Mediocracy vs Meritocracy | John Ioannidis | TEDxAcademy
Μετάφραση: Despina Amaslidou Επιμέλεια: Chryssa Takahashi
Γεια σας.
Το θέμα μου είναι μετριοκρατία ή αξιοκρατία και πρέπει να ξεκινήσω λέγοντας ότι προσωπικά,
καταλαβαίνω ότι πρέπει να ντρέπομαι για το επάγγελμά μου.
Αυτό που κάνω, στην Ελλάδα δεν έχει καμία απολύτως υπόληψη. Δεν είμαι ούτε έμπορος ναρκωτικών,
ούτε διακινητής λαθραίων προσφύγων,
ούτε πολιτικός καν.
Είμαι κάτι πολύ χειρότερο. Είμαι επιστήμονας-ερευνητής.
Τώρα, για να σας δείξω πόσο ανυπόληπτο είναι αυτό στην Ελλάδα, εδώ σας δείχνω το ποσοστό του ΑΕΠ για έρευνα και τεχνολογία.
Οι χώρες οι οποίες θέλουν να παράγουν πλούτο, θέλουν να είναι πλούσιες επενδύουν στην έρευνα και την τεχνολογία.
Το Ισραήλ, για παράδειγμα.
Εμείς έχουμε πολύ πλούτο δεν τον χρειαζόμαστε,
άρα δεν είμαστε σαν τους πρώην σοβιετικούς δορυφόρους που δίνουν 2%, δεν είμαστε σαν τις χαμένες χώρες
που μόνο με 1% είναι βέβαιο ότι θα φαληρήσουν αργά ή γρήγορα, είμαστε στο 0,6% στον πάτο μαζί με την Ουγκάντα. Τώρα, η Ουγκάντα με την Ελλάδα έχουν μια μεγάλη διαφορά.
Στην Ουγκάντα το 0,6% πηγαίνει για έρευνα και τεχνολογία.
(Γέλια)
(Χειροκρότημα)
Για να σας πω πόσο ανυπόληπτος ακόμα είμαι
τη μισή καριέρα μου την έχω κάνει σαν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Δώδεκα χρόνια έπαιρνα εκατοντάδες χιλιάδες προσκλήσεις για ομιλίες, συνεντεύξεις στο εξωτερικό.
Στα Γιάννενα και στην Ήπειρο υπάρχουν περίπου, δεν ξέρω,
αρκετές δεκάδες τηλεοπτικοί σταθμοί, ραδιοφωνικοί σταθμοί, ειδησεογραφικοί σταθμοί, on-line, για ειδήσεις και τι συμβαίνει, τι γίνεται.
Ποτέ κανένας δε μου είχε ζητήσει να πω «Τι κάνεις πάνω κάτω».
Κάπου εμφανίστηκα μία φορά σε μια τοπική εφημερίδα, νομίζω στη σελίδα 27,
κάτω από μια διαφήμιση για είδη υγιεινής, είδη κουζίνας.
Το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ξιφασκίας έλεγε μία γραμμή, «Αγωνίστηκε και ο αθλητής του Ομίλου Μοντέρνων Αθλημάτων Ηπείρου, Γιάννης Ιωαννίδης, εμφανώς καταπονημένος κακά προετοιμασμένος και έκανε κυρίως ήττες».
Τώρα, έχω και μια δεύτερη ιδιότητα που αν την ακούσετε,
θα θυμώσετε ακόμα περισσότερο, είναι ακόμα πιο ανυπόληπτη. Είμαι γιατρός.
Όταν είχα πρωτογυρίσει με την οικογένειά μου
στην Ελλάδα από την Αμερική
βρεθήκαμε ένα ωραίο ρομαντικό βράδυ κάπου σε μια παραλία στο Ιόνιο,
αλλά είχε περάσει η ώρα και έπρεπε να βρούμε
κάπου να μείνουμε για το βράδυ, να διανυκτερεύσουμε.
Βρίσκουμε λοιπόν ένα μικρό ξενοδοχείο.
«Έχετε δωμάτια;» «Ναι, έχουμε»
«Να το δω;» «Να το δεις»
«Πολύ ωραία. Και πόσο κάνει;»
Ο ξενοδόχος με κοιτάει στα μάτια, «Ποιο είναι το επάγγελμά σου;»
Εγώ του λέω, «Γιατρός».
«Γιατρός; Απατεώνες, ρεμάλια, όλο στα φακελάκια ο νους σου. Αν είσαι γιατρός, διπλή, τριπλή τιμή».
Μόνο που δεν με πέταξε με τις κλωτσιές.
Από τότε αποφάσισα να μη λέω ότι είμαι γιατρός. Δεν μπορούσα να λέω ότι είμαι ερευνητής, γιατί ερευνητής,
πού να καταλάβει ο άλλος τι σημαίνει ερευνητής.
Οπότε έλεγα, «Δουλεύω σε εργαστήριο».
Και κάποια άλλη ρομαντική φορά, πάλι σε μια ωραία παραλία στο Ιόνιο,
κάποια πολύ καλή κυρία
που μας νοίκιασε ωραιότατα ενοικιαζόμενα δωμάτια πάνω στο κύμα, μου λέει,
«Κύριε Γιάννη, δουλεύετε σε εργαστήριο ε;
Στα Γιάννενα, εργαστήριο αργυροχοΐας;»
(Γέλια)
Έχω μια τρίτη ιδιότητα που ήδη έχετε χάσει κάθε γνώμη για μένα και για το τι κάνω,
αλλά εδώ που φτάσαμε ας το πάρει το ποτάμι και ας είναι 4% το ποσοστό.
(Γέλια)
(Χειροκρότημα)
Λοιπόν, αυτό είναι το χειρότερο από όλα.
Προσπαθώ να καταταχθώ στον χώρο της διανόησης. Γράφω λογοτεχνία, γράφω ποίηση.
Τώρα, όταν ακούτε «γράφω ποίηση»
σκεφτόσαστε διάφορους υπουργούς που γράφουν ποίηση, διάφορους πολιτικούς που χρησιμοποιούν την ποίηση σε λόγους που συναρπάζουν τα πλήθη.
Καταλαβαίνω ότι η χρήση της ποίησης της νεώτερης Ελλάδας είναι κάπως έτσι. Τι εννοεί πολιτικός όταν αναφέρει στο λογύδριό του: «Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία»,
«Δε χάρηκα αρκετούς φραπέδες, θέλω κι άλλους». «Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια»
«Όταν δεν λέω ψέματα, βαριέμαι που ζω».
«Πολύ σκληρός για να πεθάνει»
-- αυτό δεν είμαι βέβαιος αν είναι Πίνδαρος, αν είναι Στησίχορος, αν είναι άλλος ποιητής, Μίμνερμος, ίσως μεταμοντέρνος Αμερικανός --
«Σας ευχαριστώ που με ξαναεκλέξατε θριαμβευτικά, ενώ διέλυσα τελείως τη χώρα».
(Χειροκρότημα)
Λοιπόν, αξιοκρατία, μετριοκρατία.
Χάσατε κάθε ιδέα, τώρα θα σας κάνω και μια δημοσκόπηση. Δεν είμαι δημοσκόπος, αλλά ας κάνουμε και μία, όλοι κάνουνε. Λοιπόν, με ανάταση χεριών, ποιος ξέρει, ποιος έχει ακούσει να μιλάει,
έχει διαβάσει κάποιο κείμενο του Παύλου Αλιβιζάτου στο Μπέρκλεϊ; Α, όχι...
Τον Νίκο Πέππα στο Τέξας ;
Δεν βλέπω κανέναν, τα γυαλιά μου είναι θολά. Τον Τομ Μανιάτη στο Κολούμπια ;
Δεν βλεπω κανέναν. Συγγνώμη, σας κοίμησα;
Ποιος ξέρει τον Λάκη Λαζόπουλο;
(Γέλια)
Δεν σηκώθηκαν πολλά χέρια, αλλά άκουσα απαντήσεις, άρα... Λοιπόν, όλοι αυτοί είναι κορυφαίοι Έλληνες επιστήμονες.
Είναι επιστήμονες οι οποίοι βρίσκονται στην κορυφή της κορυφής. Είναι μερικοί, ένα τυχαίο δείγμα, από τους 100 καλύτερους Έλληνες επιστήμονες.
Οι περισσότεροι από τους κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες βρίσκονται στο εξωτερικό.
Περίπου 3% των κορυφαίων επιστημόνων στον κόσμο,
με βάση αντικειμενικά δεδομένα,
με βάση την απήχηση που έχουν στη διεθνή βιβλιογραφία -- μπορείτε δημόσια να μπείτε στη βάση Google Scholar
και να δείτε ο καθένας πόσες φορές αναφέρεται
από άλλους επιστήμονες για το έργο του --
το 3% είναι Έλληνες.
Σαν λαός είμαστε το 0,2%, αλλά το 3% των κορυφαίων επιστημόνων είναι Έλληνες. Λαός 15 φορές πομπαρισμένος στην επιστήμη.
Περίπου το 90% από αυτούς βρίσκονται εκτός Ελλάδας αυτήν τη στιγμή. Ένα 10% επιμένει να μένει εδώ, να ταλαιπωρείται, να ποδοπατείται, να συνθλίβεται καθημερινά.
Κάποιοι απ' αυτούς γεννήθηκαν εκτός Ελλάδας, γιατί οι γονείς τους είχαν μεταναστεύσει ως οικονομικοί μετανάστες,
ως επιστημονικοί μετανάστες,
ως μετανάστες της σιχασιάς ή οτιδήποτε άλλο. Οι περισσότεροι μεγάλωσαν στην Ελλάδα, αλλά αναγκάστηκαν να φύγουν. Πολλοί προσπάθησαν να επιστρέψουν, οι περισσότεροι ανεπιτυχώς.
Κάποιοι το κατάφεραν και αρκετοί απ' αυτούς προσέφεραν πολλά στη χώρα.
Οι περισσότεροι δεν τα κατάφεραν. Γιατί;
Η απάντηση είναι ότι ο συναγωνισμός είναι πάρα πολύ σκληρός. Εδώ είναι το τι γίνεται στο Στάνφορντ, στο πανεπιστήμιό μου.
Αν ανοίξουμε μια θέση, κατά μέσο όρο παίρνουμε περίπου 300 υποψηφιότητες. Αυτό δεν είναι τίποτα.
Στη Ελλάδα, αν ανοίξει μία θέση υπάρχει ένας υποψήφιος.
(Γέλια)
Αυτό τουλάχιστον προ της κρίσης του 2010.
Οι υπόλοιποι αν θελήσουν να ενδιαφερθούν εκπαραθυρώνονται, διάφοροι τρόποι, κόβουν τα κεφάλια τους, τους πετάνε στον υπόνομο, δεν ξέρω τι. Μετά την κρίση δεν υπάρχουν θέσεις για τα πανεπιστήμια, γιατί ο προϋπολογισμός των πανεπιστημίων, αλλά και οι προσλήψεις νέων μελών ΔΕΠ
και προσωπικού έχουν πρακτικά σχεδόν μηδενιστεί.
Ούτε αν είσαι σύζυγος πρωθυπουργού δεν μπορείς να βρεις θέση! (Γέλια)
(Χειροκρότημα)
Τι γίνεται λοιπόν.
Ο προϋπολογισμός των ελληνικών πανεπιστημίων, για να σας δώσω να καταλάβετε τι γίνεται και πόσο επενδύει η χωρα στην αξιοκρατία, βρήκα αυτήν την εικόνα από κάποια αθλητικά νέα: «Ο Ολυμπιακός έδωσε 17,4
-- εκατομμύρια ευρώ είναι αυτά και τώρα πρόσφατα στην κρίση -- για μεταγραφές, η Ατλέτικο 112... Η ισπανική...στην παρουσίασή της...»
Τα ελληνικά πανεπιστήμια, όλο το Πανεπιστήμιο Κρήτης συν Πάτρας, συν Ιωαννίνων, αν τα βάλω όλα μαζί, ο προϋπολογισμός τους για μια χρονιά όλων μαζί είναι πολύ μικρότερος από τον μεταγραφικό προϋπολογισμό του Ολυμπιακού για ένα έτος. Άρα λοιπόν, τι γίνεται.
Δεν έχουμε νέους καθηγητές.
Έχουμε μόνο τους παλιούς καθηγητές, έχουμε αιώνιους καθηγητές.
Παράλληλα, έχουμε και αιώνιους φοιτητοπατέρες. Ο συνδυασμός αιώνιοι φοιτητοπατέρες συν αιώνιοι καθηγητές μας οδηγεί στην τελειότητα.
(Γέλια)
Λοιπόν, πού βρισκόμαστε;
(Χειροκρότημα)
Πού βρισκόμαστε.
Σας είπα ότι υπάρχουν πάρα πολλοί κορυφαίοι Έλληνες επιστήμονες
που ξέρουν το αντικείμενό τους πάρα πολύ καλά
και μπορούν να βοηθήσουν την κοινωνία, αν τους δοθεί η ευκαιρία να πουν τι ξέρουν, τι δεν ξέρουν, τι μπορούμε να κάνουμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε.
Υπάρχουν πάρα πολλοί καθηγητές.
Να ακουστεί η φωνή των επαϊόντων και των επιστημόνων.
Αυτό σας λέω, αυτό θέλω να σας πω.
«Τι λέτε κύριε Ιωαννίδη, να ακουστεί η φωνή των επαϊόντων και των επιστημόνων, δηλαδή να φέρουμε και άλλους πανεπιστημιακούς να μας ταράξουν; Πόσους πανεπιστημιακούς μπορεί να αντέξει η κακομοίρα η ελληνική κοινωνία;»
Θέλεις να διαφημίσεις σακάκι με ρίγα;
Πανεπιστημιακός.
Θέλεις να γεμίσεις τον χρόνο σε πρωϊνάδικο; Πανεπιστημιακός.
Θέλεις κάποιον να απορροφήσει αδιαφανώς τα ελάχιστα εναπομείναντα κονδύλια;
Πανεπιστημιακός.
Θέλεις κάποιον να καταστρέψει το πανεπιστήμιο,
να εκδιώξει με τον βούρδουλα τους λίγους άριστους που απόμειναν,
να εξαλείψει τη ρετσινιά της αριστείας;
Πανεπιστημιακός.
(Χειροκρότημα)
Όχι ακριβώς.
Σας είπα οτι υπάρχουν πολλοί άλλοι επιστήμονες
και δεν είναι ανάγκη να ψάξουμε σε πολιτικούς ή κομματάρχες ή οτιδήποτε άλλο, αλλά απλώς για να σας δείξω περίπου τι συμβαίνει, εδώ είναι τα στοιχεία από την Google Scholar
για τους εννέα καθηγητές υπουργούς παιδείας, οικονομικών και υγείας τη δεκαετία του 2004 μέχρι 2014, όταν η Ελλάδα άνθισε.
Έπρεπε να βάλω ένα μέτρο αναφοράς στην άκρη της διαφάνειας,
έχω διαλέξει τον κύριο Νανόπουλο ο οποίος έχει 60.000 αναφορές, είναι ένας γίγαντας της επιστήμης.
Δεν έχει τις περισσότερες αναφορές, είναι περίπου μέσα στους πρώτους 50, 50 με 100. Υπάρχουν και άλλοι που έχουν έξι φορές παραπάνω, αλλά έπρεπε να βάλω έναν πραγματικά άριστο, για να σας συγκρίνω. Διάμεσος όλων αυτών των καθηγητών γύρω στις 250 αναφορές.
Αλλαγή τον Ιανουάριο του 2015, 13 καθηγητές υπουργοί σε μία κυβέρνηση. Διάμεσος ακριβώς ο ίδιος, ούτε συνεννοημένοι να ήτανε. 23 καθηγητές υποψήφιοι ψηφοδελτίων επικρατείας Σεπτεμβρίου του 2015.
Πάμε προς τη λάθος κατεύθυνση.
Διάμεσος 95 αναφορές.
Δεκατέσσερις καθηγητές υπουργοί Σεπτεμβρίου του 2015. Πάμε στις 65 αναφορές.
Δεν είμαστε και στο μηδέν ακόμα, έχουμε περιθώριο, κοντεύουμε.
Μήπως λοιπόν να πάρουμε όλους αυτούς τους κορυφαίους επιστήμονες... Και χρησιμοποίησα τον κύριο Νανόπουλο όχι για κανέναν άλλον λόγο, γιατί τους άλλους 99 όπως είδατε δεν τους έχετε ακούσει πουθενά, ενώ τον κύριο Νανόπουλο γιατί τον ξέρετε;
Πιθανότατα γιατί διαφήμισε το Lexus.
Άρα λοιπόν να πάρουμε τους 100 ή τους 1000 καλύτερους και να τους κάνουμε υπουργούς, κομματάρχες, μόδιστρους, ποπ-σταρ;
Τι να τους κάνουμε;
Όχι, με κανέναν τρόπο.
Απλώς πρέπει να τους δώσουμε λόγο να μας πουν τι ξέρουν.
Να ενημερώσουν την κοινωνία, να εξημερώσουν την κοινωνία.
Να φύγουν τα φαντάσματα των άπιαστων ψευδαισθήσεων που μπορεί να έχουμε όλοι μας.
Δεν είναι η επιστροφή του μαρμαρωμένου βασιλιά, έτσι; Οι άνθρωποι αυτοί είναι απλοί άνθρωποι, απλώς κάνουν τη δουλειά τους,
ξέρουν δύο πράγματα, πρέπει να δώσουμε ένα βήμα, μια ευκαιρία στην κοινωνία να ακουστούν και αυτοί.
Αν αφήσουμε τους γνώστες να μιλήσουν, θα λυθούν αυτόματα όλα τα προβλήματά μας;
Θα περάσουμε από την «Κόλαση» του Ιερώνυμου Μπος στη «Σχολή των Αθηνών»
που θα περιέρχονται όλοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι και γνώστες και θα υπάρχει ο Παράδεισος εν ουρανοίς και στη Γη; Αυτό μπορώ να σας το υποσχεθώ ότι δεν θα γίνει. Δεν γίνονται θαύματα απ' τη μια στιγμή στην άλλη. Γίνονται πολύ πιο γρήγορα απ' τη μια στιγμή στην άλλη. Όταν κάποιος φοιτητής στο πανεπιστήμιό μου αποφάσισε ότι «Καλά είναι τα μαθήματα, αλλά θέλω να ξεκινήσω μια εταιρία», και μετά από δύο χρόνια είχε φτιάξει την Google, το θαύμα έγινε.
Ένας άλλος στην ίδια γειτονιά που μένω, έφτιαξε τη Facebook.
Ένας άλλος στην ίδια γειτονιά, έφτιαξε τη Yahoo.
Ένας τρίτος έκανε τη Hewlett Packard, την Apple. Πρέπει να δώσουμε την ευκαιρία σε ταλαντούχους ανθρώπους, σε καινοτόμους, σε ανθρώπους που έχουν ιδέες, που έχουν τη διάθεση να πειραματιστούν για να προσφέρουν, να μας αλλάξουν τα φώτα στην κυριολεξία.
Όλα θα είναι τέλεια; Όχι, δεν θα είναι τέλεια.
Οι επιστήμονες οι πλέον άριστοι κάνουν λάθη, κάνουν πάρα πολλά λάθη. Απλώς, ξέρουν να παραδέχονται ότι μπορεί να κάνουν λάθος
και ξέρουν να προειδοποιούν τους άλλους για την πιθανότητα λάθους. Δεν λένε μεγάλα λόγια.
Λένε, «Αυτό ξέρω, αυτό δεν ξέρω, αυτό μπορεί να αναιρεθεί πάρα πολύ γρήγορα». Μπορεί κάποιος λοιπόν να κινηθεί με τη στρατηγικη
ότι τα περισσότερα ίσως πράγματα και οι νέες ιδέες που θα ακουστούν
μπορεί τελικά να μην προχωρήσουν.
Αλλά και μία Google αν φέρουμε στην Ελλάδα, άσχημα θα'τανε; Ή ένα Facebook;
Από τις ιδέες που θα ακούσετε σήμερα σ' αυτό το TEDxAcademy, ξεκινώντας από microRNA σε ρομποτική,
σε εμπειρία από συστήματα από επιστήμονες της NASA, από κοινωνικές επιστήμες, από τις 30, 50, 100 ιδέες μπορεί η μία απ' αυτές να δουλέψει.
Δώστε όμως την ευκαιρία σε αυτές τις 50 ιδέες να ακουστούν,
για να υπάρξει αυτή η μία η οποία τελικά θα δουλέψει. Η αντίθετη λύση;
Η αντίθετη λύση, η εναλλακτική της τίνα, είναι: ίσως να ακούσουμε τους έμπορους ναρκωτικών,
ίσως να ακούσουμε τους διακινητές λαθραίων προσφύγων,
ίσως να ακούσουμε τους πολιτικούς.
Σωθήκατε.
(Χειροκρότημα)
Ευχαριστώ πάρα πολύ.
(Χειροκρότημα)