8. Προφορικός και γραπτός λόγος
-Καλησπέρα , καλησπέρα κυρίες και κύριοι εδώ είμαστε επιστρέψαμε , επικοινωνείτε μαζί μας να σας θυμίσω
ΜΜ(κενό)54100 και μπαίνετε στην κλήρωση και για 1000 ευρώ μπορούν να γίνουν δικά σας αν μπείτε σ'αυτό το διαγωνισμό
και έχουμε στη θέση του Σπύρου του Κιτσινέλη και από την επιστήμη των Χριστουγέννων
Πως επηρεάζει κυρίες και κύριοι ο προφορικός λόγος τον γραπτό , Ειρήνη Κιάμου θεραπεύτρια λόγου υπεύθυνη του κέντρου Εύλογον
Καλώς την Ειρήνη -Γεια σου Φαίη -Τι κάνεις Ειρήνη μου καλά είσαι ; -Καλά είμαι . - Λοιπόν πάμε στα παιδάκια
και να δούμε λοιπόν κάτι που πολλοί γονείς πιθανότατα δεν το έχουν φανταστεί ότι υπάρχει σα θέμα ότι ο προφορικός λόγος μπορεί να επηρεάσει
και το γραπτό στα παιδάκια τους , να το εξηγήσουμε ; -Πράγματι ,πράγματι είναι έτσι και είναι απόλυτα λογικό
όπως σου είπα και πριν είμαι σίγουρη ότι έγραφες ωραίες εκθέσεις εσύ - Ναι - Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έγραφες ωραίες εκθέσεις -Κάτι έκανα
-Πολύ συχνά , πολύ συχνά λέμε στους γονείς ότι από την προσχολική ηλικία ήδη από το νηπιαγωγείο μπορούμε να γνωρίσουμε εάν ένα παιδί
θα γίνει καλός μαθητής ή όχι . Μη φανταστείς ότι έχουμε ανακαλύψει τον τροχό ,αυτό τον ανακάλυψαν άλλοι πριν από εμάς
δόξα το θεό υπήρχαν αρκετοί επιστήμονες και στην Αμερική και σε άλλες χώρες όπου έκαναν έρευνες για να μπορέσουν να δουν με ποιον τρόπο
εξελίσσεται ο λόγος στα παιδιά και εάν αυτός έχει άμεση σχέση με το γραπτό τους λόγο αργότερα .
Πράγματι λοιπόν να ξεκινήσουμε καταρχήν τον προφορικό λόγο τον αναλύουμε σε κάποιους τομείς . Άρα έχουμε το λεξιλόγιο σημαντικό είναι τα τουβλάκια
για να μπορέσω να δομήσω έτσι; Είναι το λεξιλόγιο κατανόησης και εκφοράς και γιατί το λέω αυτό; γιατί θα δεις πολύ συχνά ακόμα και σε περιπτώσεις
παιδιών θα σου φανεί ασύλληπτο αυτό που θα σου πω γυμνασίου που έρχονται οι γονείς και μου κατηγορούν το παιδί ότι δεν αποδίδει
καλά στις εξετάσεις ένας λόγος που δεν αποδίδει είναι γιατί δεν έχει καταλάβει την ερώτηση
-Μάλιστα - Δηλαδή είναι θέμα λεξιλογίου -Πολύ βασικό λοιπόν , το βλέπουμε και στη κάρτα λεξιλόγιο κατανοώ τι ακούω λοιπόν -Ναι
Μας λες μετά δομή , μορφολογία , πραγματολογική χρήση , τα λέω όλα μαζί γιατί είναι στην κάρτα για να βοηθήσω έτσι τους τηλεθεατές που μας παρακολουθούν
-Ωραία , άρα φαντάσου λοιπόν τώρα ότι το λεξιλόγιο με ενδιαφέρει και η κατανόηση και η εκφορά
άρα εμένα με ενδιαφέρει να μπορώ να κατανοήσω αυτά που μου λες αλλά μέσα στη τάξη όταν θα είμαι με πρωτάκι
να καταλαβαίνω τις εντολές τις δασκάλας μου και να καταλαβαίνει τι θέλω να κάνω
και αυτό φυσικά ήταν ξεκάθαρο ήδη από το νηπιαγωγείο . Δηλαδή εάν εγώ μέσα στην συναλλαγή με τους γονείς μου δεν αντιλαμβανόμουν κάποια πράγματα
ή ο προφορικός μου λόγος ήταν λακωνικός με την έννοια ότι συμμετείχα σε συζητήσεις αλλά επαναλάμβανα συνέχεια τις ίδιες λέξεις
ή λέξεις που επαναλάμβανα ήταν πανομοιότυπες οι ίδιες και οι ίδιες συνέχεια είναι ξεκάθαρο ότι το παιδί
δίνει σήματα είναι φάρος εκπέμπει θύματα -Στάσιμο λοιπόν στο κομμάτι αυτό της γλώσσας χωρίς ένα εργαλείο που του δίνει τη δυνατότητα να πάει παρακάτω
-Ξέρεις όμως πόσα ωραία παιχνίδια Φαίη υπάρχουν για να αναπτύξουμε το λεξιλόγιο των παιδιών μας ;
Πάρα πολύ ωραία παιχνίδια και μάλιστα παιχνίδια με λέξεις που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν και τη πολύ σημαντική
ιδέα ότι οι λέξεις αποτελούνται από ήχους . -Να το πούμε στους γονείς τι παιχνίδια ; -Παράδειγμα εε ξέρεις γνωρίζουμε πια ότι τα παιδιά
που αντιλαμβάνονται τις ομοιοκαταληξίες είναι τα παιδιά τα οποία θα καταλάβουν πολύ πιο εύκολα τους κανόνες τις γραμματικής στο σχολείο και θα γίνουν πιο ορθογράφοι
-Μάλιστα -Λοιπόν υπάρχουν παιχνίδια θα σου πω το απλό δεν ξέρω εάν θυμάσαι το τραγούδι με τον μπαρμπαμπίλιο που είχε ένα γάλο πολύ μεγάλο -Ναι
-Λοιπόν , αυτό το τραγούδι έχει δεινοπαθήσει στο σπίτι μου -Γιατί; - Με τα παιδιά μου το τι το έχουμε κάνει δεν μπορείς να φανταστείς -Για πες μας και εμάς
-που έφαγε ένα λεμόνι και έγινε σα κανόνι - Α κάνατε δικές σας ομοιοκαταληξίες -Ακριβώς
-Αα εμείς το κάνουμε αυτό με το IQ ποντικιού ,ραδικιού κλπ -Ακριβώς αρχίζεις λοιπόν και παίρνεις ένα τραγούδι και το μεταμορφώνεις προσθέτεις λέξεις
που είναι ομοιοκατάληκτες οπότε το παιδί να αντιληφθεί με αστεία στιχάκια γιατί τα παιδιά μας από το παιχνίδι μαθαίνουν
-Αυτό που βοηθάει δηλαδή τώρα ; -Το λεμόνι με το κανόνι έχουν την ίδια ομοιοκαταληξία -Άρα και την ίδια γραφή , άρα είμαστε σωστοί ορθογράφοι - Ακριβώς
Άρα του είναι πολύ πιο εύκολο μετά να του εντυπωθεί στο μυαλό του ο γραμματικός κανόνας και να τον χρησιμοποιήσει
-Πολύ ωραίο παιχνίδι , άρα λοιπόν ξεκινάμε μπαρμπαμπίλιο κυρίες και κύριοι δώστε του να καταλάβει
και βάλτε λέξεις σε -ονι . -Αυτό είναι ένα πρώτο στοιχείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε .Υπάρχουν πάρα πολλά άλλα παιχνίδια
που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάλι παιχνίδια με λέξεις . Παράδειγμα μέσα στο αυτοκίνητο τι κάνουμε πολύ συχνά
μπορούμε λοιπόν να πούμε στα παιδιά ότι θα λέω μία λέξη και από το τελευταίο ήχο που ακούς τη λέξη θα ξεκινάς μία δική σου
αν σου πω τη λέξη 'μήλο' εσύ θα πρέπει ν μ βρεις μία λέξη από -ο θα μπορούσε να είναι η ομπρέλα
ο επόμενος θα βρει μία λέξη από -α θα είναι ανεμώνη και ούτω κάθε εξής
-παιχνίδι πως το λένε ; σκυταλοδρομίας -Ακριβώς -Το αφήνεις το πιάνω
-Ακριβώς , λοιπόν άρα καταλήγουμε να μπορούμε να το κάνουμε πολλά παιχνιδάκια με λεξούλες
Ούτως ώστε τα παιδιά να αντιληφθούν πως λειτουργεί η λέξη , πως δομείτε και γι'αυτό το λόγο να είναι πιο προετοιμασμένα , μιλάω για τα παιδιά του νηπίου πάντα -Σωστό
Να είναι πιο προετοιμασμένα ώστε να αντιληφθούν την έννοια της λέξης του γράμματος του ήχου που συνδέεται με το γράμμα
έτσι σα σύμβολο πια από εκεί και πέρα όμως έχει μεγάλη σημασία να καταλάβουν τα παιδιά και βλέπουμε εαν χρησιμοποιούν
σωστά τα μορφήματα, άρα γραμματικούς κανόνες, αν αλλάζουν τα ρήματα με το σωστό τρόπο
Ξέρεις είναι αστείο γιατί η πτυχιακή μου εργασία, την οποία μάλιστα είχα την τύχη να την παρουσιάσω και στο Αμερικανικό- παναμερικανικό συνέδριο της ειδικότητας μου
-Ναι. -...ήτανε αυτό ακριβώς, πως τα ελληνόπουλα μαθαίνουν τις καταλήξεις, τις τόσο πολλές πλούσιες που έχουμε στα ελληνικά στα ουσιαστικά
-Μάλιστα. -Διότι είναι ασύλληπτος ο αριθμός καταλήξεων που έχουμε στα ελληνικά
-Και είναι ασύλληπτο το πόση λεξιπενία έχουμε τα τελευταία αρκετά χρόνια, σ' ένα τέτοιο πλούτο γλώσσας, σε μια τέτοια ομορφιά γλώσσας,
να χειριζόμαστε πέντε- δέκα λεξούλες που είναι για όλα, ενώ υπάρχουνε εκατό για ένα πράγμα στην τόσο όμορφη ελληνική γλώσσα
-Πράγματι και αυτό που λες είναι πολύ εύστοχο, μπορούμε λοιπόν να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε ρήματα
τα οποία είναι πραγματικά αντίστοιχα της ενέργειας που κάνουμε. Θα σου θυμίσω σε προηγούμενο θέμα που είχαμε συζητήσει
για τις έννοιες των μαθηματικών, της αριθμητικής -Ναι, ναι
-Άρα προσθέτω πιάτα ή αφαιρώ μήλα, έτσι; Άρα υπάρχουν αντίστοιχα και πολλά άλλα ρήματα, τα οποία θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε
όπως το ντύνομαι αντί το βάζω για παράδειγμα, βουρτσίζω αντί πλένω τα δόντια μου και ούτω καθ' εξής
Πέραν όμως αυτού, υπάρχει μια άλλη διαδικασία η οποία σχετίζεται με την πραγματολογική χρήση του λόγου
η οποία είναι πάρα πολύ αξιόλογη και σημαντική να τη δούμε -Δηλαδή;
έχει να κάνει, αυτό είναι ένα.. ξέρεις παλιά όταν ήμουνα φοιτήτρια, τώρα σου μιλάω πριν από είκοσι χρόνια
στην Αμερική, ήτανε κάτι καινούργιο, ήτανε πω, πω το trend ας πούμε της επιστήμης -Ότι, ποιό;
-Ήταν ο τρόπος με τον οποίον επικοινωνούμε οι άνθρωποι μεταξύ μας, χρησιμοποιώντας κάποιους επικοινωνιακούς κανόνες
-Εξωλεκτικούς; -Και εξωλεκτικούς και εξωληκτικούς
Παραδείγματος χάρη βιωματική επαφή που έχουμε ή παράδειγμα ο τρόπος με τον οποίο στρέφουμε το σώμα μας
προς τον ομιλητή για να πούμε ότι το επικοινωνιακό κανάλι είναι ανοιχτό. Άρα, μιλώ σε σένα τώρα
-Αυτό που λέγαμε ότι αυτό δείχνει ας πούμε επιφυλακτικότητα και ίσως και εχθρότητα -Ακριβώς.
Πέραν αυτού όμως και η επιλογή των λέξεων. Για παράδειγμα με άλλο λεξιλόγιο θα μιλήσω στον παπά της ενορίας και με άλλο με το φίλο μου
ή με το κατοικίδιο ζωάκι μου, έτσι; -Σωστό. -Ακόμα και ο τόνος της φωνής μου.
ή ακόμα και η συχνότητα που θα χρησιμοποιήσω. Άρα εδώ αυτό είχε ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
θα δεις ότι τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια μεγάλη διαταραχή στην πραγματολογική χρήση του λόγου
και δεν μιλάω για τα αυτιστικά παιδιά τα οποία είναι ορισμός της πραγματολογικής χρήσης του λόγου, της έλλειψης τους
αλλά μιλάω για τα δικά μας τα παιδιά, τα οποία παίζουν βιντεοπαιχνίδια και ξεχνούνε να κοιτάξουν τον συνομιλητή τους
-Απομονώνονται, εστιάζουν στο παιχνίδι. -Ακριβώς απομονώνονται, τους μιλάς αλλά δεν είναι απαραίτητο να σου απαντήσουν,
θεωρούν δεδομένο ότι το έχουν ακούσει, άρα δε χρειάζεται ο συνομιλητής μου επιβεβαίωση ότι έχω πάρει το λεκτικό μύνημα
Άρα υπάρχουνε πάρα πολλά στοιχεία που θα μπορούσαμε να δούμε. Είναι εντάξει να μην πω ευχαριστώ ή παρακαλώ
Αυτό όμως αντιλαμβάνεσαι ότι σαν μια κοινωνική συναλλαγή όταν υιοθετείται από ένα παιδί
και φυσικά αναπαράγεται στο σχολικό χώρο -Δημιουργεί συνθήκες απομονωτισμού, εσωστρέφειας και σιγά- σιγά ο καθένας στον κλειστό
του κόσμο με τον υπολογιστή, με την απασχόλησή του -Ναι όμως Φαίη αυτό παίζει ρόλο, επειδή το σχολείο
και η τάξη είναι μια κοινωνική ομάδα, αυτό παίζει ρόλο και σ' αυτόν τον άνθρωπο σαν μαθητή μέσα στην τάξη
Άρα αυτός ο μαθητής πρέπει να αντιληφθεί ότι όταν λαμβάνει μέρος σε έναν διάλογο είναι ξεκάθαρο ότι
πρέπει να είναι ένας σωστός επικοινωνιακός παρτενέρ, χρησιμοποιώντας σωστούς κανόνες επικοινωνίας
το αντίστοιχο λεξιλόγιο που οφείλει να έχει μέσα σε μία τάξη και όχι το λεξιλόγιο που θα είχε
-Και αυτό το μαθαίνει από το σπίτι από τον γονιό; -Πράγματι το μαθαίνει από τον γονιό και εδώ οι γονείς
θα πρέπει να είμαστε λίγο, θα έλεγα όχι ανεκτικοί, αλλά πιο αυστηροί απέναντι στο τι επιτρέπουμε
στα παιδιά να χρησιμοποιούν σαν λεξιλόγιο, στην μεταξύ τους επικοινωνία, αλλά και στην επικοινωνία
τους με τους οικείους τους, ακόμα και με τους παπούδες. Είναι κάτι το οποίο μάλιστα τώρα
τις γιορτές που έχουμε ευκαιρία σε περισσότερες συναλλαγές μες την οικογένεια, θα μπορούσαμε σίγουρα
να του δείξουμε μια μεγαλύτερη προσοχή. -Μάλιστα. Τελευταία ερώτηση. Στα παιδάκια που είναι μεγαλύτερης ηλικίας
και πάσχουν στο θέμα προφορικό λόγο που έχει αντίχτυπο σαφώς και στο γραπτό, τι κάνουμε;
Κοίταξε να δεις, είναι λυπηρό να έχεις γονείς να παραπονιούνται σε ένα παιδί ότι δεν γράφει ωραίες εκθέσεις
όταν αυτό το παιδί δεν έχει καλή αφηγηματική ικανότητα, όταν γυρίζει λοιπόν από έναν φίλο του
ή γυρίζει από έναν κινηματογράφο, έτσι από μια ταινία που είδε και δεν μπορεί να σου αφηγηθεί με λεπτομέρειες
αυτό που είδε ή με σωστή χρονική αλληλουχία έτσι; Πως από αυτό το παιδί απαιτείς να έχει γράψει μια πάρα πολύ ωραία έκθεση
που να έχει περιγραφές, που να έχει συναίσθημα; Και ξέρεις εδώ να πούμε και κάτι ακόμα
Πολύ συχνά, στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιούμε εκφράσεις συναισθήματος -Δηλαδή;
-Δηλαδή το λεξιλόγιο μας σχετικά με τα συναισθήματα είναι σχεδόν άγνωστο στα παιδιά Φαίη.
Ασύλληπτο αυτό που σου λέω. Δηλαδή δεν λέμε σε ένα παιδί: " το βλέπω ότι είσαι αναστατωμένος, ηρέμησε λιγάκι θα πάμε σπίτι μας τώρα"
-Ναι. -Δεν τους χρησιμοποιούμαι λεξιλόγιο που να.. -..φωτογραφίζει το συναίσθημα
- το συναίσθημά τους εκείνη τη στιγμή. Όμως τα παιδιά το χρειάζονται αυτό για να αντιληφθούν πιο είναι το συναίσθημα τους
Έτσι δεν είναι; Πως θα καταλάβω εγώ τι συμβαίνει; -Άρα σε κάθε ειδική στιγμή και αρνητική και θετική πρέπει να υπογραμμίζουμε το συναίσθημα;
-Ναι. Σε παρατηρώ ότι είσαι ανήσυχος ή μην είσαι τόσο ανυπόμονος είμαι σίγουρη ότι θα τα καταφέρουμε
Κάνε λίγο υπομονή. -Μάλιστα. -Τα παιδιά δεν μαθαίνουν όλα στο λεξιλόγιο αν εμείς δεν το χρησιμοποιήσουμε
Αρκετές φορές έχω συναντήσει γονείς που λένε ότι: " θα απλοποιήσω το παραμύθι - διαβάζουν ένα παραμύθι στο παιδί-
-Ναι, ναι. Για να το καταλάβουν. -Και επιλέγουν, αυτό ακριβώς, να απλοποιήσουν. Εγώ προτείνω
-Λάθος αυτό. -Ναι. Προτείνω να διαβάσουν το παραμύθι και μετά να μπουν στη διαδικασία..
- Να επανέλθουν. -Ακριβώς. Να ξαναεξηγήσουν στο παιδί το παραμύθι, τις εκφράσεις του παραμυθιού
Αλλιώς το παιδί δεν θα πλουταίνει το λεξιλόγιο του. -Σωστό.
-Δεν τον διευκολύνεις με αυτόν τον τρόπο; Του τα κάνεις εύκολα, αλλά δεν τον διευκολύνεις να πάει παρακάτω
-Ναι ακριβώς. Τελευταία θα σου πω μια Αμερικανιά. -Αμερικανιά, για πες;
-..που ελπίζω να την κάνουνε κάποιοι στο σπίτι τους. -Για πες;
Νομίζω ότι θα βοηθήσω όχι μόνο στο λεξιλόγιο των παιδιών, αλλά θα βοηθήσω να ανέβει η αυτοπεποίθηση των παιδιών
και οι μεταξύ τους σχέσεις. Ας ξαπλώσουν το παιδάκι πάνω σε ένα φύλλο χαρτί, μεγάλο, χαρτί του μέτρου
θα κάνουν το περίγραμμά του, το περίγραμμα του σώματος του, όχι με λεπτομέρειες φυσικά
και δίπλα με μαρκαδόρους θα ζητήσουν από τους επισκέπτες να σημειώνουν κάτι που σχετίζεται με το παιδί, το οποίο είναι θετικό
-Ποιους επισκέπτες; Δηλαδή συγγενείς και φίλους; -Έρχεται ο νονός, έρχεται η νονά, έρχεται ο παππούς, οι φίλοι του
-Και στο περίγραμμα ο καθένας κάτι θετικό όμως. -Κάτι μόνο θετικό, αλλά κάτι αληθινό Φαίη.
Όχι κάτι φανταστικό. -Γιατί το κάνουμε αυτό;
-Αυτό καταρχήν, δείχνει ότι μπορούμε να εκφράζουμε λεκτικά κάποια πράγματα, αλλά να τα γράφουμε κιόλας
Και επίσης ανεβαίνει το συναίσθημα του παιδιού -Το εκτονώνουμε δηλαδή;
-Αυτοπεποίθηση. Είναι μέρες γιορτών εκφράζουμε την αγάπη μας και με αυτόν τον τρόπο εκφράζουμε στον άλλο γιατί τον αγαπάμε και γιατί τον εκτιμάμε
-Και μετά το κάνουμε κάδρο στο δωμάτιό του να έχει να το βλέπει κάθε μέρα
-Και γιατί όχι να κάνουμε και το αντίστοιχο στη μαμά μας -Ε ναι, έτσι βέβαια.
-Κι εσύ Φαίη ξάπλωσε κάτω να σου φτιάξουνε -...το περίγραμμα. -Και βέβαια. Και να γράψουν μετά τα παιδιά σου δίπλα αυτά που τους αρέσουν να κάνουν μαζί σου
-Ευχαριστώ πολύ Ειρήνη. Να σαι καλά, καλές γιορτές. -Να σαι καλά κι εσύ.
