The Greece I dream of | Nikos Koumettis | TEDxAcademy
Μετάφραση: Melina Topaka Επιμέλεια: Chryssa Takahashi
Καλησπέρα.
Καταρχήν όταν είδα ότι θα μιλήσω από τους τελευταίους σήμερα στο TEDx, είχα χαρεί γιατί λέω να δω τους πρώτους τι θα πουν και να ετοιμαστώ. Ανακάλυψα ότι ίσως δεν είναι πολύ καλή ιδέα,
γιατί ίσως θα πω πράγματα που ίσως ήδη έχουν ειπωθεί. Επίσης, δεν πρόκειται να πω πράγματα που έχουν σχέση
με το βασικό αντικείμενο στη δουλειά μου,
που έχουν να κάνουν πιο πολύ με business, με οικονομικά, με κλάδους ανάπτυξης κτλ.
Και ο λόγος που δεν θα το κάνω αυτό
και θα μιλήσω για κάτι που νιώθω πιο πολύ άβολα, αλλά πιστεύω είναι πιο σημαντικό,
είναι ότι έχω ζήσει τα τελευταία χρόνια, αρκετά χρόνια στο εξωτερικό,
και έχω την ευκαιρία με τη δουλειά μου,
καθώς κάθε εβδομάδα ταξιδεύω σε περίπου 2-3 χώρες, να βλέπω νοοτροπίες διαφορετικές απ' τις δικές μας,
να μπορώ να παρατηρώ και να κάνω κάποιες συγκρίσεις. Οπότε γι' αυτό θα σας μιλήσω σήμερα,
γιατί ουσιαστικά έφυγα από την Ελλάδα το 2003, πριν αρχίσουν τα μεγάλα πιάτα της αστακομακαρονάδας,
όπως είπε και ο φίλος μου ο Γιάννης σε ένα προηγούμενο TEDx,
και γύρισα το 2011 οπότε είχα χάσει επίσης το τέλος της αστακομακαρονάδας.
Και γι' αυτό, αυτό που πιστεύω είναι το εξής:
Ότι το μοντέλο που έχω δει να δουλεύει γενικά σε κάθε χώρα, και είτε αφορά χώρα είτε αφορά επιχείρηση,
πώς η χώρα ή η επιχείρηση είναι πραγματικά ευτυχισμένη,
είναι όταν βασίζονται πραγματικά στον άνθρωπο, και όχι με λόγια αλλά με πολλές πράξεις.
Τι εννοώ με αυτό.
Εννοώ ότι, στο τέλος της ημέρας, η νοοτροπία μας, η στάση μας στη ζωή και η συμπεριφορά μας είναι πολύ πιο σημαντικά από άλλα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας.
Αυτό είναι κάτι που πολλές φορές δεν το καταλαβαίνουμε,
και όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε,
τόσο πιο σημαντικό είναι για να πάμε πολύ καλύτερα. Τώρα καταρχήν, θέλω να δηλώσω ανοιχτά
ότι τον κ. Παπαχελά τον γνώρισα πριν από μιάμιση ώρα στο διάλειμμα, οπότε είναι απλώς συγκυρία ότι χρησιμοποιώ ένα άρθρο από την Καθημερινή,
για να πω για τι θα σας μιλήσω.
Αλλά πραγματικά, πριν από δύο εβδομάδες,
- δεν ξέρω ποιοι από σας διάβασαν αυτό το άρθρο - είναι ένα άρθρο που έχει πάρα πολύ σχέση με αυτά που θα σας μιλήσω σήμερα.
Τι έλεγε, λοιπόν, αυτό το άρθρο;
Έλεγε ότι οι Έλληνες ομογενείς στην Αμερική είναι πρώτοι σε μόρφωση και δεύτεροι σε εισοδήματα κατά κεφαλήν
σε σχέση με όλες τις εθνότητες της Αμερικής. Και αυτή τη στιγμή ζουν περίπου 150 εθνότητες στην Αμερική. Οι Έλληνες, λοιπόν, είναι πρώτοι σε μόρφωση, δεύτεροι σε εισοδήματα και μάλιστα με 30% υψηλότερα εισοδήματα από τους Αμερικάνους.
Τυχαίο; Δε νομίζω. Για αυτό ακριβώς ήθελα να σας μιλήσω σήμερα. Γιατί τα τελευταία 15 χρόνια, όχι μόνο δουλεύω σε άλλες χώρες, αλλά και πολλοί απ' τους φίλους μου, λόγω του ότι ζούσα στο εξωτερικό,
είναι Έλληνες του εξωτερικού.
Οι πιο πολλοί απ' αυτούς έχουν ζήσει τη μισή τους ζωή στην Ελλάδα
και την άλλη μισή στο εξωτερικό.
Το πρώτο που είδα λοιπόν,
είναι ότι οι πιο πολλοί απ' αυτούς είναι πάρα πολύ ευτυχισμένοι,
πάρα πολύ πετυχημένοι, και οικονομικά και στην προσωπική τους ζωή. Αυτό πραγματικά που είναι ξεκάθαρο,
είναι ότι αυτοί οι Έλληνες έχουν κρατήσει το βασικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
που έχουμε όλοι μας σαν Έλληνες, τον πυρήνα μας, που είναι το πάθος, η φιλοξενία, η επιχειρηματικότητα, το φιλότιμο. Αλλά αυτό που δεν κάνουμε εμείς πολύ στην Ελλάδα αλλά το κάνουν πολύ αυτοί
είναι μια διαφορετική στάση ζωής, μια διαφορετική νοοτροπία, και μια νοοτροπία, θα έλεγα νικητή, που πολλές φορές λείπει πάρα πολύ σ' εμάς. Οπότε αυτό που λέω είναι ότι είναι πολύ εύκολο
να κατηγορούμε την κατάσταση που βρισκόμαστε γι' αυτό που μας συμβαίνει, αλλά κάποιοι από τους Έλληνες ομογενείς που έχω ζήσει, δεν είναι σε χώρες τόσο καλές όσο η Αμερική. Υπάρχουν πολλοί πετυχημένοι Έλληνες ομογενείς στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, κάποιοι στη Σερβία,
σε χώρες που πραγματικά δε θεωρείς ότι το σύστημα δουλεύει τόσο καλά. Και αυτή λοιπόν, είναι η μεγάλη αντίθεση.
Ότι αυτοί οι Έλληνες στο εξωτερικό έχουν καταφέρει
να έχουν μια πολύ καλύτερη νοοτροπία και συμπεριφορά,
και συμπεριφορά νικητή, απ' ό,τι έχουμε εμείς.
Αυτό λοιπόν που περιγράφω, είναι ότι ουσιαστικά,
αυτό που βλέπω να συμβαίνει στην Ελλάδα
- και όπως ξαναλέω ότι γύρισα πριν από τρία χρόνια και είμαι πιο πολύ τα σαββατοκύριακα εδώ - αλλά είναι πολύ ξεκάθαρο για μένα,
είναι ότι αυτά που βλέπω στους Έλληνες που ζούμε στην Ελλάδα,
είναι ότι τα βασικά μας ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα
που 'ναι το πάθος και η υπερηφάνεια και η ελευθερία και η χαρά
και η φιλοξενία και το κουράγιο, έχουν δείξει τη σκοτεινή τους πλευρά.
Και έχουν δείξει δυστυχώς τη σκοτεινή τους πλευρά χωρίς να το καταλαβαίνουμε πολύ συχνά.
Οπότε, το πάθος γίνεται ξεροκεφαλιά, και δεν το καταλαβαίνουμε.
Η υπερηφάνεια πολλές φορές μεγαλομανία.
Η ελευθερία - η χαρά μας για την ελευθερία - ασυδοσία. Η χαρά μας, που έχουμε σαν λαός και το χαμόγελο γίνεται πολύ έντονη κατάθλιψη. Η φιλοξενία μας δυστυχώς τελευταία βλέπω όλο και πιο πολύ να γίνεται ξενοφοβία,
και το κουράγιο μας γίνεται πολύ συχνά φόβος.
Αν πάμε ένα βήμα πίσω και να επανέλθω λίγο σε αυτά που είχε πει και ο κ. Ράμφος.
Το ελληνικό δαιμόνιο από πολύ παλιά ήταν πολύ ξεκάθαρο. Όπως ξέρετε πολύ καλά, μπήκαν πριν από 2.000 χρόνια σε καράβια κι αρχίσαμε να πουλάμε λάδι και καρπούς και ιδέες και διάφορα πράγματα
σε όλο το δυτικό κόσμο.
Αυτό δεν συνέβη επειδή είχαμε καλύτερα προϊόντα από τους άλλους. Φαντάζομαι θα έχετε διαβάσει
ότι υπήρχαν πολλοί λαοί με πολύ καλά προϊόντα γύρω μας. Κατά τη γνώμη μου, ο λόγος που πραγματικά είμαστε
οι πρώτοι οικουμενικοί πολίτες στον δυτικό κόσμο, και οι πρώτοι που φέραμε την παγκοσμιοποίηση σ' εναν μεγάλο βαθμό,
ήταν γιατί οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μια τρομερή αυτοπεποίθηση,
παντελής έλλειψη φόβου και είχαν νοοτροπία νικητή.
Κι αυτό είναι που τους έκανε πραγματικά να προχωρήσουν τόσο πολύ. Για να επανέλθω λίγο και στους προηγούμενους ομιλητές. Τι λέω λοιπόν.
Λέω ότι το να έχεις ένα μικρό κράτος, βοηθά να πας καλά; Όχι, σίγουρα δεν είναι θετικό.
Είναι πολύ καλύτερα να έχεις ένα πολύ μεγάλο κράτος. Το να έχεις μια πολιτεία που πραγματικά δεν δουλεύει όπως θα πίστευες, βοηθάει;
Όχι, δεν βοηθάει και συμφωνώ γι' αυτό.
Αυτό που λέω όμως είναι ότι πιστεύω ότι όλοι αυτοί οι εξωγενείς παράγοντες, και κάποιοι ενδογενείς, όπως αυτοί,
δεν είναι πάνω από το 40% του προβλήματος για να προχωρήσει ένας λαός.
Πιστεύω ότι το 60% έχει να κάνει με εμάς, με το να αναδείξουμε τον πυρήνα μας, να αναδείξουμε τη φωτεινή μας πλευρά και όχι τη σκοτεινή μας πλευρά,
και να κάνουμε τα σωστά πράγματα.
Και σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να σας πω οκτώ, κατά τη γνώμη μου, τομείς που θα πρέπει να κάνουμε καθημερινά μια προσπάθεια να αναπτύξουμε,
γιατί κατά τη γνώμη μου, και από αυτά που έχω δει στο εξωτερικό
αυτοί οι τομείς, και η ανάπτυξή μας σε αυτούς τους τομείς,
θα φέρει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα,
χωρίς να βασιζόμαστε τόσο πολύ
στο τι θα κάνει η πολιτεία, η παραγωγικότητά μας κτλ. Το πρώτο, λοιπόν, από αυτά είναι αυτό που ανέφερα και πριν, ο φόβος.
Νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει σε κράτη που δεν πάνε καλά, είναι ότι οι άνθρωποι ζουν σε έναν τρομερό φόβο, πολλές φορές δεν το καταλαβαίνουν,
και είναι πάρα πολύ δύσκολο να ξεφύγουν απ' αυτόν τον φόβο.
Αυτό συμβαίνει σε όλους.
Θυμάμαι τον εαυτό μου όταν πρώτη φορά μου ζήτησε η εταιρεία που δουλεύω
να πάω στη Ρουμανία για να αναλάβω 12 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, με βάση τη Ρουμανία, είχα φοβηθεί πάρα πολύ.
Μάλιστα είχα πάει και μόνος μου, χωρίς την οικογένεια, γιατί η κόρη μου ήταν τριών μηνών και ο γιος μου ενάμιση χρονών.
Και θυμάμαι, λοιπόν, το πρώτο τρίμηνο-τετράμηνο,
κάθε μέρα έφερνα νέα αλλαξιά-πουκάμισο στη δουλειά,
γιατί ένιωθα τόσο άβολα που ανέβαιναν οι σφυγμοί μου και ίδρωνα.
Το θυμάμαι σαν τώρα.
Η ερώτηση είναι, «Τι κάνεις για να ξεφύγεις από τον φόβο;» Και «Πώς μπορείς να καταφέρεις να κάνεις τον φόβο δημιουργικότητα, θετική σκέψη, και να πας καλά».
Ένα άλλο παράδειγμα που πραγματικά μου έχει κάνει εντύπωση,
είναι ο φίλος μου ο Αλέξανδρος,
ο οποίος είχε μια πολύ καλή εταιρεία στην Ελλάδα,
έκανε branding και διάφορα άλλα πράγματα, από τις πολύ επιτυχημένες εταιρείες.
Αυτή η εταιρεία δεν πήγε καλά, μετά το 2008, αναγκάστηκε να την κλείσει. Πέρασε όλα τα στάδια που σας περιγράφω, του φόβου και για κάποιον καιρό, αλλά μπόρεσε μετά από λίγο καιρό
και όχι μόνο βγήκε από αυτό
αλλά έκανε τον φόβο του δημιουργικότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Τώρα έχει στήσει μια τρομερή μικρή ζυθοποιία στην Τήνο, και μάλιστα τον είδα και πρόσφατα,
μοιάζει και 10 χρόνια νεότερος γιατί ζει και στην Τήνο.
Και η ζυθοποιία του παίρνει συνέχεια βραβεία.
Οπότε αυτό το παράδειγμα για μένα είναι πάρα πολύ ξεκάθαρο,
στο να περιγράψεις πώς μπορείς να βγεις μέσα από τον φόβο,
να τον κάνεις θετική σκέψη, δημιουργικότητα και να προχωρήσεις μπροστά.
Το άλλο που βλέπω να μη συμβαίνει, παρόλο που όλοι το λέμε,
- και μάλιστα καταλογίζω στη δική μου γενιά τα περισσότερα λάθη - είναι τι καλό παράδειγμα που δίνουμε στα παιδιά μας.
Και είναι δύο τα είδη των καλών παραδειγμάτων: Το ένα είναι τι καλό παράδειγμα δίνουμε εμείς στα παιδιά μας
και το άλλο τι καλό παράδειγμα δίνει η πολιτεία στα παιδιά μας.
Όσον αφορά εμάς, πιστεύω ότι όσο και αν το συζητάμε συνέχεια και καθημερινά
το πόσο σημαντικό είναι να δίνουμε το καλό παράδειγμα,
η καθημερινότητά μας δεν το δείχνει.
Πετάμε τα σκουπίδια έξω από το αυτοκίνητο,
δεν παίρνουμε απόδειξη για κάτι που αγοράζουμε κτλ.
Το πρώτο σημαντικό είναι πραγματικά αν θέλουμε να αλλάξουν τα παιδιά μας.
Αν πιστεύουμε σε αυτά που συζητάμε,
κάτι πρέπει να κάνουμε γι' αυτό σε καθημερινή βάση.
Το δεύτερο κομμάτι είναι τι κάνει η πολιτεία. Ένα πράγμα που μου έχει κάνει εντύπωση στο εξωτερικό, είναι ότι η πολιτεία κάνει από το δημοτικό μαθήματα στα παιδιά καλής συμπεριφοράς,
και το τι σημαίνει πολύ συγκεκριμένα να έχεις καλή συμπεριφορά καθημερινά, τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα,
κι έτσι από πολύ μικρά, τα παιδιά βγαίνουν πιο αξιόλογοι πολίτες.
Οπότε κάτι που πιστεύω ότι πρέπει να γίνει
είναι πραγματικά η πολιτεία να δώσει έμφαση στο τι σημαίνει καλή νοοτροπία και καλή συμπεριφορά. Το τρίτο κομμάτι, που πραγματικά πάλι από τη σύγκρισή μου με τις άλλες χώρες,
βλέπω ότι δεν κάνουμε όσο καλή δουλειά θα μπορούσαμε,
είναι στο να δουλεύουμε συνεργαστικά.
Είμαστε αρκετά ατομιστές σαν χώρα.
Και παρόλο που δουλεύουμε πολύ, δεν έχουμε τη συνεργασία σα βασικό κομμάτι
για να κάνουμε μεγαλύτερα πράγματα απ' ό,τι ο καθένας ξεχωριστά.
Για παράδειγμα που μπορώ να σας πω, είναι στην εταιρεία που δουλεύω,
και μάλιστα να αναφέρω ότι τα κεντρικά της εταιρείας της Coca-Cola
για 23 χώρες βρίσκονται στην Ελλάδα, και ήταν δική μου η επιλογή αυτή, και από τα 120 άτομα που έχουμε στελέχη στα κεντρικά μας, έχουμε 11 εθνικότητες. Και 11 εθνικότητες, λοιπόν, που δουλεύουν πάρα πολύ αρμονικά μαζί. Κάποιες από αυτές βρίσκονται στο κοινό σήμερα.
Και αυτό που αναρωτιέμαι λοιπόν είναι πώς μπορείς να έχεις ένα γραφείο
που βλέπεις 11 εθνικότητες να δουλεύουν αρμονικά και πραγματικά να είναι τόσο δύσκολο να δουλεύουμε αρμονικά οι Έλληνες μεταξύ μας
και στα πρώτα δύσκολα να κατηγορούμε ο ένας τον άλλο.
Το επόμενο κομμάτι το οποίο πραγματικά με στενοχωρεί
και ίσως επειδή έχω ζήσει στον Καναδά, που είναι η χώρα, κατά τη γνώμη μου, που τιμά τη διαφορετικότητα όσο καμία άλλη χώρα στον κόσμο, είναι κάτι που με στεναχωρεί πολύ στην Ελλάδα.
Και ειδικά τα τελευταία δυο-τρία χρόνια,
που βλέπω το να έχεις χρώμα ή να είσαι διαφορετικός, είναι κακό. Για μένα δεν υπάρχει καμία περίπτωση να προχωρήσουμε μπροστά σαν κοινωνία, όχι μόνο αν δεν έχουμε ανοχή στη διαφορετικότητα,
αλλά δεν τιμούμε τη διαφορετικότητα όπως πρέπει να την τιμούμε. Ένα άλλο παράδειγμα που θα 'θελα να σας πω είναι, Καναδά πήγα με την οικογένεια το 2008,
όταν ο γιος μου ήταν περίπου επτά και η κόρη μου έξι. Έναν χρόνο μετά, γνωρίσαμε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους. Τα παιδιά στο σχολείο είχαν τουλάχιστον 15 διαφορετικές εθνικότητες σε κάθε τάξη. Αλλά ένα κομμάτι που πραγματικά μου είχε κάνει εντύπωση είναι ότι
ένας από τους φίλους μας τους καλούς, είναι ο Ανδρέας Σουβαλιώτης, - νομίζω ότι είναι και στο κοινό σήμερα, από τον Καναδά,
ο οποίος μίλησε και στο TEDx της Θεσσαλονίκης πριν από λίγο καιρό -
ο οποίος είναι ανοιχτά ομοφυλόφιλος.
Πήγαμε, λοιπόν, με τα παιδιά μας στο σπίτι του όπου ζει με τον σύζυγό του,
κι έπρεπε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας, σε αυτή την ηλικία, στα έξι και επτά,
πολύ ξεκάθαρα, τι ακριβώς συμβαίνει,
γιατί έχουν ένα κοινό κρεβάτι, όπως δεν το φαντάζονταν κτλ. Παρόλο που ήταν πολύ δύσκολο τη στιγμή που έγινε, το βρήκα καταπληκτικό
για το τι μόρφωση πραγματικά δίνουμε στα παιδιά μας για τη διαφορετικότητα. Αλλά επίσης το βρίσκω και πάρα πολύ δύσκολο
για τους Έλληνες που ζούμε στην Ελλάδα να το κάνουμε πραγματικά και σε βάθος.
Θα ήλπιζα πάρα πολύ ότι θα το κάνουμε πολύ περισσότερο από εδώ και πέρα.
Ένα άλλο κομμάτι που βλέπω - και πάλι συγκρίνοντας με άλλες χώρες που δουλεύω -
είναι η αυτοκριτική μας.
Οι Έλληνες - μαζί με τους Ιταλούς, από τις χώρες που βλέπω και ξέρω -
είναι οι λαοί που κατηγορούν πιο πολύ τους άλλους για κάτι που τους συμβαίνει. Και αυτό δεν είναι καλό.
Για μένα, ένα από τα βασικά κομμάτια επιτυχίας, είτε αφορά προσωπικά είτε μια εταιρεία είτε μια χώρα, είναι η αυτογνωσία και η αυτοκριτική.
Και αυτό είναι ένα κομμάτι που είναι μέσα στο DNA μας,
νομίζω από πολλά χρόνια.
Αν δεν αλλάξουμε αυτό το κομμάτι,
πιστεύω πολύ δύσκολα θα προχωρήσουμε και σαν λαός και ατομικά. Ένα άλλο κομμάτι είναι πώς δουλεύουμε.
Καταρχήν να πω ότι δεν είναι ότι δεν είμαστε εργατικοί. Μπορώ να σας πω με σιγουριά ότι από τις χώρες που είμαι υπεύθυνος έχουμε 37 εθνικότητες σε όλες τις 23 χώρες. Από τις 37 εθνικότητες πραγματικά πιστεύω
οι Έλληνες που έχω σε όλες τις χώρες είναι οι πιο εργατικοί. Οπότε, δεν πιστεύω καθόλου όποιον λέει ότι δεν είμαστε εργατικοί, γιατί το ζω.
Αυτό που πιστεύω, όμως, είναι ότι δεν είμαστε καλοί στο να τηρούμε χρονοδιαγράμματα.
Και βάζω πρώτο τον εαυτό μου.
Ήμουν ο τελευταίος που έστειλε στο TEDx την παρουσίασή μου χτες, (Γέλια)
οπότε δεν θέλω να βγάλω τον εαυτό μου απ' έξω.
Έχουμε κάτι στο DNA μας που δεν βοηθά στο να κάνουμε τη δουλειά όπως πρέπει,
στους χρόνους που πρέπει και να την ξεκινήσουμε όποτε πρέπει.
Και αυτό είναι πολύ σημαντικό κομμάτι για να πάμε μπροστά.
Ένα άλλο κομμάτι είναι η μόρφωση, και βέβαια αυτό το λέμε συνέχεια.
Η μόρφωση είναι πολύ σημαντική,
αλλά για μένα είναι πιο σημαντικό να έχουμε βαθιά γνώση
από το να έχουμε επιφανειακή γνώση σε πολλά πράγματα.
Οπότε όταν μιλάω για μόρφωση, μιλάω για κομμάτια όπου θα μπούμε σαν λαός
και θα κάνουμε πάρα πολύ καλά.
Το τελευταίο κομμάτι - ίσως το πιο σημαντικό - είναι ο σεβασμός.
Έχω έναν από τους 11 ανθρώπους από το εξωτερικό στο γραφείο μου, μου λέει, «Νίκο, μου κάνει εντύπωση.
Για εσάς, ακόμα και τα φανάρια δεν είναι κανόνας, είναι απλή υπόδειξη». (Γέλια)
Σκεφτείτε το λίγο. Για εμάς είναι λογικό να περνάμε με λίγο κόκκινο.
Αυτός τρελάθηκε ο άνθρωπος.
Κι εκεί καταλαβαίνουμε πόσο πραγματικά στρογγυλεύουμε τις άκρες και δεν το καταλαβαίνουμε.
Αυτό που λοιπόν θέλω να πω εδώ, είναι
ότι αν εμείς, πρώτοι, δεν τελειώσουμε με όλη τη διαφθορά και τα λαμόγια
και δεν σεβόμαστε τους νόμους, ακόμα κι αν οι νόμοι μας δεν είναι τέλειοι,
τότε τίποτα δεν θα γίνει.
Τελειώνοντας λοιπόν, θέλω να πω,
ότι από τη δική μου εμπειρία, από αυτά τα λίγα που έχω καταλάβει, είναι ότι ο πυρήνας μας είναι πολύ καλός.
Το πρόβλημά μας είναι ότι τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα
πολλές φορές τα βγάζουμε με τη σκοτεινή τους πλευρά - που δεν μας βοηθά καθόλου -
και δεν πιστεύουμε και ακολουθούμε και σκεφτόμαστε αυτά τα οκτώ βασικά πράγματα που σας είπα πριν.
Οπότε θα ήθελα να κλείσω με ένα απόσπασμα του Οδυσσέα Ελύτη, από τον Μικρό Ναυτίλο,
που λέει ότι αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα,
καταλήγεις σε μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι.
Οπότε κατά τη γνώμη μου, τόσο εύκολο και απλό είναι να τα ξανασυνθέσουμε,
αρκεί να δώσουμε σημασία στον πυρήνα μας και στη φωτεινή μας πλευρά.
Ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκρότημα)