Чацвёра падазроных 2/3
- Так... - сказаў палкоўнiк Бантры. - Як наконт яго? Па-мойму, ён падазроны чалавек. Што вы ведаеце пра яго?
- Тое, што я ведаў пра яго, цалкам адводзiла падазрэнне ад яго - ва ўсякiм разе, у той час, - адказаў сэр Генры сур'ёзна. - Бо Чарльз Тэмплтан быў маiм чалавекам.
- Ах, вось як! - вымавiў заспеты знянацку палкоўнiк Бантры.
- Так, так. Я хацеў, каб хто-небудзь з маiх людзей быў побач з доктарам Розенам, i разам з тым я не хацеў нiякiх размоў у вёсцы. Розену сапраўды патрэбны быў сакратар. Я прапанаваў яму на гэту пасаду Тэмплтана. Ён джэнтльмен, добра валодае нямецкай мовай i наогул вельмi здольны хлопец.
- Ну, тады каго ж вы падазраяце? - спыталася азадачана мiсiс Бантры. Здаецца, што нiхто з iх не мог забiць чалавека?
- Але, так толькi здаецца. Ды можна паглядзець на ўсё гэта з другога боку. Фройлян Грэта - яго пляменнiца i вельмi мiлая дзяўчына, але вайна паказала нам, i няраз, што брат можа пайсцi супраць сястры, бацька супраць сына i г. д. i што самыя цiхiя дзяўчаты такое вытваралi, што не апраўдаеш нi iх характарам, нi выглядам. Тое самае можна сказаць i пра Гертруду, i хто ведае, якiя яшчэ сiлы дзейнiчалi ў гэтым выпадку. Можа, сварка з гаспадаром, вялiкая крыўда, што недаацэньваў яе верную службу. Жанчыны ў яе ўзросце бываюць вельмi злосныя. А Добс? Цi можна яго выключыць з кола падазроных толькi таму, што ён нiяк не быў звязаны з гэтай сям'ёй. Многае робяць грошы. Нейкiм чынам маглi знайсцi падыход i падкупiць.
I яшчэ я магу з упэўненасцю дадаць, што аднекуль звонку павiнна было прыйсцi распараджэнне цi загад. Iнакш чаму яго пяць месяцаў не чапалi? Не, вiдаць, агенты абшчыны не сядзелi склаўшы рукi. Яны не былi ўпэўнены ў вераломстве Розена i адклалi пакаранне, пакуль не пераканалiся, што менавiта ён здрадзiў iм. А потым, калi не заставалася нiякiх сумненняў, яны павiнны былi паслаць шпiёну, якi жыў у гэтым катэджы, кароценькае пасланне: "Забiць!"
- Як гэта подла! - дрыготкiм голасам прагаварыла Джэйн Хелiер.
- Але як прыйшло пасланне? Вось пытанне, якое я спрабаваў высветлiць, адзiная надзея вырашыць гэтую праблему. Адзiн з гэтых чатырох павiнен быў мець сувязi з навакольным светам. Не магло быць нiякай адтэрмiноўкi - я ведаў дакладна гэта; бо як толькi прыйшоў загад, ён адразу ж быў выкананы. Гэта было адметнай асаблiвасцю, характэрнай "Чорнай руцэ".
Я сам пачаў разбiрацца з гэтым пытаннем, вам можа здацца нават дзiўным, але я разбiраўся са смехатворнай скрупулёзнасцю, дапытваў: "Хто прыходзiў ранiцай у катэдж?" Я нiкога не выключыў. Вось тут спiс.
Ён выняў з кiшэнi канверт i выцягнуў з яго лiст з запiсамi:
Мяснiк прыносiў баранiну. Праверыў, усё правiльна. Памочнiк прадаўца бакалейнай крамы прыносiў мяшочак пшанiчнай мукi, два фунты цукру, фунт масла i фунт кавы. Таксама праверыў, усё дакладна.
Паштальён прыносiў дзве карэспандэнцыi фройлян Розен, мясцовае пiсьмо Гертрудзе, тры пiсьмы доктару Розену, на адным з iх замежны штамп, i два пiсьмы мiстэру Тэмплтану, адно таксама з замежным штампам.
Сэр Генры зрабiў паўзу i выняў з канверта пачак дакументаў.
- Можа, вам цiкава будзе самiм глянуць. Розныя людзi перадалi мне iх, яны дасталi гэтыя паперы з кашоў для непатрэбных папер. Я думаю, вам не трэба гаварыць, што эксперты праверылi ў iх наяўнасць нябачнага чарнiла i г. д., але нiчога цiкавага цi вартага ўвагi не знайшлi.
Усе, хто хацеў паглядзець пiсьмы, стоўпiлiся вакол сэра Генры. Каталогi былi ад нейкага садоўнiка з гадавальнiка i са славутаы лонданскаы футравай крамы. З двух пасланняў, адрасаваных доктару Розену, адно было мясцовае i тычылася толькi насення для саду, другое з лонданскай фiрмы, што гандлюе канцылярскiмi прыладамi. Вось што гаварылася ў другiм пiсьме:
"Мой дарагi Розен. Толькi што вярнулася ад доктара Хельмута Шпатса. На днях бачыла Эдгара Джэксана. Ён i Амос Пэры некалькi дзён таму назад вярнулiся з Чынгтаў*. Са спакойным Сумленнем магу сказаць, што я не зайздрошчу iх паездцы. Пiшыце пра сябе часцей. Як я ўжо i гаварыла вам раней, асцерагайцеся аднаго чалавека. Вы ведаеце, каго я маю на ўвазе, хоць i не згодны са мной.
Ваша Вяргiня".
* Кiтай.
- Карэспандэнцыя мiстэра Тэмплтана, у якой, як вы бачыце, рахунак ад краўца i пiсьмы ад яго сябра з Германii, - працягваў сэр Генры. - Апошняе, на няшчасце, ён разарваў на прагулцы. Нарэшце, мы маем пiсьмо, якое атрымала Гертруда.
"Паважаная мiсiс Шварц. Мы спадзяёмся, што вы зможаце прыйсцi на сход у чацвер вечарам вiкарый спадзяецца ўбачыць вас усе i кожны будуць рады. Рэцэпт для кумпяка выдатны i дзякуй вам за яго. Спадзяюся што ў вас усё добра i ўбачу вас у чацвер застаюся
Верная вам Эма Грын".
Доктар Лойд злёгку ўсмiхнуўся, мiсiс Бантры таксама.
- Я лiчу, апошняе пiсьмо можна адразу адкласцi.
- Я падумаў таксама, - сказаў сэр Генры. - Але ўсё ж я прыняў меры перасцярогi, праверыўшы, цi ёсць такая мiсiс Грын i цi быў царкоўны сход. Ведаеце, асцярожнасць не пашкодзiць.
- Вось што заўсёды гаворыць наш сябра, мiс Марпл, - усмiхаючыся, прагаварыў доктар Лойд. - Вы не спiце, мiс Марпл? Што думаеце вы наконт гэтага?
- Даруйце мне маю дурноту, - пачала мiс Марпл, - але мяне дзiвiць, чаму слова "Сумленне" ў пiсьме, адрасаваным доктару Розену, напiсана з вялiкай лiтары?
Мiсiс Бантры праверыла.
- Так яно i ёсць, - пацвердзiла яна. - О!
- Так, дарагая, - кiнула мiс Марпл. - Я думала, вы заўважылi!
- У гэтым пiсьме ёсць прамая перасцярога, - уключыўся ў размову палкоўнiк Бантры. - Гэта першае, што мне кiнулася ў вочы. Я заўважаю болей, чым вы думаеце. Так, прамая перасцярога, але ад каго?
- Што датычыць гэтага пiсьма, дык тут ёсць адзiн даволi цiкавы пункт, сказаў сэр Генры. - Згодна з Тэмплтанавым паказаннем, доктар Розен распячатаў пiсьмо, калi сеў снедаць, прачытаў яго i кiнуў на стол, заявiўшы, што не мае нiякага ўяўлення, хто гэты хлопец.
- Але ж гэта не хлопец, - вырвалася ў Джэйн Хелiер. - Там падпiсана "Вяргiня".
- Цяжка сказаць, што тут напiсана, - адгукнуўся доктар Лойд, - але болей падобна на Вяргiню. Толькi мне здаецца, што почырк мужчынскi.
- Ведаеце, гэта цiкава, - выказаў сваю думку палкоўнiк Бантры. - Ён кiдае пiсьмо на стол i робiць выгляд, што нiчога не ведае. Хацеў паназiраць за выразам твару, але чыйго: дзяўчыны? мужчыны?
- Цi нават кухаркi? - дадала мiсiс Бантры. - Яна магла быць у пакоi, бо прынесла снеданне. Але штосьцi не разумею... Вельмi дзiўна...
Мiсiс Бантры спахмурнела, пазiраючы на пiсьмо. Мiс Марпл падсунулася блiжэй да яе. Мiс Марпл пальцам дакранулася да лiста паперы, i яны з мiсiс Бантры зашапталiся пра нешта.
- А чаму сакратар парваў другое пiсьмо? - спыталася раптам Джэйн Хелiер. Гэта здаецца... я не ведаю... гэта здаецца дзiўным. I потым, чаго ён атрымлiваў пiсьмы з Германii. Хоць, канечне, ён i не падазраецца, як вы гаворыце...
- Але сэр Генры гэтага не гаварыў, - хуценька перабiла мiс Марпл, адарваўшыся ад размовы з мiсiс Бантры. - Ён сказаў, што падазраюцца чацвёра. Выходзiць, ён не выключае мiстэра Тэмплтана. Я праўду кажу, сэр Генры?
- Так, мiс Марпл. Адно толькi магу сказаць са сваёй практыкi, нiколi нельга гаварыць, што хтосьцi не выклiкае падазрэння. Я прывёў вам дастаткова довадаў, чаму кожны з гэтых трох можа быць вiнаваты, якiя б яны нi прыводзiлi доказы. I адначасова я стараўся не звяртаць увагi на Чарльза Тэмплтана. Але я прыйшоў да гэтага, прытрымлiваючыся правiла, пра якое я раней упамiнаў. Я вымушаны быў прызнаць, што ў кожнай армii, кожным флоце i палiцыi ёсць здраднiкi. I як бы нам нi хацелася ў гэта не верыць, але, на жаль, гэта так. Я праверыў усю доказную аргументацыю супраць Чарльза Тэмплтана.
Шмат разоў я задаваў сам сабе адны i тыя пытаннi, якiя толькi што задала мiс Хелiер. Чаму ён, адзiн у доме, не змог прад'явiць пiсьмо, якое атрымаў напярэдаднi, - пiсьмо з нямецкiм штампам. Чаму ён атрымлiваў пiсьмы з Германii?
Апошняе пытанне даволi бяскрыўднае, i я яго яму задаў. Яго адказ быў даволi просты. Сястра яго мацi выйшла замуж у Германii. Пiсьмо ён атрымаў з Германii ад кузiны. Такiм чынам я даведаўся пра тое, пра што раней не ведаў, у Чарльза Тэмплтана былi сувязi з Германiяй. Таму, безумоўна, ён быў уключаны ў спiс падазроных. Ён мой чалавек - хлопец, якi мне заўсёды падабаўся i якому я давяраў, але звычайная справядлiвасць i прыстойнасць патрабавалi, каб я яго ўнёс у спiс.
