Was kam vor der Geschichte? Der Ursprung der Menschheit
||||||poreklo||čovečanstvo
What came before history? The origin of mankind
¿Qué hubo antes de la Historia? El origen de la humanidad
Cosa c'è stato prima della storia? L'origine dell'umanità
歴史の前に何があったのか？人類の起源
O que é que antecedeu a História? A origem da humanidade
Что было до истории? Происхождение человечества
Vad kom före historien? Mänsklighetens ursprung
Tarihten önce ne vardı? İnsanlığın kökeni
故事发生之前发生了什么？人类的起源
Unsere Welt fühlt sich Normal an.
našа|svet|se čini||normalno|
Our world feels normal.
Gewöhnlich, es kommt uns vor als hätten Menschen schon immer so gelebt wie wir.
obično||||||hade|ljudi||||živeli||
Usually|||||||||||||
Usually, it seems to us that people have always lived like us.
Obično, čini nam se da su ljudi oduvek živeli kao mi.
Aber noch nie zuvor hatten wir Menschen es so einfach wie heute.
|||pre||||||lako||
But never before have it been as easy for us humans as it is today.
Ali nikada pre nismo imali ljude koji su imali ove mogućnosti kao danas.
Ancak biz insanların işi daha önce hiç bugünkü kadar kolay olmamıştı.
Wir haben uns selbst eine Welt geschaffen.
||||||stvorili
We made a world for ourselves.
Sami smo stvorili svet.
Kendimiz için bir dünya yarattık.
In der wir nicht mehr ums Überleben kämpfen müssen.
||||više|oko|preživljavanje|boriti|
In which we no longer have to fight for survival.
Artık hayatta kalmak için savaşmak zorunda olmadığımız.
Essen, Unterkunft und Sicherheit fühlen sich selbstverständlich an.
hrana|smeštaj||bezbednost|činiti se||samozvani|
Food, accommodation and security feel natural.
Hrana, smeštaj i sigurnost deluju kao nešto što se podrazumeva.
Yiyecek, konaklama ve güvenlik doğal bir mesele gibi hissediliyor.
Sind es aber nicht.
But it is not.
Ali to nije slučaj.
Über 99,99% der Menschheitsgeschichte sahen noch ganz anders aus.
||istorija čovečanstva|su||sasvim|drugačije|
Over 99.99% of human history looked very different.
Preko 99,99% istorije čovečanstva izgledalo je potpuno drugačije.
İnsanlık tarihinin %99,99'undan fazlası oldukça farklı görünüyordu.
Und es gibt nicht nur eine Menschheitsgeschichte.
||||||istorija čovečanstva
And there is not just one human history.
*Intro*
*Intro(1)*
* Intro *
Alles begann vor sechs Millionen Jahren als sich die Hominini aus der Familie der Menschenaffen entwickelten.
|||||||||Hominini|||||majmuni|
It all began six million years ago when the hominini evolved from the great ape family.
Sve je počelo pre šest miliona godina kada su se Hominini razvili iz porodice ljudi.
Vor 2,8 Millionen Jahren entstand daraus die Gattung Homo.
||||iz toga||rod|Homo
2.8 million years ago the genus Homo emerged from this.
Pre 2,8 miliona godina nastao je rod Homo.
Wir glauben von uns die einzigen Menschen zu sein.
|verujemo||||jedini|||
We believe that we are the only people.
Verujemo da smo jedini ljudi.
Kendimizin tek insan olduğuna inanıyoruz.
Aber das ist falsch.
|||pogrešno
But this is wrong.
Als wir Homo Sapiens Sapiens vor 200.000 Jahren entstanden, gab es mindestens noch sechs weitere Menschen Arten.
||Homo|Sapiens|Sapiens||||||najmanje|||||vrsta
When we created Homo sapiens sapiens 200,000 years ago, there were at least six other human species.
Verwandte mit ähnlicher Intelligenz und vergleichbaren Fähigkeiten.
rodbina||sličnom|inteligencija|||sposobnosti
Relatives with similar intelligence and skills.
Benzer zekaya ve karşılaştırılabilir yeteneklere sahip akrabalar.
Eine gruselige Vorstellung.
|strašna|predstava
A creepy idea.
Fast wie ein Leben mit Aliens.
|||||vanzemaljcima
Almost like living with aliens.
Gotovo kao život s vanzemaljcima.
Neredeyse uzaylılarla yaşamak gibi.
Einige dieser Arten waren extrem erfolgreich.
neke|ovih|||ekstremno|uspešne
Some of these species have been extremely successful.
Neke od ovih vrsta bile su ekstremno uspešne.
Homo Erectus überlebte zwei Millionen Jahre lang.
|Erektus|je preživeo||||godina
Homo Erectus survived for two million years.
Homo Erectus je preživeo dva miliona godina.
Das ist zehnmal länger als der moderne Menschen.
||deset puta||||moderni|
That is ten times longer than modern humans.
Die letzten der anderen Menschenarten verschwanden vor circa 10.000 Jahren.
|poslednji|||vrste ljudi|||oko|
The last of the other human species disappeared around 10,000 years ago.
Poslednje od drugih ljudskih vrsta nestale su pre oko 10.000 godina.
Diğer insan türlerinin sonuncusu yaklaşık 10.000 yıl önce yok oldu.
Wir wissen nicht genau warum.
We don't know exactly why.
Ne znamo tačno zašto.
Nedenini tam olarak bilmiyoruz.
Ein Paar Prozent unserer DNA kommt von Neandertaler oder anderen Arten.
|||naše|DNK|||Neandertalac|||
A few percent of our DNA comes from Neanderthals or other species.
Neki procenat naše DNK potiče od Neandertalaca ili drugih vrsta.
DNA'mızın yüzde birkaçı Neandertallerden ya da diğer türlerden gelmektedir.
Wir haben uns also mit ihnen vermischt ohne komplett zu verschmelzen.
|||||||bez|potpuno||spojiti
So we mixed with them without completely melting together.
Dakle, pomešali smo se s njima a da potpuno nismo spojeni.
Yani tamamen birleşmeden onlarla karıştık.
Es ist nicht geklärt ob wir unsere Verwandten verdrängt, oder ob wir sie gewaltsam ausgelöscht haben.
|||jasno|da li|||rodbinu|proterali|||||nasilno|izbrisali|
It is not clear whether we ousted our relatives or whether we forcibly exterminated them.
Nije razjašnjeno da li smo potisnuli naše rođake ili smo ih nasilno uništili.
Akrabalarımızı baskı altında mı tuttuğumuz yoksa onları zorla mı ortadan kaldırdığımız belli değil.
So oder so, wir sind die einzigen überlebenden.
||||||jedini|preživeli
Either way, we're the only survivors.
Tako ili onako, mi smo jedini preživeli.
Zurück zu unseren Anfängen.
nazad|||početcima
Back to our beginnings.
Vor 2,8 Millionen Jahren verwendeten wir bereits Werkzeuge.
|||koristili||već|alate
We were already using tools 2.8 million years ago.
Aber sonst war unser Fortschritt sehr langsam bis wir lernten das Feuer zu kontrollieren.
|inače|||napredak||spor|||naučili||vatra||kontrolisati
But otherwise our progress was very slow until we learned to control the fire.
Ali inače je napredak bio veoma spor dok nismo naučili da kontrolišemo vatru.
Mit Feuer konnten wir kochen und mehr Nährstoffe aus Nahrung ziehen.
||možemo|||||nutrija||hrana|izvući
With fire we could cook and get more nutrients from food.
Sa vatrom smo mogli da kuhamo i iz hrane izvlačimo više nutrijenata.
Extra Energie für wachsende Gehirn.
dodatna|||rastući|mozak
Extra energy for growing brains.
Dodatna energija za rastući mozak.
Licht und Wärme bescherten uns außerdem längere Tage und angenehmere Winter.
svetlost||toplota|||pored toga|duže|||prijatnije|
Light and warmth also gave us longer days and more pleasant winters.
Mit Feuer konnten wir unsere Feinde einschüchtern und effektiver jägern.
|||||neprijatelje|uplašiti||efikasnije|
With fire, we could intimidate our enemies and hunt them down more effectively.
Wenn man einen Wald anzündet kann man anschließend gegrillte Tiere unten es einsammeln.
ako|||šuma||||zatim|pečena|životinje|dole||sakupiti
If you set fire to a forest you can then collect grilled animals below it.
Если поджечь лес, то затем можно собрать гриль-мясо снизу.
Kada se zapali šuma, kasnije se mogu sakupljati pečene životinje ispod.
Bir ormanı ateşe verirseniz, daha sonra aşağıdan ızgara hayvanları toplayabilirsiniz.
Vor 300.000 Jahren Leben die meisten Menschen Arten kleinen Jäger und Sammler Gemeinschaften zusammen.
||||većina||||lovaca||sakupljači|zajednicama|
300,000 years ago most people lived together in species of small hunter-gatherer communities.
300 000 лет назад большинство видов людей жили в маленьких охотничьих и собирательских сообществах.
Pre 300.000 godina, većina ljudi živela je u malim zajednicama lovaca i sakupljača.
300.000 yıl önce insanların çoğu küçük avcı-toplayıcı topluluklar halinde bir arada yaşıyordu.
Sie hatten Feuer, Holz- und Steinwerkzeuge, planten voraus, begruben ihre Toten, und schufen eigene Kulturen.
|||drvo||kamene alati|planirali|unapred|||mrtve||stvarali|svoje|kulture
They had fires, wooden and stone tools, planned ahead, buried their dead, and created their own cultures.
У них был огонь, деревянные и каменные инструменты, планировали вперед, хоронили своих мертвых и создавали собственные культуры.
Imali su vatru, drvene i kamene alate, planirali su unapred, sahranjivali svoje mrtve i stvarali vlastite kulture.
Ateşleri, tahta ve taş aletleri vardı, önceden plan yapıyorlardı, ölülerini gömüyorlardı ve kendi kültürlerini yaratmışlardı.
Aber das wichtigste war, sie kommuniziert wie miteinander.
|||||komuniciraju||zajedno
But the most important thing was that they communicated like each other.
Ali najvažnije je da komuniciraju jedni sa drugima.
Wahrscheinlich in einer Art einfache Ursprache.
verovatno|||vrsti|jednostavne|jezik
Probably in a kind of simple original language.
Verovatno na neki jednostavni izvorni jezik.
Muhtemelen bir tür basit ilkel dilde.
Wenn wir eine Zeitmaschine hätten: Wie weit können wir zurückgehen ein Baby entführen und problemlos in der heutigen Zeit groß ziehen?
|||vremeplov|||daleko|||vratiti||bebu|||bez problema|||danasnjoj|||odgajati
If we had a time machine, how far back can we go back to kidnap a baby and raise it with ease in this day and age?
Ako bismo imali vremensku mašinu: Koliko daleko možemo da se vratimo, da otmemo bebu i bez problema je odgajamo u današnje vreme?
Eğer bir zaman makinemiz olsaydı: Zamanda ne kadar geriye giderek bir bebeği kaçırabilir ve onu günümüzde sorunsuz bir şekilde büyütebilirdik?
Wissenschaftler sind sich uneins.
naučnici|||neusaglasni
Scientists disagree.
Anatomisch gesehen gibt es den modernen Menschen zwar seit 200.000 Jahren.
anatomски|||||modernog||mada||
Anatomically speaking, modern humans have been around for 200,000 years.
Anatomски гледано, модерни човек постоји већ 200.000 година.
Anatomik olarak konuşursak, modern insanlar 200.000 yıldır varlar.
Aber wir könnten wahrscheinlich nicht mehr als 70.000 Jahre zurückgehen.
But we probably couldn't go back more than 70,000 years.
Али вероватно не можемо да идемо даље од 70.000 година.
Noch früher den Babys würden wohl ein Paar wichtige Genmutationen fehlen um moderne Sprach und abstrakte Denkfähigkeit zu entwickeln.
još||||bi|verovatno|jedan||važne|genetske mutacije|nedostajati|||jezik|||mogućnost razmišljanja||razviti
Even earlier babies would be missing a couple of important gene mutations to develop modern language and abstract thinking skills.
Чак и раније, бебама би вероватно недостајала нека важна генетска мутација да развију модерни језик и апстрактно размишљање.
Daha önceki bebekler bile muhtemelen modern dil ve soyut düşünme becerilerini geliştirmek için birkaç önemli gen mutasyonundan yoksun olacaktı.
Vor circa 50.000 Jahren gab es eine wahre Innovation Explosion.
||||||prava|inovacija|eksplozija
Around 50,000 years ago there was a real explosion of innovation.
Yaklaşık 50.000 yıl önce, gerçek bir yenilik patlaması yaşandı.
Werkzeuge und Waffen wurden fortschrittlicher und Kulturen vielschichtiger.
||oružje|su postajali|||kulture|složenije
Tools and weapons became more advanced and cultures more complex.
Alati i oružje postali su napredniji, a kulture složenije.
Aletler ve silahlar daha gelişmiş ve kültürler daha karmaşık hale geldi.
Spätestens ab diesem Zeitpunkt besaßen Menschen ein sehr vielseitiges Gehirn und nutzten komplexe Sprache um effektiv und sehr genau zu kommunizieren.
||||||||svestrano|||koristili|kompleksan|||efikasno|||||komunicirati
From this point onwards at the latest, people had a very versatile brain and used complex language to communicate effectively and very precisely.
Не позже этого времени люди обладали очень многофункциональным мозгом и использовали сложный язык для эффективного и очень точного общения.
Najkasnije od ovog trenutka, ljudi su imali veoma svestran mozak i koristili su složen jezik da bi efikasno i vrlo precizno komunicirali.
En geç bu zamana kadar insanlar çok yönlü bir beyne sahip oldular ve etkili ve çok hassas bir şekilde iletişim kurmak için karmaşık bir dil kullandılar.
Dadurch konnten wir enger zusammenarbeiten.
tako da|||bliže|
This allowed us to work more closely together.
Это позволило нам теснее сотрудничать.
Time smo mogli bliže da sarađujemo.
Bu sayede birlikte daha yakın çalışabiliyoruz.
Und genau das unterscheidet uns von anderen Lebewesen.
|||razlikuje||||bića
And that is exactly what distinguishes us from other living beings.
И вот в чем заключается наше отличие от других существ.
Bizi diğer canlılardan ayıran da tam olarak budur.
Nicht unsere vergleichsweise schwachen Körper oder sinne, sondern die Fähigkeit in großen Gruppen flexibel zusammenzuarbeiten.
|||slabim|tela||umovi|već||sposobnost|||grupama|fleksibilno|saradnje
||||||senses||||||||
Not our comparatively weak bodies or senses, but the ability to work together flexibly in large groups.
Nispeten zayıf bedenlerimiz ya da duyularımız değil, büyük gruplar halinde esnek bir şekilde birlikte çalışabilme becerimiz.
Viel effektiver als starr Bienenvölker oder winzige Wolfsrudel.
|||samo|pčelinja društva||mala|vukovi
||||bee colonies||tiny|wolf pack
Much more effective than rigid bee colonies or tiny wolf packs.
Katı arı kolonilerinden ya da küçük kurt sürülerinden çok daha etkili.
Mit der Entwicklung unseres Gehirns entstanden für uns ganz neue Möglichkeiten.
||razvojem||mozga|nastale|||||mogućnosti
|||||emerged|||||
With the development of our brain, completely new possibilities emerged for us.
Razvojem našeg mozga otvorile su se sasvim nove mogućnosti za nas.
Beynimizin gelişimi bize yepyeni olanakların kapılarını açtı.
Erstens, der schnelle Erwerb von Wissen.
prvo||brza|sticanje||
|||acquisition||
First, the rapid acquisition of knowledge.
Prvo, brzo sticanje znanja.
İlk olarak, bilginin hızlı bir şekilde edinilmesi.
Zweitens, der Erhalt dieses Wissen zu über Generationen hinweg.
drugo||očuvanje|||||generacije|tokom
||||||||over
Second, the preservation of this knowledge for generations.
Drugo, očuvanje tog znanja kroz generacije.
Drittens, der Aufbau auf und die Erweiterung des alten Wissens.
treće||izgradnja|na|||proširenje|od (1)||znanja
||||||expansion|||
Third, building on and expanding on ancient knowledge.
Treće, izgradnja i proširenje stare spoznaje.
Üçüncüsü, eski bilginin üzerine inşa edilmesi ve genişletilmesi.
Bis zu diesem Punkt konnten Informationen über Generationen hinweg nur über die Gene weitergegeben werden.
|||tačka||informacije|o||tokom||||gene|prenositi|
||||||||across|||||passed on|
Up to this point, information could only be passed on through genes for generations.
Do ovog trenutka, informacije su se mogle prenositi kroz generacije samo preko gena.
Bu noktaya kadar, bilgi yalnızca genler aracılığıyla nesiller boyunca aktarılabiliyordu.
Was sehr ineffizient ist.
||neefikasno|
||inefficient|
Which is very inefficient.
Što je veoma neefikasno.
Und trotzdem in den nächsten 40.000 Jahren blieb erst einmal alles relativ unverändert.
|ipak||||||samo|jednom||relativ|nepromenjeno
||||next||remained||once||relatively|unchanged
And yet for the next 40,000 years everything remained relatively unchanged.
I pored svega, u narednih 40.000 godina sve je ostalo relativno nepromenjeno.
Yine de sonraki 40.000 yıl boyunca her şey nispeten değişmeden kaldı.
Es gibt nur wenig worauf man hätte aufbauen können.
|||malo|na šta|||osloniti|
||||to build on|||build|
There is little that could be built on.
Postoji samo malo na čemu se moglo graditi.
Wir waren ein Tier unter vielen.
|||životinja|među|
|||animal||
We were one animal among many.
Мы были одним из многих животных.
Bili smo životinja među mnogima.
Wenn man ein Hochhaus bauen muss man erst einmal wissen was eine Hütte ist.
|||nacionalna zgrada|||||||||kuća|
|||skyscraper|build||||||||hut|
When you build a high-rise you first have to know what a hut is.
Прежде чем построить небоскреб, нужно знать, что такое хижина.
Es ist einfach arrogant auf unsere Vorfahren herabzublicken.
||einig||||predci|gledati s visine
||||||ancestors|look down
It is just arrogant to look down on our ancestors.
Презрение к нашим предкам - просто высокомерие.
Jednostavno je arrogantno gledati sa visoka na naše pretke.
Atalarımıza tepeden bakmak tek kelimeyle küstahlıktır.
Das wäre ignorant.
|bi bilo|nepristojno
||ignorant
That would be ignorant.
To bi bilo ignoranstvo.
Die Menschen vor 50.000 Jahren waren Survival spezialisten.
|||||preživljavanja|
|||||survival|specialists
People 50,000 years ago were survival specialists.
Ljudi pre 50.000 godina bili su stručnjaci za preživljavanje.
Sie kannten sich in ihrer Umgebung perfekt aus, hatten fine kalibrierte Sinne, und besaßen ein beeindruckendes Wissen über Pflanzen und Tiere.
|||||okolini||||fino|kalibrisane|čula||posedovali|||||biljke||
|||||environment|perfect|||finely|calibrated|senses||possessed||impressive|||plants||
They knew their surroundings perfectly, had finely calibrated senses, and had an impressive knowledge of plants and animals.
Poznavali su savršeno svoje okruženje, imali su fino kalibrisane čulne percepcije i posedovali su impresivno znanje o biljkama i životinjama.
Çevrelerine son derece aşinaydılar, ince ayarlanmış duyuları vardı ve bitkiler ve hayvanlar hakkında etkileyici bir bilgiye sahiptiler.
Sie fertigten komplexe Werkzeuge an für diese jahrelanges Training und hervorragende feinmotorische Fähigkeiten benötigten.
|proizveli|kompleksne||||ovo||obuku||izvrsne|fino-motoričke||su potrebne
|crafted||||||years|training||excellent|fine motor||needed
They crafted complex tools requiring years of training and excellent fine motor skills.
Proizvodili su složene alate za koje su bile potrebne višegodišnje obuke i vrhunske finomotorne veštine.
Yıllarca eğitim ve mükemmel ince motor becerileri gerektiren karmaşık aletler yaptılar.
Durch ihren harten Alltag hatten sie die Körper von Hochleistungssportlern und sie verfügten über ein ausgeprägtes Sozialleben.
||težak|svakodnevica||||||vrhunskim sportistima|||raspolagali|||izrazito|socijalni život
||hard|day-to-day||||||high-performance athletes|||had (with 'über')|||pronounced|social life
Due to their harsh everyday life, they had bodies like high-performance athletes and a vibrant social life.
Zbog svog teškog svakodnevnog života imali su tela vrhunskih sportista i posedovali su izražen društveni život.
Zorlu günlük yaşamları onlara en iyi sporcuların vücutlarını verdi ve güçlü bir sosyal yaşamları vardı.
Durch den ständigen Überlebenskampf waren ihre Gehirne vielleicht sogar größer als die der modernen Menschen heute.
kroz||stalnom|borba za opstanak|||moždane||čak|veća||||||
||constant|struggle for survival|||brains||even|larger||||||
Due to the constant struggle for survival, their brains may have even been larger than those of modern humans today.
Zbog stalne borbe za opstanak, možda su njihovi mozgovi bili čak i veći od onih modernih ljudi danas.
Als Gruppe wissen wir viel mehr als sie.
|grupa||||||
As a group, we know a lot more than they do.
Kao grupa znamo mnogo više od njih.
Grup olarak onlardan çok daha fazlasını biliyoruz.
Aber als Individuen sind wir ihnen unterlegen.
||individue||||
||individuals||||inferior
But as individuals we are inferior to them.
Ali kao pojedinci, smo im inferiorni.
Ancak birey olarak onlardan daha aşağıdayız.
Vor circa 12.000 Jahren entwickelten Menschen an mehreren Orten parallel den Ackerbau.
||||||više|mestima|paralelno||poljoprivreda
||||||several|places|parallel||agriculture
Around 12,000 years ago, people developed agriculture in parallel in several places.
Pre oko 12.000 godina, ljudi su na nekoliko mesta paralelno razvijali poljoprivredu.
Dann ging alles sehr schnell.
||||quickly
Then everything went very fast.
Tada je sve išlo vrlo brzo.
Bisher musste jeder einzelne, um als Jäger und Sammler zu überleben, überragende physische und geistige Fähigkeiten besitzen.
do sada||svaki|pojedinac||||||||izvanredne|||mentalne|sposobnosti|posedovati
So far|||individual||||||||outstanding|physical||mental||possess
Up until now, to survive as a hunter-gatherer, each individual had to have outstanding physical and mental abilities.
Dotad je svaki pojedinac, da bi preživeo kao lovac i sakupljač, morao imati izuzetne fizičke i mentalne sposobnosti.
Şimdiye kadar, avcı-toplayıcı olarak hayatta kalabilmek için her bireyin olağanüstü fiziksel ve zihinsel yeteneklere sahip olması gerekiyordu.
Durch den Ackerbau konnten die Menschen nun die Aufgaben untereinander aufteilen und sich schließlich spezialisieren.
||||||sada||zadatke|||||konačno|specijalizovati
||agriculture||||now||tasks|among themselves|divide||||specialize
Through agriculture, people were now able to divide up the tasks among themselves and eventually specialize.
Tarım sayesinde insanlar artık işleri kendi aralarında bölüşebiliyor ve sonunda uzmanlaşabiliyorlardı.
Dadurch konnten die Einen bessere Werkzeuge herstellen, und die Anderen sich Zeit für Anbau oder Viehzucht nehmen, oder etwas neues erfinden.
tako su||||bolja|||||||||uzgoj||stočarstvo||ili|||izumiti
This allowed||||||make|||||||farming||animal husbandry|||||invent
This allowed some to make better tools and others to take time to cultivate or raise livestock, or to invent something new.
Благодаря этому одни могли создавать лучшие инструменты, а другие могли уделить время сельскому хозяйству или скотоводству, или придумывать что-то новое.
Zbog toga su neki mogli da prave bolje alate, a drugi su mogli da odvoje vreme za uzgoj ili stočarstvo, ili da smisle nešto novo.
Bu, bazı insanların daha iyi aletler yapmasına, bazılarının da tarım veya hayvancılığa zaman ayırmasına ya da yeni bir şey icat etmesine olanak sağladı.
Mit der Zeit entstand das was wir heutzutage Zivilisationen.
|||nastalo|||||civilizacije
|||developed||||today|civilizations
Over time, what we now call civilizations emerged.
С течением времени это привело к формированию того, что мы сегодня называем цивилизацией.
Vremenom je nastalo ono što danas zovemo civilizacijama.
Ackerbau wurde zur verlässlichen Ressource.
|postao|do||resurs
agriculture|||reliable|resource
Agriculture became a reliable resource.
Сельское хозяйство стало надежным источником.
Poljoprivreda je postala pouzdan izvor.
Tarım güvenilir bir kaynak haline geldi.
Und Menschen konnten Essen sogar erstmals lagern, was natürlich mit Getreide viel besser funktioniert als mit Fleisch.
|||hrana|||čuvati||||žitarice||||||meso
||||even|for the first time|store||||grain||||||
And for the first time, people were able to store food, which of course works much better with grain than with meat.
I ljudi su mogli prvi put da skladište hranu, što naravno mnogo bolje funkcioniše sa žitom nego sa mesom.
Ve hatta insanlar ilk kez yiyecek depolayabildiler ki bu da elbette tahıllarda etten çok daha iyi sonuç veriyor.
Um Essensvorräte zu schützen bildeten sich enge Gemeinschaften.
|zalihe hrane||zaštititi|||uske|zajednice
|food supplies|||formed||tight|communities
Close communities were formed to protect food supplies.
Da bi zaštitili zalihe hrane, formirale su se uske zajednice.
Gıda kaynaklarını korumak için yakın topluluklar oluşturuldu.
Die ersten Verteidigungsstruktur wurden gebaut.
|prve|odbrambena struktura||izgrađene
||defense structure||built
The first defensive structures were built.
Prve odbrambene strukture su izgrađene.
Das Bedürfnis nach Organisation wuchs.
|potreba||organizacija|
|need||organization|grew
The need for organization grew.
Потребность в организации росла.
Potreba za organizacijom je rasla.
Organisation brachte noch mehr Effizienz.
||||efikasnosti
|brought|||efficiency
Organization brought even more efficiency.
Организация приносила еще большую эффективность.
Organizacija je donela još veću efikasnost.
Dörfer wurden zu Städte, Städte wurden zu Königreiche und Königreiche zu Imperien.
|||gradovi|gradovi|||kraljevstva||kraljevstva||carstvima
|||||||kingdoms||||empires
Villages became cities, cities became kingdoms, and kingdoms became empires.
Деревни превращались в города, города становились королевствами, а королевства - империями.
Sela su postala gradovi, gradovi su postali kraljevstva, a kraljevstva su postala imperije.
Köyler kasabalara, kasabalar krallıklara ve krallıklar da imparatorluklara dönüştü.
Menschen begannen sie zu vernetzen und in großem Stil wissen auszutauschen.
|||||||velikom|stilu||razmenjivati
|began|||connect|||large|scale||exchange
People began to network and exchange knowledge on a large scale.
Люди начали соединять и обмениваться знаниями в большом масштабе.
Ljudi su počeli da se umrežavaju i razmenjuju znanje u velikom stilu.
İnsanlar ağ kurmaya ve büyük ölçekte bilgi alışverişinde bulunmaya başladı.
Der Fortschritt nahm exponentiell zu.
|napredak|jeo|eksponencijalno|
||took|exponentially|
Progress increased exponentially.
Прогресс рос экспоненциально.
Napredak je eksponencijalno rastao.
Vor etwa 500 Jahren nahm die wissenschaftliche Revolution ihren Anfang.
|||||naučna|revolucija||
|about||||scientific|revolution||beginning
The scientific revolution began about 500 years ago.
Около 500 лет назад началась научная революция.
Pre otprilike 500 godina započela je naučna revolucija.
Mathematik, Physik, Astronomie, Biologie und Chemie stellten alles auf den Kopf.
matematika||astronomija|biologija||hemija|stavljaju||||
|physics|astronomy|biology||chemistry|turned||||
Mathematics, physics, astronomy, biology and chemistry turned everything upside down.
Математика, физика, астрономия, биология и химия всё перемешали.
Matematika, fizika, astronomija, biologija i hemija su sve postavili na glavu.
Matematik, fizik, astronomi, biyoloji ve kimya her şeyi alt üst etti.
Kurz darauf folgt die Industrielle Revolution und legte den Grundstein für die moderne Welt.
uskoro|tome|||industrijska|||legte||temelj||||
Shortly|soon after|follows||industrial|||laid||foundation||||
Shortly thereafter, the industrial revolution followed and laid the foundation for the modern world.
Вскоре последовала Промышленная революция, заложившая основы современного мира.
Ubrzo nakon toga, došla je industrijska revolucija koja je postavila temelje za savremeni svet.
Mit wachsender Effizienz konnten sich mehr Menschen darauf konzentrieren unsere Art weiterzubringen.
|||||||na to|||vrsta|napredovanju
|growing|||||||focus||species|advance
With increasing efficiency, more people could focus on advancing our way of doing things.
С возрастающей эффективностью все больше людей могли сосредоточиться на продвижении нашего вида вперед.
Sa rastućom efikasnošću, više ljudi je moglo da se fokusira na unapređenje naše vrste.
Und das war nicht die letzte Revolution.
And that wasn't the last revolution.
Die Erfindung des Computers seine Entwicklung zum Alltagsmedium und das Internet formten die Welt in der wir Heute leben.
|izum||računara||||sredstvo svakodnevnog života|||||||||||
|invention||computers||||everyday medium|||internet|shaped|||||||
The invention of the computer, its development into an everyday medium and the Internet shaped the world we live in today.
Es ist unfassbar wie schnell das Alles passiert ist.
||neverovatno|||||dešava|
||unbelievable||||||
It is unbelievable how quickly it all happened.
Vor ungefähr 125.000 Generationen entwickelte sich die erste Menschen Arte.
|pre oko||razvila|||||Arte
|||developed|||||art
The first human arte developed about 125,000 generations ago.
Pre otprilike 125.000 generacija razvila se prva ljudska vrsta.
Yaklaşık 125.000 nesil önce ilk insan türü evrimleşti.
Vor circa 7.500 Generationen erblickte der moderne Mensch das Licht der Welt.
|||ugledao|||čovek||||
|||emerged|||||||
Modern man saw the light of day around 7,500 generations ago.
Pre otprilike 7.500 generacija moderni čovek je ugledao svetlost dana.
Modern insanlar yaklaşık 7.500 nesil önce doğmuştur.
500 Generationen ist es her, dass Zivilisationen entstanden.
|||pre|||
|||ago|||emerged
It has been 500 generations since civilizations came into being.
Pre 500 generacija civilizacije su nastale.
Vor 20 Generationen ging es wirklich los mit der Wissenschaft.
pred||ging||zaista|počelo|||nauka
|||||begin (with 'ging')|||
Science really started 20 generations ago.
Pre 20 generacija, nauka je stvarno počela.
Bilim gerçekten 20 nesil önce başladı.
Und das Internet hat sich erst vor einer Generation verbreitet.
|||||tek|||generacija|proširilo
||||||||generation|spread
And the internet only spread a generation ago.
Internet se proširio tek pre jedne generacije.
Ve internet sadece bir nesil önce yaygınlaştı.
Es geht uns heute so gut wie noch keiner Generation zuvor.
||||||||ni jedna||pre
||||||||any||
We are doing better today than any generation before.
Danas nam ide bolje nego ijednoj generaciji pre nas.
Bugün önceki nesillere kıyasla daha iyi durumdayız.
Wir haben diesen Planeten verwandelt.
||||promenili
|||planet|transformed
We have transformed this planet.
Pretvorili smo ovu planetu.
Bu gezegeni dönüştürdük.
Die Zusammensetzung seiner Atmosphäre, seiner Landschaft und Wälder, und auch die Lebewesen die auf ihm Leben.
|||atmosfera|njegove|pejzaž||šume||||životinje|||njemu|
|composition||||landscape||forests||||living beings||||
The composition of its atmosphere, its landscape and forests, and also the creatures that live on it.
Sastav njene atmosfere, njenog pejzaža i šuma, kao i živih bića koja na njoj žive.
Atmosferinin bileşimi, manzarası ve ormanları ve ayrıca üzerinde yaşayan canlılar.
Wir erleuchten die Nacht mit künstlichen Sternen.
|||noć||veštačkim|zvezdama
|light up||night||artificial|stars
We light up the night with artificial stars.
Osvetljavamo noć veštačkim zvezdama.
Geceyi yapay yıldızlarla aydınlatıyoruz.
Menschen fliegen Metallkästen durch die Luft und sogar zum Mond.
||metalne kutije|||vazduh||||Mesec
|fly|metal boxes|||air||||
People fly metal boxes through the air and even to the moon.
İnsanlar metal kutuları havada uçuruyor ve hatta aya bile gidiyorlar.
Roboter fliegen zu anderen Planeten.
roboti||||
robots||||
Robots fly to other planets.
Mit mechanischen Augen können wir weit in die Vergangenheit des Universums sehen.
||očima|||daleko|||prošlost||svemira|
|mechanical|||||||past||universe|
With mechanical eyes we can see far into the past of the universe.
Sa mehaničkim očima možemo daleko da pogledamo u prošlost univerzuma.
Wir sind Meister im sammeln und speichern von Wissen.
||majstori||sakupljanju||čuvanju||
||masters||collect||store||knowledge
We are masters in collecting and storing knowledge.
Mi smo majstori u prikupljanju i čuvanju znanja.
Ein durchschnittlicher Schüler heute weiß mehr über das Universum als ein gelehrter vor ein Paar Hundert Jahren.
||||||||svemir|||učeni|||||
|average|student||||||universe|||scholar||||hundred|
The average student today knows more about the universe than a scholar did a few hundred years ago.
Сегодня средний ученик знает о Вселенной больше, чем ученый несколько сотен лет назад.
Prosečan učenik danas zna više o univerzumu nego učenjak pre nekoliko stotina godina.
Die Herrschaft der Menschen ist unbestritten, aber zerbrechlich.
|vlast||||nepobitna||
|rule||||undisputed||fragile
The rule of the people is undisputed but fragile.
Власть человека неоспорима, но хрупка.
İnsanın egemenliği tartışılmaz, ancak kırılgandır.
Wir sind unseren Vorfahren vor 70.000 Jahren extrem ähnlich.
|||precima||||slični
|||ancestors||||similar
We are extremely similar to our ancestors 70,000 years ago.
Мы крайне похожи на наших предков 70 000 лет назад.
Veoma smo slični našim precima pre 70.000 godina.
Bizler 70.000 yıl önceki atalarımıza son derece benziyoruz.
Aber unseren Lebensstil gibt es erst seit 0,001% unserer Geschichte.
||način života||||||
||lifestyle||||||
But our lifestyle has only existed for 0.001% of our history.
Ali naš način života postoji tek od 0,001% naše istorije.
Ancak yaşam tarzımız tarihimizin yalnızca %0,001'inde var olmuştur.
Man kann nicht vorhersehen wie unsere Zukunft aussieht.
|||predvideti|||budućnost|izgleda
|||predict||||looks
You can't foresee what our future will look like.
Ne može se predvideti kako će izgledati naša budućnost.
Geleceğimizin neye benzeyeceğini tahmin edemeyiz.
Wir errichten ein Hochhaus, wissen aber nicht ob es auf stabilem Grund oder Treibsand gebaut wird.
|||||||||||||pesak||će
|build|||||||||stable|||quicksand||
We build a high-rise, but we don't know whether it will be built on stable ground or on quicksand.
Gradimo neboder, ali ne znamo da li će biti izgrađen na stabilnoj podlozi ili na pomičnom pesku.
Bir gökdelen inşa ediyoruz ama sağlam bir zemin üzerine mi yoksa bataklık üzerine mi inşa edileceğini bilmiyoruz.
Belassen wir es erst mal dabei.
ostaviti|||||
Let|||||
Let's leave it at that for now.
Давайте оставим это пока так.
Neka ostane tako.
Şimdilik bu kadarla yetinelim.
Nächstes mal wenn du deinem Zug verpasst, dein Burger zu kalt ist, oder Sie mal wieder jemand vordrängelt:
sledeći|||||vozu|propustiš|tvoj|burger||hladan|||||ponovo|neko|se probija
Next|||||train||your|burger||||||||someone|cuts in line
The next time you miss your train, your burger is too cold, or someone else pushes you in front of you:
В следующий раз, когда вы опоздаете на поезд, ваш бургер остыл, или вас снова переедет кто-то другой:
Sledeći put kada propustiš svoj voz, tvoj burger bude prehladan, ili kada te opet neko iskoči u red:
Bir dahaki sefere treninizi kaçırdığınızda, hamburgeriniz çok soğuk olduğunda ya da biri yine önünüze geçtiğinde:
Denkt einfach daran wie Einzigartig die Welt ist, die wir uns selber geschaffen haben.
||na to||jedinstveno|||||||sami|stvorili|
||about||unique|||||||||
Just think about how unique the world is that we have created for ourselves.
Просто помните, насколько уникальным является мир, который мы сами создали.
Samo se setite koliko je svet jedinstven koji smo sami stvorili.
Sadece kendimiz için yarattığımız dünyanın ne kadar eşsiz olduğunu hatırlayın.
Mit wie vielen Wundern wir leben!
|||čuda||
How many miracles we live with!
Koliko čuda živimo!
Ne kadar çok mucizeyle birlikte yaşıyoruz!
Vielleicht lohnt es sich nicht sich über die kleinen Dinge zu ärgern.
|vredi||||||||stvari||nervirati
|is worth||||||||||get angry
Maybe it's not worth getting angry about the little things.
Možda se ne isplati nervirati zbog malih stvari.
Belki de küçük şeyler için sinirlenmeye değmez.
