XVII

Зноў дарэмная спроба. - Апрацоўка запасаў. - Па мёд. - Гібель гаспадаркі. - Змаганне з роспаччу. - Звярыныя недаедкі.

Цяпер ужо можна было пачынаць пошукі дарогі. Першы дзень яны бадай увесь і патрацілі на гэтую справу. След бандытаў паказаў, што праход быў недзе за суседнім востравам. Значыцца, адразу адпадала патрэба шукаць за гэтым. За першы ж дзень яны добра агледзелі трэцюю частку ўсяго берага, які ім належала абследаваць. У адным месцы яны прасунуліся досыць далёка, аднак далей усё роўна была такая дрыгва, што прайсці праз яе і думаць нельга было.

Але хлопцы і не спадзяваліся на хуткі поспех і вярнуліся дадому, задаволеныя ўжо тым, што частка задачы выканана. У дарозе яны выкарыстоўвалі кожны выпадак, каб скубануць чаго-небудзь расліннага: ці аеру, ці шчаўя, ці сыраежку, ці якую зялёненькую лісцінку.

- Дзіўная рэч, - казаў Віктар, - цяпер я ем кожную лісціну з большым смакам і ахвотай, як тады, калі два дні нічога не еў.

- Гэта таму, - растлумачыў Мірон, - што наш арганізм патрабуе змены стравы, патрабуе зеляніны ці наогул чаго-небудзь расліннага.

Паміж іншым, на галіне ліпы яны заўважылі нейкую цікавую расліну. Гэта быў нібы куст з доўгімі сцябламі, дробным светленькім лісцем і дробненькімі жоўценькімі кветкамі. Прыладзіўся ён на галіне стажком і, здаецца, з зямлёй ніякай сувязі не меў. Калі ўбачыў яго Мірон, то крыкнуў:

- Гані вон гэтага драпежніка! Гэта амела, шкодная расліна, таксама паўднёвы госць. Яна жыве выключна на чужым карку. Птушкі ласуюцца яе ягадамі, а потым чысцяць свой нос на галіне другога дрэва. Ліпкі сок прыклейваецца, і гэтага досыць, каб расліна пачала расці.

Віктар ахвотна здзёр і скінуў драпежніка.

- Але ж і ўчапілася! - заўважыў ён. - Мусіць, зноў пачне расці.

- Пэўна, бо свае тонкія карэньчыкі яна запускае глыбока ў дрэва. Нават можна па глыбіні пазнаць, колькі часу яна тут жыве. Але ўсё-такі лягчэй будзе беднаму дрэву.

Дома ім сапсавала настрой дымарня. Ім здавалася, што шынкі пачнуць падсыхаць і набываць такі выгляд, у якім звычайна ўсе мы прывыклі іх бачыць, а тым часам адбывалася нібы наадварот: яны рабіліся больш мяккімі, разлезлымі і, здавалася, псаваліся хутчэй, як без акурвання.

- Відаць, нічога не выйдзе, - журыўся Мірон. - Іх трэба і саліць, і сушыць доўга, а потым ужо акурваць. Апрача таго, вецер адносіць дым. Выходзіць, што мы самі толькі псуём іх. Лепш ужо спячы - даўжэй захаваюцца.

- І высушыць, - дадаў Віктар.

Знялі мяса і ўзяліся за новую справу. Адразу выявілася, што сушыць нельга, бо не было чым парэзаць на тонкія лусты. Пачалі кавалкамі пячы. Да ночы ў шалашы было ўжо шмат печаных кавалкаў.

Мірон дадумаўся нават да рацыяналізацыі. Таму што солі, якая ў іх была, не хапала, каб пасаліць мяса, ён засаліў крыху вады і памачыў у ёй кавалкі мяса.

- Гэта пойдзе ў лік пайка, - звярнуўся ён да Віктара. - Дадаваць да такога кавалка яшчэ солі ты не будзеш мець права.

- Я і не думаю, абы толькі захаваць на лішні дзень.

- Але ў адну кучу іх усе класці нельга, каб не загніліся, - прамовіў Мірон і азірнуўся навакол.

- Тады паложым іх у хлеў, - сказаў Віктар. - Пакуль што ён у нас пусты.

Там на сухіх галінках і расклалі кавалкі паасобку. Гаршкі пакінулі сушыцца над агнём.

- Мы ж забыліся пра нашых пчол, - сказаў Віктар, калі яны паляглі ўжо спаць.

- Туды пойдзем заўтра раніцою, - адказаў Мірон.

Назаўтра ўзялі з сабой адзін з гаршкоў, палажылі туды вугольчыкаў і пайшлі па мёд. Пад дрэвам расклалі агонь. Але як выкурыць пчол там, наверсе?

- Я палезу туды, а ты мне падасі тычку запаленага моху, - прапанаваў Віктар.

- Каб знайсці добрую жэрдку, дык лепш было б з зямлі прасунуць, - сказаў Мірон. - Спакайней, ды і табе не прыйшлося б цярпець.

Вышыня была такая, што адпаведную жэрдку можна было знайсці. Знайшлі добрую арэшыну, запалілі камяк моху і прасунулі ў дзірку. Як загуло там! Хлопцы зараз жа адбегліся, але зноў падысці не маглі: раз'юшаныя пчолы лёталі навакол і, відаць, зусім не думалі адлятаць. Нарэшце хлопцы вымушаны былі пакінуць іх, каб прыйсці ў другі раз. Перад адыходам Мірон яшчэ запхнуў камяк, хоць і пацярпеў за гэта: два гузакі ўсхапіліся на твары.

Пакінулі гаршчок каля дрэва, а самі пайшлі на сваё абследаванне. Зноў пачалася такая ж пакутная і бескарысная праца. Гадзіны чатыры яны бадзяліся каля балота і вярнуліся без нічога, як заўсёды. Па дарозе яшчэ раз наведалі пчол. На гэты раз там было ўжо ціха. Толькі дзе-нідзе жаласна звінела адзінокая пчала.

Насілу Віктар выцягнуў з дупла соты. Але здабыча была вельмі малая: усё чарва.

- Ды гэтага і чакаць трэба было, - сказаў Мірон. - Новага мёду не маглі яшчэ назбіраць. Засталіся толькі леташнія рэшткі.

- Дзякуй і за гэта. Шклянка добрая набярэцца, - казаў Віктар, аблізваючы пальцы.

- Цяпер мы жывём! - разважаў Мірон, калі ішлі назад. - Калі ўзяць, напрыклад, ды змяшаць з мёдам ліпавае лісце, дык будзе такая страва, ад якой ніхто і дома не адмовіўся б. Пасля мяса гэта будзе вельмі дарэчы.

- Пачакай цешыцца, - усміхнуўся Віктар. - Можа, звар'яцееш яшчэ. - Чаму так? - прыпыніўся Мірон.

- Забыўся? А можа, гэта мёд з той цудоўнай азаліі?

- Ну, не. Столькі не набяруць.

- Калі не зусім, дык крыху ашалееш.

З гэткімі гутаркамі яны весела ішлі дадому і не думалі пра тое, што іх там магло чакаць.

А калі прыйшлі, то ўбачылі такую карціну, ад якой аж уваччу пацямнела: абгрызеныя косці, разбураны хлеў і сляды звяроў...

У Мірона ледзь гаршчок не вываліўся з рук, а Віктар забегаў і закрычаў, нібы хто яго ўкусіў.

- Ах, праклятыя! Хто гэта? Як гэта здарылася? - Мы забыліся, што апрача нас у лесе яшчэ ёсць насельнікі: лісы, ваўкі, дзікі, - панура сказаў Мірон. - Вось хто-небудзь з іх і паквапіўся.

Віктар пачаў прыглядацца да слядоў.

- Ды тут іх шмат было! - сказаў ён.

- Вось сляды нібы ваўка, вось - нібы кошкі. А тут вунь яшчэ нейкія. Адкуль яны ўсе разам сабраліся?

- А навошта было ім збірацца ўсім разам. Спачатку хто-небудзь адзін прыйшоў, разбурыў, наеўся, а там маглі пачуць і падысці іншыя. Але нам ад гэтага не лепш.

- Што ж мы цяпер будзем рабіць? - схапіўся за галаву Віктар.

- Тое, што і да гэтага часу, - спакойна адказаў Мірон. - Трэба думаць, што не загінем, як і дагэтуль.

Спакойны тон Мірона крыху суцешыў і Віктара. Выбух роспачы сцішыўся, а там яны ўзялі сябе ў рукі і сталі глядзець на справу цвяроза. Усё роўна назад не вернеш. Калі забыліся, дзе знаходзяцца, зрабілі памылку, дык трэба прыняць яе пад увагу і другі раз быць разумнейшымі.

- Вось ужо колькі памылак мы нарабілі, - разважаў Віктар, - кожны раз абяцаем быць разумнейшымі і ўсё аніяк не можам паразумнець.

Мірон нават засмяяўся.

- Ці ведаеш, што мы і так разумныя? - сказаў ён.

- Не відаць гэтага, - паківаў галавой Віктар.

- Добра відаць. Калі яшчэ не памерлі, значыцца, не дурныя. А калі пажывём у гэткіх умовах год, то я абяцаю табе, што памылак у нас амаль не будзе.

- А калі дзесяць год, дык аніводнай не будзе! - сказаў панура Віктар.

- Пэўна, - сур'ёзна адказаў Мірон. - На ўсё трэба практыка, а ты адразу хочаш зрабіцца чалавекам без хібаў.

- Але дзе ж мы цяпер другога такога мядзведзя знойдзем? - ужо жартам прамовіў Віктар.

- На наш век дурняў хопіць, - засмяяўся Мірон. - Пратрымаемся як-небудзь тыдзень, а там прыйдуць нашы «збаўцы».

- Ты іх лічыш дурнямі?

- Калі мы іх перахітрым, - так.

- А калі яны?

- Тады мы будзем дурнямі.

Паступова вастрыня ўражання змяншалася. Забыцца на няшчасце, не шкадаваць яны, вядома, не маглі, але будучыня ўжо не здавалася ім безнадзейнай.

- Давай падбяром хоць агрызкі, - сказаў Мірон.

- А можа, яшчэ якую хваробу схопіш ад іх?

- Я думаю, тутэйшыя звяры адчуваюць сябе лепш, як мы.

Такіх недаедкаў навакол набралася столькі, што хлопцам магло хапіць на ўвесь заўтрашні дзень. А потым яны пачалі суцяшаць сябе тым, што, можа, паслязаўтра мяса і само сапсавалася б. А калі ўбачылі, што рэштка солі засталася некранутай, то яшчэ лягчэй зрабілася на сэрцы.