Γλώσσα | Ασφαλώς... κυκλοφορώ Συντακτικό, κύριοι όροι πρότασης (Υ-Ρ-Α-Κ) | Δ΄Δημοτικού Επ. 14
Γεια σας!
Σήμερα θα ασχοληθούμε με κάτι καινούριο για τη γλώσσα που δεν το ξέρετε,
δεν το έχετε ξανακούσει.
Λέγεται συντακτικό.
Καινούρια λέξη.
Λίγο περίεργη. Δεν είναι, όμως, τόσο πολύ. Θα δείτε ότι είναι και πολύ χρήσιμη.
Σιγά σιγά, όμως.
Θα ήθελα να κάνετε πρώτα κάτι που το γνωρίζετε.
Να ανοίξετε το βιβλίο σας στη σελίδα 76 και να δείτε την εικόνα.
Και για πιο εύκολα, σας την έχω έτοιμη.
Για να την παρατηρήσουμε.
Στην εικόνα βλέπουμε κάποια άτομα, κάποια πρόσωπα, μικρούς και μεγάλους να περπατούν, να κυκλοφορούν στον δρόμο.
Δεν τους έχουμε δώσει όνομα, τους έχουμε δώσει αριθμούς.
Για προσέξτε, κυκλοφορούν με ασφάλεια στον δρόμο;
Για δείτε το νούμερο 1, το νούμερο 2, το νούμερο 3...
Προχωρούν σωστά;
Την ώρα που περνάει το νούμερο 1, ο πεζός δηλαδή, θα έπρεπε να περνάει και το νούμερο 2 με το νούμερο 3;
Μάλλον όχι.
Το νούμερο 4; Τι κάνει; Παίζει μπάλα στον δρόμο;
Το νούμερο 8; Μέσα στο δρόμο κάθεται μπροστά στο αυτοκίνητο;
Και το νούμερο 5; Τι κάνει; Ισορροπία στην άκρη του δρόμου που περνούν τα αυτοκίνητα;
Πολύ επικίνδυνο!
Για να μπορέσουν να κυκλοφορούν όλα αυτά τα άτομα με ασφάλεια στο δρόμο...
υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Είναι οι γνωστοί σας κανόνες που υπάρχουν στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Τον Κ.Ο.Κ.
Για να μπορέσουμε, λοιπόν, κι εμείς, κάπως ανάλογα, να επικοινωνούμε με ασφάλεια μεταξύ μας...
Και τι εννοώ "με ασφάλεια"; Να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις!
Αυτό, δηλαδή, που θέλω να σας πω, να το καταλαβαίνετε και να μην καταλαβαίνετε κάτι άλλο.
Και αυτό που μου λέτε εσείς, επίσης να το καταλαβαίνω και να μην καταλαβαίνω κάτι άλλο.
Για να μην υπάρχουν, λοιπόν, παρεξηγήσεις και στο λόγο μας, στην επικοινωνία μας...
κι εκεί, αντίστοιχα, έχουμε κάποιους κανόνες.
Μόνο που όλοι αυτοί οι κανόνες στο λόγο, δεν είναι ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, που είναι για την κυκλοφορία...
αλλά το συντακτικό.
Να η καινούρια μας λέξη.
Τι είναι, λοιπόν, αυτό το συντακτικό; Το περίφημο συντακτικό;
Μάλλον έχει να κάνει με το πώς πρέπει να τοποθετούμε τις λεξούλες μας...
προκειμένου να φτιάχνουμε προτάσεις που να είναι κατανοητές και λογικές.
Να θυμίσουμε τώρα, τι ονομάζουμε πρόταση.
Η πρόταση είναι ένα κομμάτι του λόγου, είτε προφορικού είτε γραπτού,
που έχει ένα ολοκληρωμένο νόημα.
Και επίσης πρέπει να θυμόμαστε ποιο είναι το πιο βασικό στοιχείο, δομικό στοιχείο, στην πρόταση;
Για να ακούσω... Θυμάστε;
Το ρήμα, πάρα πολύ σωστά!
Χωρίς ρήμα, δεν έχουμε πρόταση!
Κι επίσης, όπου υπάρχει ένα ρήμα, έχουμε μια πρόταση.
Δύο ρήματα, δύο προτάσεις. Και τα λοιπά...
Αν λοιπόν έχω ένα ρήμα κι έχω και κάποιες άλλες λέξεις, μπορώ να τις βάλω στη σειρά...
και να φτιάξω μία πρόταση που να έχει λογικό νόημα, για να μπορέσω να δώσω αυτό το νόημα που θέλω στους άλλους και να το καταλάβουν.
Για να κάνουμε ένα τέτοιο παράδειγμα.
Παίρνω μερικές λέξεις και τις βάζω στη σειρά.
Βιαστική η έφυγε Ελένη.
Εδώ να διορθώσω, ότι όταν ξεκινάω μια πρόταση, πρέπει να ξεκινήσω με κεφαλαίο.
Το θυμόμαστε, λοιπόν, κι αυτό.
Βιαστική, η, έφυγε, Ελένη.
Ρήμα έβαλα; Έβαλα, είναι το "έφυγε".
Μια χαρά, έβαλα τις άλλες λέξεις δεξιά κι αριστερά κι έφτιαξα την πρόταση.
Κάποιο πρόβλημα υπάρχει, όμως, ε;
Δεν βγαίνει και πολύ νόημα.
Μάλλον δεν έβαλα στη σωστή σειρά τις λέξεις.
Για βοηθήστε με εσείς να βάλω στη σωστή σειρά τις λέξεις!
Για να ακούσω...
Πολύ σωστά!
Η Ελένη -ξεκινάω με κεφαλαίο- έφυγε βιαστική.
Τώρα βγαίνει κάποιο νόημα.
Για να κάνουμε μια άλλη.
Νωρίς δεν αγώνας ο τελείωσε.
Έβαλα το ρήμα μου, έβαλα και τις άλλες λέξεις μέσα στην πρόταση και την έφτιαξα.
Πάλι δεν βγαίνει νόημα...
Για βοηθήστε με, σας παρακαλώ, να τη φτιάξουμε σωστά.
Για να ακούσω...
Ο αγώνας τελείωσε νωρίς.
Κάτι δεν έγραψα...
Αυτό το "δεν", που πάει;
Σωστά, ο αγώνας δεν τελείωσε νωρίς.
Τώρα είναι γραμμένες όλες οι λέξεις.
Ναι, έχει καλύτερο νόημα τώρα. Έχετε δίκιο.
Πολύ ωραία.
Άρα, λοιπόν, βλέπουμε ότι δεν αρκεί να πάρω λέξεις και να τις βάλω σε μια οποιαδήποτε σειρά...
Πρέπει να τις βάλω σε μια συγκεκριμένη σειρά, για να μπορέσει να βγει και νόημα.
Για να δούμε άλλο ένα παράδειγμα.
Πιστεύετε ότι φτάνει μόνο αυτό για να βγάλω νόημα;
Να δούμε ένα επόμενο παράδειγμα...
Ο Άρης δουλεύουν.
Μια χαρά μου φαίνεται. Να και το ρήμα μου, έβαλα μπροστά και τον Άρη...
Ο Άρης δουλεύουν. Πάλι δεν είναι σωστό, όμως;
Δεν είναι σωστό!
Τι έπρεπε να λέει κανονικά; Ο Άρης δουλεύει, πάρα πολύ σωστά!
Άρα λοιπόν, δεν είναι σωστή η κατάληξη αυτή. Δεν είναι σωστά γραμμένο το ρήμα μου,
με τη σωστή μορφή που θα έπρεπε να έχει.
Άρα λοιπόν, κανονικά είναι "Ο Άρης δουλεύει".
Κι άλλο ένα παράδειγμα.
Η πόρτα είναι αστεία.
Μια χαρά, η πόρτα είναι μία, είναι αστεία. Ενικός.
Τι λάθος έκανα πάλι; Έχετε δίκιο, τι θα πει "η πόρτα είναι αστεία";
Δεν έχω διαλέξει τη σωστή λέξη. Αυτή λοιπόν η λέξη εδώ είναι ακατάλληλη.
Δεν βγαίνει νόημα, η πόρτα είναι αστεία.
Επομένως, για να μαζέψουμε τις πληροφορίες που έχουμε ως τώρα!
Για να μπορέσουμε να φτιάξουμε μια σωστή πρόταση...
Τι θα πει σωστή πρόταση;
Να έχει λογικό νόημα και να περάσω το μήνυμα που θέλω στους άλλους για να επικοινωνήσω με ασφάλεια μαζί τους.
Τις λέξεις τις οποίες διαλέγω να χρησιμοποιήσω για να φτιάξω την πρόταση μου...
πρέπει να τις βάλω στη σωστή σειρά, στο σωστό τύπο, και να διαλέξω επίσης και τις κατάλληλες λέξεις.
Δεν μπορώ να βάλω όποια λέξη να είναι, προκειμένου να φτιάξω μία πρόταση.
Πολύ-πολύ ωραία!
Αφού, λοιπόν, τα καταλάβαμε αυτά, για να περάσουμε σε τέτοιες προτάσεις!
Πιστεύω ότι δεν θα έχουμε πρόβλημα, εσείς θα κοιτάζετε.
Ο Στέφανος χτυπά την πόρτα.
Νομίζω είναι σωστή η πρότασή μας. Έχει το ρήμα της και βγάζουμε μια χαρά νόημα.
Ο Στέφανος χτυπά την πόρτα. Πολύ ωραία.
Τώρα, λοιπόν, χρησιμοποιώντας τους κανόνες του συντακτικού, θέλουμε να δούμε η κάθε μια λέξη τι ρόλο έχει σε αυτή την πρόταση.
Το ρήμα μάς δείχνει την ενέργεια. Κάποια ενέργεια γίνεται.
Τι ρόλο,όμως, έχουν οι υπόλοιπες λέξεις που βρίσκονται σε αυτή την πρόταση;
Ξεκινάμε από το ρήμα μας. Βάζουμε ένα Ρ κεφαλαίο εδώ για να πούμε ότι είναι το ρήμα μας.
Ο Στέφανος χτυπά την πόρτα.
Κάνω την ερώτηση: Ποιος χτυπά; Δηλαδή θέλω να βρω ποιος είναι αυτός ο οποίος κάνει τη συγκεκριμένη ενέργεια.
Ποιος είναι αυτός; Ποιος χτυπά;
Ο Στέφανος, πάρα πολύ ωραία.
Με την ερώτηση "ποιος;" -βάζω δίπλα και το ρήμα- "ποιος χτυπά;" η λεξούλα που μου απαντά είναι "ο Στέφανος".
Η λεξούλα που μου απαντά σε αυτήν την ερώτηση, λέγεται υποκείμενο στο συντακτικό μας.
Και βάζω ένα Υ κεφαλαίο, τη γράφω ολόκληρη για πρώτη φορά, για να τη βλέπετε.
Από εδώ και πέρα όμως θα χρησιμοποιούμε μόνο το Υ κεφαλαίο, για να μη γράφουμε ολόκληρη τη λέξη.
Ο Στέφανος, λοιπόν, είναι το υποκείμενο της πρότασης.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο Στέφανος είναι αυτός που παίρνει την ενέργεια του ρήματος,
αυτός είναι που κάνει αυτό που λέει το ρήμα.
Πάμε σε μια άλλη πρόταση.
Η Άννα έγραψε ένα γράμμα.
Να ακολουθήσουμε τα ίδια βήματα. Πρώτα-πρώτα τι βρίσκουμε; Το ρήμα!
Το ρήμα μου είναι: έγραψε.
Την ερώτηση μην ξεχνάτε. Ποιος έγραψε; Ποιος είναι αυτός που κάνει την ενέργεια;
Η Άννα, πάρα πολύ σωστά!
Άρα η Άννα είναι το υποκείμενο εδώ.
Μέχρι εδώ καλά.
Πάμε σε μια άλλη:
Ο φούρναρης έψησε το ψωμί.
Σύνταξη: Βρίσκω αμέσως το ρήμα. Ποιο είναι; Έψησε.
Ρωτάω για να βρω το υποκείμενο, ποιος είναι αυτός που κάνει την ενέργεια.
Ποιος έψησε;
Ο φούρναρης, πάρα πολύ σωστά. Είναι το υποκείμενο.
Και είμαστε έτοιμοι.
Η τύχη ευνοεί τους τολμηρούς.
Ευνοεί. Δεν πιστεύω να σας δυσκολεύει το ρήμα.
Βοηθάει, έτσι; Πολύ ωραία.
Ρήμα, ευνοεί. Ποιος ευνοεί; Η τύχη.
Η γιατρός εξετάζει τον Ιάκωβο.
Σας ακούω, για να κάνουμε σύνταξη.
Το ρήμα μας, εξετάζει. Σωστά.
Ποιος εξετάζει; Η γιατρός. Είναι το υποκείμενο.
Σε αυτές εδώ τις 5 προτάσεις, που έχουμε 5 υποκείμενα...
θέλω να τα παρατηρήσετε και να μου πείτε τι μέρος του λόγου είναι τα υποκείμενά μας εδώ;
Θυμίζω τα μέρη του λόγου- όχι όλα: Ουσιαστικό, επίθετο, ρήμα, επίρρημα, μετοχή, αντωνυμία...
Τι από όλα αυτά είναι αυτές οι συγκεκριμένες λέξεις εδώ, που είναι υποκείμενα;
Ο Στέφανος, η Άννα, ο φούρναρης, η τύχη, η γιατρός.
Πολύ σωστά, έχετε δίκιο. Είναι ουσιαστικά.
Οι λεξούλες αυτές είναι ουσιαστικά. Τα υποκείμενα μου λοιπόν, στις συγκεκριμένες προτάσεις είναι ουσιαστικά.
Έχουμε, λοιπόν, υποκείμενο-ουσιαστικό.
Θέλω να προσέξετε και κάτι άλλο όμως. Σε ποια πτώση βρίσκονται τα υποκείμενα;
Ο Στέφανος, η Άννα, ο φούρναρης, η τύχη, η γιατρός.
Ποια πτώση έχουμε σε όλα τα υποκείμενα;
Ονομαστική, πολύ-πολύ σωστά!
Άρα τι συμπέρασμα βγάζουμε;
Ότι στην πρόταση μπορούμε να έχουμε υποκείμενο ουσιαστικό το οποίο πάντα θα βρίσκεται σε πτώση ονομαστική.
Σε καμία άλλη πτώση δεν μπορούμε να βρούμε το υποκείμενο.
Πάντα σε πτώση ονομαστική.
Να το θυμάστε, είναι πάρα πολύ σημαντικό.
Για να δούμε και κάποια άλλα παραδείγματα.
Θα γράψω πρώτα όλες τις προτάσεις που θέλω.
Το να διαβάζεις είναι... Τι θα λέγατε εσείς ότι είναι; Εύκολο!
Για να δούμε τι γίνεται σε αυτές τις προτάσεις.
Κάνω το ίδιο. Ψάχνω να βρω πρώτα το ρήμα μου.
Εγώ διαβάζω.
Ρήμα, διαβάζω. Πολύ σωστά!
Ποιος; Είπαμε, για να βρω το υποκείμενο ρωτάω με τη λεξούλα "ποιος";
Εγώ διαβάζω. Πάρα πολύ ωραία! Είναι το υποκείμενο.
Είναι ουσιαστικό το "εγώ"; Όπως ήταν στις προηγούμενες προτάσεις;
Όχι, δεν είναι ουσιαστικό. Τι είναι το εγώ; Τι μέρος του λόγου είναι; Θυμόμαστε;
Είναι αντωνυμία, σωστά! Και, όπως θα μάθετε και αργότερα, κάποιοι μπορεί να το ξέρετε ήδη, είναι προσωπική αντωνυμία.
Έχουμε, λοιπόν, υποκείμενο που είναι προσωπική αντωνυμία.
Δεν είναι ουσιαστικό, όπως ήταν στις προηγούμενες.
Για να δούμε την επόμενη πρόταση: Οι άρρωστοι κοιμούνται.
Ρήμα, κοιμούνται.
Ποιοι; Όχι "ποιος" γιατί έχουμε πληθυντικό, κοιμούνται είναι πληθυντικός.
Ποιοι κοιμούνται; Οι άρρωστοι.
Υποκείμενο. Είναι αντωνυμία; Όχι. Είναι ουσιαστικό; Όχι. Τι είναι "οι άρρωστοι;"
Τι μέρος του λόγου είναι;
Για σκεφτείτε λίγο... Πάρα πολύ σωστά!
Είναι επίθετο.
Βέβαια, αν το βλέπατε ζευγαράκι με ένα ουσιαστικό δίπλα, πχ "οι άρρωστοι άνθρωποι", θα ήταν πιο εύκολο να το αναγνωρίσετε.
Πολλές φορές, όμως, αυτή τη λέξη τη χρησιμοποιούμε και μόνη της.
Μπορεί να παίρνει τη θέση ουσιαστικού, όπως εδώ, αλλά στην πραγματικότητα είναι επίθετο.
Άρα, λοιπόν, "οι άρρωστοι" είναι υποκείμενο και είναι επίθετο.
Οι κουρασμένοι έπεσαν στη γη. Ρήμα; Έπεσαν.
Ποιοι έπεσαν;
Οι κουρασμένοι, πολύ σωστά. Είναι το υποκείμενό μου.
"Οι κουρασμένοι" είναι επίθετο; Προσέξτε, κατάληξη -μένοι.
Μοιάζει με επίθετο. Είναι επίθετο;
Δεν είναι. Τι είναι; Μετοχή, πολύ-πολύ ωραία!
Άρα σε αυτή την πρόταση, έχω υποκείμενο μετοχή.
Και πάω και στην τελευταία..
Το να διαβάζεις είναι εύκολο.
Ρήμα, είναι. Τώρα, εδώ δεν ταιριάζει να ρωτήσω, "ποιος είναι".
Ας ρωτήσω ποιος, αλλά δεν νομίζω ότι θα απαντήσουμε σωστά.
Ποιος είναι εύκολο; Τι πράγμα είναι εύκολο;
Το να διαβάζεις.
Αυτό δεν είναι ούτε επίθετο, ούτε ουσιαστικό, ούτε μετοχή.
Τι είναι; Προσέξτε, έχει μέσα ρήμα.
Τι είπαμε στην αρχή; Μία πρόταση, ένα ρήμα. Ένα ρήμα, μια πρόταση.
Άρα, τι είναι αυτό που έχει μέσα η πρότασή μας; Πρόταση, κι αυτό.
Σε αυτή την περίπτωση έχουμε υποκείμενο ολόκληρη πρόταση.
"Το να διαβάζεις", όλο αυτό δηλαδή, είναι το υποκείμενο.
Και τυχαίνει εδώ να είναι πρόταση.
Για να δούμε λοιπόν.
Το υποκείμενο του ρήματος μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, μετοχή, αλλά και ολόκληρη πρόταση.
Νομίζω ότι για το υποκείμενο δεν έχουμε κάτι άλλο να πούμε εδώ.
Να θυμάστε μόνο ότι όταν έχουμε όνομα, τα ονόματα είναι τα ουσιαστικά και τα επίθετα.
Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και "οι άρρωστοι" και τα υποκείμενα βρίσκονται πάντα σε πτώση ονομαστική.
Πάντα το υποκείμενο σε πτώση ονομαστική.
Στις προτάσεις αυτές όμως, δεν έχουμε μόνο το υποκείμενο.
Έχουμε και μια άλλη λέξη πιο εκεί. Τι ρόλο να παίζει αυτή η άλλη λέξη που βρίσκεται πιο δίπλα;
Για σκεφτείτε. Θέλω να πάω στην πρώτη πρόταση.
Ο Στέφανος χτυπά την πόρτα.
Τι ερώτηση θα έκανα για να μου απαντήσει "την πόρτα";
Ο Στέφανος χτυπά την πόρτα.
Πού χτυπά; Μπα, δεν νομίζω.
Πώς χτυπά; Ούτε αυτό είναι κατάλληλο.
Τι είπατε; Κάποιος το είπε.
Σωστά, τι χτυπά ο Στέφανος;
Απαντά η λεξούλα μου; Ο Στέφανος τι χτυπά; Την πόρτα.
Αυτή λοιπόν η λέξη που απαντά στην ερώτηση "τι;" με το ρήμα δίπλα δεν είναι το υποκείμενο φυσικά. Λέγεται αντικείμενο.
Το αντικείμενο μας λέει πού πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος.
Το υποκείμενο είναι αυτό που κάνει την ενέργεια που λέει το ρήμα και το αντικείμενο είναι εκεί που καταλήγει αυτή η ενέργεια.
Πού πηγαίνει αυτή η ενέργεια.
Θα χρησιμοποιήσω αυτό το μαρκαδόρο...
Έχουμε εδώ "την πόρτα", είναι το αντικείμενο.
Σε ποια πτώση βρίσκεται, βλέπετε;
Την πόρτα; Αιτιατική. Να το θυμόμαστε αυτό, θα το χρειαστούμε και παρακάτω.
Η Άννα έγραψε ένα γράμμα.
Πώς θα ρωτήσω πάλι για να βρω το αντικείμενο;
Τι έγραψε η Άννα; Ένα γράμμα. Άλλο αντικείμενο.
Σε ποια πτώση να είναι, λέτε;
Κι εδώ στην αιτιατική είναι.
Πάμε στην επόμενη: Ο φούρναρης έψησε το ψωμί.
Τι έψησε ο φούρναρης; Το ψωμί, τέλεια!
Αντικείμενο κι αυτό.
Η τύχη ευνοεί τους τολμηρούς.
Τι ευνοεί; Τους τολμηρούς.
Αντικείμενο, σωστά.
Και σε ποια πτώση, λέτε; Φαίνεται, άλλωστε, εδώ.
Αιτιατική, πάρα πολύ ωραία.
Πάμε και στο τελευταίο από τα μπλε.
Ο γιατρός εξετάζει τον Ιάκωβο.
Τι εξετάζει ο γιατρός;
Δεν μου αρέσει πολύ το "τι εξετάζει ο γιατρός" εδώ...
Πώς θα ήταν πιο όμορφο να ρωτήσω για τη συγκεκριμένη πρόταση;
Ποιον εξετάζει, πάρα πολύ ωραία.
Άρα, όταν ψάχνω να βρω το αντικείμενο, υπάρχει περίπτωση να μη ρωτήσω με το "τι" αλλά με το "ποιον".
Προσέξτε, "ποιον". Όχι "ποιος", που ρωτάμε για το υποκείμενο, προσέξτε το αυτό, μην το μπερδεύουμε.
Άρα, "τον Ιάκωβο" είναι αντικείμενο και βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.
Το αντικείμενό μου, λοιπόν, είναι αυτό που δείχνει πού πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος, την οποία ενέργεια κάνει το υποκείμενο.
Ρωτάω για να βρω το αντικείμενο με το "τι" ή με το "ποιον".
Η πτώση είναι αιτιατική σε αυτές τις προτάσεις.
Το αντικείμενο έχει μια ιδιαιτερότητα.
Δεν είναι σαν το υποκείμενο, το οποίο είναι πάντα σε ονομαστική.
Το αντικείμενο μπορεί να είναι και σε άλλη πτώση.
Εμείς θα σταματήσουμε, όμως, εδώ, με τις συγκεκριμένες προτάσεις και θα μιλήσουμε για το αντικείμενο που βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.
Για πάμε τώρα και στις από κάτω προτάσεις!
Εγώ διαβάζω.
Ρωτάω για να βρω το αντικείμενο. Τι διαβάζω;
Δεν υπάρχει.
Οι άρρωστοι κοιμούνται.
Τι κοιμούνται; Μα, δεν υπάρχει!
Οι κουρασμένοι έπεσαν στη γη. Τι έπεσαν οι κουρασμένοι; Δεν καταλαβαίνω, δεν υπάρχει τέτοια ερώτηση.
Το να διαβάζεις είναι εύκολο.
Τι είναι το να διαβάζεις;
Εύκολο. Εδώ πάμε σε μια άλλη κατηγορία.
Πρώτα - πρώτα να δούμε εδώ: Εδώ βλέπουμε ότι δεν υπάρχει αντικείμενο.
Υπάρχει περίπτωση σε προτάσεις να μην έχουμε αντικείμενο.
Δεν είναι υποχρεωτικό να έχουμε αντικείμενο. Σε μερικά ρήματα η ενέργειά τους δεν πηγαίνει κάπου.
Άρα, υποκείμενο έχουμε πάντα, ρήμα έχουμε πάντα σε μια πρόταση έστω κι αν δεν το βλέπουμε ή δεν το ακούμε, υπάρχει κάπου κρυμμένο...
Αντικείμενο υπάρχει περίπτωση να μην έχουμε σε μια πρόταση, όπως βλέπετε εδώ.
Για να δούμε τι συμβαίνει με την τελευταία μας πρόταση, "το να διαβάζεις είναι εύκολο".
Σβήνω αυτά για να συζητήσουμε για το τελευταίο.
Γράψαμε μερικές προτάσεις, για να δούμε και κάτι καινούριο ακόμα!
Ο δρόμος φαίνεται στρωμένος.
Τα μήλα είναι νόστιμα.
Ο ουρανός έγινε μαύρος.
Ο Κωνσταντίνος διορίστηκε επιστάτης.
Αυτά τα ρήματα που έχω χρησιμοποιήσει, για να τα εντοπίσουμε:
Φαίνεται, είναι, έγινε, διορίστηκε.
Αυτά τα ρήματα είναι λίγο διαφορετικά από τα προηγούμενα που χρησιμοποιήσαμε, δηλαδή:
Αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία γιατί συνδέουν το υποκείμενο με μια ιδιότητα του υποκειμένου.
Να το δούμε στην πρώτη πρόταση:
Ο δρόμος φαίνεται στρωμένος.
Ρήμα το "φαίνεται". Ποιος φαίνεται; Είστε γρήγοροι τώρα, τα ξέρετε.
Ο δρόμος, υποκείμενο.
Τι φαίνεται ο δρόμος; Την ίδια ερώτηση. Τι φαίνεται ο δρόμος;
Στρωμένος. Όμως εδώ δεν είναι αντικείμενο, επειδή είναι μια ιδιότητα,
και το ρήμα "φαίνεται" συνδέει την ιδιότητα με το υποκείμενο. Αυτό που απαντά στην ερώτηση, το "στρωμένος",
δεν λέγεται αντικείμενο. Λέγεται κατηγορούμενο και το συμβολίζουμε με ένα κεφαλαίο Κ.
Ο δρόμος φαίνεται στρωμένος.
Ποια είναι αυτά τα ρήματα; Σαν το φαίνεται, το είναι, το έγινε, το διορίστηκε.
Αυτά τα ρήματα τα λέμε συνδετικά, γιατί τι σας είπα πριν;
Συνδέουν το υποκείμενο με κάποια ιδιότητά του.
Τα συνδετικά ρήματα δεν χρειάζεται να τα ξέρετε όλα απ' έξω.
Σας έχω γράψει εδώ μερικά: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, ονομάζομαι, εκλέγομαι, διορίζομαι...
είναι πάρα πολλά και δεν χρειάζεται να τα ξέρετε απ' έξω. Θα τα αναγνωρίζετε εύκολα με την εξάσκηση που κάνετε.
Πάμε στη δεύτερη: Τα μήλα είναι νόστιμα.
Ρήμα, είναι. Ποιος είναι; Ποια είναι; Τα μήλα, υποκείμενο.
Τι είναι τα μήλα; Όχι αντικείμενο... Νόστιμα, κατηγορούμενο.
Ο ουρανός έγινε μαύρος.
Έγινε, ποιος; Ο ουρανός, το υποκείμενο.
Τι έγινε ο ουρανός; Μαύρος, κατηγορούμενο.
Συνδετικό ρήμα: Γίνομαι.
Ο Κωνσταντίνος διορίστηκε επιστάτης.
Διορίστηκε το ρήμα. Ποιος; Ο Κωνσταντίνος, υποκείμενο.
Τι διορίστηκε; Επιστάτης, είναι κατηγορούμενο.
Και για το κατηγορούμενο να θυμάστε ότι ρωτάμε με το "τι΄", όπως στο αντικείμενο.
Για να μην μπερδεύεστε πότε θα έχω αντικείμενο και πότε κατηγορούμενο,
αυτό που με καθοδηγεί είναι το ρήμα, αν είναι συνδετικό.
Τα βλέπετε. Μερικά, είπαμε, έχω γράψει κι εδώ και υπάρχουν κι άλλα.
Ξεκαθαρίζουμε, λοιπόν, ότι το κατηγορούμενο μπαίνει μόνο όταν έχω συγκεκριμένα ρήματα.
Δείτε τώρα και σε ποια πτώση είναι το κατηγορούμενο.
Στρωμένος, το "νόστιμα" δεν με βοηθάει, μαύρος, επιστάτης.
Τι πτώση έχουμε εδώ, σε όλα;
Ονομαστική, πολύ σωστά.
Θυμόμαστε, λοιπόν: Υποκείμενο και κατηγορούμενο πάντα είναι σε ονομαστική.
Πάντα, κανόνας! Κανόνας του συντακτικού.
Ενώ το αντικείμενο είναι σε πτώση αιτιατική, αλλά όχι πάντα. Σήμερα μιλήσαμε μόνο για την πτώση αιτιατική.
Το κατηγορούμενο, όμως, πάντα σε πτώση ονομαστική.
Αυτοί είναι οι βασικοί κανόνες του συντακτικού, για να ξεκινήσουμε το καινούριο αυτό κεφάλαιο για εσάς...
που λέγεται συντακτικό.
Δεν είναι δύσκολα. Προτασούλα, ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο - μερικές φορές δεν υπάρχει-...
Κατηγορούμενο μόνο εάν έχω συνδετικό ρήμα.
Σε πτώση ονομαστική πάντα το υποκείμενο και το κατηγορούμενο.
Σε πτώση αιτιατική, αλλά όχι πάντα, το αντικείμενο.
Θα μιλήσουμε για τα υπόλοιπα την επόμενη φορά.
Εξάσκηση πάνω σε αυτά που είπαμε...
και θα τα πούμε την επόμενη φορά.
Γεια σας!
