Γλώσσα - Παραγωγή γραπτού λόγου: Αφηγηματικός Λόγος - Β' - ΣΤ' Δημοτικού Επ. 53 (2)

την εισαγωγή του, δηλαδή τον πρόλογο, και ξαναλέω,

είναι στο χέρι του καθενός πόσο θέλει να το μεγαλώσει ή όχι,

πάμε στο κυρίως θέμα. Στο κυρίως θέμα είπαμε...

...ότι τώρα πρέπει να προσέχουμε πάρα πάρα πολύ, παιδιά, τη σειρά.

Δηλαδή, εάν στα άλλα είδη του λόγου, όπως για παράδειγμα στην περιγραφή,

πρέπει να προσέχουμε μία φορά, εδώ πρέπει να προσέχουμε πολλαπλάσιες.

Γιατί; Γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία ο χρόνος.

Δηλαδή όταν θέλω να περιγράψω την Ακρόπολη,

το μουσείο της Ακρόπολης και ξεκινάω και λέω για το μουσείο...

...δεν μπορώ να θυμηθώ ξαφνικά στα μέσα του κυρίως θέματος,

ότι καθόμουν με τον Κώστα δίπλα ή με τη Μαρία στο λεωφορείο.

Θα πρέπει να τα βάλουμε όλα σε μία σειρά.

Εδώ στην αφήγηση βοηθάει πάρα πολύ, να έχουμε κρατήσει ένα σχεδιάγραμμα.

Ξεκινήσαμε από το σχολείο αργά, νωρίς,

συγκεκριμένη ώρα, άλλη ώρα, όπως θέλουμε.

Ξεκινήσαμε από το σχολείο και μπήκαμε στα πούλμαν, στα λεωφορεία...

Ξεκινήσαμε από το σχολείο, μπήκαμε στα πούλμαν και στα λεωφορεία...

...κι εγώ κάθισα με τον Κώστα, τον Γιάννη, την Μαρία, την Δήμητρα, όποιον θέλω.

Αυτό όμως, προσοχή, είναι το πρώτο μας βήμα.

Το δεύτερο βήμα πρέπει να είναι: "Φτάσαμε..."

Εν τω μεταξύ μέχρι να φτάσουμε, μπορούμε να πούμε ότι έγινε κάτι στο πούλμαν.

Δηλαδή, μπορούμε να βάλουμε άλλο ένα γεγονός μέσα στην ευρύτερη αφήγησή μας.

Μπορούμε μετά, αφού φτάσαμε στο μουσείο,

να πούμε το πρώτο πράγμα που μας έκανε εντύπωση.

Άρα μπορούμε στην αφήγηση να κάνουμε και μία περιγραφή...

...του εξωτερικού χώρου του μουσείου.

Θα δείτε και είναι πολύ ωραίο στον λόγο,

ότι η αφήγηση μπορεί να περιέχει και περιγραφές.

Λοιπόν, αφού μπούμε - βλέπετε ότι είμαι πάρα πολύ προσεχτικός,

με τα βήματα. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να είναι 1, 2, 3.

Κι αυτό στην έκθεση λέγεται: δομή.

Άρα εδώ ξαναλέω και θα το πω πάρα πολλές φορές,

στην αφήγηση έχει πολύ μεγάλη σημασία η δομή του λόγου μου.

"Όταν μπήκαμε μέσα..."

Και μπορούμε να πούμε τα πρώτα πράγματα που μας έκαναν εντύπωση.

Εάν κάποιος ξεκινήσει και πει τα πιο σημαντικά πράγματα,

όπως για παράδειγμα είναι στο μουσείο της Ακρόπολης, φυσικά, οι Καρυάτιδες,

ή τα γλυπτά του Παρθενώνα, υπάρχει ο εξής κίνδυνος.

"Όταν μπήκαμε μέσα είδαμε τις Καρυάτιδες, οι οποίες ήταν πάρα πολύ όμορφες..."

"...και είδαμε και τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία ήταν εξαιρετικής ομορφιάς".

Μπορεί να βάλει όσα επίθετα θέλει. Θα έχει κάνει όμως το εξής τεράστιο σφάλμα.

Η έκθεσή του θα έχει τελειώσει στην ουσία μέσα σε 3-4 γραμμές.

Άρα σκοπός είναι να κρατάμε τον αναγνώστη μας σε αγωνία.

Καμιά φορά, αυτό μας θυμίζει... Ξέρετε τι;

Τα θρίλερ! Είστε μικροί ακόμα οι περισσότεροι,

αλλά ξέρω ότι πολλοί από εσάς στα κρυφά θέλετε να δείτε κανένα θρίλερ.

Όπως λοιπόν σε ένα θρίλερ ο σκηνοθέτης μας κρατάει σε αγωνία,

κάτι αντίστοιχο ισχύει και στη δική μας αφήγηση.

Αν τα πούμε όλα με τη μία, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να τελειώσει νωρίς η ταινία,

να βαρεθεί ο αναγνώστης και να αφήσει την ανάγνωση στη μέση.

Άρα λοιπόν προσέχουμε και αφήνουμε την κορύφωση προς το τέλος.

Άλλωστε θα το δείτε κι εσείς, ό,τι ταινία βλέπετε είτε είναι περιπέτεια είτε κωμωδία,

το σημαντικό γεγονός γίνεται λίγο πριν το τέλος.

Εκεί αποκαθίσταται η τάξη, σώζεται ο ήρωας,

σώζει την κοπέλα, σώζει την κοινωνία, σώζει τον κόσμο...

...και μετά είναι όλοι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι.

Αυτό δεν γίνεται ούτε στη μέση ούτε στην αρχή. Γίνεται προς το τέλος.

Άρα όπως κι εμείς τώρα πρέπει να πούμε μία διαδικασία του τι κάναμε...

...και σιγά-σιγά να φτάσουμε σε αυτό που θέλουμε να πούμε.

Στη συνέχεια μπορούμε να βάζουμε ένα-ένα τα σημαντικά μας γεγονότα.

Όπως για παράδειγμα...

Και εκεί, παιδιά, όπως και προηγουμένως, μπορούμε να κάνουμε μία σύντομη περιγραφή.

Ή επίσης μπορούμε να εκφράσουμε και συναισθήματα.

Τι νιώσαμε όταν τα είδαμε.

Γιατί πραγματικά αυτά τα γλυπτά είναι τα πιο γνωστά έργα τέχνης παγκοσμίως.

Στη συνέχεια, μπορούμε να κάνουμε κάτι ενδιάμεσο.

Όπως να πούμε για τα υπόλοιπα γλυπτά.

Για τους Κούρους και τις Κόρες.

Και πραγματικά για οτιδήποτε άλλο μπορεί να κάνει σε κάποιον εντύπωση.

Σε κάποιον μπορεί να κάνουν εντύπωση οι αμφορείς.

Σε κάποιον μπορεί να κάνουν εντύπωση τα παιδικά παιχνίδια.

Έχει πολύ ωραία παιδικά παιχνίδια στην Ακρόπολη,

που έπαιζαν τα παιδιά στην αρχαία Αθήνα.

Σε κάποιον μπορεί να μην κάνει τίποτα εντύπωση.

Και να του κάνει εντύπωση η θέα. Εμένα, για παράδειγμα, μου αρέσει πάρα πολύ η θέα,

που βλέπεις τον Παρθενώνα.

Αυτό είναι το ελεύθερο της έκθεσης. Μπορείτε να γράψετε ό,τι θέλετε.

Ο καθένας μπορεί να γράψει διαφορετικά.

Σημασία έχει η σειρά και όπως έχουμε πει να βάζουμε και ωραίες λέξεις,

επίθετα, επιρρήματα και γενικά να το εμπλουτίζουμε.

Αφήνουμε τα καλύτερα για το τέλος.

"Στον τελευταίο όροφο..."

"...βρίσκονται..."

Εδώ αξίζει να τους βάλουμε ένα ωραίο επίθετο. Είναι όντως ξακουστά.

"...τα γλυπτά του Παρθενώνα."

Κάτι πολύ ωραίο που μπορούμε να κάνουμε εδώ είναι να ψάξουμε...

...στο διαδίκτυο και να διαβάσουμε πολύ σημαντικά εγκυκλοπαιδικά θέματα.

Μπορούμε να διαβάσουμε, για παράδειγμα, για τα αετώματα του Παρθενώνα,

τα οποία το ένα δείχνει -δεν θυμάμαι ποιο δείχνει τι -

αλλά εν πάση περιπτώσει το ένα δείχνει την πάλη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα,

για το ποιος θα κερδίσει την πόλη. Και το άλλο δείχνει τη γέννηση της Αθηνάς...

...από το κεφάλι του Δία. Μπορούμε να πούμε πράγματα για τις μετόπες,

που δείχνουν του άθλους του Θησέα, για παράδειγμα.

Ή μπορούμε να πούμε για την ξακουστή ζωφόρο του Παρθενώνα,

που δείχνει τα Παναθήναια. Γενικά εδώ σε αυτή μας την κορύφωση,

ως προς τα γλυπτά του Παρθενώνα,

μπορούμε να πούμε πάρα πολλά πράγματα και σε όσο μεγάλη έκταση θέλουμε.

Και πάλι να κάνουμε μεγάλες περιγραφές και φυσικά εδώ μπορούμε να πούμε και συναισθήματα.

Γιατί σε μία αφήγηση δεν είναι ανάγκη να γράψουμε μόνο ό,τι βλέπουμε.

Γιατί δυστυχώς αυτό που δεν βλέπουμε στον Παρθενώνα, τι είναι;

Δεν βλέπουμε όλα τα γλυπτά. Άρα μπορούμε να κάνουμε και μία παρένθεση,

να πούμε ότι δυστυχώς δεν βρίσκονται όλα.

Υπάρχουν κάποια τα οποία είναι στο Βρετανικό Μουσείο...

...και κάποια άλλα σε άλλα μουσεία του κόσμου. Και δυστυχώς είναι ακόμα εκεί.

Άρα θα μπορούσαμε να εκφράσουμε και το συναίσθημα...

... ότι νιώσαμε ταυτόχρονα και λύπη εκτός από θαυμασμό,

για να δούμε ολοκληρωμένο αυτό το μνημείο του ελληνικού πολιτισμού.

Είπαμε λοιπόν την ιστορία μας και εξαντλήσαμε χονδρικά το μουσείο.

Μπορούμε να πούμε κι άλλα πράγματα που μας έκαναν εντύπωση,

όπως ότι πήγαμε στην καφετέρια και κάναμε κάτι.

Μπορούμε όμως να βάλουμε...

...και ένα προσωπικό συμβάν.

Και αυτό είναι το πολύ ωραίο της αφήγησης.

Είναι κάτι το οποίο θα κάνει την έκθεση εντελώς δική σας.

Αυτό το συμβάν μπορεί να είναι ένα αστείο συμβάν.

Για παράδειγμα: "μιλάγαμε όλη την ώρα και γελάγαμε και μας έκαναν παρατήρηση...",

"...και κάποιος από εμάς έβαλε τα κλάματα".

Μπορούμε για παράδειγμα να πούμε ότι όπως μπήκαμε...

...όλοι μέσα παραλίγο ένας φίλος μας να ρίξει ένα άγαλμα.

Μπορούμε για παράδειγμα να το κάνουμε ακόμα πιο χιουμοριστικό και τελείως ψεύτικο,

ότι κάποιος έριξε ένα άγαλμα,

αλλά ο τερματοφύλακας της τάξης το 'πιασε τελευταία στιγμή.

Και έτσι να είναι εντελώς ψεύτικο αλλά αρκετά αστείο.

Τέλος πάντων, σας λέω κάποια παραδείγματα,

μπορεί κάποια να μην σας αρέσουν και να φαίνονται "κρύα".

Αλλά εν πάση περιπτώσει μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε.

Και να γράψετε ένα συμβάν το οποίο είτε είναι αληθινό είτε λίγο αληθινό...

...είτε καθόλου αληθινό. Αλλά θα είναι πάντως δικό σας.

Αυτό είναι το κυρίως θέμα μας λοιπόν.

Και αφού γράψουμε και αυτό...

...μπορούμε να γράψουμε ότι σιγά-σιγά κι αφού τελείωσε η επίσκεψη,

μπήκαμε στα πούλμαν και γυρίσαμε.

Και στον επίλογό μας...

...να αρχίσουμε να βάζουμε λίγο τη δική μας προσωπική πινελιά,

για το τι είδαμε, τι νιώσαμε και τι πιστεύουμε εμείς.

Άρα στον επίλογο μπορούμε να γράψουμε πολλά πράγματα για εμάς τους ίδιους.

Μπορούμε να γράψουμε...

"Η εμπειρία μου αυτή ήταν μοναδική".

Μπορούμε να γράψουμε "Η εμπειρία μου αυτή μου θύμισε...

...άλλες εμπειρίες από άλλα μουσεία που είχα πάει".

"Η εμπειρία μου αυτή μου θύμισε που πηγαίνω με...

...τους γονείς μου κάθε Κυριακή σε κάποια μουσεία".

"Η εμπειρία μου αυτή..." χίλια δυο, πράγματα, παιδιά.

Το λέει αυτή η έκφραση. Είναι δική σας η εμπειρία.

Δεν είναι του δασκάλου σας ή της δασκάλας σας. Δεν είναι δική μου.

Άρα το σωστό εδώ είναι να γράψετε όντως τη δική σας εμπειρία.

Μπορείτε να γράψετε: "Ένιωσα...".

Νιώσατε θαυμασμό. Νιώσατε λύπη.

Νιώσατε θυμό, όπως είπαμε, που λείπουν τα αγάλματα, τα γλυπτά.

Μπορείτε να νιώσετε ό,τι θέλετε πάνω σε αυτό...

...και να εξηγήσετε και γιατί με βάση ίσως και παλιότερες εμπειρίες.

Και τέλος μπορείτε να κλείσετε με ένα συμπέρασμα ή μία ευχή.

Μπορείτε να πείτε για παράδειγμα: "Ένιωσα υπερηφάνεια...

...για το επίπεδο πολιτισμού που είχαν οι αρχαίοι Αθηναίοι".

Ή μπορείτε να κάνετε μία ευχή: "Θα ήθελα πάρα πολύ μετά από λίγο καιρό να ξαναπάω,

με τους φίλους μου ή μία άλλη παρέα ή τους γονείς μου".

Μπορείτε να γράψετε πάλι πραγματικά ό,τι πιστεύετε.

Μπορείτε να συγκρίνετε με άλλα μουσεία.

Μπορείτε να πείτε ακόμη και αρνητικά πράγματα.

Είναι πραγματικά δικαίωμά σας.

Αυτό που ζητάει ο αφηγηματικός λόγος είναι να πείτε τη δική σας ιστορία,

με τα δικά σας λόγια και με τη δική σας ματιά.

Αφού τελειώσουμε λοιπόν πάλι την ωραία μας αφήγηση,

έχουμε γράψει, θυμίζω, τον πρόλογο, το κυρίως θέμα και τον επίλογο,

έχουμε ολοκληρώσει την έκθεσή μας.

Είναι έτσι; Όχι. Θα δούμε και είπαμε προηγουμένως,

ότι η διαδικασία έχει και άλλα βήματα πριν τελειώσουμε.

Πολύ σημαντικό είναι να χρησιμοποιήσουμε και ένα φυλλάδιο αξιολόγησης,

για να δούμε πώς γράψαμε την έκθεσή μας.

Χωρίς να χρειάζεται απαραίτητα η γνώμη κάποιου άλλου,

του δασκάλου ή του γονέα, οποιουδήποτε.

Δεν είναι ανάγκη να μας βαθμολογούν μόνοι οι δάσκαλοί μας.

Μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να έχουμε μία πολύ καλή εικόνα...

...του ποιο είναι το έργο μας, των βημάτων που κάναμε κι αν τα κάναμε σωστά.

Και του ποιο είναι και το τελικό αποτέλεσμα.

Ένα φυλλάδιο όπως αυτό που βλέπουμε στο power point...

...ένα φυλλάδιο αξιολόγησης παραγωγής γραπτού λόγου,

περιλαμβάνει και πράγματα για τα οποία άνετα μπορούμε να πούμε εμείς τη γνώμη μας.

Ή να τα μετρήσουμε, να τα δούμε εμείς οι ίδιοι.

Όπως για παράδειγμα, τον αριθμό λέξεων.

Όπως για παράδειγμα, τον αριθμό παραγράφων, το αριθμό προτάσεων,

τον αριθμό ορθογραφικών λαθών που βρήκαμε,

τον αριθμό λαθών στα σημεία στίξης,

στους τόνους, στα κόμματα, στα θαυμαστικά και σε όλα τα υπόλοιπα.

Και επίσης μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να σχολιάσουμε...

...πώς τα πήγαμε ως προς το περιεχόμενο.

Αν ήταν πλούσιο το γραπτό μας, αν ήταν φτωχό,

αν βάλαμε όλα όσα θέλαμε να πούμε, αν οι ιδέες μας ήταν αρκετές.

Μπορούμε να πούμε τη γνώμη μας για το λεξιλόγιό μας.

Δηλαδή αν χρησιμοποιήσαμε πολλά επίθετα, πολλά επιρρήματα,

πολλές διαφορετικές λέξεις, πολλές σύνθετες λέξεις.

Μπορούμε να κάνουμε σχόλια για τη δομή και τη σειρά, πού τα χρησιμοποιήσαμε αυτά.

Και μάλιστα είδαμε ότι στην αφήγηση έχει τεράστια σημασία...

...η σειρά που βάζουμε τα γεγονότα και τις δράσεις.

Εάν αλλάξει κάτι, μπορεί να γκρεμίσει όλη μας την έκθεση.

Και έχει και πολύ μεγάλη σημασία φυσικά να πούμε κι εμείς την γνώμη μας,

για το γραπτό μας, αν μας άρεσε, αν όχι,

αν το θεωρήσαμε ένα από τα καλά μας γραπτά ή ένα γραπτό το οποίο θα ήθελε βελτίωση.

Τέλος, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε και ένα ερωτηματολόγιο,

για τις διαδικασίες που ακολουθήσαμε πάνω στην παραγωγή γραπτού λόγου.

Να δούμε, αν ακολουθήσαμε τα σωστά βήματα, πριν γράψουμε.

Δηλαδή αν καθαρίσαμε τον χώρο μας, το γραφείο ή το θρανίο μας.

Εάν διαλέξαμε τα μολύβια μας, τις γόμες και τις ξύστρες μας, τα υλικά μας δηλαδή.

Εάν ήταν καθαρή η κόλλα μας και το τετράδιό μας.

Εάν είχαμε κοντά μας τον υπολογιστή, το λεξικό και τα βιβλία μας,

για να διορθώσουμε ή να εμπλουτίσουμε ό,τι θέλαμε.

Εάν διαβάσαμε προσεχτικά το θέμα και τι μας ζήταγε.

Εάν βάλαμε τον στόχο βελτίωσης, τι να προσέξουμε κάθε φορά που κάνουμε αυτό που κάνουμε.

Εάν διαβάσαμε το σχεδιάγραμμα ή φτιάξαμε δικό μας.

Και τέλος, αν γράψαμε ιδέες πρόχειρα πριν ξεκινήσουμε.

Πολύ σημαντικό επίσης για τις αφηγηματικές εκθέσεις.

Μετά έχει πολύ μεγάλη σημασία τι κάναμε όσο γράφαμε.

Όσο γράφαμε ξαναδιαβάζαμε συνέχεια τι γράφαμε,

για να κολλήσουμε για παράδειγμα τη μία δράση με την άλλη;

Τη μία ενέργεια με την άλλη;

Σκεφτόμασταν τι γράψαμε πριν και τι θα γράψουμε μετά;

Προσέξαμε τα γράμματά μας; Προσέξαμε τα περιθώρια και τα κενά;

Προσέξαμε την ορθογραφία μας;