15. 15. Mental Illness and Megalomania Ψυχασθένεια και Μεγαλοφυΐα Mental illness and genius

Τζον Νας, Νίκολα Τέσλα και Βαν Γκογκ. John Nas, Nikola Tesla und Van Gogh. John Nas, Nicolas Tesla and Van Gogh.

Αναμφισβήτητα τρεις μεγαλοφυΐες με έντονες τάσεις δημιουργικότητας Zweifellos drei Genies mit starken Tendenzen zur Kreativität Undoubtedly three geniuses with strong creativity tendencies

που έχουν διαπρέψει σε μεγάλο βαθμό στον τομέα τους, die sich auf ihrem Gebiet sehr hervorgetan haben, who have excelled greatly in their field,

αλλά και γνωστοί επίσης για κάποιες μικρές έως μεγάλες aber auch bekannt für einige kleine bis große but also known for some small to large

ψυχικές διαταραχές που τους διακατείχαν. psychische Störungen, die sie beschäftigten. mental disorders that have plagued them.

Συνδέονται αυτά τα δύο χαρακτηριστικά μεταξύ τους Diese beiden Funktionen sind miteinander verbunden These two characteristics are linked together

ή είναι απλά μια πλάνη από επιπόλαιη γενίκευση; oder ist es nur eine Täuschung der oberflächlichen Verallgemeinerung? or is it just a misleading generalization?

Οι επιστήμονες αναρωτιούνται εδώ και πολύ καιρό Wissenschaftler haben sich schon lange gefragt Scientists have been wondering for a long time

γιατί η τρέλα και η δημιουργικότητα φαίνονται να σχετίζονται weil Wahnsinn und Kreativität miteinander verbunden zu sein scheinen because madness and creativity seem to relate

και στο σημερινό επεισόδιο θα αναλύσουμε πώς αυτές οι δύο μεταβλητές and in today's episode we will analyze how these two variables are

μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους. can be linked together.

Ο βραβευμένος με νόμπελ μαθηματικός Τζον Νας, Nobelpreisträger Mathematiker John Nas, Nobel Prize-winning mathematician John Nas,

που ίσως τον γνωρίζεται από την ταινία "A Beautiful Mind" wer kennt ihn vielleicht aus dem Film "A Beautiful Mind" who probably knows him from the movie "A Beautiful Mind"

η οποία είναι βασισμένη στη ζωή του, θεωρείται μια ιδιοφυΐα στα μαθηματικά, which is based on his life, is considered a genius in mathematics,

με αξιοσημείωτη τη συμβολή του στη θεωρία των παιγνίων. with his remarkable contribution to game theory.

Στα 31 του όμως άρχισε να δείχνει σημάδια ψυχικών διαταραχών, But at 31 he began to show signs of mental disorders,

όπου τελικά διαγνώστηκε με παρανοϊκού τύπου σχιζοφρένεια. where he was eventually diagnosed with paranoid schizophrenia.

Αυτό όμως δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα. But this is not the only example.

Πολλά άλλα μεγάλα μυαλά χαρακτηρίστηκαν ως τρελοί Many other great minds were described as crazy

με μικρές έως μεγάλες δόσεις παράνοιας. with small to large doses of paranoia.

Άλλωστε το πρότυπο του τρελού επιστήμονα After all, the model of the mad scientist

έχει καθιερωθεί σε πολλές ταινίες και κινούμενα σχέδια εδώ και δεκαετίες. has been established in many films and animations for decades.

Και έτσι κάποιος κάνοντας μια επιπόλαιη συσχέτιση, θα μπορούσε να πει And so someone making a frivolous relationship could tell

πως όποιος είναι ιδιοφυής, κρύβει μέσα του και κάποια ψυχική ασθένεια. how anyone who is genius hides in him some mental illness.

Τα πράγματα όμως είναι λίγο πιο περίπλοκα, και θα σας εξηγήσω τι εννοώ. But things are a little more complicated, and I'll explain what I mean.

Πριν ξεκινήσουμε, Before we start,

θα πρέπει να κάνουμε αναφορά σε έναν μηχανισμό του ανθρώπινου εγκεφάλου we have to refer to a mechanism of the human brain

και γενικά όλων των θηλαστικών που έχουν μελετηθεί, and in general of all mammals studied,

ο οποίος ονομάζεται «Λανθάνουσα Αναστολή». which is called "Latent Suspension".

Ο συγκεκριμένος μηχανισμός μάς βοηθάει να επικεντρωνόμαστε This mechanism helps us to focus

σε συγκεκριμένα ερεθίσματα του περιβάλλοντός μας, to specific stimuli in our environment,

και να φιλτράρουμε τις περιττές πληροφορίες and filter out unnecessary information

για να προστατέψουμε τον εγκέφαλό μας από πληροφοριακή υπερφόρτωση. to protect our brains from information overload.

Με πιο απλά λόγια, η λανθάνουσα αναστολή In simple words, the latent suspension

είναι η ιδιότητα των ζώων να αγνοούν ασυνείδητα is the capacity of animals to unconsciously ignore

τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα για τα οποία η πείρα έχει δείξει the environmental stimuli for which experience has shown

ότι δεν σχετίζονται άμεσα με τις ανάγκες τους. that are not directly related to their needs.

Αν παρομοιάζαμε τον εγκέφαλό μας με έναν υπολογιστή, If we resembled our brain to a computer,

φανταστείτε ότι η λανθάνουσα αναστολή είναι μια διεργασία imagine that latency is a process

η οποία κλείνει με μια αυτοματοποιημένη διαδικασία which closes with an automated process

τα περιττά προγράμματα που δεν χρησιμοποιούμε εκείνη τη στιγμή, unnecessary programs we are not currently using,

για να μην υπερφορτωθεί η μνήμη RAM. so as not to overload the RAM.

Για παράδειγμα, For example,

όταν βλέπουμε για πρώτη φορά ένα αντικείμενο, όπως ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο, when we first see an object, such as an electronic cigarette,

ο εγκέφαλός μας έχει την τάση να είναι πιο δεκτικός our brain tends to be more receptive

σε νέες πληροφορίες για αυτό το νέο αντικείμενο,

όπως το σχήμα του, τον τρόπο λειτουργίας του και πολλά άλλα, like its shape, how it works, and more,

με αποτέλεσμα να επικεντρώνεται σε αυτό. focusing on it.

Την επόμενη φορά που θα δούμε ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο, The next time we see an electronic cigarette,

ο εγκέφαλός μας απλοποιεί αυτή τη διαδικασία και λέει: our brain simplifies this process and says:

«Έχω ξαναέρθει σε επαφή με αυτό το αντικείμενο, "I've come into contact with this object again,

»δεν χρειάζεται να το ξανααναλύσω» "I don't need to re-analyze it"

διευκολύνοντάς τον να επικεντρωθεί σε άλλα πράγματα. making it easier for him to focus on other things.

Τώρα θα μου πείτε, τι σχέση έχει η λανθάνουσα αναστολή Now you will tell me what the delay is all about

με την δημιουργικότητα και τις ψυχικές ασθένειες; with creativity and mental illness?

Απ' ό,τι δείχνουν οι έρευνες, μεγάλη. Great from what the surveys show.

Αυτός ο μηχανισμός δεν είναι ίδιος σε όλους τους ανθρώπους. This mechanism is not the same for all people.

Παρόλο που στον μέσο άνθρωπο τα επίπεδα αυτής της λειτουργίας είναι κανονικά, Although in the average person the levels of this function are normal,

υπάρχουν και άτομα με χαμηλή λανθάνουσα αναστολή. there are also people with low latency.

Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλός τους δεν μπορεί να φιλτράρει τις πληροφορίες που δέχεται, This means that their brain cannot filter the information it receives,

έχοντας σαν αποτέλεσμα να επικρατεί ένα χάος σκέψεων στο μυαλό τους. resulting in a chaos of thoughts in their minds.

Όταν έχουμε χαμηλή λειτουργία αυτού του μηχανισμού, When we have low functioning of this mechanism,

κινδυνεύουμε να κατακλυστούμε εγκεφαλικά από ένα σωρό μηνύματα, we are in danger of being struck by a bunch of messages,

τα οποία μας αποπροσανατολίζουν which disorient us

και ενδεχομένως υπερφορτώνουν τον εγκέφαλό μας. and possibly overloading our brain.

Γι' αυτό και η χαμηλή λανθάνουσα αναστολή That is why the low latency

έχει συνδεθεί με διάφορες ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια. has been linked to various mental illnesses, such as schizophrenia.

Όταν δηλαδή έχουμε πολλές εφαρμογές ανοιχτές, So when we have a lot of applications open,

είναι πιθανό να κρασάρει το σύστημά μας. it is likely that our system will fail.

Σύμφωνα με διάφορες έρευνες,

η χαμηλή λανθάνουσα αναστολή φαίνεται να συνδέεται άμεσα low latency appears to be directly related

με έναν δημιουργικό και μεγαλοφυή τρόπο σκέψης. in a creative and genius way of thinking.

Έχει παρατηρηθεί ότι οι γνωστικές επεξεργασίες ατόμων It has been observed that cognitive processing of individuals

με υψηλά επίπεδα δημιουργικότητας στους τομείς τους with high levels of creativity in their fields

είναι διαφορετικές από εκείνες των φυσιολογικών ατόμων. are different from those of normal individuals.

Και μια πολύ πιθανή μεταβλητή που κάνει τη διαφορά And a very likely variable that makes a difference

φαίνεται να είναι η λανθάνουσα αναστολή. seems to be the latent suspension.

Μια ακόμη όμως μεταβλητή που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας Yet another variable to bear in mind

για να διαχωρίσουμε τα εξαιρετικά δημιουργικά άτομα από άτομα που πάσχουν από ψυχώσεις, to separate highly creative individuals from people suffering from psychosis,

είναι ο δείκτης νοημοσύνης. is the intelligence indicator.

Ένα άτομο με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και χαμηλή λανθάνουσα αναστολή, A person with high intelligence and low latency,

μπορεί να εκμεταλλευτεί και να αξιοποιήσει can exploit and exploit

όλες αυτές τις διάσπαρτες και αφιλτράριστες πληροφορίες που υπάρχουν στο μυαλό του, all this scattered and unfiltered information in his mind,

δημιουργώντας πρωτότυπες και μεγαλοφυείς ιδέες, creating original and ingenious ideas,

τη στιγμή που ένα άτομο με τον ίδιο δείκτη νοημοσύνης the moment a person with the same intelligence index

αλλά με υψηλή λανθάνουσα αναστολή, δεν θα μπορέσει. but with high latency, it won't.

Και επειδή αρχίζουν και αυξάνονται οι μεταβλητές και μπορεί να με χάνετε, And because the variables start to grow and you can lose me,

θα αξιοποιήσω ένα εργαλείο της επικοινωνίας της επιστήμης για να σας διευκολύνω: I will use a science communication tool to help you:

Το ορθογώνιο σύστημα αξόνων. The rectangular shaft system.

Φανταστείτε ένα σύστημα αξόνων, Imagine an axle system,

όπου στον οριζόντιο άξονα έχουμε τον δείκτη νοημοσύνης ενός ατόμου, where on the horizontal axis we have the intelligence index of a person,

ενώ στον κάθετο την λανθάνουσα αναστολή του. while in the vertical its latent suspension.

Όταν ένας άνθρωπος έχει χαμηλό δείκτη νοημοσύνης και υψηλή λανθάνουσα αναστολή, When a person has low intelligence and high latency,

τότε το άτομο αυτό χαρακτηρίζεται ως ένα αργόστροφο then this person is characterized as a slow-moving one

και ακίνδυνο ως προς την ψύχωση άτομο. and harmless to psychosis.

Δεν έχει ιδιαίτερες γνωστικές ικανότητες, He has no particular cognitive abilities,

αλλά τουλάχιστον έχει μικρή προδιάθεση να παρουσιάσει κάποια ψυχική ασθένεια. but at least he is less likely to develop some mental illness.

Στην περίπτωση που κάποιος έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης και υψηλή λανθάνουσα αναστολή, In the event that one has a high IQ and high latent inhibition,

τότε είναι απλά ένα έξυπνο άτομο. then he is just a smart person.

Δεν θα λέγαμε ότι μπορεί να χαρακτηριστεί από εξαιρετικά δημιουργικές τάσεις, We would not say that it can be characterized by extremely creative tendencies,

αλλά μπορεί να λύνει ασκήσεις με μεγάλη ευκολία but can solve exercises with great ease

και γενικά να επικεντρώνεται στη λύση συγκεκριμένων προβλημάτων. and generally focus on the solution of specific problems.

Πάμε τώρα στα κατώτερα επίπεδα,

εκεί που η λανθάνουσα αναστολή είναι μειωμένη. where latent inhibition is reduced.

Τα άτομα τα οποία έχουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης και χαμηλή λανθάνουσα αναστολή, People who have low IQ and low latent inhibition,

είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε ψυχικές ασθένειες, όπως η σχιζοφρένεια. are particularly prone to mental illnesses, such as schizophrenia.

Η πληθώρα πληροφοριών και σκέψεων στο μυαλό τους The abundance of information and thoughts in their minds

και η χαμηλή δυνατότητα του εγκεφάλου να τις κατατάξει και να τις οργανώσει, and the brain's low ability to sort and organize them,

δημιουργούν προβλήματα στον ψυχικό κόσμο του ατόμου. they create problems in the mental world of the individual.

Όπως σε έναν υπολογιστή με χαμηλή μονάδα επεξεργασίας

που έχει πολλές εφαρμογές ανοιχτές ταυτόχρονα,

υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να κολλήσει. there is a high chance that it will get stuck.

Από την άλλη,

τα άτομα που έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης και χαμηλή λανθάνουσα αναστολή

είναι πολύ πιθανό να παράγουν μεγαλοφυείς και πρωτότυπες ιδέες. they are more likely to produce genius and original ideas.

Ο εγκέφαλός τους έχει τη δυνατότητα να συνδυάσει

και να αξιοποιήσει όλες αυτές τις σκόρπιες πληροφορίες,

κάνοντας το άτομο ιδιαίτερα δημιουργικό.

Αλλά όσο δυνατή μονάδα επεξεργασίας και να έχουμε,

κάποια στιγμή μπορεί να φάει κολλήματα το σύστημά μας. at some point our system may eat.

Γι' αυτό θα έχετε παρατηρήσει και άτομα με μεγάλο δείκτη νοημοσύνης

να έχουν κάποιες τάσεις ψυχικών διαταραχών.

Άρα λοιπόν, παρατηρούμε

ότι τα άτομα με τάσεις για ψυχικές ασθένειες και τα εξαιρετικά δημιουργικά άτομα

ενδέχεται να έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Χαμηλή λανθάνουσα αναστολή. they may have one common feature: Low latency.

Μια πολύ καλή έρευνα πάνω σε αυτό το θέμα,

είναι αυτή του 2003, των Shelley Carson, Daniel Higgins και Jordan Peterson.

Κατά τη διεξαγωγή αυτής της έρευνας In conducting this investigation

μετρήθηκε η λανθάνουσα αναστολή και ο δείκτης νοημοσύνης latency and intelligence index were measured

86 φοιτητών του πανεπιστημίου του Ηarvard, με ηλικίες κάτω των 21 ετών.

Όσοι είχαν στο ιστορικό τους εξαιρετικά δημιουργικά επιτεύγματα, Those who have had great creative achievements in their history,

παρατηρήθηκε ότι ήταν επτά φορές πιο πιθανό was found to be seven times more likely

να έχουν μειωμένη λανθάνουσα αναστολή απ' ό,τι υψηλή. have a reduced latency than high.

Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός, Remarkable is the fact,

ότι κατά τα πρώτα στάδια κάποιων ψυχικών ασθενειών όπως η σχιζοφρένεια,

τα οποία συχνά συνδέονται από αισθήματα which are often linked by feelings

βαθιάς διορατικότητας και θρησκευτικής εμπειρίας, deep insight and religious experience,

πραγματοποιούνται χημικές αλλαγές στις οποίες εξαφανίζεται η λανθάνουσα αναστολή.

Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι πολλές ναρκωτικές ουσίες Also, it has been observed that many drugs

μπορούν να επιφέρουν μείωση της λανθάνουσας αναστολής, can reduce latency,

κάνοντάς μας να επεξεργαζόμαστε πολλά ταυτόχρονα ερεθίσματα του περιβάλλοντός μας. causing us to process many stimuli of our environment at the same time.

Γι' αυτό ίσως και θα έχετε ακούσει για κάποιους ανθρώπους,

οι οποίοι νιώθουν να εμπνέονται περισσότερο κατά την επίδραση τέτοιων ουσιών.

Όπως και να έχει,

πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτοί οι παράγοντες που αναφέραμε

δεν είναι οι μοναδικοί που καθορίζουν τη δημιουργικότητα they are not the only ones that determine creativity

και την προδιάθεση ψυχικών ασθενειών ενός ανθρώπου, and the predisposition of a person to mental illness,

απλώς συμβάλουν με μεγάλη βαρύτητα.

Έτσι λοιπόν, η έκφραση που λέει «Τον κόσμο τον αλλάζουν οι τρελοί κι οι ονειροπόλοι»

ίσως πλέον έχει κάποια βάση.

Είμαι ο Άκης και μόλις παρακολουθήσατε την εκπομπή "The Skeptic Theory".