EXTRA 2 (NO AUDIO)
Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Στις Ατέλειωτες Ιστορίες, που εκδόθηκαν πριν από είκοσι πέντε και παραπάνω χρόνια, παρουσίασα ένα επιμέρους κείμενο της εκτεταμένης έκδοσης αυτής της ιστορίας, που ήταν γνωστή ως Ναρν, από τον τίτλο της στη γλώσσα των Ξωτικών Ναρν ι Χιν Χούριν, “Η Ιστορία των Παιδιών του Χούριν”. Όμως αυτό αποτελούσε μέρος ενός μεγάλου βιβλίου με πολυποίκιλο περιεχόμενο, και το κείμενο ήταν εξαιρετικά ελλιπές λόγω του γενικού σκοπού και της φύσης του βιβλίου. Στην ουσία, παρέλειψα έναν αριθμό από σημαντικά εδάφια (και ένα από αυτά πολύ εκτενές), στα οποία το κείμενο Ναρν έμοιαζε πολύ με εκείνο της πολύ πιο σύντομης εκδοχής του Σιλμαρίλλιον, ή όπου θεωρούσα ότι δεν υπήρχε “εκτενές” κείμενο που να το διακρίνει η σαφήνεια.
Έτσι η μορφή της Ναρν εδώ διαφέρει από εκείνη των Ατέλειωτων Ιστοριών. Μερικές από αυτές τις διαφορές οφείλονται στην πολύ πιο διεξοδική μελέτη των αμέτρητων μπερδεμένων χειρογράφων, αφού είχε εκδοθεί αυτό το βιβλίο. Αυτό με οδήγησε σε διαφορετικά συμπεράσματα για τις σχέσεις και τη διαδοχή μερικών από τα κείμενα, κυρίως στην εξαιρετικά μπερδεμένη εξέλιξη του θρύλου κατά την περίοδο του “Τούριν ανάμεσα στους Παρανόμους”. Ακολουθεί μια περιγραφή και εξήγηση της σύνθεσης αυτού του νέου κειμένου των Παιδιών του Χούριν.
--
Ένα σημαντικό στοιχείο σε όλα αυτά είναι η ασυνήθιστη κατάσταση του Σιλμαρίλλιον που είχε ήδη εκδοθεί, γιατί, όπως ανέφερα στο πρώτο μέρος αυτού του Παραρτήματος, ο πατέρας μου όταν άρχισε να γράφει τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, το 1937, εγκατέλειψε την Κουέντα Σιλμαρίλλιον στο σημείο που είχε φτάσει (εκεί που ο Τούριν γίνεται παράνομος μετά τη φυγή του από το Ντόριαθ). Για λόγους αφηγηματικότητας έκανα χρήση σε μεγάλη έκταση Των Χρονικών του Μπελέριαντ (που αρχικά είχαν τίτλο “Ιστορία των Ετών”), αλλά που σε διαδοχικές εκδοχές εξελίχθηκε και διευρύνθηκε σε ένα αφηγηματικό χρονικό παράλληλο με τα διαδοχικά χειρόγραφα του Σιλμαρίλλιον και που έφτανε ως την απελευθέρωση του Χούριν από τον Μόργκοθ μετά το θάνατο του Τούριν και της Νίενορ.
Έτσι το πρώτο εδάφιο που παρέλειψα από την εκδοχή του Ναρν ι Χιν Χούριν στις Ατέλειωτες Ιστορίες είναι η περιγραφή της διαμονής του Χούριν και του Χούορ στην Γκοντόλιν στα νεανικά τους χρόνια. Και το έκανα αυτό, απλά, επειδή η ιστορία αυτή υπάρχει στο Σιλμαρίλλιον. Όμως ο πατέρας μου στην πραγματικότητα έγραψε δύο εκδοχές: η μία απ' αυτές προοριζόταν ρητά για την αρχή της Ναρν, αλλά στηριζόταν πολύ στενά σε ένα μέρος των Χρονικών του Μπελέριαντ και ουσιαστικά διέφερε ελάχιστα στο μεγαλύτερο μέρος της. Στο Σιλμαρίλλιον χρησιμοποίησα και τα δύο κείμενα, αλλά εδώ ακολούθησα την εκδοχή της Ναρν.
Το δεύτερο εδάφιο που παρέλειψα από τη Ναρν στις Ατέλειωτες Ιστορίες είναι η περιγραφή της Μάχης των Αναρίθμητων Δακρύων, μια παράλειψη που έγινε για τον ίδιο λόγο, και εδώ πάλι ο πατέρας μου έγραψε δύο εκδοχές, μία για τα Χρονικά και μια δεύτερη, πολύ μεταγενέστερη αλλά με το κείμενο των Χρονικών μπροστά του, το οποίο και ακολούθησε στενά στο μεγαλύτερο μέρος του. Αυτή η δεύτερη αφήγηση της μεγάλης μάχης προοριζόταν ρητά και πάλι να αποτελέσει συστατικό στοιχείο της Ναρν (το κείμενο έχει επικεφαλίδα Ναρν ΙΙ, δηλαδή, δεύτερο τμήμα της Ναρν), και δηλώνει από την αρχή στο κείμενο αυτού του βιβλίου: “Εδώ θα καταγραφούν εκείνα μόνο τα συμβάντα που έχουν σχέση με τη μοίρα του Οίκου του Χάντορ και των παιδιών του Χούριν του Σταθερού”. Γι' αυτόν το λόγο ο πατέρας μου διατήρησε από την αφήγηση των Χρονικών μόνο την περιγραφή της “δυτικής μάχης” και την καταστροφή της στρατιάς του Φίνγκον, και με αυτή την απλοποίηση και τη συντόμευση της αφήγησης άλλαξε την πορεία της μάχης όπως αυτή περιγράφεται στα Χρονικά. Στο Σιλμαρίλλιον φυσικά ακολούθησα τα Χρονικά, αν και με μερικά στοιχεία παρμένα από την εκδοχή της Ναρν όμως σε αυτό το βιβλίο ακολούθησα το κείμενο που ο πατέρας μου θεωρούσε κατάλληλο για τη Ναρν στο σύνολό της.
Το νέο κείμενο του κεφαλαίου “ο Τούριν στο Ντόριαθ” είναι σημαντικά αλλαγμένο σε σχέση με εκείνο των Ατέλειωτων Ιστοριών. Εδώ υπάρχει ένα σύνολο κειμένων, πολλά σε πολύ ακατέργαστη μορφή, που αφορούν τα ίδια αφηγηματικά στοιχεία σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, και σε μια τέτοια περίπτωση προφανώς μπορεί να υιοθετήσει κανείς διαφορετικές απόψεις για το πώς έπρεπε να γίνει ο χειρισμός του αρχικού υλικού. Έχω καταλήξει πως όταν συνέθεσα το κείμενο των Ατέλειωτων Ιστοριών, επέτρεψα στον εαυτό μου μεγαλύτερη ελευθερία από εκείνη που χρειαζόταν. Σε αυτό το βιβλίο επανεξέτασα τα πρωτότυπα χειρόγραφα και ανασυνέθεσα το κείμενο, και σε πολλά (συνήθως πολύ δευτερεύοντα) σημεία αποκατέστησα τις αρχικές λέξεις, επαναπροσθέτοντας προτάσεις ή σύντομα εδάφια που δεν έπρεπε να έχουν παραλειφθεί, διορθώνοντας μερικά λάθη και κάνοντας διαφορετικές επιλογές ανάμεσα στις διαφορετικές αρχικές αποδόσεις της ιστορίας.
Σε σχέση με τη δομή της αφήγησης σε αυτή την περίοδο της ζωής του Τούριν, από τη φυγή του από το Ντόριαθ και την κατάληξή του στο κρησφύγετο των παρανόμων στο Άμον Ρουδ, ο πατέρας μου είχε κατά νου ορισμένα αφηγηματικά “στοιχεία”: τη δίκη του Τούριν ενώπιον του Θίνγκολ, τα δώρα του Θίνγκολ και της Μέλιαν στον Μπέλεγκ, την κακομεταχείριση του Μπέλεγκ από τους παρανόμους όσο έλειπε ο Τούριν, τις συναντήσεις του Τούριν και του Μπέλεγκ. Μετακινούσε αυτά τα “στοιχεία” το ένα σε σχέση με το άλλο, και τοποθετούσε τμήματα του διαλόγου σε διαφορετικά πλαίσια, αλλά του ήταν δύσκολο να τα συνθέσει σε μια τελική “πλοκή” -“να ανακαλύψω τι πραγματικά συνέβη”. Τώρα όμως μου έχει αποσαφηνισθεί, μετά από πολλή επιπρόσθετη μελέτη, ότι ο πατέρας μου είχε όντως πετύχει μια ικανοποιητική δομή και σειρά για αυτό το μέρος της ιστορίας πριν την εγκαταλείψει, και επίσης ότι η αφήγηση σε πολύ συντομευμένη μορφή που συνέθεσα για την έκδοση του Σιλμαρίλλιον συμφωνεί μ' αυτήν τη δομή -με μία μόνο διαφορά.
Στις Ατέλειωτες Ιστορίες υπάρχει ένα τρίτο αφηγηματικό κενό στις σσ. 140-141 [ελλην. έκδοσης]: η ιστορία σταματά στο σημείο όπου ο Μπέλεγκ, έχοντας βρει επιτέλους τον Τούριν ανάμεσα στους παρανόμους, δεν μπορεί να τον πείσει να επιστρέψει στο Ντόριαθ (σσ. 115-9 στο νέο κείμενο), και δεν αρχίζει πάλι παρά μόνο αφού οι παράνομοι συναντούν τους Μικρονάνους. Εδώ ανέτρεξα πάλι στο Σιλμαρίλλιον για να καλύψω το κενό, προσέχοντας ότι εκεί ακολουθεί στην ιστορία ο αποχαιρετισμός του Μπέλεγκ στον Τούριν και η επιστροφή του στο Μένεγκροθ “όπου έλαβε το σπαθί Ανγκλάχελ από τον Θίνγκολ και λέμπας από τη Μέλιαν”. Όμως μπορεί να τεκμηριωθεί ότι ο πατέρας μου στην πραγματικότητα είχε απορρίψει αυτή την εκδοχή, γιατί “αυτό που πραγματικά συνέβη” ήταν ότι ο Θίνγκολ έδωσε το Ανγκλάχελ στον Μπέλεγκ μετά τη δίκη του Τούριν, όταν ο Μπέλεγκ ξεκίνησε για πρώτη φορά να τον βρει. Έτσι, στο παρόν κείμενο το δώρο του σπαθιού τοποθετείται σ' εκείνο το σημείο (σελ. 96) και δεν υπάρχει καμιά αναφορά εκεί για το δώρο του λέμπας. Και αργότερα, όταν ο Μπέλεγκ επέστρεψε στο Μένεγκροθ μετά την εύρεση του Τούριν, δεν υπάρχει φυσικά καμιά αναφορά στο Ανγκλάχελ στο νέο κείμενο, αλλά μόνο στο δώρο της Μέλιαν.
Εδώ είναι η κατάλληλη στιγμή να αναφέρω πως έχω παραλείψει από το κείμενο δύο εδάφια που συμπεριέλαβα στις Ατέλειωτες Ιστορίες, αλλά που ήταν παρενθετικά για την αφήγηση: το ένα είναι η ιστορία που αφηγείται πώς κατέληξε το Δρακοκράνος στα χέρια του Χούριν του Ντορ-λόμιν και το δεύτερο η προέλευση του Σάερος. Παρεμπιπτόντως, φαίνεται βέβαιο από μια βαθύτερη κατανόηση του συσχετισμού των χειρογράφων ότι ο πατέρας μου απέρριψε το όνομα Σάερος και το αντικατέστησε με το όνομα Όργκολ, το οποίο κατά “γλωσσική ατυχία” συμπίπτει με την αρχαία αγγλική λέξη όργκολ, όργκελ, “περηφάνια”. Όμως θεώρησα ότι είναι πολύ αργά τώρα για να αλλάξω το όνομα Σάερος.
--
Το κύριο χάσμα στην αφήγηση όπως δίνεται στις Ατέλειωτες Ιστορίες συμπληρώνεται στο νέο κείμενο με τις σελίδες 141 έως 181, από το τέλος του κεφαλαίου “Για τον Νάνο Μιμ”, δηλαδή με τα κεφάλαια “Η Γη το Τόξου και του Κράνους”, “ο Θάνατος του Μπέλεγκ” και " Η Πτώση του Νάργκοθροντ”.
Υπάρχει μια πολύπλοκη σχέση σε αυτό το μέρος του “έπους του Τούριν” ανάμεσα στα πρωτότυπα χειρόγραφα, την ιστορία όπως παρουσιάζεται στο Σιλμαρίλλιον, τα ασύνδετα εδάφια που είναι συγκεντρωμένα στο παράρτημα της Ναρν στις Ατέλειωτες Ιστορίες και στο νέο κείμενο αυτού του βιβλίου. Πάντα θεωρούσα ότι η γενική πρόθεση του πατέρα μου ήταν, αφού είχε δημιουργήσει την “μεγάλη ιστορία” του Τούριν σε μορφή που να τον ικανοποιεί, με το πλήρωμα του χρόνου να παραγάγει από αυτήν μια πολύ πιο σύντομη εκδοχή της που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε “μορφή Σιλμαρίλλιον”. Όμως αυτό, φυσικά, δεν έγινε. Και έτσι ανέλαβα τώρα, πάνω από τριάντα χρόνια αργότερα, το παράξενο έργο να προσπαθήσω να προσομοιώσω αυτό που δεν έκανε: το γράψιμο μιας εκδοχής Σιλμαρίλλιον με βάση την τελευταία μορφή της ιστορίας, την οποία όμως να αντλήσω από τα ετερογενή υλικά της “εκτενούς εκδοχής”, της Ναρν. Αυτό είναι το Κεφάλαιο 21 στο Σιλμαρίλλιον.
Έτσι το κείμενο αυτού του βιβλίου που συμπληρώνει το μεγάλο κενό της πλοκής στις Ατέλειωτες Ιστορίες αντλείται από το ίδιο πρωτότυπο υλικό με το αντίστοιχο κομμάτι του Σιλμαρίλλιον, αλλά αυτά τα δύο χρησιμοποιούνται για διαφορετικό σκοπό σε κάθε περίπτωση, και στο νέο κείμενο υπάρχει μια καλύτερη κατανόηση του λαβύρινθου των προσχεδίων και σημειώσεων και της σειράς που έχουν. Ένα μεγάλο μέρος των πρωτότυπων χειρογράφων που παραλείφθηκαν ή συντομεύθηκαν στο Σιλμαρίλλιον παραμένει διαθέσιμο. Όμως, όπου δεν υπήρχε τίποτα να προστεθεί στην εκδοχή του Σιλμαρίλλιον (όπως στην αφήγηση του θανάτου του Μπέλεγκ, που προέρχεται από τα Χρονικά του Μπελέριαντ), αυτή η εκδοχή απλώς συμπεριλαμβάνεται αυτούσια.
Εν τέλει, παρόλο που υποχρεώθηκα να προσθέσω ενδιάμεσα εδάφια εδώ κι εκεί για να συνδέσω τα διαφορετικά προσχέδια, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο εξωγενούς “επινόησης” οποιασδήποτε μορφής, έστω και της πιο ασήμαντης, στο εκτενέστερο κείμενο που παρουσιάζεται εδώ. Το κείμενο, παρ' όλα αυτά, είναι τεχνητό. Πραγματικά, δεν θα μπορούσε να μην είναι, ιδιαίτερα αφού αυτό το μεγάλο σώμα χειρογράφων αντιπροσωπεύει μια συνεχή εξέλιξη της ίδιας της ιστορίας. Τα προσχέδια που είναι απόλυτα απαραίτητα για το σχηματισμό μιας συνεχούς αφήγησης μπορεί στην πραγματικότητα να ανήκουν σε προγενέστερο στάδιο. Έτσι, για να δώσω ένα παράδειγμα περί προγενέστερου σημείου, το κύριο κείμενο που αφηγείται την άφιξη της ομάδας του Τούριν στο λόφο του Άμον Ρουδ, το χώρο που βρήκαν πάνω στο λόφο, τη ζωή τους εκεί και την εφήμερη επιτυχία του Ντορ-Κούαρθολ, έχει γραφτεί πριν υπάρξει οποιαδήποτε υπόνοια για Μικρονάνους. Και πραγματικά, μια πλήρης περιγραφή του σπιτιού του Μιμ κάτω από την κορυφή εμφανίζεται πριν από τον ίδιο τον Μιμ.
--
Στην υπόλοιπη ιστορία, από την επιστροφή του Τούριν στο Ντορ-λόμιν μέχρι το τέλος, στην οποία ο πατέρας μου έδωσε μια οριστική μορφή, υπήρχαν, φυσικά, πολύ λίγες διαφορές με το κείμενο στις Ατέλειωτες Ιστορίες. Όμως υπάρχουν δύο λεπτομέρειες στην περιγραφή της επίθεσης κατά του Γκλάουρουνγκ στο Κάμπεντ-εν-Άρας όπου διόρθωσα τις αρχικές λέξεις και οι οποίες χρειάζονται εξήγηση.
Η πρώτη αφορά τη γεωγραφία. Αναφέρεται (σσ. 230-1) πως όταν ο Τούριν και οι σύντροφοί του ξεκίνησαν από το Νεν Γκίριθ το μοιραίο βράδυ, δεν πήγαν απευθείας προς το μέρος του δράκου, που βρισκόταν στην απέναντι πλευρά του φαραγγιού, αλλά πήραν πρώτα ένα μονοπάτι προς τις Διαβάσεις του Τέιγκλιν, και “μετά, πριν απομακρυνθούν πολύ, έστριψαν νότια από ένα στενό δρόμο” και διέσχισαν το δάσος πάνω από το ποτάμι προς το Κάμπεντ-εν-Άρας. Καθώς πλησίαζαν, σύμφωνα με το πρωτότυπο κείμενο του εδαφίου, “τα πρώτα άστρα είχαν αρχίσει να λάμπουν στην ανατολή πίσω τους”.
Όταν επεξεργαζόμουν το κείμενο για τις Ατέλειωτες Ιστορίες, δεν επισήμανα ότι αυτό δεν μπορεί να είναι σωστό, αφού σίγουρα δεν κινούνταν προς τα δυτικά αλλά προς τα ανατολικά ή τα νοτιοανατολικά, μακριά από τις Διαβάσεις, και τα πρώτα άστρα στην ανατολή πρέπει να ήταν μπροστά τους, όχι πίσω τους. Όταν το πραγματεύτηκα αυτό στον Πόλεμο των Πετραδιών (1994), παραδεχόμουν ότι ο “στενός δρόμος” που πηγαίνει νότια στρίβει πάλι δυτικά για να φτάσει στον Τέιγκλιν. Όμως τώρα αυτό μου φαίνεται απίθανο, γιατί δεν θα είχε νόημα και σκοπό στην αφήγηση, και μια πολύ πιο απλή λύση ήταν να διορθώσω το “πίσω τους” σε “μπροστά τους”, πράγμα που έκανα σε αυτό το κείμενο.
Ο χάρτης που έφτιαξα στις Ατέλειωτες Ιστορίες για να δείξω τη διάταξη της γης δεν είναι πολύ καλά προσανατολισμένος. Όπως φαίνεται από το χάρτη του Μπελέριαντ, του πατέρα μου, και αναπαράγεται στο δικό μου χάρτη για το Σιλμαρίλλιον, το Άμον Όμπελ ήταν σχεδόν ανατολικά των Διαβάσεων του Τέιγκλιν (“βγήκε το φεγγάρι πέρα από το Άμον Όμπελ”), και ο Τέιγκλιν κυλούσε νοτιανατολικά ή νότια-νοτιανατολικά στα φαράγγια. Τώρα έχω ξανασχεδιάσει το χάρτη και έχω σημειώσει επίσης κατά προσέγγισιν τη θέση του Κάμπεντ-εν-Άρας. (Αναφέρεται στο κείμενο [σελ. 225] ότι “Και στο δρόμο του Γκλάουρουνγκ υπήρχε τώρα ένα από αυτά τα φαράγγια, όχι το βαθύτερο, αλλά σίγουρα το στενότερο, βόρεια από τη συμβολή του Κελέμπρος”.)
Το δεύτερο σημείο αφορά την αφήγηση της εξόντωσης του Γκλάουρουνγκ τη στιγμή που περνούσε το φαράγγι. Εδώ υπάρχει ένα προσχέδιο και μια τελική μορφή. Στο προσχέδιο ο Τούριν και οι σύντροφοί του αναρριχήθηκαν στην απέναντι πλευρά του φαραγγιού μέχρι που έφτασαν λίγο κάτω από το χείλος. Έμειναν εκεί κατά τη διάρκεια της νύχτας, και ο Τούριν “πάλευε με σκοτεινά όνειρα τρόμου στα οποία όλη του η θέληση ήταν δοσμένη στην προσπάθεια να κρατηθεί”. Όταν ήρθε η μέρα, ο Γκλάουρουνγκ ετοιμάστηκε να περάσει το φαράγγι σε ένα σημείο “πολλά βήματα προς το βορρά”, και έτσι ο Τούριν υποχρεώθηκε να κατεβεί στην κοίτη του ποταμού και μετά να ανεβεί πάλι τον γκρεμό για να βρεθεί κάτω από την κοιλιά του Δράκοντα.
Στην τελική έκδοση (σελ. 235) ο Τούριν και ο Χούνθορ είχαν ανεβεί σε μικρό ύψος, από την απέναντι πλευρά, όταν ο Τούριν είπε ότι σπαταλούν τις δυνάμεις τους ανεβαίνοντας τώρα, αφού δεν ήξεραν ακόμη από πού θα περάσει ο Γκλάουρουνγκ. “Έτσι σταμάτησαν και περίμεναν”. Δεν αναφέρεται ότι κατέβηκαν από το σημείο που ήταν όταν σταμάτησαν την αναρρίχηση και η φράση για το όνειρο του Τούριν “στο οποίο όλη του η θέληση ήταν στραμμένη στην προσπάθεια να μείνει γραπωμένος” επανεμφανίζεται από το κείμενο του προσχεδίου. Όμως στο αναθεωρημένο κείμενο δεν υπάρχει ανάγκη να μείνουν γραπωμένοι από πουθενά: θα μπορούσαν να κατεβούν στον πυθμένα του φαραγγιού και να περιμένουν εκεί. Πραγματικά, αυτό έκαναν: αναφέρεται στο τελικό κείμενο των Ατέλειωτων Ιστοριών ότι το σημείο όπου βρίσκονταν δεν ήταν στο δρόμο του Γκλάουρουνγκ και ότι ο Τούριν “προχώρησε κατά μήκος του ποταμού για να έρθει από κάτω του”. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η τελική ιστορία εμπεριέχει ένα περιττό στοιχείο από το προηγούμενο προσχέδιο. Για να της δώσω συνοχή άλλαξα (σ. 237) τη φράση “αφού δεν στέκονταν ακριβώς στο δρόμο του Γκλάουρουνγκ” σε “αφού δεν ήταν ακριβώς στο δρόμο του Γκλάουρουνγκ”, και το “άρχισε να προχωρεί κατά μήκος του νερού” σε “άρχισε να προχωρεί κατά μήκος του γκρεμού”.
Αυτά τα θέματα είναι δευτερεύουσας σημασίας από μόνα τους, αλλά αποσαφηνίζουν μια σειρά από σκηνές που έχουν την πιο ζωηρή ίσως οπτική περιγραφή μέσα στους θρύλους των Παλαιών Ημερών και που αντιπροσωπεύουν ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα.