Femicides | SOCIETY UNCENSORED 02 (1)
[00:46] Καλησπέρα σε όλες και όλους.
Είμαστε σήμερα εδώ να συζητήσουμε ένα θέμα που είναι αρκετά βαρύ.
Δεν είναι καινούργιο.
Διατρέχει δεκαετίες και αιώνες, αλλά μάλλον είναι η πρώτη φορά, νομίζω, που στο ελλαδικό συγκείμενο, αποκτά αρκετό φως και όνομα.
Θα συζητήσουμε για τις γυναικοκτονίες, για τις δολοφονίες γυναικών, κοριτσιών, θηλυκοτήτων, εξαιτίας του φύλου τους, στο πλαίσιο της πατριαρχικής εξουσίας.
Και για μένα έχει ενδιαφέρον ότι είμαστε εδώ σ' έναν χώρο, που μοιάζει με το σαλόνι ενός σπιτιού, όπου το σπίτι είναι εννοιολογημένο σαν ένας χώρος ασφάλειας, αλλά για πάρα πολλές γυναίκες δεν ήταν χώρος ασφάλειας.
Αποδείχτηκε τόπος μαρτυρίου, και θέλουμε να είναι ένα διάβημα επανοικειοποίησης αυτού του χώρου.
Να είναι ένας χώρος όπου θα μπορούμε να φλυαρήσουμε και να τον μετατρέψουμε ξανά σε χώρο ανταλλαγής προβληματισμού, σκέψεων, αγωνίας, με ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί πάνω στο πεδίο, κουβαλούν εδώ πέρα εμπειρίες, γνώσεις, απόψεις, αναλύσεις, αλλά κουβαλάμε, νομίζω, η καθεμία κι ο καθένας μας και τη φόρτιση και την αγωνία που έχει αυτή η κουβέντα.
Θυμάμαι το βράδυ πριν φύγει, ανέβηκα στο δωμάτιό της, ετοίμαζε τα πράγματά της, τα είχε όλα τακτοποιημένα, είχε κάνει δύο πολύ όμορφες κοτσίδες, ήταν...
χαμογελαστή...
ήταν πολύ όμορφη.
Την αγκάλιασα, της είπα να περάσει πολύ όμορφα στις διακοπές της, μου χαμογέλασε, και αυτή ήταν η τελευταία ανάμνηση που είχα μαζί της, γιατί μετά από τρεις μέρες, έλαβα ένα τηλέφωνο στο κινητό μου, και έγραφε πάνω τη λέξη "Θήρα".
Όταν το είδα, ταράχτηκα.
Ήξερα ότι ήταν το παιδί μου εκεί.
Μου πέρασαν χίλιες σκέψεις απ' το μυαλό, ότι έχει χάσει το πορτοφόλι της, τα λεφτά της, ότι ίσως να είχε κάποιο ατύχημα, ότι μπορεί να χτύπησε λίγο το πόδι της, αυτά που μπορεί να συμβούν σε όλους μας στις διακοπές.
Τελικά, ήταν μια φωνή, από την άλλη μεριά, που μου έλεγε, ότι είναι στη δυσάρεστη θέση να μου πει ότι η Γαρυφαλλιά δεν ζει, και μετά...
δεν θυμάμαι να σας πω τι έγινε.
Ήταν πολύ δύσκολη στιγμή.
Ακόμη δεν μπορώ να το δεχτώ ότι έχει συμβεί αυτό στο παιδί μου.
Η κόρη μου είναι θύμα γυναικοκτονίας.
Η Γαρυφαλλιά είχε το σθένος να πει "όχι" σ' αυτόν τον άνθρωπο, ο οποίος πίστεψε ότι μπορούσε να ελέγξει τη Γαρυφαλλιά, μπορούσε να της πει τι να κάνει.
Τη θεωρούσε κατώτερη, τη θεωρούσε υποκείμενο, αντικείμενο, δεν ξέρω τι μπορεί να τη θεωρούσε.
Η Γαρυφαλλιά μου είναι ένας ήρωας, είπε "όχι".
Άρχισε να τρέχει και το πλήρωσε με τη ζωή της.
Ας ξεκινήσουμε από το προφανές, που είναι ότι γυναικοκτονία είναι η αφαίρεση της ζωής μιας γυναίκας, με δόλο και όχι από αμέλεια, για τον λόγο ότι είναι γυναίκα.
Βέβαια, μέσα σ' αυτούς τους όρους χωράει και η θηλυκότητα, όχι μόνο κατά τη δική μου άποψη, αλλά και κατά τις αναλύσεις των τελευταίων χρόνων.
Να πούμε καταρχήν ότι έτσι κι αλλιώς είναι ένα ιστορικό φαινόμενο που έχει μεγάλο βάθος, ανεξάρτητα από το ότι πρόσφατα έχει έρθει στη συνείδηση και στη δημόσια συζήτηση και στην επεξεργασία και στις θεωρίες και στην έρευνα.
Για την Ελλάδα τώρα, αν μπορούμε να δώσουμε μια εικόνα, είναι αλήθεια ότι οπωσδήποτε δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι γυναικοκτονίες δεν συνέβαιναν, επειδή αρχίσαμε ξαφνικά να ενδιαφερόμαστε γι' αυτές και έχουν πάρει τόσο χώρο στη δημοσιότητα.
Σίγουρα, το γεγονός που μπορούμε να δούμε σταθμούς τρόπον τινά, θα έλεγα ότι μετά τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, όπου υπήρχε μια κινηματική αφύπνιση, γιατί δεν μπορούμε αυτά τα δυο να τα θεωρούμε ξεχωριστά.
Σίγουρα, το κίνημα και τα υποκείμενα τα συλλογικά, τα οποία δρουν προκειμένου να αυξήσουν την ορατότητα και να επεξηγήσουν τέτοια θέματα, παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο.
Εγώ θα έλεγα ότι ίσως δεν είναι καν και μόνο κοινωνικό φαινόμενο.
Μοιάζει, δηλαδή, να είναι ένα φαινόμενο που εντάσσεται σε μια γενικότερη ιστορικο-πολιτισμική εξέλιξη, στον ανθρώπινο πολιτισμό.
Αν πάμε, δηλαδή, πιο πίσω, θα δούμε ότι οι γυναικοκτονίες, σαν το τελευταίο στάδιο στην πυραμίδα της έμφυλης βίας, είναι αυτό που θα λέγαμε το τελευταίο σκαλί, στην κατάληξη μιας πολιτισμικής κι οργανωτικής αλλαγής, στη συγκρότηση των κοινοτήτων, των ανθρώπινων κοινοτήτων.
Και σκέφτομαι πάνω σ' αυτό που λες, ότι είναι πραγματικά δύσκολο να ορίσεις το ιστορικό, κοινωνικό, οικονομικό συγκείμενο, μέσα στο οποίο συμβαίνουν οι γυναικοκτονίες, ακριβώς γιατί αυτές συνέβαιναν πάντα.
Και στο κέντρο όλων των εποχών, νομίζω ότι βρίσκεται αυτή η αντίληψη η πατριαρχική, ότι το σώμα της γυναίκας, το σώμα των γυναικών αποτελεί ιδιοκτησία, αποτελεί πεδίο μάχης και διεκδίκησης.
Ίσως η πιο σκοτεινή περίοδος στην Ιστορία να είναι η μαζική εξόντωση, το κυνήγι των μαγισσών.
Το πώς, ας πούμε, από τα τέλη του 15ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα, χιλιάδες γυναίκες οδηγήθηκαν στην πυρά, επειδή ήταν γυναίκες.
Ο μόνος λόγος που είμαι εδώ σήμερα, είναι καθαρά θέμα τύχης.
Έτυχε την ώρα που είχα πάνω μου έναν άνθρωπο που με έπνιγε και είχε ένα απίστευτα κενό βλέμμα, έτυχε να καταφέρω να τον ηρεμήσω.
Να τον κάνω να συνειδητοποιήσει ότι με σκοτώνει.
Και έτυχε να είμαι εδώ σήμερα.
Το πρόβλημα είναι ότι αφού βίωσα αυτήν τη σχέση και αφού κατάφερα να ξεφύγω από αυτή, πάλι με κάποιον τρόπο αισθάνθηκα υπεύθυνη.
Αισθάνθηκα ότι ήταν δικό μου λάθος, που δεν αναγνώρισα τα σημάδια, που δεν κατάλαβα με ποιον άνθρωπο είχα να κάνω, όσα χρόνια ήμασταν μαζί.
Και είναι λάθος.
Λάθος, γιατί ο κακοποιητής δεν θα πει στο πρώτο ραντεβού "Στο τέλος της σχέσης θα σε πνίξω." Δεν σου δίνει τα σημάδια με το "καλησπέρα".
Ίσα ίσα, στην αρχή της σχέσης τείνει να είναι πάρα πολύ τρυφερός, πάρα πολύ δοτικός, ο πιο τρυφερός σύντροφος που είχες, και μόλις νιώσει ότι είναι ασφαλής, γιατί εσύ έχεις ρίξει τις άμυνές σου, νιώθεις ότι είσαι με κάποιον άνθρωπο που σε λατρεύει, τότε...
νιώθει ότι μπορεί πλέον να δείξει τον πραγματικό του εαυτό, να δείξει όλα αυτά τα σημάδια που έχουν οι κακοποιητικές σχέσεις, όπως το να αρχίσει να σε μειώνει, σε τέτοιο βαθμό που νιώθεις ότι πλέον δεν αναγνωρίζεις και πολύ τον εαυτό σου.
Μετά, αφού καταφέρει να σε μειώσει και αρχίζεις να έχεις αμφιβολίες για τον εαυτό σου, σε κάθε καβγά, σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι υπεύθυνη.
Μόλις αρχίσεις να αντιδράς σε όλο αυτό, τότε αρχίζει η βία, αρχίζει η λεκτική βία.
Σου φέρεται απαίσια, σου μιλάει απαίσια, κι έχει ακόμη και κάποιες...
κάποιες μορφές βίας, που είναι σωματικές, αλλά δεν νιώθεις ότι σε έχει χτυπήσει.
Νιώθεις ότι παραλύει το σώμα σου, γιατί κι η σωματική του διάπλαση...
είναι τέτοια που μπορεί να σε τρομοκρατήσει.
Η έμφυλη βία όντως είναι μια διαδικασία κλιμάκωσης.
Δεν ξεκινά από το εκατό.
Ξεκινά από το μηδέν και χτίζεται.
Καταλαβαίνω και με βάση τα όσα έχουν διαμειφθεί τα τελευταία χρόνια, ότι η πιο συνηθισμένη τυποποίηση γυναικοκτονίας αφορά την περίπτωση όπου ένας νυν ή πρώην σύντροφος δολοφονεί τη σύντροφο ή τη σύζυγό του.
Σύμφωνα με την έκθεση της Αστυνομίας για το 2020, όντως τα περισσότερα στοιχεία καταδεικνύουν συζύγους, πρώην συζύγους ή πρώην συντρόφους.
Βέβαια, να μην υποτιμούμε καθόλου το ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο, γιατί είδαμε αρκετές περιπτώσεις γιων που σκότωσαν τις μητέρες τους τώρα τελευταία.
Κάτι που παρατήρησα πάρα πολύ τον τελευταίο χρόνο, είναι ότι έγινε όντως μια πρόοδος σε επίπεδο δημόσιας συζήτησης κι άρχισαν να αναγνωρίζονται κάποιες γυναικοκτονίες ως γυναικοκτονίες, εννοώ ότι τυποποιήθηκαν έτσι στα μίντια, αναφέρθηκαν έτσι απ' τους χρήστες και τις χρήστριες των σόσιαλ μίντια.
Ωστόσο, μου έκανε μια ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι αυτό αφορούσε κυρίως τη μορφή των γυναικοκτονιών, που ενδεχομένως να είναι η πλειοψηφική, όπου ένας πρώην ή νυν σύντροφος δολοφονεί τη σύντροφό του.
Η πιο έντονη αμφισβήτηση που εντόπισα αφορούσε στις ηλικιωμένες γυναίκες που σκοτώθηκαν από τον σύντροφό τους είτε από τους γιους τους.
Ενώ είναι κάτι, λοιπόν, που συμβαίνει, η εφημερίδα "Guardian" είχε μάλιστα κι ένα εκτενές ρεπορτάζ, για το συγκεκριμένο φαινόμενο, αυτό δεν μπαίνει στην ίδια αξιολογική και μεθοδολογική κλίμακα.
Δεν μπαίνει, εννοώ, σε επίπεδο κοινωνικό και ιδεολογικό.
Η αίσθησή μου είναι ότι αυτό σχετίζεται γενικότερα με το πώς εκλαμβάνει η κοινωνία τις ηλικιωμένες γυναίκες.
Ότι τις αποθηλυκοποιεί.
Θα ήθελα, Κατερίνα, να μου πεις κι εσύ πώς το σκέφτεσαι.
Ναι, σκέφτομαι κι εγώ αυτό που λες, ότι το σώμα της ηλικιωμένης γυναίκας από ένα σημείο και μετά, δεν θεωρείται αρκετά θηλυκό, δεν θεωρείται σώμα υπό διεκδίκηση, δεν καταγράφεται σ' αυτό που προκλητικά ονομάζεται "εγκλήματα πάθους" απ' τα μαζικά μέσα ενημέρωσης.
Εγώ έχω στο μυαλό μου και μια άλλη περίπτωση.
Έχω την περίπτωση της ηλικιωμένης γυναίκας, η οποία δολοφονήθηκε απ' τον σύντροφό της στην Αργολίδα.
Εκεί έχουμε ένα σώμα που ασθενεί.
Η γυναίκα έπασχε από Αλτσχάιμερ, κι η ιστορία του άντρα, η ιστορία του συντρόφου της, ήταν ότι δεν άντεχε άλλο να τη βλέπει να υποφέρει κι έτσι αποφάσισε αυτός να βάλει τέλος στη ζωή της.
Κι εδώ, ενώ υπάρχουν όλες οι συνθήκες, τις οποίες πρέπει να λάβουμε υπόψη μας σ' αυτήν τη συζήτηση, ότι δηλαδή αυτή η γυναικοκτονία συμβαίνει σε κενό κοινωνικού κράτους, ότι πράγματι υπάρχει η απελπισία, η βία της φτώχειας.
Δεν πρέπει να παραιτηθούμε απ' το δικαίωμά μας να πούμε ότι και αυτή η ιστορία, η πράξη, ήταν άλλη μια μορφή γυναικοκτονίας.
Να βάλω λίγο κι αυτή τη σκέψη, δεν ξέρω πόσο συζητιέται στην Ελλάδα, δεν το έχω παρακολουθήσει, δεν έχω δει αυτό το "mercy killing", δηλαδή μια δολοφονία συμπόνιας, οι οποίες εμπίπτουν πραγματικά στην περίπτωση της γυναίκας με την άνοια στην Αργολίδα, Ερμιονίδα, αλλά και σε διεθνή και ευρωπαϊκά επίπεδα, έχουμε πολλά τέτοια περιστατικά.
Πραγματικά εδώ τίθεται, όπως πολύ σωστά είπες, Κατερίνα, το ζήτημα του ποιος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για τη συνέχιση της ζωής του άλλου ανθρώπου κι εν προκειμένω των γυναικών.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, για πάρα πολλά χρόνια, μέχρι και πολύ πρόσφατα, χρησιμοποιούσαν μια σειρά από στρεβλούς, παραπλανητικούς όρους, για το ζήτημα της γυναικοκτονίας.
Οι πιο χαρακτηριστικοί ήταν "έγκλημα πάθους", "τη σκότωσε γιατί τη ζήλευε", ή "οικογενειακή τραγωδία".
Πολύ παλιότερα ήταν το "έγκλημα τιμής".
Μαζί μ' αυτά, υπήρχαν μια σειρά από στερεότυπα και μυθοπλασίες, τα οποία αναπαράγονταν, μαζί με ψυχιατρικοποιήσεις ή ρομαντικοποιήσεις, και πρόκειται για ζητήματα που συνέτειναν στη συσκότιση του ζητήματος της έμφυλης βίας, της γυναικοκτονίας.
Αν αυτός ο άνθρωπος, όταν σκότωσε την Καρολάιν, έπαιρνε το τηλέφωνό του κι έπαιρνε το 100, κι έλεγε: "Ελάτε, τσακώθηκα με τη γυναίκα μου και τη σκότωσα", ξέρετε, θα είχε άλλη αντιμετώπιση.
Τα εγκλήματα πάθους σε ανθρώπους με πρώην έντιμο βίο, είναι νεαροί και τα λοιπά, κάπως πάνε λίγο πιο μαλακά, πολύ πιο μαλακά στη δικαιοσύνη..
Θα δείτε μια γοητευτική προσωπικότητα που θ' αρχίσετε να είστε followers.
H άτυχη φοιτήτρια δεν προκαλούσε.
Ακόμα και στο ντύσιμό της ήταν αυστηρή.
Είναι γοητευτικός άντρας, Στέλλα μου; Έχει, ας πούμε, ύψος, έχει θεωρία, αυτό που λένε, για να μπορεί να πείθει τις γυναίκες και να τις έφτανε σ' αυτά τα άκρα; Με γυναίκες απ' τις Φιλιππίνες, είχε ιδιαίτερη αγάπη.
Δεν δικαιολογώ καμία πράξη βίας, σας λέω.
Αλλά δεν μπορείτε να παρουσιάζετε όλους τους φονιάδες σαν να είναι τα τέρατα που τους παρουσιάζετε.
Παρουσιάζετε τελευταίως τις γυναίκες, όλες σαν θύματα.
Δεν είστε όλες θύματα.
Ένα έγκλημα πάθους, συνέβη στην πατρίδα, στο Πήλιο.
Ο οποίος τυφλωμένος απ' τη ζήλια...
Έγκλημα πάθους εχθές το βράδυ, στη Μυτιλήνη.
Σαρανταπεντάχρονος σκότωσε κι έθαψε τη 40χρονη σύζυγό του...
Ιστορίες που η παθολογική ζήλια όπλισε το χέρι του δράστη, σκορπώντας τον θάνατο.
Τα της οικογενειακής τραγωδίας στους Αγίους Αναργύρους...
Ασφαλώς πρόκειται για μια φοβερή οικογενειακή τραγωδία.
Πρέπει να ανοίξουμε τους ορίζοντες αυτής της συζήτησης, για να πολιτικοποιήσουμε ακριβώς το θέμα των γυναικοκτονιών, που κατά τη γνώμη μου, η σοβαρή αντίσταση αυτή την ώρα είναι να μιλάμε γι' αυτήν αποσιωπώντας τις αιτίες που τη δημιουργούν, ποιος παράγει αυτόν τον θύτη, ποια κοινωνία, ποιες διαδικασίες, ποιοι θεσμοί, ποια κουλτούρα, πόσο είμαστε όλοι συνένοχοι σ' αυτό.
Εγώ θα ήθελα σ' αυτή τη συζήτηση να αποσαφηνίσουμε το αν εντέλει οι γυναικοκτονίες αφορούν σε κάθε γυναίκα, κι αν υπάρχουν κατηγορίες γυναικών και θηλυκοτήτων που μπορεί να είναι πιο επισφαλείς, με την έννοια του ότι είναι πιο εκτεθειμένες σε πολλαπλούς κινδύνους.
Θέλω να πω κάτι πάνω σ' αυτό, το οποίο είναι καθαρά εμπειρικό απ' το ιατρείο, το ιατροδικαστικό, το οποίο, όμως, έχει πολύ μεγάλη σημασία.
Πολλά περιστατικά τα οποία έχουν έρθει να εξεταστούν, είναι γυναίκες μορφωμένες, με πολύ καλές δουλειές και με πολύ καλή οικονομική κατάσταση.
Αλλά δεχόντουσαν για πολλά χρόνια έντονη λεκτική και ψυχολογική βία από έναν χειριστικό σύντροφο, άντρα, σύζυγο, όπου είχαν φτάσει σ' ένα σημείο να πιστεύουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα παρά να ανέχονται αυτή τη συμπεριφορά.
