ამბროსი ხელაია
1922 წლის გაზაფხული იყო ძალიან კრიტიკული და გარდამტეხი მომენტი,
როდესაც საბჭოთა სახელმწიფო, ეს ახალი სრულიად უცხო და უცნაური
მოცემულობა უნდა შეხვედროდა დიპლომატიურ ფორუმზე დასავლეთ ევროპის
მთავარ სახელმწიფოებს, ანუ სადაც უნდა მოესინჯათ მათ ერთმანეთთან
შეიძლება თუ არა, რაღაც რაციონალურად ლაპარაკი.
ანუ ძალიან დიდი ყურადღებაა ამ დროს მობილიზებული და ვრცელდება საქართველოდან ხმა,
ძალიან მნიშნელოვანი პერსონის, ეს არის კათოლიკოს-პატრიარქი ამბროსი ხელაია,
რომლის ღია მიმართვა, მემორანდუმი ვრცელდება პრესაში და ეს მემორანდუმი
მიემართება კონფერენციის მონაწილე სახელმწიფოებს, რომ საქართველოს ოკუპაციის
პრობლემა არ შეიძლება იყოს იგნორირებული, რომ ქართველი ხალხი იტანჯება
საბჭოთა, რუსული ოკუპაციის ქვეშ, ეს არ არის მიმართვა კონკრეტულად
რელიგიური ლიდერის და რელიგიური პრობლემების შესახებ.
ის ლაპარაკობს ქართველი ხალხის სახელით, რომელსაც
დამოუკიდებლობის, თვითგამორკვევის, თავისუფლების ელემენტარული უფლებებიც კი
აქვს შეზღუდული და წართმეული საბჭოური, რუსული ოკუპაციის გამო.
გატარდა რეპრესიები, როგორც კათოლიკოს პატრიარქი, ასევე მაღალი იერარქების ჯგუფი დააპატიმრეს
და შემდეგ რეჟიმმა დაიწყო ხანგრძლივი მზადება მათი საჯარო გასამართლებისთვის,
რაც პროპაგანდას სჭირდებოდა, რომ აი როგორც კონტრრევოლუციონერები
აი ასე გამოეყვანა ეს სამღვდელო პირები.
სასამართლო პროცესმა მაინც ისეთი სახე მიიღო, რომ საზოგადოებისთვის ეს გახდა როგორც რაღაც ლეგენდა
როგორ მოიგერია ბრალდებულმა, მხარემ, საქართველოს პატრიარქმა,
რეჟიმის თავდასხმები და ეს ლეგენდარული ფრაზა, რომლითაც თითქოს მან მიმართა
სასამართლოს, რომ სული ღმერთს ეკუთვნის, გული სამშობლოს და სხეული თქვენი არის
და შეგიძლიათ რაც გინდათ ის გააკეთოთ, რაც, რა თქმა უნდა, დოკუმენტურად
არ ფიქსირდება, მაგრამ აი ამ საზოგადოებრივმა აზრმა ეს ვერსია მიიღო
და ამ ნაბიჯით გენუის კონფერენციისადმი მიმართვით, საქართველოს ოკუპაციის
საერთაშორისო ფორუმზე გახმოვანებით და შემდეგ, ამ სასამართლოზე
თავის ღირსეულად დაცვით და ეს სასამართლო არ იყო კონკრეტულად
ამბროსი ხელაიას გასამართლება, არამედ საქართველოს დამოუკიდებლობის
უფლების სასამართლოდ გადააქცია ეს რეჟიმმა, რომელიც მან წააგო, შეიძლება ითქვას,
ამბროსი ხელაიამ დაიმკვიდრა თავისი ადგილი მეოცე საუკუნის
საქართველოს ისტორიაში, დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ამ დიდ სურათში.