VIII б
Было яшчэ рана, не пазней за поўдзень. Часу заставалася досыць для гаспадарскай працы. Паабедалі рыбай, арэхамі і журавінамі.
Скуру змяі павесілі сушыцца, а з вожыка пачалі рабіць булаву. Але ж і папакутавалі, пакуль знялі з яго скуру сваім «нажом»! Скрывавілі ўсе чатыры рукі. Затое булава выйшла на славу! Толькі Мірон усумніўся ў ёй.
- Супраць чалавека, - сказаў ён, - лепшай і не трэба. А што ты зробіш са зверам? Для яго гэтыя іглы - нішто.
- А ўсё ж такі лепш, як голая дубіна, - цешыўся Віктар.
Цяпер, калі непасрэдная пагроза голаду адсунулася, яны мацней адчулі недахват адной дробязі - пасудзіны ці якога чарапка для вады. Увесь час ім прыходзілася піць жменямі, а калі вада спала, то зусім дрэнна зрабілася: часам да чыстай вады нельга было даступіцца так, каб дастаць яе абедзвюма рукамі, і даводзілася піць брудную.
- Гэткае глупства ды так перашкаджае! - злаваў Віктар. - Пойдзем шукаць гліны, можа, злепім які чарапок.
- Хадзем на рыбу і па дарозе пашукаем, - згадзіўся Мірон. - Да захаду сонца застаецца яшчэ гадзін з пяць.
Але не так лёгка было знайсці гліну, як гэта здавалася. То пяскі, то балота - а гліны ні знаку. Усё далей і далей зварочвалі яны ўбок. Падыходзячы да аднаго балотца, здалёк заўважылі, што на беразе яго нехта капошыцца. Хлопцы прыпыніліся і пачалі ціхенька красціся. Але чым больш набліжаліся, тым болей дзівіліся: гэты «нехта» не быў падобны ні на звера, ні на птушку. Проста штосьці круглае круцілася на месцы, станавілася рубам.
- Чарапаха! - прашаптаў Віктар.
Хлопцы спыніліся і пачалі наглядаць за ёй. Чарапаха была велічынёю з шапку. Яна неяк смешна і нязграбна прыстасоўвалася, каб хвастом выкапаць у зямлі ямку, і была так занята сваёю справай, што нічога не заўважала навакол. Хлопцы падпаўзлі зусім блізка.
- Што яна робіць? - прашаптаў Мірон.
- Ямку капае, каб пакласці туды яечкі, - шэптам адказаў Віктар.
- Ці не пачакаць, пакуль яна паложыць? Кажуць, яе яечкі вельмі смачныя.
- Можа, яны і сапраўды смачныя, - сказаў Віктар, - але і яна не дурная: яна ўмее зрабіць так, каб такія ласуны, як ты, іх не елі.
- Якім чынам?
- Вельмі проста: палажыўшы яйкі, яна мочыць іх нечым вельмі непрыемным.
- Не можа быць! Хто табе казаў?
- У кніжцы чытаў.
- Тады ўперад! На чарапаху! - крыкнуў Мірон.
Хлопцы выскачылі і схапілі бездапаможную жывёліну. Бедная чарапаха схавалася ў свой панцыр.
- Як жа да яе даступіцца? - казаў Віктар, варочаючы яе ў руках.
- Прыйдзецца праз дзірку закалоць.
З жалем выканалі яны гэты непрыемны абавязак.
- Я думаю, не трэба нам цяпер далей ісці, - сказаў Мірон. - Адразу маем і вячэру, і пасудзіну.
Вярнуліся дадому. Нялёгка было выцягнуць чарапаху з яе панцыра, але вячэру на гэты раз хлопцы мелі выключную. Пасудзіну таксама атрымалі добрую. Толькі крыху перашкаджаў ніжні, з чэрава, панцыр. Аднак Мірон лічыў, што гэта нават і лепш.
- Набіраць ваду і піць не перашкаджае, а разам з гэтым маем міску з накрыўкай.
- А ці нельга будзе ў ёй гатаваць ваду? - запытаўся Віктар. - Вельмі хочацца якога-небудзь чаю ці юшкі.
- Мусіць, нельга, бо яна рагавая і павінна смаліцца. Пачакай! - схамянуўся Мірон. - Мы ж можам мець чай, нават салодкі!
- Адкуль?
- Ды сок бярозавы!
- І як гэта нам раней у галаву не прыйшло! - пляснуў сябе па лбе Віктар. - Нават з бяросты можна было зрабіць пасудзіну для вады. Ах мы, дурныя!..
- Гэта ўжо такі закон чалавечага развіцця, - важна сказаў Мірон. - Спачатку ўся ўвага аддаецца на самыя галоўныя, першачарговыя патрэбы, а потым ужо чалавек можа падумаць пра іншае.
Сонца схілялася на захад.
- Пойдзем, паставім нанач нашу чарапаху, каб заўтра мець чай, - сказаў Мірон.
Пайшлі, выкалупалі ў бярозе дзірку. Але як падставіць сваю пасудзіну, калі яна з накрыўкай?
Мірон уціснуў у дзірку галінку, а другі канец прасунуў у чарапаху.
- Хоць і марудна пойдзе і прападзе частка соку, але да раніцы набярэцца, - сказаў ён.
Над галавой іх нехта ціхенька праляцеў і ўчапіўся за суседнюю бярозу.
- Што гэта такое? - здзівіўся Мірон.
- Ні птушка, ні кажан, ні вавёрка. Здаецца, поўсць нейкага шызага колеру. Ну, спец, растлумач.
Жывёла нязграбна поркалася ў вілаваціне бярозы. Віктар прыгледзеўся.
- Гэта ляцяга, або лятучая вавёрка, - сказаў ён нарэшце. - Хоць яна і значна адрозніваецца ад вавёркі. Удзень яна звычайна сядзіць у сваім гняздзе.
- Колькі тут рознага звяр'я, якога нават і не ведаеш, - паціснуў плячыма Мірон. - Каб гэты дзікі кут не быў добрым прытулкам для звяроў, - сказаў Віктар, - тады і нам не прыйшлося б тут сядзець.
- Чаму так?
- Вельмі проста. Калі тут многа звяроў, значыць, рэдка бываюць людзі, значыць, дабрацца сюды цяжка... А таксама і выбрацца, - дадаў Віктар.
«Крэ-крэк», - пачуўся недзе голас драча.
- І ён тут! - здзівіўся Мірон.
- Да гэтага часу я чуў яго толькі ў жыце.
- Гэта, мусіць, падарожны, - аўтарытэтна сказаў Віктар. - Відаць, толькі што прыйшоў з Афрыкі.
- Як гэта «прыйшоў»? - здзівіўся Мірон.
- Ды прыпёр пехатою і ўсё.
- З Афрыкі?
- Але.
Мірон зарагатаў.
- Ты не рагачы, я кажу сур'ёзна. Сам у кнізе чытаў. Яны дрэнна лятаюць і не любяць ляцець. Таму і лічаць за лепшае ісці і тады толькі падымаюцца, калі на дарозе вада ці іншая перашкода.
Мірон павінен быў паверыць, але доўга яшчэ смяяўся з гэтага дзіўнага пешахода.
- Усё было б нішто, - казаў Віктар, калі яны паляглі ў сваёй будцы, - але накрыцца няма чым. Уначы халаднавата бывае.
- Затое гэта прымушае вылазіць і падтрымліваць агонь, - адказаў Мірон. - А іначай ён калі-небудзь можа і загаснуць.