνει ανταπόκριση.
Ένα τέτοιο σύστημα, λοιπόν, δε θα αντιδράσει ποτέ σε μία κατάσταση
αν πρώτα δεν καταλάβει τη διάθεση των ανθρώπων στο χώρο.
Φυσικά, ένα σύστημα που πραγματικά θα κατανοεί πλήρως όλες τις καταστάσεις
απέχει πολύ από τις δυνατότητές μας.
Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε και πάνω σε αυτό δουλεύουμε,
είναι ανάλογα με τη δραστηριότητα που θέλουμε να ωφελήσουμε
μέσα από την αρχιτεκτονική μας, μελετάμε τους κυρίαρχους παράγοντες.
Εκείνους τους παράγοντες δηλαδή, που την ωφελούν πιο άμεσα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της εφαρμογής,
πέραν δηλαδή της ικανότητας να καταλαβαίνει τον άνθρωπο,
είναι η διακριτικότητα, δηλαδή αυτό που είπαμε πριν
ότι η συμπεριφορά πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να είναι κατάλληλη στις συνθήκες.
Αυτό σημαίνει, λοιπόν, ότι το σύστημα προσπαθεί
να έχει την κατάλληλη συμπεριφορά, ώστε να είναι το λιγότερο ενοχλητικό.
Να ελαχιστοποιήσει αυτή τη διάσταση και να είναι όσο το δυνατόν μόνο ωφέλιμο.
Τώρα θα μου πείτε πού το εφαρμόζουμε;
Και πώς;
Αυτή τη στιγμή έχουμε δύο βασικές κατευθύνσεις,
στις οποίες δουλεύουμε σε αυτή τη θεωρία.
Η μία αφορά την ενίσχυση της μάθησης.
Στόχος είναι η δημιουργία ενός πρωτότυπου χώρου διαλέξεων,
όπου ο ακροατής μπορεί να διατηρεί την προσοχή του για περισσότερη ώρα
και να μπορεί να μαθαίνει περισσότερα από τη διάλεξη.
Αυτό το πετυχαίνουμε καθώς παρακολουθούμε δύο κρίσιμες παραμέτρους:
Η μία είναι της προσοχής και η άλλη είναι της εγρήγορσης.
Όταν ο βαθμός αυτών των δύο έχει πέσει αρκετά ώστε καταλαβαίνουμε
ότι πιθανότατα οι ακροατές παίρνουν το λιγότερο από αυτή τη διάλεξη,
τότε ενεργοποιείται ένα σύστημα διακριτικών παρεμβάσεων στο χώρο,
τις οποίες έχουμε επιβεβαιώσει πειραματικά στο εργαστήριο,
ότι όταν συμβούν,
ενεργοποιούν το κοινό και αναζωογονούν την προσοχή.
Έτσι με αυτή τη Sensponsive παρέμβαση
καταφέρνουμε οι ακροατές μιας διάλεξης
να πάρουν ό, τι περισσότερο έχει να δώσει αυτή
και το μόνο που μένει είναι η ίδια η διάλεξη να το δώσει.
Η άλλη κατεύθυνση έχει να κάνει με κάτι μεικτό.
Έχει να κάνει με την έννοια της κατοίκησης
και με την έννοια της ψυχολογικής ισορροπίας.
Στόχος αυτής της έρευνας ήταν πώς μπορούμε να αναιρέσουμε
τις αρνητικές επιπτώσεις του ήπιου στρες και κατάθλιψης, πολλές φορές,
που προκαλείται από τους έντονους ρυθμούς ζωής και εργασίας
του σύγχρονου κόσμου.
Για διάφορους λόγους, αυτή η έρευνα εστιάστηκε τελικά
πιο πολύ σε ακραία περιβάλλοντα
και έτσι βρεθήκαμε να μελετάμε και να κατασκευάζουμε
λειτουργικά πρωτότυπα ενός θαλάμου διαβίωσης
για τους αστροναύτες στο διεθνή διαστημικό σταθμό.
[μη κατανοητό]
Ο στόχος αυτού του συστήματος ήταν να καταλάβει τη διάθεση των ανθρώπων μέσα,
έτσι ώστε να αλλάξει τη διαρρύθμιση και τις περιβαλλοντικές συνθήκες,
έτσι ώστε να τους βοηθήσει να ηρεμήσουν, καλύτερα,
να βρεθούν σε μια ψυχολογική ισορροπία,
να ξεκουραστούν περισσότερο και να αντέξουν
τη συνέχεια της αποστολής τους.
Μάλιστα, αυτή η έρευνα μάς άνοιξε μια άλλη πόρτα.
Μας κάλεσαν στη ΝΑΣΑ, στο Χιούστον και ειδικότερα στο Human Research Program,
καθώς αυτή είναι μία από τις ελάχιστες προσεγγίσεις
που προτείνει πραγματικά μία λύση για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής
ανθρώπων σε μακροχρόνιες αποστολές στο διάστημα.
Κάτι δηλαδή που είναι σχεδιασμένο για το κοντινό μέλλον.
Νομίζω ότι όλες αυτές οι ιδέες
και ειδικά τα πλαίσια εφαρμογής στα οποία οδήγησαν,
περιγράφουν πραγματικά ένα παράθυρο στο μέλλον.
Περιγράφουν την εφαρμογή μιας διαδραστικής αρχιτεκτονικής
που σκοπό έχει να δημιουργήσει πραγματικά ωφέλιμα περιβάλλοντα,
τα οποία είναι απαλλαγμένα από τις αρνητικές επιδράσεις.
Γενικά αυτό πιστεύω ότι πρέπει να είναι το όραμα της τεχνολογίας.
Η αισιοδοξία για ένα αύριο, το οποίο θεωρούμε ότι είναι καλύτερο.
Προσωπικά, προκειμένου να διατηρήσω αυτή την οπτική καθαρή,
γράφω μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας.
έτσι ώστε να ζω νοητικά τους κόσμους που θα ήθελα να φτιάξω.
Αλλά το βασικό συστατικό για όλα αυτά είναι οι ιδέες.
Οι ιδέες είναι ζωντανές και πρέπει να διαχέονται.
[ιδέα]
Αφήστε τις ιδέες σας να απλωθούν, να μεγαλώσουν, να εξελιχθούν,
γιατί μόνο μέσα από αυτές
μπορούμε να ζήσουμε τον κόσμο του αύριο, σήμερα.
Ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκρότημα)