Ιστορία | Σπάρτη: κοινωνία και πολίτευμα | Δ' Δημοτικού Επ. 5 History | Sparta: society and constitution | 4th Primary School Department of History 5

Γεια σας παιδιά!

Καλωσήρθατε στο σημερινό μάθημα της Ιστορίας.

Είμαι ο δάσκαλός σας, ο Γιώργος Ποταμιάς...

και σήμερα θα δούμε το πολίτευμα και την κοινωνία της Σπάρτης. and today we will look at the constitution and society of Sparta.

Για το πολίτευμα και την κοινωνία της Σπάρτης την Αρχαϊκή εποχή.

Πάρα πολύ σημαντικό μάθημα, γιατί θα μας κάνει να κατανοήσουμε δύο πολύ σημαντικές πτυχές της Σπαρτιατικής ζωής.

Η Σπάρτη, μια πολύ σημαντική πόλη-κράτος,

θα διαδραματίσει αργότερα πολύ σημαντικό ρόλο τόσο στους Περσικούς πολέμους...

και στον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Η Σπάρτη, μια πόλη διάσημη, ακόμη και σήμερα.

Πριν, όμως, μπούμε στο κύριο μέρος του σημερινού μαθήματος...

θα πρέπει να δούμε δυο πολύ βασικές έννοιες που θα μας κάνουν να κατανοήσουμε καλύτερα το σημερινό μάθημα.

Η πρώτη έννοια, για την οποία θα μιλήσουμε και σε άλλα μαθήματα, είναι το πολίτευμα.

Τι είναι το πολίτευμα;

Περιληπτικά...

(Ο δάσκαλος διαβάζει από την καρτέλα).

Και στη συγκεκριμένη περίπτωση που εξετάζουμε σήμερα...

το σύνολο εκείνων των θεσμών και των κανόνων με τους οποίους κυβερνάται η Σπάρτη την Αρχαϊκή εποχή.

Στη Σπάρτη, κοινωνία και πολίτευμα είναι άμεσα συνδεδεμένα.

Τι είναι όμως η κοινωνία;

(Ο δάσκαλος διαβάζει από την καρτέλα).

Στο σημερινό μας μάθημα δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε κοινωνία και πολίτευμα...

γιατί μιλάμε για τη Σπάρτη.

Μια πόλη-κράτος όπου κοινωνία και πολίτευμα ήταν περίπου το ίδιο.

Ο ένας θεσμός όριζε τον άλλο. Η μία έννοια όριζε την άλλη.

Κοινωνία και πολίτευμα ήταν άμεσα συνδεδεμένα.

Ο πολίτης δεν μπορούσε να ενεργήσει μόνος του.

Άρα η κοινωνία ρυθμιζόταν ανάλογα με το πολίτευμα. So society was regulated according to the constitution.

Όπως σε κάθε ιστορικό γεγονός, θα πρέπει να το μελετήσουμε σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, μέσα στο οποίο εντοπίζεται.

Δηλαδή, σε έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

Θα πρέπει να απαντήσουμε σε κάποιες ερωτήσεις οι οποίες πλαισιώνουν το σημερινό μας μάθημα...

που θα μας βοηθήσουν να το αποκωδικοποιήσουμε καλύτερα. that will help us decode it better.

Αυτές οι ερωτήσεις, που μπορείτε να κάνετε κι εσείς στον εαυτό σας σε κάθε ενότητα του μαθήματος της Ιστορίας, είναι:

Πότε; Ποιος; Πού; Γιατί; Πώς;... και τα αποτελέσματα.

Δηλαδή, ποια είναι τα αποτελέσματα αυτού του ιστορικού γεγονότος που εξετάζουμε.

Που σήμερα είναι το πολίτευμα και η κοινωνία της Σπάρτης την Αρχαϊκή εποχή.

Ποια ήταν όμως η Αρχαϊκή εποχή;

Η Αρχαϊκή εποχή εντοπίζεται μεταξύ 700 π.Χ. ως το 508 π.Χ.

Μια ημερομηνία που θεωρούμε ότι τότε ο Κλεισθένης, ένας σημαντικός Αθηναίος πολιτικός,

προσδιόρισε και θεμελίωσε την Αθηναϊκή Δημοκρατία.

Το πολίτευμα της Σπάρτης, βέβαια, είναι τελείως διαφορετικό από αυτό της Αθήνας.

Και πάμε στην επόμενη ερώτησή μας, που είναι "ποιος" και "πού".

Μιλάμε για τους Σπαρτιάτες, δηλαδή, οι οποίοι είναι Δωριείς.

Όπως είπαμε και σε ένα από τα πρώτα μαθήματα της Ιστορίας της Δ' Δημοτικού...

οι Δωριείς κατέβηκαν από τα βόρεια της Ελλάδας και εγκαταστάθηκαν, με τη βία συνήθως,

σε πολλά μέρη της νότιας Ελλάδας, όπου πριν κατοικούσαν άλλοι κάτοικοι.

Οι Σπαρτιάτες-Δωριείς, σιγά σιγά κατέλαβαν περιοχές της Λακωνίας...

και ίδρυσαν την πόλη της Σπάρτης.

Τι συνέβη, όμως, με τους παλιούς κατοίκους;

Οι παλιοί κάτοικοι υποδουλώθηκαν. Έγιναν δούλοι...

και αποτέλεσαν μια ξεχωριστή κοινωνική τάξη, τους είλωτες. and formed a separate social class, the helots.

Όσο αφορά τα πολιτικά δικαιώματα, δυστυχώς δεν είχαν κανένα.

Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της κοινωνικής τάξης; What was the purpose of this social order?

Μα να κάνουν όλες τις βαριές και χειρωνακτικές εργασίες, με τις οποίες οι Σπαρτιάτες δεν ήθελαν να ασχοληθούν.

Από τότε που εγκαταστάθηκαν στη Σπάρτη, οι Σπαρτιάτες ασχολήθηκαν... Ever since they settled in Sparta, the Spartans have been occupied with the...

με την τέχνη και την εκπαίδευση του πολέμου και της πολιτικής.

Πόλεμος, στρατιωτική εκπαίδευση, πολιτική και ζωή στην κοινωνία στη Σπάρτη, είναι το ίδιο και το αυτό. War, military training, politics and life in society in Sparta are one and the same.

Ποιοι όμως ήταν αυτοί που ασκούσαν το εμπόριο, εφόσον οι Σπαρτιάτες ασχολούνταν μόνο με την πολεμική τέχνη και την πολιτική; But who were those who practiced trade, since the Spartans were only engaged in the art of war and politics?

Ήταν οι περίοικοι. Ξένοι, που συνήθως κατοικούσαν στα περίχωρα της Σπάρτης. They were the peripatetics. Foreigners, who usually lived in the outskirts of Sparta.

Δεν είχαν κι αυτοί πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

Η ζωή στη Σπάρτη για πολλά χρόνια παρέμενε ίδια.

Πολίτες με πλήρη δικαιώματα ήταν μόνο οι άντρες Σπαρτιάτες.

Και οι γυναίκες, όμως, είχαν αρκετή ελευθερία. But women, too, had plenty of freedom.

Περισσότερη, μάλιστα, από τις άλλες γυναίκες στις υπόλοιπες πόλεις του ευρύτερου ελληνικού κόσμου.

Τι έκαναν στην κοινωνία της Σπάρτης οι Σπαρτιάτες και οι Σπαρτιάτισσες;

Καθημερινά γυμνάζονταν και ασχολούνταν με τα πολεμικά έργα.

Έπρεπε να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τους εξωτερικούς εχθρούς, που ήταν αρκετοί...

και Έλληνες, και ξένοι. Οι λεγόμενοι "βάρβαροι", που δεν μιλούσαν την ελληνική γλώσσα.

Έπρεπε να αντιμετωπίσουν και τυχόν εσωτερικές εξεγέρσεις. They also had to deal with any internal rebellions.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι είλωτες ήταν πάντα περισσότεροι από τους Σπαρτιάτες...

και, ανά πάσα στιγμή, η καταπίεση που ένιωθαν μπορούσε να οδηγήσει σε μια επανάσταση.

Οι Σπαρτιάτες έπρεπε να είναι πάντα πολεμικά έτοιμοι να τους αντιμετωπίσουν.

Τώρα, πάμε καθαρά στο πολίτευμα της Σπάρτης, τη διοίκηση της Σπάρτης. Now, let's go clearly to the constitution of Sparta, the administration of Sparta.

Ποιος την ασκούσε; Who was exercising it?

Στην κορυφή θα μπορούσαμε να εμποδίσουμε τους δυο βασιλιάδες, οι οποίοι... At the top we could block the two kings, who...

ναι μεν λέγονται βασιλιάδες, αλλά δεν είχαν τόσες πολλές εξουσίες παρά μόνο όταν συνέβαινε πόλεμος. yes, they were called kings, but they didn't have that much power until there was a war going on.

Τότε γινόντουσαν αρχιστράτηγοι. Then they were becoming generals-in-chief.

Ουσιαστική διοίκηση ασκούσαν οι πέντε έφοροι. The five curators were in charge.

Βέβαια, όλοι οι Σπαρτιάτες πολίτες μπορούσαν να συζητήσουν τα διάφορα σημαντικά θέματα στην Απέλλα...

που μοιάζει με τη δική μας Βουλή.

Σε αυτή τη συνέλευση, όμως, μπορούσαν να συμμετέχουν μόνο οι Σπαρτιάτες...

που είχαν συμπληρώσει τα 30 χρόνια της ηλικίας τους. who had reached the age of 30.

30 χρονών σήμαινε ότι είχαν εκτίσει την πρώτη τους στρατιωτική θητεία αποτελεσματικά. 30 years old meant that they had served their first military service effectively.

Και μάλιστα είχαν επιβιώσει, γιατί εκείνη την εποχή ήταν πολύ δύσκολη η ζωή. And they had even survived, because life was very difficult at that time.

Αυτό, βέβαια, δεν σήμαινε ότι μετά τα 30 χρόνια οι Σπαρτιάτες δεν πολεμούσαν.

Ένα τρανό παράδειγμα είναι ο βασιλιάς Λεωνίδας, που θα δούμε σε άλλο μάθημα... A prime example is King Leonidas, who we will see in another lesson...

που, ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία, συμμετείχε ο ίδιος στις πολεμικές επιχειρήσεις. who, even at an advanced age, took part in the military operations himself.

Στην Απέλλα, λοιπόν, μαζεύονταν οι Σπαρτιάτες και συζητούσαν, διαφωνούσαν για όλα τα σημαντικά πολιτικά ζητήματα.

Η πόλη της Σπάρτης έμοιαζε με στρατόπεδο.

Οι νόμοι ήταν πάρα πολύ αυστηροί.

Τους νόμους αυτούς θεμελίωσε ο Λυκούργος. These laws were established by Lycurgus.

Ήταν, μάλιστα, τόσο καλοί αυτοί οι νόμοι, οι Σπαρτιάτες τους θεωρούσαν τόσο καλούς... In fact, they were so good, the Spartans thought they were so good...

που, όταν κάποια στιγμή ο Λυκούργος αποφάσισε να ταξιδέψει, να πάει σε κάποια άλλη πόλη του ελληνικού κόσμου... that, when at some point Lycurgus decided to travel, to go to another city in the Greek world...

μυστηριωδώς εξαφανίστηκε. mysteriously disappeared.

Λέγεται, φήμες είναι αυτό, ότι ίσως για αυτό φρόντισαν οι Σπαρτιάτες, ώστε να μην πάει και φτιάξει καλύτερους νόμους αλλού. It is said, rumor has it, that perhaps the Spartans took care of this, so that he would not go and make better laws elsewhere.

Τώρα, όσον αφορά την εκπαίδευση και την αγωγή των Σπαρτιατών: Now, regarding the education and education of Spartans:

Τα αγόρια, από πολύ μικρή ηλικία, από τα 7 τους χρόνια,

εγκατέλειπαν την οικογένεια και συμμετείχαν στην κανονική στρατιωτική εκπαίδευση, abandoned the family and participated in regular military training,

τη λεγόμενη "Σπαρτιατική αγωγή". the so-called "Spartan treatment".

Την εκπαίδευση αυτή αναλάμβανε η πόλη. This training was undertaken by the city.

Το παιδί, δηλαδή, ανήκε στην πόλη. Όχι πια στην οικογένεια.

Από μικροί έπρεπε να συνηθίσουν αυτή τη σκληρή ζωή και να ξεπερνούν όλες τις δυσκολίες.

Τα μαθήματα τα οποία διδάσκονταν και για τα οποία φρόντιζε η πόλη... - δεν υπήρχε δηλαδή ιδιωτική εκπαίδευση. The courses that were taught and taken care of by the city... - that is, there was no private education.

Και μαθήματα τα οποία διδάσκονταν και τα κορίτσια, κάτι που είναι εξαίρεση για τον ελληνικό κόσμο...

δηλαδή στις υπόλοιπες και στην πλειοψηφία των άλλων ελληνικών πόλεων-κρατών...

τα κορίτσια μπορεί να μην είχαν καθόλου εκπαίδευση. the girls may have had no education at all.

Η εκπαίδευση ήταν: ανάγνωση, γραφή, μουσική και χορός.

Επίσης, τα κορίτσια και τα αγόρια γυμνάζονταν και μαζί. Girls and boys also exercised together.

Μάλιστα, έλεγαν ότι θα έπρεπε και οι γυναίκες να συμμετέχουν στην εκπαίδευση... They even said that women should be involved in education...

γιατί μια δυνατή και υγιής Σπαρτιάτισσα θα μπορούσε να γεννήσει έναν δυνατό και υγιή Σπαρτιάτη.

Πολύ σημαντικό για την πόλη της Σπάρτης: Δυνατοί πολίτες, δυνατοί στρατιώτες, δυνατοί οπλίτες.

Όλη αυτή η η εκπαίδευση, όλη αυτή η διαμόρφωση της κοινωνίας, είχε σκοπό την πολεμική ετοιμότητα.

Όλοι οι Σπαρτιάτες ζούσαν μαζί, με έναν κοινό τρόπο ζωής, και δημιουργούσαν πολύ ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους.

Για αυτό το λόγο και ο τρόπος με τον οποίο πολεμούσαν, η Σπαρτιατική Φάλαγγα, θα δούμε ότι ήταν για πάρα πολλά χρόνια ανίκητη.

Ο Σπαρτιάτης θεωρούνταν ένας από τους καλύτερους, αν όχι ο καλύτερος, πολεμιστής εκείνης της περιόδου...

όχι μόνο στον ελληνικό κόσμο αλλά σε όλο τον αρχαίο κόσμο.

Μια άλλη πτυχή της ζωής κάθε πόλης-κράτους και πολιτεύματος είναι η οικονομία.

Οι Σπαρτιάτες δεν ασχολούνταν με την οικονομία. The Spartans were not concerned with the economy.

Με την οικονομία και με το εμπόριο ασχολούνταν οι περίοικοι.

Μάλιστα, λέγεται ότι οι Σπαρτιάτες κατασκεύαζαν τόσο βαριά νομίσματα... In fact, it is said that the Spartans made coins so heavy...

Τόσο βαριά που έμοιαζαν με ασπίδες, ώστε να μη μπορεί κάποιος να συσσωρεύσει πολλά.

Ήταν κακό για τη σπαρτιατική κοινωνία να ασχολείσαι με τη συσσώρευση πλούτου και μόνο με την προσωπική σου ανάπτυξη.

Σημασία είχε η πόλη και στρατιωτική ετοιμότητα.

Αυτός ο τρόπος ζωής ονομάστηκε λακωνικός. This way of life was called laconic.

Δηλαδή λίγα πράγματα - ικανοποιούμε τις βασικές μας ανάγκες και κοιτάζουμε πάντα το συμφέρον της πόλης.

Ποια είναι, λοιπόν, τα βασικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας και του πολιτεύματος της Σπάρτης;

Ολιγαρχία, κυβερνούν λίγοι.

Έμφαση στο στρατό και ιδιαίτερα στο πεζικό, δηλαδή δεν συναντάμε σχεδόν καθόλου ναυτικό αυτή την περίοδο. Emphasis on the army and especially the infantry, i.e. we hardly see any navy in this period.

Πειθαρχία στους νόμους του κράτους και σε ό,τι μας λέει η Πολιτεία. Discipline the laws of the state and what the state tells us.

Λακωνικός τρόπος ζωής.

Και κάτι το οποίο αποτελεί εξαίρεση για τις ελληνικές πόλεις: And something that is an exception for Greek cities:

ένας ελεύθερος τρόπος ζωής για τις γυναίκες.

Μάλιστα, κάποιοι κατηγόρησαν τη Σπάρτη, ειδικά αργότερα, ότι δεν είχε δημοκρατία ή ολιγαρχία αλλά γυναικοκρατία. Indeed, some people accused Sparta, especially later, of not having a democracy or oligarchy but a gynocracy.

Γιατί αποτελούσε σκάνδαλο για εκείνη την εποχή αυτός ο ελεύθερος τρόπος ζωής των γυναικών της Σπάρτης. Because this free lifestyle of the women of Sparta was a scandal at the time.

Η κοινωνία και το πολίτευμα τις Σπάρτης, όμως, είχαν κάποια αποτελέσματα πολύ σημαντικά για αυτή την πόλη-κράτος.

Η Σπάρτη θα γίνει μια από τις ισχυρότερες, αν όχι η ισχυρότερη στρατιωτικά, πόλη του ελληνικού κόσμου.

Αυτή τη θέση θα τη στηρίξει αργότερα τόσο στους Περσικούς πολέμους απέναντι στη μεγάλη Περσική αυτοκρατορία... This position would later be supported both in the Persian wars against the great Persian Empire...

όσο και στον ελληνικό εμφύλιο που θα δούμε αργότερα, τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Εκεί θα συγκρουστεί με την ιδεολογικά αντίθετη πόλη-κράτος του ελληνικού κόσμου, την Αθήνα. There it will clash with the ideologically opposed city-state of the Greek world, Athens.

Αλλά αυτό αποτελεί θέμα για ένα μάθημα αργότερα. But that is a subject for a later lesson.

Οπότε, εφόσον ολοκληρώσαμε και τα πολύ σημαντικά και βασικά ζητήματα αυτού του μαθήματος...

προχωράμε σε κάποιες ερωτήσεις - ασκήσεις αυτοαξιολόγησης.

Θα τις δούμε μαζί.

Πάμε, λοιπόν, στην πρώτη.

Αντιστοίχιση: Matching:

Οι νόμοι στη Σπάρτη ήταν αυστηροί. Για ποιο λόγο;

Γιατί με αυτόν τον τρόπο η ζωή στην πόλη έμοιαζε με στρατόπεδο.

Οι νέοι συνήθιζαν στη σκληρή ζωή από μικρή ηλικία, ώστε να μπορούν να ξεπερνούν τις δυσκολίες. Young people got used to a hard life from an early age so that they could overcome difficulties.

Οι νέοι ζούσαν όλοι μαζί σε σκηνές και με αυτόν τον τρόπο μάθαιναν να αγαπούν ο ένας τον άλλο, να έχουν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους. The young people all lived together in tents and in this way they learned to love each other, to have strong bonds with each other.

Και τέλος, τα χρήματα στη Σπάρτη είχαν μικρή ως μηδαμινή αξία... And finally, the money in Sparta had little or no value...

και για αυτό οι Σπαρτιάτες δεν ενδιαφέρονταν ποτέ για την πολυτέλεια.

Είναι ο λεγόμενος λακωνικός τρόπος ζωής.

Για να δούμε τι ορίζει την κοινωνία και την εξουσία στη Σπάρτη. Let us see what defines society and power in Sparta.

Όσον αφορά την κοινωνία, έχουμε τρεις βασικούς άξονες: As far as society is concerned, we have three main pillars:

Για ποιους μιλήσαμε πριν; Who did we talk about before?

Έχουμε τους είλωτες, που δεν είχαν καθόλου δικαιώματα και ήταν η βάση της κοινωνικής πυραμίδας στη Σπάρτη.

Έχουμε τους περίοικους, που ασκούσαν το εμπόριο αλλά δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Και στην κορυφή της κοινωνίας βρίσκουμε τους πολίτες, που είναι αποκλειστικά οι άνδρες Σπαρτιάτες.

Για να δούμε την εξουσία.

Ποιοι ασκούσαν την εξουσία στη Σπάρτη;

Οι δύο βασιλείς, όπως είπαμε, που έχουν κυρίως αυξημένα δικαιώματα και εξουσίες όταν η Σπάρτη βρίσκεται σε πόλεμο.

Έχουμε τους πέντε έφορους, οι οποίοι ασκούν ουσιαστικά τη διοίκηση, We have the five trustees, who are actually in charge,

κυρίως στην περίπτωση που έχουμε ειρήνη.

Και τέλος έχουμε την Απέλλα, όπου εκεί συγκεντρώνονται όλοι οι Σπαρτιάτες και συζητάνε για ό,τι τους αφορά. And finally we have Apella, where all the Spartans gather and discuss everything that concerns them.

Βέβαια, στην Απέλλα συμμετέχουν, όπως είπαμε, μόνο οι Σπαρτιάτες που έχουν συμπληρώσει τα 30 χρόνια ηλικίας...

κι έχουν εκτίσει όλη τους τη στρατιωτική θητεία, την υποχρεωτική.

Και πάμε στην επόμενη μας ερώτηση:

Λέμε τη σύγχρονη εποχή: κάποιος μιλάει λακωνικά. We say in modern times: one speaks succinctly.

Τι εννούμε με αυτό;

Όταν στη σύγχρονη εποχή λέμε ότι κάποιος μιλάει λακωνικά, αυτό σημαίνει ότι μιλάει με πολύ λίγα, μετρημένα λόγια... When we say in modern times that one speaks succinctly, it means that one speaks in very few, measured words...

όπως ακριβώς ήταν και ο τρόπος ζωής των Σπαρτιατών. just as was the Spartan way of life.

Οι Σπαρτιάτες μιλούσαν λίγο, κοφτά, και μετρούσαν κάθε φορά τι έλεγαν. The Spartans spoke little, sharply, and counted each time what they said.

Καμία σχέση με τους Αθηναίους, όπως θα δούμε αργότερα, σε επόμενα μαθήματα. Nothing to do with the Athenians, as we will see later, in later lessons.

Σε αυτό το σημείο ολοκληρώθηκε και το σημερινό μας μάθημα που αφορά το πολίτευμα και την κοινωνία...

αυτής της πολύ σημαντικής πόλης του ελληνικού κόσμου.

Σας ευχαριστώ που με παρακολουθήσατε και σας περιμένω σε επόμενο μάθημα της Ιστορίας.

Να είστε όλοι σας καλά.