Γλώσσα | Οι μικροί ταξιδιώτες ανεβαίνουν στο βουνό | Γ' Δημοτικού Επ. 68
Καλημέρα, παιδιά. Τι κάνετε;
Σήμερα θα ξεκινήσουμε το μάθημά μας, διαβάζοντας ένα μικρό και όμορφο κείμενο...
από το βιβλίο Γλώσσας της Γ' Δημοτικού.
Θα πάτε στη σελίδα 59 του βιβλίου σας, και ξεκινάμε!
Οι μικροί ταξιδιώτες ανεβαίνουν στο βουνό.
Σαν έφτασαν σε μια ράχη, τους καλωσόρισε ο κρύος αέρας.
Αυτός ο αέρας είχε περάσει από κάθε κορυφή και κάθε λαγκαδιά...
τον πήραν με βαθιά αναπνοή.
Πουλάκια με άσπρη τραχηλιά κουνούσαν την ουρά τους στους θάμνους...
κι ύστερα έφευγαν με γοργό λαρυγγισμό.
Ένα κατσίκι κατάμαυρο έστεκε στην κόψη του βράχου.
Οι βράχοι σχημάτιζαν σχήματα σαν θεόρατα σπίτια...
που δεν ξέρεις ποιος τα κατοικεί.
Οι γκρεμοί ήταν φυτρωμένοι με πουρνάρια και κουμαριές...
Αλλού κατέβαιναν γυμνοί και απότομοι, σαν να τους είχες κόψει με σπαθί.
Ο βράχος απάνω στον βράχο,
ο λόφος απάνω στον λόφο,
σχημάτιζαν το βουνό.
Πελώρια ήταν όλα.
Και σε αυτό το ύψος ανέβαινε με στροφές, όλο ανέβαινε ο δρόμος.
Ευτυχισμένοι σε τούτο το θέαμα, οι μικροί ταξιδιώτες...
κοίταξαν προς τις κορυφές.
Ένας τους φώναξε...
"Γεια σας, ψηλά βουνά!"
Το κείμενο αυτό, παιδιά, είναι από το γνωστό βιβλίο του Ζαχαρία Παπαντωνίου "Τα ψηλά βουνά",
το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1918 και παραμένει διαχρονικό στις μέρες μας.
Πάμε τώρα να ξεκλειδώσουμε το κείμενο.
Πρώτη ερώτηση.
Πού βρίσκονται οι ταξιδιώτες;
Απάντηση:
Οι ταξιδιώτες βρίσκονται στους πρόποδες ενός βουνού.
Πότε έφτασαν και πώς το κατάλαβαν;
Σαν (όταν) έφτασαν σε μια ράχη, τους καλωσόρισε ο κρύος αέρας.
Πώς περιγράφεται το τοπίο;
[Η δασκάλα διαβάζει την απάντηση της καρτέλας]
Πώς νιώθουν στην εκδρομή τους οι μικροί ταξιδιώτες;
Οι μικροί ταξιδιώτες, βλέποντας τούτο το θέαμα, νιώθουν ευτυχισμένοι.
Τώρα αυτό που θέλω από εσάς, παιδιά,
είναι, πριν προχωρήσουμε, να πάτε στη σελίδα 62....
στο λεξιλόγιο.
Γράψε σε κάθε κουτί τα επίθετα που ταιριάζουν.
Μπορείς να επιλέξεις επίθετα από τον παρακάτω πίνακα ή να βρεις και δικά σου.
Μας έχει κάποια επίθετα - θα τα δούμε.
Άγριος, άγρια, άγριο.
Γέρικος, γέρικη, γέρικο.
Γρήγορος, γρήγορη, γρήγορο.
Έξυπνος, έξυπνη, έξυπνο.
Ευρύχωρος, ευρύχωρη, ευρύχωρο.
Ευωδιαστός, ευωδιαστή, ευωδιαστό.
Ήμερος, ήμερη, ήμερο.
Κατοικίδιος, κατοικίδια, κατοικίδιο.
Μεγάλος, μεγάλη, μεγάλο.
Όμορφος, όμορφη, όμορφο.
Πέτρινος, πέτρινη, πέτρινο.
Ωραίος, ωραία, ωραίο.
Βλέπετε ότι τα επίθετα κλίνονται και στα τρία γένη.
Να διαλέξετε ποια ταιριάζουν στα ουσιαστικά που έχετε δίπλα.
Έχουμε τα ουσιαστικά: σπίτι,
κήπος,
γάτα,
και το ουσιαστικό δελφίνι. Εντάξει, παιδιά;
Θα δείτε ποια επίθετα ταιριάζουν για καθένα από τα ουσιαστικά που σας δίνεται.
Πάμε τώρα να συνεχίσουμε στη γραμματική της ενότητάς μας...
και να δούμε τις συνώνυμες λέξεις που έχει η άσκηση στη σελίδα 61.
Βρες και υπογράμμισε στο κείμενο τις παρακάτω λέξεις.
Έπειτα, γράψε δίπλα από την κάθε λέξη μία συνώνυμή της από την απέναντι λίστα λέξεων.
Στο κείμενό μας έχει τη λέξη "τραχηλιά".
Τραχηλιά, παιδιά, είναι ο λαιμός.
Μας έχει τη λέξη λαρυγγισμός.
Λαρυγγισμός είναι το κελάηδημα.
Λαγκαδιά...
είναι η κοιλάδα.
Γοργός...
Το επίθετο γοργός... Συνώνυμη λέξη είναι ο γρήγορος.
Θεόρατος...
Συνώνυμη λέξη είναι ο πελώριος.
Ράχη...
Ράχη είναι η πλαγιά.
Και κόψη...
είναι η άκρη.
Λοιπόν, τι πρέπει να προσέξουμε στις συνώνυμες λέξεις.
Στο ουσιαστικό πρέπει πάντα να βρίσκω ουσιαστικό.
Στο επίθετο να βρίσκω επίθετο. Βλέπετε εδώ που έχουμε επίθετο, βάλαμε επίθετο για συνώνυμη.
Στην τραχηλιά βγάλαμε ως συνώνυμη τον λαιμό. Είναι επίσης ουσιαστικό.
Και στα ρήματα, πρέπει πάντα να βρίσκουμε ρήματα.
Πάμε να δούμε μερικά παραδείγματα ακόμα.
Θα τα σβήσω αυτά.
Μπορείτε να τα γράφετε και εσείς στο τετράδιό σας. Πάμε να βρούμε συνώνυμες λέξεις...
για καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά. Θα ξεκινήσουμε με τα ουσιαστικά.
Λοιπόν...
Ας πούμε ότι έχουμε το ουσιαστικό ασθένεια.
Για πείτε μου συνώνυμη!
Αρρώστια.
Νόσος.
Τι παρατηρούμε; Ουσιαστικό έχουμε, ουσιαστικά βάζουμε, παιδιά.
Συνεχίζω!
Χρήματα.
Πολύ σωστά! Λεφτά!
Πλοίο...
Για να βρούμε συνώνυμες λέξεις.
Καράβι,
βεβαίως!
Βαπόρι.
Στη λέξη αριθμός...
Ποια συνώνυμη μπορούμε να βάλουμε;
Ή, μάλλον, συνώνυμες; Μπορούμε να βάλουμε το ψηφίο...
και τη λέξη νούμερο.
Συνώνυμες, δεν το ξεχνάμε, είναι οι λέξεις με την ίδια ή περίπου την ίδια σημασία. Κρατήστε το αυτό.
Λοιπόν, συνεχίζουμε.
Έχουμε τη λέξη δρόμος.
Εδώ τι μπορούμε να βάλουμε;
Μπορούμε να βάλουμε τη λέξη πέρασμα,
τη λέξη μονοπάτι.
Και λέω να βάλω και τη λέξη λεωφόρος,
που είναι κεντρικός και μεγάλος δρόμος.
Οδός.
Στη λέξη βράδυ...
θα βάλουμε βεβαίως, παιδιά, τη νύχτα.
Είσοδος.
Τι μπορούμε να βάλουμε εδώ;
Θα βάλουμε την πόρτα,
θα βάλουμε την πύλη,
μπορούμε να βάλουμε και το πέρασμα,
αλλά δεν πειράζει, θα αφήσουμε αυτά, είναι αρκετά.
Φασαρία.
Θα βάλουμε τη λέξη θόρυβος,
καθώς και τη λέξη αναταραχή.
Θα τα σβήσω!
Συνεχίζουμε.
Πάμε να βρούμε τώρα, συνώνυμες λέξεις, για το καθένα από τα παρακάτω επίθετα.
Επίθετα θα βάλουμε τώρα...
άρα κι εμείς επίθετα πρέπει να βρούμε.
Λοιπόν!
Έχουμε το επίθετο εύθυμος.
Βεβαίως, εδώ μπορούμε να βάλουμε τη λέξη χαρούμενος.
Έχουμε το επίθετο γρήγορος.
Εδώ μπορούμε να βάλουμε το επίθετο γοργός, που το είδαμε και πριν στο βιβλίο μας.
Έχουμε το επίθετο ικανός.
Τι μπορούμε να βάλουμε εδώ;
Άξιος...
και επιδέξιος.
Άρρωστος:
ασθενής,
αδιάθετος.
Ευθύς...
Εδώ μπορούμε να πούμε ίσιος...
και μπορούμε να πούμε και ειλικρινής.
Λέμε ευθύς άνθρωπος, ειλικρινής άνθρωπος - αυτός που δεν μασάει τα λόγια του και μιλάει στα ίσια.
Πάμε να βρούμε συνώνυμες λέξεις για το καθένα από τα ρήματα που θα γράψω.
Έχω το ρήμα συζητώ.
Εδώ μπορώ να βάλω κουβεντιάζω...
και συνομιλώ.
Συγυρίζω.
Εδώ τι λέτε να βάλουμε;
Τακτοποιώ.
Τακτοποιώ το δωμάτιό μου,
συγυρίζω.
Βαδίζω.
Βεβαίως εδώ μπορούμε να βάλουμε το ρήμα περπατώ.
Χρωματίζω.
Τι μπορούμε να βάλουμε εδώ,
στο ρήμα χρωματίζω... Να βάλουμε βάφω...
και να βάλουμε και ζωγραφίζω.
Τοποθετώ.
Θα βάλουμε το ρήμα βάζω.
Βάζω με ωμέγα. Το ρήμα, όχι το βάζο με ο.
Και, βλέπω...
παρατηρώ...
κοιτάζω.
Όπως είπαμε οι συνώνυμες λέξεις έχουν την ίδια ή περίπου την ίδια σημασία.
Έδω έχουμε ρήματα, άρα βρήκαμε ρήματα, παιδιά.
Προχωράμε λιγάκι στη γραμματική της ενότητας...
και θα δούμε, αφού πρώτα σβήσω αυτά.
Και πάμε να συνεχίσουμε με τη γραμματική της ενότητας.
Θέλω να δούμε τις κλίσεις αρσενικών ουσιαστικών σε - ης.
Λοιπόν!
[Η δασκάλα διαβάζει τον πρώτο κανόνα της καρτέλας]
Π.χ. ο ταξιδιώτης - οι ταξιδιώτες, ο εργάτης - οι εργάτες.
Βλέπουμε ότι έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών, στον ενικό και στον πληθυντικό.
[Η δασκάλα διαβάζει τον δεύτερο κανόνα της καρτέλας]
Π.χ. μανάβης - μανάβηδες.
Αυτό είναι ανισοσύλλαβο. Άλλον αριθμό συλλαβών στον ενικό, άλλον στον πληθυντικό:
μια συλλαβή παραπάνω στον πληθυντικό αριθμό.
[Η δασκάλα διαβάζει την καρτέλα]
Ο τόνος παραμένει στην ίδια συλλαβή, παιδιά.
Πάμε να κλίνουμε και ένα ουσιαστικό.
Ο ταξιδιώτης. Θα το κλίνουμε και στον πίνακα.
Ονομαστική: ο ταξιδιώτης.
Γενική: του ταξιδιώτη.
Αιτιατική: τον ταξιδιώτη.
Κλητική. Στην κλητική φωνάζουμε τον άλλον. Ταξιδιώτη.
Πληθυντικός αριθμός.
Ονομαστική: οι ταξιδιώτες.
Γενική, προσέξτε εδώ: των ταξιδιωτών.
Αιτιατική: τους ταξιδιώτες.
Κλητική: ταξιδιώτες.
Να δούμε και μια ασκησούλα.
Για πάμε!
Το λεωφορείο (οι αθλητές) σταμάτησε μπροστά από το Ολυμπιακό στάδιο.
Το λεωφορείο των αθλητών. Γενική πληθυντικού.
Η ψήφος (οι πολίτες) είναι πολύ σημαντική στις εκλογές.
Η ψήφος των πολιτών. Πολύ σωστά, παιδιά!
Στη λαική αγορά αγοράσαμε λαχανικά από τους πάγκους (οι μανάβηδες).
Από τους πάγκους των μανάβηδων. Βλέπετε; Εδώ δεν κατεβαίνει ο τόνος.
Τα βιβλία (οι μαθητές) βρίσκονται στα ράφια της τάξης.
Τα βιβλία των μαθητών. Γενική πληθυντικού.
Και άλλο ένα...
Τον Μάη του 1968 έγινε επανάσταση (οι φοιτητές) και (οι εργάτες).
Έγινε επανάσταση των φοιτητών και των εργατών.
Αυτό ήταν το μάθημά μας για σήμερα στη Γλώσσα.
Χάρηκα πολύ! Σας χαιρετώ!
