Zitten er spionnen op onze universiteiten?
Weet jij de connectie tussen Nederland en de Pakistaanse atoombom?
Dat is deze man.
Ik hoop dat met Nederland alles heel goed gaat.
Die atoombom was er zonder hem niet geweest.
Kahn deed in de jaren zeventig bij een bedrijf in Almelo...
...stiekem kennis op over het verrijken van uranium.
Met die kennis bouwde Pakistan later de atoombom.
Het vermoeden is dat Iran in het geheim ook met met kernwapens bezig is.
En dat leidt nu tot extra maatregelen op Nederlandse universiteiten.
Atoomspionage is dus al eens gelukt in Nederland.
Daarom zijn we ons extra bewust van de risico's.
Stel dat bekend wordt dat Iran straks kernraketten heeft gebouwd...
...waar cruciale Nederlandse kennis in is verwerkt
Dan gaat toch de hele wereld kijken naar hé Nederland, had je niet...
...wat beter kunnen opletten om dat niet naar Iran te laten lekken.
Op universiteiten zoals deze hier in Eindhoven...
...krijgen studenten en onderzoekers informatie die interessant zou kunnen zijn voor...
...voor landen die bezig zijn met een raketprogramma of kernwapens.
Iedereen werd daarom al gecheckt op eventuele banden met Noord-Korea.
Dat geldt sinds maart vorig jaar ook voor Iran
Er komt strenger toezicht op Iraanse studenten en wetenschappers aan de Nederlandse universiteiten.
Het kabinet maakt zich zorgen dat de informatie in verkeerde handen valt.
Wij maken ons zoveel zorgen over de situatie in Iran dat we met onmiddellijke ingang studenten screenen.
Die situatie waar de minister het over heeft?
Kijk even mee.
Vijf jaar geleden sloot Iran met een aantal landen, waaronder Amerika, een atoomakkoord.
Daarin beloofde Iran niet aan kernwapens te werken.
In ruil daarvoor werden de zware sancties op het land verminderd.
Maar Amerika stapte eruit.
Ik kondig vandaag aan dat de Verenigde Staten zich terugtrekken uit de nucleaire deal met Iran.
Iran deed hetzelfde.
En dus is de dreiging terug.
In Nederland maken we geen kernwapens.
Wat voor kennis valt hier dan te halen?
Om een kernwapen te bouwen, zet je niet alleen maar de stap: ik ga een kernwapen bouwen.
Je moet heel veel stappen ervoor zetten.
Je moet bijvoorbeeld met bijzondere metalen gaan werken...
...ingewikkelde computerberekeningen kunnen maken.
Maar ook wat heel belangrijk is bij dit soort discussies...
...is dat om een kernwapen af te vuren naar je tegenstander, heb je raketten nodig.
Dus ook rakettechnologie bijvoorbeeld, daar zijn we in Nederland wel veel mee bezig...
...met ruimtevaarttechnologie en dergelijke...
...dat zijn ook wel van die gebieden die niet meteen het belletje doen luiden van...
....dit heeft met kernwapens te maken.
Maar kleine puzzelstukjes die je nodig hebt in het totaalplaatje om uiteindelijk tot kernwapens te kunnen komen.
Universiteiten moesten de afgelopen maanden doorgeven aan een zogeheten Taskforce...
...of er bij hen van dat soort puzzelstukjes te halen vielen voor het Iraanse raketprogramma.
Daaruit kwam een nieuwe lijst uit naar voren met daarop gevoelige onderzoeksgroepen en afstudeerrichtingen...
...bij vier universiteiten.
Ook op de lijst: PR3 Space.
Een studententeam van de Radboud Universiteit en de TU Eindhoven dat meewerkt aan een raketlancering.
Ik ging bij ze langs om te checken wat voor spannends daar nou allemaal gebeurt.
- Vertel eens Mark: met wat voor zaken hielden jullie je bezig die potentieel risicovol zouden kunnen zijn?
Het enige wat ik mij kan voorstellen is dat wij bezig zijn geweest met raketten...
...en het lokaliseren van raketten.
Alleen de informatie die wij over raketten hebben gehad, want wij bouwen de raket niet zelf....
...is publiekelijk te vinden.
Wij hebben eigenlijk alleen de inhoud van onze module op de raket geleverd.
- Wat deden jullie dan precies? Wat hield die module in?
In die module zaten een paar zendertjes, en die werden gebruikt om een signaal uit te zenden naar de grond...
...en vervolgens wordt dat signaal gebruikt om uit te rekenen waar de raket is op dat moment.
Als je met gevoelige informatie wil werken, moet je daarvoor toestemming vragen aan het ministerie van Onderwijs.
Dat is al een aantal jaar zo.
Gemiddeld doen zo'n honderd mensen dat, ze vragen een ontheffing aan.
Door het verscherpte toezicht van vorig jaar moesten ineens veel meer mensen dat doen: dik 450.
En die hebben 63 vrij uitgebreide vragen moeten beantwoorden om die ontheffing te krijgen.
Over wat voor onderzoek je hebt gedaan, je contacten in het buitenland, op de universiteit.
En of iemand je wel eens heeft gevraagd iets specifieks te onderzoeken.
Op dit moment maakt de regering zich zorgen over een tiental mensen....
...de risicogevallen.
Op welke universiteit ze zitten en wat ze studeren...
...we hebben het geprobeerd te achterhalen.
Maar je kan je voorstellen: dat ligt gevoelig.
Niet alleen vanwege het onderwerp, maar ook vanwege privacy.
De gevolgen voor dit soort risicogevallen kunnen best heftig zijn.
Ze mogen niet meer op computers waar bepaalde informatie staat, bijvoorbeeld.
Of erger: ze moeten stoppen met hun studie of onderzoek.
En hoe het in de toekomst moet met aanmeldingen van studenten en onderzoekers uit Iran?
Politici zijn verdeeld.
Aan de ene kant moeten we openstaan voor goede, geïnteresseerde en aardige Iraanse studenten...
...die Nederlandse geschiedenis willen leren, mooie dingen.
Maar we willen natuurlijk niet dat onze kennis gestolen wordt, om een atoombom te bouwen bijvoorbeeld.
- Vindt u dat er een verbod moet komen op Iraanse studenten in het hoger onderwijs? Hoe kijkt u daar tegenaan?
Wat mij betreft bij alle studies.
- Ook als het psychologie is?
Wat mij betreft wel.
- Waarom dan?
Omdat het heel moeilijk is om Iraanse studenten te scheiden van het regime...
...en het regime is zo gevaarlijk...
...dat ik op geen enkele manier zou willen dat in welke wetenschappelijke discipline dan ook...
...Iraanse studenten hier hun toevlucht zoeken om uiteindelijk het regime in Iran te gaan bedienen.
Nou, het zou absoluut makkelijker zijn om te zeggen: we zetten een stop op die groep...
...maar het zou niet eerlijk zijn.
Ik vind niet dat je een land zomaar moet uitsluiten.
Maar dat betekent tegelijkertijd niet dat je zonder enig voorbehoud iedereen moet toelaten.
Er werken hier een paar honderd Iraanse onderzoekers aan de universiteiten, vooral in de technische studies.
En dan zijn er ook nog Iraanse bachelor- en masterstudenten, vorig jaar waren dat er zo'n vierhonderd.
Al deze Iraniërs weigeren, zoals de PVV wil, wordt lastig.
Om dat uit te leggen, moeten we weer even terug in de tijd.
De VN-Veiligheidsraad sprak in 2006 af dat landen moeten voorkomen dat kennis over kernwapens naar Iran lekt.
In Nederland waren bijvoorbeeld de kerncentrale van Petten en de onderzoeksreactor van de TU Delft...
...verboden terrein voor mensen met een Iraanse achtergrond.
Maar de rechter oordeelde: als je alleen Iraniërs de toegang ontzegt, is dat discriminatie.
Dat mag dus niet.
Voor veel Iraanse wetenschappers voelt hoe het nu gaat, ook al als discriminatie.
Door de nieuwe maatregelen lijkt elke Iraniër wel verdacht, ook de mensen die geen risicogeval zijn.
We hebben met meerdere Iraanse wetenschappers gepraat, maar zij wilden hun verhaal niet op camera vertellen.
Dat geeft aan hoe gevoelig het bij hen ligt. Ze wilden wel anoniem reageren.
Het is natuurlijk ook een lastige kwestie.
Aan de ene kant hebben landen afgesproken dat Iran geen technologie...
...voor het raketprogramma uit het buitenland mag halen.
Universiteiten hebben zich daaraan te houden.
En dan hebben we ook nog dat pijnlijke verleden met atoomspionage.
Met hartelijke groeten.
Dag!
Aan de andere kant is het op universiteiten juist de bedoeling dat je kennis deelt.
En de vraag is waar het ophoudt, want er zijn meer landen bezig met atoomprogramma's.
Denk aan Pakistan en India, dat zijn ook landen die bezig zijn met kernwapens.
Die hebben ze al, maar om dat te verfijnen.
Saudi-Arabië is ook een land dat verdacht wordt van het opzetten van een kernwapenprogramma.
Dus er zijn meer risicolanden.
Maar ik denk dat Iran momenteel het meest prangende probleem is.
Die zijn het dichtst bij het ontwikkelen van echt kernraketten.
En dus is het nu het zeker voor het onzekere, ook al betekent dat misschien een check te veel...
...bij studententeams.
Want ook nieuwe leden van PR3 Space uit Eindhoven moeten nu die ellenlange vragenlijst gaan invullen.
Ons team is niet direct bij bijvoorbeeld de raketmotoren betrokken geweest...
...niet bij het assembleren van de gevaarlijke delen van de raket.
Die hebben wij eigenlijk alleen op een afstandje gezien.
- Dus er hing geen geheimzinnige sfeer rondom het project?
Nee, totaal niet. Het is allemaal heel open.
- Dus een Iraanse onderzoeker of student die misschien kennis wil vergaren...
...om uiteindelijk door te kunnen passen naar het regime om kernwapens mee te bouwen...
...is bij jullie aan het verkeerde adres?
Ik denk dat die dan het verkeerde team heeft uitgekozen, ja.
En dan heb ik ook nog 63 vragen voor jou.
Of eigenlijk twee.
Heb jij ergens informatie liggen waarvan je denkt: daar moeten jullie wat mee?
Laat het even weten in de comments. Dan kunnen wij er misschien onderzoek naar doen.
En laatste vraag: heb jij je al geabonneerd op ons kanaal? Zo nee, doe dan dan vooral even.
