Γλώσσα - Παραγωγή γραπτού λόγου: Αφηγηματικό Λόγος - Γ' Δημοτικού Επ. 13 (1) Sprache - Produktion schriftlicher Sprache: Erzählende Sprache - 3. Primarstufe 13 (1) Language - Production of written language: Narrative Speech - 3rd Grade Ep. 13 (1)

Καλημέρα παιδιά!

Είμαι ο κύριος Ηλίας

και σήμερα θα κάνουμε μαζί παραγωγή γραπτού λόγου und heute werden wir gemeinsam ein geschriebenes Wort produzieren and today we're going to do some writing together

και θα δούμε ένα καινούργιο κομμάτι των κειμενικών ειδών. und wir werden ein neues Stück Textgenres sehen. and we will see a new piece of textual genres.

Θα θυμηθούμε λίγο όλα τα είδη Wir werden uns ein wenig über alle Genres erinnern We'll remember a little bit of all kinds

τα οποία είναι η περιγραφή, η αφήγηση και επιχειρηματολογία. die Beschreibung, Erzählung und Argumentation sind. which are description, narration and argumentation.

Σήμερα θα δούμε ένα πολύ σημαντικό είδος Heute werden wir uns eine sehr wichtige Art ansehen

το οποίο είναι η αφήγηση, ή αλλιώς ο αφηγηματικός λόγος. das ist die Erzählung, oder andernfalls der erzählerische Diskurs. which is narrative, or narrative discourse.

Αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα, το ζούμε κάθε μέρα, το έχετε ζήσει Wir sehen das jeden Tag, wir leben es jeden Tag, Sie haben es gelebt We see this every day, we live it every day, you've lived it.

και έχετε δει κι εσείς από μικρή ηλικία und auch du hast es von klein auf gesehen and you have seen from an early age

πως μέσα από εκατοντάδες πράγματα... wie durch Hunderte von Dingen ... that through hundreds of things...

Μέσα από ένα παραμύθι, μέσα από μία ταινία που είδατε, Durch ein Märchen, durch einen Film, den du gesehen hast, Through a fairy tale, through a movie you saw,

μέσα από την αφήγηση ενός φίλου σας durch die Erzählung eines Freundes von Ihnen through the narrative of a friend of yours

για το πως πέρασε το Σαββατοκύριακο. about how he spent the weekend.

Μέσα από δεκάδες πράγματα τα οποία Through dozens of things which

γίνονται καθημερινά και σας αφορούν. happen every day and they concern you.

Η αφήγηση μάλιστα θεωρείται και από τους ειδικούς The narrative is even considered by experts

-από ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, γλωσσολόγους-

ως ένα πολύ έντονο χαρακτηριστικό του ανθρώπινου λόγου as a very strong characteristic of human speech

που θέλει να περάσει όχι μόνο απλές πληροφορίες who wants to pass on not only simple information

αλλά συναισθήματα, βιώματα, δράσεις but feelings, experiences, actions

και φέρνει πιο κοντά τον έναν με τον άλλο. and brings one closer to the other.

Άλλωστε τα βιβλία, τα παραμύθια, επιτελούν πολύ σημαντικούς ρόλους After all, books, fairy tales, perform very important roles

σε όλα τα κομμάτια του σύγχρονου πολιτισμού, in all parts of modern civilization,

αλλά και από τα αρχαία χρόνια.

Με μία αφήγηση προσπαθούμε να φέρουμε κοντά μας τον άλλο With a narrative we try to bring the other person close to us

και να του πούμε μία ιστορία η οποία θα του κινήσει το ενδιαφέρον. and tell him a story that will pique his interest.

Και έχει πολύ μεγάλη σημασία αυτό σε σχέση με το γραπτό λόγο, And it's very important in relation to the written word,

γιατί πάντα στο γραπτό λόγο πρέπει να θεωρούμε

ότι το γραπτό μας θα διαβαστεί,

άρα πρέπει να εγκλωβίσει τον αναγνώστη σε μια διαδικασία που δείχνει ενδιαφέρον.

Αυτό λοιπόν συμβαίνει και με την αφήγηση

και θα σας πω με δυο τρία παραδείγματα

πόσο μεγάλη σημασία έχει να έχουμε μία σειρά συγκεκριμένη:

δηλαδή να λέμε τα γεγονότα με βάση το χρόνο -

ενώ, για παράδειγμα, στην περιγραφή δεν χρειάζεται,

δεν έχει τόση μεγάλη σημασία ο χρόνος.

Μπορει να έχουν σημασία πράγματα στη σειρά όπως το πιο σημαντικό,

το λιγότερο σημαντικό ή ανάποδα, μια κλιμάκωση τελοσπάντων.

Εδώ στην αφήγηση έχει σημασία πάρα πολύ και ο χρόνος

και θα το δούμε και παρακάτω.

Επίσης έχει μεγάλη σημασία ποιοι συμμετείχαν,

ποια ήταν τα πρόσωπα, γιατί αυτούς αφορά αυτή η ιστορία

και όλη αυτή η δράση, έχει πολύ μεγάλη σημασία:

πότε έγινε αυτό, πόση διάρκεια είχε...

Και, ίσως, μεγαλύτερη σημασία από όλα έχει η ίδια ιστορία.

Πρέπει να είναι μία ιστορία η οποία προκαλεί το ενδιαφέρον.

Παράδειγμα: ας φανταστούμε μία Κοκκινοσκουφίτσα,

η οποία ξεκινάει από το σπίτι της, πηγαίνει στη γιαγιά της,

φτάνει στη γιαγιά της, της αφήνει το φαΐ και γυρνάει πίσω.

Θα έχει ενδιαφέρον;

Ας φανταστούμε μία Σταχτοπούτα, η οποία είναι στο σπίτι,

δέχεται μπούλινγκ από τις αδερφές της, παραμένει εκειπέρα

και κάνει τις δουλειές και το βράδυ πήγαινε για ύπνο.

Θα έχει ενδιαφέρον;

Όχι.

Ας φανταστούμε τα πάντα στην καθημερινότητα του Μπομπ Σφουγγαράκη,

να πηγαίνει στον κάβουρα, να ψήνει μερικά καβουροπάτι

και να γυρνάει στο σπίτι του να κοιμάται.

Και επίσης μπορούμε να φανταστούμε και τον Πινόκιο

να μη μεταμορφώνεται σε πραγματικό αγόρι, ούτε να μεγαλώνει η μύτη του

αλλά να μένει μία μαριονέτα για όλη του τη ζωή.

Άρα καταλαβαίνουμε ότι για να έχει μια ιστορία ενδιαφέρον

πρέπει κάτι να γίνει.

Αν το δούμε πιο επιστημονικά, λέει η επιστήμη

ότι πρέπει να υπαρχει μία κατάσταση η οποία να ανατρέπεται

και μετά οι ήρωες, μέσα από κάποιες δυσκολίες, πρέπει να φέρουνε την ισορροπία.

Αυτό αν το παρατηρήσετε το βλέπουμε συνέχεια -

το βλέπουμε σε βιβλία, το βλέπουμε σε ταινίες,

το βλέπουμε σε παραμύθια, το βλέπουμε σε ιστορίες.

Γιατί όχι, λοιπόν, να μην το κάνουμε το ίδιο πράγμα ακριβώς

στο δικό μας το γραπτό που έχει να κάνει με την αφήγηση;

Να βρούμε δηλαδή μια ιστορία, ακόμα και πάρα πολύ απλή,

η οποία θα έχει μία κορύφωση, θα έχει τη λύση της

και στο τέλος θα έχει τα συμπεράσματα, τα συναισθήματα - τελοσπάντων, ένα ωραίο τέλος.

Λοιπόν, να δούμε λίγο στις διαφάνειες για την αφήγηση χοντρικά

τι σημαίνει: στην ουσία είναι... Όταν λέμε, παιδιά, μια ιστορία έχει πολύ μεγάλη σημασία,

όπως είπαμε, να δούμε ποιοι συμμετείχαν, πού έγινε, πότε έγινε,

τι έγινε και τί νιώσαμε γι' αυτό.

Και όλα αυτά θα γίνουν με μία συγκεκριμένη σειρά,

γιατί αν αλλάξει σειρά υπάρχει ο κίνδυνος να χαλάσει όλη ιστορία.

Φανταστείτε, λοιπόν, μία ιστορία όπου μαθαίνουμε για τον πρωταγωνιστή στο τέλος.

Ή φανταστείτε ότι μαθαίνουμε πότε έγινε αυτό στα μέσα της ταινίας.

Φανταστείτε πολλά πράγματα!

Σταμάτησα λίγο γιατί

η αλήθεια είναι ότι υπάρχουνε και ιστορίες που ξεκινάνε από τη μέση,

ή από το τέλος όπως για παράδειγμα η Ιλιάδα.

Αλλά εν πάση περιπτώσει αυτό είναι για άλλη συζήτηση, για άλλο μάθημα.

Άρα, λοιπόν, πρέπει αυτά να μπούνε σε μια σωστή σειρά.

Αφηγήσεις και αφηγηματικός λόγος μπορεί να υπάρξει σε πάρα πολλές παραλλαγές,

όπως είπαμε, και πολύ απλές για τα παιδιά του δημοτικού.

Μπορεί να υπάρξει από το πιο απλό: πως πέρασα το Σαββατοκύριακο

Μπορεί να είναι μια μέρα στο σχολείο, μπορεί να είναι μια βόλτα στο πάρκο,

μπορεί να είναι μια επίσκεψη στο μουσείο, ένα απόγευμα στον κινηματογράφο,

ένα πάρτι γενεθλίων, ένα ταξίδι σε ένα νησί, ένα φανταστικό ταξίδι - μπορεί να είναι, έτσι;

ένα φανταστικό ταξίδι στο διάστημα!

Αυτό είναι κι απ' τα αγαπημένα μου είδη,

η φαντασία: μου αρέσει πάρα πολύ να το βάζω στα παιδιά.

Ή, ακόμα και το πιο απλό απ' όλα, μια ημέρα στο σπίτι.

Από αυτά έχουμε πάρα πολλές ιδέες

και μπορούμε να τα βάλουμε μέσα από πράγματα τα οποία περάσαμε εμείς οι ίδιοι

και είναι πραγματικότητα ή μπορούμε να βάλουμε και φαντασία.

Πολλές φορές τα παιδιά με ρωτάνε,

"πρέπει να λέμε την αλήθεια";

Και η απάντηση είναι η εξής,

αλλά δεν το λέμε παραέξω, μόνο εδώ, στην τηλεόραση:

Όχι.

Υπάρχουν διάφορες ιστορίες οι οποίες μπορεί να είναι από απόλυτα αληθινές

μέχρι απόλυτα φανταστικές, ψεύτικες εντελώς.

Για παράδειγμα, μπορούμε να ακούσουμε τις ιστορίες

ενός πολύ γνωστού Έλληνα, πάρα πολύ γνωστού Έλληνα που τον έχουμε και πρότυπο: του Μακρυγιάννη.

Ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος σε μεγάλη ηλικία έμαθε γράμματα,

για να μπορέσει να εκφραστεί, να πει ακριβώς

αυτές τις πολύ ωραίες ιστορίες που έχει.

Ήταν μάλιστα τόσο ειλικρινής, δηλαδή τόσο κοντά στην αλήθεια,

που η έκφραση του Μακρυγιάννη έγινε παροιμιώδης:

ο Μακρυγιάννης έγινε σχεδόν συνώνυμο του άνθρωπου

του ειλικρινούς και του αγαθού, που είχε αγαθά κίνητρα.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πάρα πολλοί συγγραφείς

που γράψανε αριστουργήματα και λέγανε μισή αλήθεια

αλλά είχαν ζήσει τρομερές ιστορικές περιόδους.

Για παράδειγμα μπορεί να έχουμε τα "Ματωμένα Χώματα" της Διδώς Σωτηρίου.

Αυτή λοιπόν η γυναίκα έζησε τη μικρασιατική καταστροφή

σχεδόν 100 χρόνια πριν από εμάς, όμως έγραψε το βιβλίο

και δεν ήταν μέσα η ίδια ως ηρωίδα αλλά ένας άλλος,

ένας άντρας: ο Μανώλης.

Και σας συστήνω να διαβάσετε αυτό το βιβλίο, είναι εξαιρετικό.

Και μπορούμε να πάμε στο άλλο άκρο, που δεν είναι καθόλου η αλήθεια,

είναι όλα φανταστικά - όπως, για παράδειγμα, στον "Άρχοντα των Δακτυλιδιών" του Τόλκιν,

το οποίο είναι από τα αγαπημένα μου έργα.

Εκεί λοιπόν βλέπουμε ότι υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος,

ο οποίος δεν έχει την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα:

είναι όλα πλασμένα στο κεφάλι του Τόλκιν,

δηλαδή στο κεφάλι του συγγραφέα.

Το ίδιο μπορεί να γίνει και με εμάς:

μπορούμε να κάνουμε μια αληθινή ιστορία, η οποία είναι τελείως αληθινή

και όντως είχε γίνει ένα συμβάν το οποίο αξίζει να αναφέρουμε.

Μπορούμε να φτιάξουμε μια ιστορία η οποία έχει και κάποια ψέματα -

έτσι μπορούμε να τα φουσκώσουμε, μπορούμε να τα αλλάξουμε:

μπορούμε να το κάνουμε πιο χιουμοριστικό, μπορούμε να το κάνουμε πιο τρομακτικό,

μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε! Και μπορούμε να φτιάξουμε και ιστορίες

όπως εδώ είπαμε, ένα ταξίδι στο διάστημα,

ένα ταξίδι στο χρόνο το οποίο είναι τελείως φανταστικό

και είναι με βάση τα δικά μας σχέδια στην φαντασία.

Και στην αφήγηση, όπως και στα άλλα είδη του λόγου, όταν γράφουμε

αναλαμβάνουμε κάποιους ρόλους.

Οι ρόλοι αυτοί είναι δύο:

ο ρόλος του συγγραφέα και ο ρόλος του γραμματέα.

Ο ρόλος του συγγραφέα είναι να βάζει το στόχο,

δηλαδή τι σκοπό έχω να πετύχω με αυτό το κείμενο:

έχω σκοπό να το διαβάσει ο άλλος, έχω σκοπό να το δημοσιεύσω,

έχω σκοπό να κάνω τον άλλον να διασκεδάσει;

Αφηγηματικός λόγος: είναι κατ' εξοχήν από τους σκοπούς του

να διασκεδάσει τον άλλον, γι' αυτό υπάρχει και η λογοτεχνία.

Ο συγγραφέας λοιπόν σκέφτεται ιδέες, βελτιώνει το κείμενο,

βάζει σε σειρά αυτές τις ιδέες και ελέγχει τι έγραψε.

Αντίστοιχα, ο γραμματέας πρέπει να γράψει αυτές τις ιδέες που σκέφτηκε ο συγγραφέας,

πρέπει να προσέξει τη γραμματική, πρέπει να προσέξει την ορθογραφία,

πρέπει να προσέξει τόνους και τελείες (τα σημεία στίξης γενικά),

πρέπει να προσέξει τα γράμματά του, για να παραδώσει ένα καθαρό γραπτό και ευανάγνωστο.

Αυτοί είναι οι ρόλοι που κι εσείς θα αναλάβετε όταν γράψετε μία έκθεση.

Στη συνέχεια, πάλι, η έκθεση πρέπει να ακολουθήσει κάποια βήματα,

πριν γράψω, όσο γράφω, αφού γράψω.

Πριν γράψουμε λοιπόν πρέπει να τακτοποιήσουμε το χώρο μας,

να επιλέξουμε τα υλικά μας, να επιλέξουμε τα εργαλεία μας.

Τα εργαλεία μπορεί να είναι ένας υπολογιστής,

μπορεί να είναι μία εγκυκλοπαίδεια, μπορεί να είναι λεξικό.

Μπορούμε να μπούμε στο διαδίκτυο και να βρούμε πάρα πολύ χρήσιμες πληροφορίες

γι' αυτό που θέλουμε ή για την ιδέα μας -

ή μπορούμε να διαβάσουμε αντίστοιχες αφηγηματικές ιστορίες

και να δούμε τι έγραψαν οι άλλοι και από εκεί να "κλέψουμε".

Θα "κλέψουμε" στην Τέχνη, δεν είναι κακό.

Να ξέρετε, όλοι μεγάλοι καλλιτέχνες ήτανε αυτοί που έκλεψαν

αλλά δεν τους πήραν χαμπάρι!

Λοιπόν, αστειεύομαι αλλά, χοντρικά, το να παίρνεις ιδέες από άλλους

είναι πάρα πολύ ωραίο και σημαντικό.

Πρέπει να διαβάσουμε το θέμα μας προσεκτικά,

να δούμε τι μας ζητάει κι εμείς πώς πρέπει να ανταποκριθούμε.

Πρέπει να βάλουμε το στόχο μας - είπαμε, πού απευθυνόμαστε, τι θέλουμε να κάνουμε μ' αυτό.

Και πρέπει να σκεφτούμε και τις ιδέες μας.

Αφού τις σκεφτούμε, είναι πάρα πολύ καλό

πριν ξεκινήσουμε να τις γράψουμε κάπου πρόχειρα.

Μπορεί να έχουμε κάποιο σχεδιάγραμμα

ή μπορεί να μας έχουν δώσει κάποιο σχεδιάγραμμα για να ξεκινήσουμε.

Όσο γράφουμε τώρα, πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί

και να ξαναδιαβάζουμε τι γράψαμε.

Πρέπει να σκεφτούμε τι γράψαμε πριν,

για να συνδέσουμε καλύτερα αυτά που γράψαμε προηγουμένως,

πρέπει να σκεφτούμε τι θα γράψουμε μετά για να μην ξαναγράφουμε τα ίδια

και κουράζουμε τον αναγνώστη μας.

Πρέπει να προσέχουμε τα γράμματά μας να είναι καθαρά,

πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία μας.

Είναι καλό να χρησιμοποιείς και να εμπλουτίζεις:

πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ωραίες λέξεις στο λεξιλόγιο μας

και πρέπει πάλι να προσέξουμε τα σημεία στίξης μας.

Αφού γράψουμε, διαβάζουμε πάλι όλο το γραπτό μας

για να δούμε ποιο είναι το τελικό μας αποτέλεσμα.

Σκεφτόμαστε αν θέλουμε να αλλάξουμε κάτι,

σκεφτόμαστε αν θέλουμε να βάλουμε κάτι,

ελέγχουμε για τυχόν ορθογραφικά λάθη,

ελέγχουμε για σημεία στίξης,

σβήνουμε τις μουτζούρες και ό,τι άλλο μπορεί να χαλάει το γραπτό μας

και το αποθηκεύουμε.

Αφού γράψω λοιπόν, διαβάζω ξανά όλο το γραπτό μου:

σκέφτομαι αν θέλω να αλλάξω κάτι,

σκέφτομαι αν θέλω να προσθέσω κάτι,

ελέγχω για τα ορθογραφικά μου,

ελέγχω για τόνους και τελείες,

σβήνω τις μουτζούρες μου για να παραδώσω ένα καθαρό γραπτό

και αποθηκεύω το γραπτό μου.

Η αποθήκευση του γραπτού μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους,

όπως θέλει ο καθένας: μπορεί να το έχει στο τετράδιό του,

μπορεί να το έχει σε ένα ντοσιέ,

μπορεί να το έχει σε ένα φάκελο,

ή μπορεί να το έχει ακόμα και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή,

αν γράφει σε κομπιούτερ.

Ας πάμε να κάνουμε μία αφήγηση: μία μέρα στο μουσείο.

Μία ημέρα, πριν από μία εβδομάδα, η κυρία μας είπε

ότι θα πάμε στο μουσείο της Ακρόπολης.

Άρα με μία σχετικά γρήγορη δήλωση,

με μία πρόταση, έχω δηλώσει περίπου το πότε - άρα ο αναγνώστης μου

μπορεί να προσδιορίσει πού παίζεται όλη αυτή ιστορία:

έχω προσδιορίσει ποιοι θα είμαστε, γιατί εφόσον λέω "κυρία"

εννοείται ότι θα είναι κι άλλα παιδιά,

προφανώς η τάξη μου.

Θα μπορούσα να διευκρινίσω: θα είναι το μισό σχολείο,

ολόκληρο το σχολείο, μια παρέα, δεν ξέρω εγώ τι άλλο...

Και προσδιόρισα και τι θα είναι η ιστορία μου.

Άρα αυτό που πρέπει να σκεφτώ είναι μία ενδιαφέρουσα ιστορία

που θα πάμε στο μουσείο της Ακρόπολης.

Μπορούμε να εμπλουτίσουμε την παράγραφό μας

και να πούμε, για παράδειγμα, ήμασταν ενθουσιασμένοι,

ήμασταν χαρούμενοι, ήμασταν λυπημένοι

και θα χάναμε ένα περίπατο... Χίλια δυο πράγματα,

ανάλογα όντως τι νιώθει και τι σκέφτεται ο καθένας.

Αφού γράψει και συμπληρώσει την πρώτη παράγραφό του,