Volunteering for tomorrow: Gerasimos Kouvaras at TEDxAthens
Μετάφραση: Marianna Kaplatzi Επιμέλεια: Chryssa Takahashi
«Όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχεις.» Προσωπικά, θέλω να σας πω ότι με ενοχλεί πάρα πολύ αυτή η φράση. Πάρα, μα πάρα πολύ. Για δύο βασικούς λόγους.
Πρώτον, δεν πιστεύω καθόλου σε θεωρίες συνωμοσίας και δεύτερον διότι ουσιαστικά...
είναι σαν να μου λέει: «Άραξε στον καναπέ σου και το σύμπαν θα τα κανονίσει όλα.» Είναι το μεγαλύτερο κατά τη γνώμη μου αντι-κίνητρο για τον εθελοντισμό. Γιατί ο εθελοντισμός σημαίνει «θέλω» αλλά και «κάνω» μαζί. Αν λοιπόν θέλεις κάτι πάρα πολύ, καλύτερο είναι να κάνεις εσύ το σύμπαν για να το πετύχεις.
Αυτό, στα κόκκινα γράμματα, είναι θα έλεγα ίσως το πρώτο μάντρα... από τρία βασικά μάντρα κατά τη γνώμη μου που χαρακτηρίζουν αυτόν που ονομάζω... «εθελοντή για το αύριο».
Το «θέλω» αυτού του εθελοντή είναι ένας κόσμος καλύτερος, πιο βιώσιμος, δικαιότερος.
Το «κάνω» του μπορεί να σημαίνει το βγαίνω από τη ζώνη άνεσής μου, από τη ζώνη ασφάλειάς μου
και παίρνω ρίσκα.
Είναι ο εθελοντής-ακτιβιστής.
Θα σας πω μια προσωπική μου εμπειρία, την οποία δεν την έχω μοιραστεί ποτέ δημόσια. Θα πάω πίσω στα φοιτητικά μου χρόνια, στο τέλος περίπου της δεκαετίας του '80 όπου σπούδαζα τότε στην κτηνιατρική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη.
Έπρεπε να πηγαίνω δύο φορές την εβδομάδα στα σφαγεία της πόλης στο πλαίσιο του μαθήματος της «Υγιεινής τροφίμων».
Υπήρχαν πολλά πράγματα εκεί που θα μπορούσαν να σε κάνουν να αισθάνεσαι άβολα, δεν θα σας αναφέρω αυτά.
Θα σας πω όμως αυτό που με έκανε εμένα να νιώθω πάρα πολύ άβολα. Ήταν το να βλέπω καθημερινά τη βάναυση κακοποίηση των ζώων που προορίζονταν για σφαγή.
Και το γεγονός ότι όλοι στέκονταν εντελώς απαθείς απέναντι σε αυτό. Ήταν σαν κάτι απόλυτα φυσικό, που δεν ενδιέφερε κανέναν. Με έτρωγε λοιπόν μέρα με τη μέρα ότι θέλω να κάνω κάτι γι' αυτό. Και κάποια μέρα αποφάσισα ότι θα ψάξω παραπάνω. Θα μελετήσω ποια ήταν η Κοινοτική νομοθεσία για τον τρόπο λειτουργίας των σφαγείων. Δεν υπήρχε ίντερνετ και Google κτλ. τότε...
οπότε δεν ήταν και τόσο εύκολη η έρευνα όσο θα μπορούσατε να φανταστείτε σήμερα. Πάντως, βρήκα κάτι, που ήταν πολύ σημαντικό.
Ότι εκτός από βάναυση αυτή η μεταχείριση ήταν και εντελώς παράνομη. Επικοινώνησα λοιπόν τότε με μία φιλοζωική εταιρεία που έδρευε στο Λονδίνο και ασχολείτο με την Ελλάδα.
Και για να μην σας τα πολυλογώ, βρέθηκα να ταξιδεύω σε όλη την Ελλάδα, στα σφαγεία...
να βγάζω φωτογραφίες, να παίρνω συνεντεύξεις...
να γράφω μια πολύ αναλυτική αναφορά για την παράνομη λειτουργία των σφαγείων.
Βέβαια, δεν επιτρεπόταν να μπαίνω στα σφαγεία έτσι και να βγάζω φωτογραφίες και να πω γιατί πηγαίνω.
Οπότε χρησιμοποιούσα τη φοιτητική μου ιδιότητα,
έπαιρνα και ένα κακόμοιρο ύφος και πολύ βαριεστημένο... «Ξέρετε, έχω μια εργασία για τον τάδε καθηγητή».
Είχα και τρεις-τέσσερις ανώδυνες ερωτήσεις, τις έκανα, μου απαντούσαν. Λέω «Μπορώ να βγάλω και δυο-τρεις φωτογραφίες, γιατί δεν θα με πιστεύουν
και μετά μπορεί να με ξαναβάζουν να κάνω την εργασία. Ότι ήμουν εδώ».
Όταν μου άνοιγαν την πόρτα λοιπόν, γινόταν το έλα να δεις. Στο τέλος, δεν φάνηκε πουθενά το όνομά μου, δεν βγήκε. Αλλά βγήκε ένα άρθρο μου με φωτογραφίες σε ένα διεθνές περιοδικό... και τότε ασκήθηκε πολύ μεγάλη πίεση στην Ελλάδα, κάποια σφαγεία αργότερα έκλεισαν...
κάποιες συνθήκες διορθώθηκαν, ίσως και γι' αυτό το λόγο. Σε αυτό τέλος πάντων το ακτιβιστικό μου ντεμπούτο, όπως καταλαβαίνετε, βγήκα από τη ζώνη άνεσής μου.
Και πήρα και ρίσκο. Πρώτα από όλα, να μην πάρω ποτέ πτυχίο, αν ανακάλυπταν ποιος είμαι.
Και είμαι σίγουρος ότι κάποιοι καθηγητές συγκεκριμένα δεν επρόκειτο ποτέ να με περάσουν.
Ή να φάω και ξύλο από κάποιους από τους σφαγείς...
που φωτογράφιζα να χτυπάει με σιδερόβεργες τα ζώα, ενώ πήγαιναν να σφαγούν. Τότε σκέφτομαι καμιά φορά που δεν υπήρχε το ίντερνετ, τα social media, τα πράγματα ήταν πιο απλά.
Πιο εύκολα, μάλλον πιο συγκεκριμένα.
Ή που δεν θα έκανες τίποτα ή που θα έκανες οπωσδήποτε κάτι. Δεν υπήρχε αυτή η ενδιάμεση κατάσταση.
Για να μην παρεξηγηθώ, θεωρώ και το ίντερνετ και τα social media εξαιρετικό εργαλείο για δικτύωση, για κινητοποίηση, για ανοιχτή επικοινωνία, για όλα αυτά που έχει προσφέρει.
Έχει όμως μια μικρή παγίδα, την οποία εγώ θα ήθελα να υπογραμμίσω. Ποια είναι η παγίδα αυτή;
Να κάθομαι πίσω από το λάπτοπ μου, να κάνω join διάφορα cause που θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικά...
να κάνω like διάφορα αιτήματα/τσιτάτα ή να χρησιμοποιώ κι εγώ ο ίδιος κάποια τέτοια...
και να ποστάρω ό,τι θεωρώ ότι συνθέτει το ιδεολογικο-κοινωνικό-πολιτικό μου προφίλ...
και να απολαμβάνω τον ακτιβισμό του καναπέ.
Γιατί αν παραμείνω στον κλικ-τιβισμό, δεν έχω κάνει τίποτα από αυτό που ένας «εθελοντής για το αύριο» κάνει,
που είναι ο ακτιβισμός.
Πάμε να δούμε όμως το δεύτερο μάντρα.
«Δώσε σε έναν άνθρωπο ένα ψάρι και θα τον ταΐσεις για μια φορά. Μάθε τον να ψαρεύει και θα τον ταΐζεις για μια ολόκληρη ζωή.» Να κάνω μια παρένθεση εδώ ότι οποιοδήποτε γενικά ρητό δεν γνωρίζουμε από πού προέρχεται...
λέμε ότι είναι κινέζικο και είμαστε μέσα.
Λοιπόν, γνωρίζετε ότι εκατό παιδιά, μέχρι να τελειώσω αυτή την ομιλία, θα έχουν πεθάνει σε ολόκληρο τον κόσμο από την πείνα; Γνωρίζετε επίσης ότι τις περισσότερες φορές δεν θα έχουν πεθάνει επειδή η μητέρα τους και ο πατέρας τους
δεν ξέρουν να ψαρεύουν ή να καλλιεργούν τη γη,
αλλά γιατί κάποιος τους στερεί το δικαίωμα να το κάνουν. Αυτό που χρειάζονται εκατομμύρια άνθρωποι αυτή τη στιγμή στον κόσμο δεν είναι κάποιον να τους δώσει φαγητό, δεν είναι κάποιος να τους μάθει πώς να παράγουν την τροφή.
Είναι κάποιος να σταθεί δίπλα τους για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους να το κάνουν...
και να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Πώς παίζεται όμως αυτό το παιχνίδι; Ποιοι είναι οι κανόνες του σημερινού παιχνιδιού; Θα σας πω μια ιστορία, της Ματίλντε.
Μιας παραγωγού-γεωργού, μικρής γεωργού από τη Μοζαμβίκη. Η οποία μέχρι πρόσφατα ζούσε καλλιεργώντας το χωράφι της. Δώδεκα άτομα στην οικογένειά της - παιδιά και εγγόνια. Σήμερα, κινδυνεύει να πεθάνει από την πείνα, όπως και όλη της η οικογένεια... απλά γιατί κάποια πολυεθνική εταιρεία τής άρπαξε τη γη και καλλιεργεί ζαχαροκάλαμα για βιοκαύσιμο. Η Ματίλντε είναι μία από τις χιλιάδες γυναίκες που βιώνουν αυτή την κατάσταση. Τι θα μπορούσαμε λοιπόν, τι θα μπορούσε να κάνει ο εθελοντής για το αύριο... γι' αυτή την Ματίλντε και για όλες τις χιλιάδες Ματίλντε; Να γίνει ο εθελοντής συνήγορος. Αυτός που θα διεκδικήσει μαζί της το δικαίωμα να ξαναπάρει τη γη,
να την καλλιεργήσει και να διεκδικήσει ώστε να μην μπορούν πια οι πολυεθνικές εταιρείες να παίρνουν από τα χέρια των ανθρώπων στα δικά τους δόντια, τη γη. Αυτή τη στιγμή στον αναπτυσσόμενο κόσμο μια περιοχή, περιοχές συνολικά πέντε φόρες όσο η Ελλάδα...
βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση.
Το τρίτο μάντρα. "Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά."
Κατά τη γνώμη μου, είναι πολύ ξεπερασμένο και πάρα πολύ φορεμένο.
Γιατί τελικά τι είναι το τοπικό; Είμαι εγώ; Είναι η οικογένειά μου; Είναι η γειτονιά μου; Είναι η πόλη μου; Είναι η χώρα μου; Και όταν ξέρουμε πολύ καλά ότι οι αιτίες των τοπικών προβλημάτων δεν είναι μόνο τοπικές γιατί και οι λύσεις τους πρέπει να περνάνε μέσα από αυστηρά τοπικές δράσεις; Ο εθελοντής για το αύριο και σκέφτεται και ενεργεί παγκόσμια. Απλά γιατί το τοπικό γι' αυτόν ισούται με ολόκληρο τον κόσμο. Ανεξάρτητα από το πού κατοικεί, ποιου δήμου είναι δημότης, ποιας χώρας είναι υπήκοος, αυτό που ο εθελοντής για το αύριο προσδιορίζει για τον εαυτό του είναι μια ιθαγένεια παγκόσμια. Αυτή του πολίτη του κόσμου.
Αν σκεφτούμε το παράδειγμα της Ματίλντε,
πόσο περιοριστική θα ήταν η δράση μας, αν ήταν αυστηρά τοπική; Το σύμπτωμα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι τοπικό, ή καλύτερα ατομικό, η πείνα. Ποια είναι όμως η αιτία; Η αιτία είναι διεθνής. Είναι η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ενθαρρύνει και επιτρέπει στις πολυεθνικές εταιρείες να αρπάξουν τη γη των φτωχών ανθρώπων.
Αν εκεί λοιπόν ο εθελοντής-συνήγορος της Ματίλντε περιοριζόταν σε μία αυστηρά τοπική δράση,
η Ματίλντε και όλες οι υπόλοιπες Ματίλντε δεν θα μπορούσαν να βγουν από αυτόν το φαύλο κύκλο
της φτώχειας και της αδικίας.
Θεωρώ στην Ελλάδα ότι η κρίση αποτελεί μία τεράστια ευκαιρία. Και δεν χρειάζεται να συμπληρώσω τίποτα σε αυτό το υπέροχο βίντεο και αυτή την υπέροχη δουλειά...
που είδαμε πριν να μοιράζεται το Human Grid μαζί μας.
Εγώ όμως θέλω να επισημάνω κι έναν κίνδυνο που διατρέχουμε εκεί. Και που είναι η υπονόμευση της παγκόσμιας ιθαγένειάς μας. Όχι από πρωτοβουλίες σαν το Human Grid
αλλά από άλλες πρωτοβουλίες, κάποιων άλλων υπονομευτών που βρίσκουν την ευκαιρία
στο σύμπτωμα αυτό που λέγεται κρίση να δημιουργήσουν ως απάντηση ένα νέο σύνδρομο
ακόμη πιο παθογενές, που είναι ένα σύνδρομο εσωστρέφειας, εθνικισμού και ξενοφοβίας.
Πιστεύω ότι αν αυτή η ρατσιστική ρήση «Πας μη Έλλην Βάρβαρος» κυριαρχήσει στον τρόπο που θα βλέπουμε...
την αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπο και τον εθελοντισμό φοβάμαι ότι θα πάμε πολλά πολλά χρόνια πίσω.
Η απάντηση για μένα σε όλα αυτά βρίσκεται σε αυτή τη φωτογραφία. Είναι τραβηγμένη στην Κένυα, στη Λανγκοβάγια.
Μια άνυδρη περιοχή, στην οποία κατοικούν σαράντα οροθετικοί. Αυτοί οι άνθρωποι πριν από κάποιο διάστημα ήταν εντελώς παραγκωνισμένοι χωρίς καμία πρόσβαση σε τίποτα. Ζούσαν στην απόλυτη φτώχεια. Αλλά χάρη στη στήριξη της Action Aid και σαράντα ελλήνων εθελοντών που ταξίδεψαν μέχρι εκεί
βγήκαν από τη ζώνη άνεσής τους και ασφάλειάς τους, διεκδίκησαν μαζί με αυτούς τους ανθρώπους
την πρόσβαση στο να μπορούν να έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν τη γη,
να έχουν πρόσβαση σε φάρμακα και πάνω από όλα να ακούγεται η φωνή τους, η ζωή τους τώρα έχει αλλάξει.
Αυτή η κοινότητα ονομάζεται στην τοπική γλώσσα, ονομάζονται «Κουλοχίρο». Και στην τοπική τους γλώσσα, «Κουλοχίρο» σημαίνει ελπίδα.
Για μένα αυτοί οι σαράντα οροθετικοί άνθρωποι
και αυτοί οι σαράντα υπέροχοι άνθρωποι που έχω γνωρίσει μέσα από την Action Aid με κάνουν πολύ περήφανο και που εργάζομαι γι' αυτή την οργάνωση, αλλά και που τους έχω γνωρίσει.
Και για μένα είναι οι δικοί μου «Κουλοχίρο». Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)