Γλώσσα - Εγκλίσεις των ρημάτων - Δ' Δημοτικού Επ. 30
Γεια σας. Ονομάζομαι Σοφία Παναγιωτοπούλου και είμαι δασκάλα της δ' δημοτικού...
...και σήμερα θα δούμε τις εγκλίσεις των ρημάτων από το βιβλίο της τετάρτης.
Στο πρώτο τεύχος βρισκόμαστε, για να θυμηθούμε πώς είναι το βιβλιαράκι μας.
Θα πάμε στην Ενότητα 5, "Ασφαλώς Κυκλοφορώ".
Όπως βλέπετε και στο βιβλίο μας, σ' αυτή την ενότητα θα μάθουμε...
...πώς να δίνουμε οδηγίες με διαφορετικούς τρόπους.
Για να το καταφέρουμε αυτό, θα μας βοηθήσουν οι εγκλίσεις των ρημάτων.
Θα προχωρήσουμε και θα πάμε στο μάθημα με τίτλο "Στο δρόμο με τον Σωτήρη"...
...που βλέπετε κιόλας.
Είχαμε ξεκινήσει το μάθημά μας διαβάζοντας το ενημερωτικό κείμενο...
...που βλέπετε και στην οθόνη σας.
Μπορεί να θυμηθεί κάποιο παιδάκι τι είδους κείμενο ήταν αυτό;
Πολύ ωραία. Ήταν ένα ενημερωτικό κείμενο. Και για ποιο πράγμα μας ενημέρωνε;
Πολύ ωραία. Μας ενημέρωνε για τους βασικούς κανόνες που πρέπει να τηρούμε...
...σύμφωνα με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας για να είμαστε ασφαλείς στο δρόμο.
Το μάθημά μας βρίσκεται στη σελίδα 79 έως 82...
...και στο τέλος του βιβλίου μας είναι η γραμματική μας.
Οπότε, αν πάτε στη σελίδα 92...
...θα δείτε το γραμματικό φαινόμενο "οι εγκλίσεις των ρημάτων".
Πάμε να ξεκινήσουμε, να δούμε τρεις προτασούλες...
...που θα μας βοηθήσουνε να δούμε κάποια πράγματα για τις εγκλίσεις.
Ξεκινάμε με την πρώτη μας.
Διαβάζουμε...
...τις οδηγίες...
...του Κώδικα...
...Οδικής Κυκλοφορίας.
Θέλω να κοιτάξουμε την προτασούλα μας και να σκεφτείτε ποιο είναι το ρήμα μας.
Πολύ σωστά, το ρήμα μας είναι το "διαβάζουμε".
Δεύτερη προτασούλα. Να διαβάζετε...
...τις οδηγίες...
...του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Πάλι θέλω να σκεφτούμε ποιο είναι το ρηματάκι μας.
Πολύ σωστά, το ρήμα μας είναι το "να διαβάζετε".
Επόμενη προτασούλα. Διάβαζε...
...τις οδηγίες...
...του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Πάλι θέλω να σκεφτούμε ποιο είναι το ρήμα μας.
Ωραία. Το ρήμα μας είναι το "διάβαζε".
Θέλω να παρατηρήσετε τις τρεις προτάσεις και να μου πείτε τι βλέπετε.
Πολύ ωραία. Λέμε το ίδιο πράγμα με τρεις διαφορετικούς τρόπους.
Τώρα θέλω να κοιτάξετε λίγο το ρήμα, τα ρήματά μας εδώ πέρα...
...και να μου πείτε αν παρατηρείτε κάτι.
Πολύ ωραία. Είναι το ίδιο ρήμα.
Και στις τρεις περιπτώσεις έχουμε το ρήμα "διαβάζω".
Όμως εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές.
Αυτές οι διαφορετικές μορφές έχουνε και διαφορετική σημασία.
Πάμε να δούμε, λοιπόν, ποια είναι αυτή η σημασία.
Όταν λέμε "διαβάζουμε τις οδηγίες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας" τι εννούμε;
Εννοούμε κάτι που κάνουμε πραγματικά. Το "διαβάζουμε" είναι κάτι πραγματικό.
Διαβάζουμε τις οδηγίες.
Άρα το "διαβάζουμε" φανερώνει το πραγματικό.
Ενώ το "να διαβάζετε τις οδηγίες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας"...
...το "να διαβάζετε", μας δείχνει κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε.
Και τέλος το λίγο ίσως πιο αυστηρό μας.
"Διάβαζε τις οδηγίες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας".
Το "διάβαζε" μας φανερώνει ότι διατάζουμε κάποιον να κάνει κάτι.
Πολύ ωραία.
Έτσι βλέπουμε τις τρεις μας εγκλίσεις. Οι εγκλίσεις μας είναι τρεις.
Ποιος θα μου τις πει ξανά;
Η πρώτη μας, που είναι η οριστική.
Το "θέλουμε" ή "περιμένουμε" είναι η υποτακτική.
Και όταν διατάζουμε κάποιον, έχουμε την προστακτική.
Πάμε να δούμε λίγο.
Αυτές οι διαφορετικές μορφές, όπως είπαμε και βλέπετε κιόλας, είναι οι εγκλίσεις.
Αυτός που μιλάει αποφασίζει κάθε φορά με ποιον τρόπο θα μιλήσει.
Άρα και ποια μορφή του ρήματος θα εκφράσει αυτό που θέλει.
Εάν θέλει να εκφράσει κάτι πραγματικό, θα χρησιμοποιήσει την οριστική.
Εάν θέλει να εκφράσει κάτι που περιμένουμε, την υποτακτική...
...ενώ αν διατάξουμε κάποιον, την προστακτική.
Θα πάμε να δούμε τις εγκλίσεις μας. Θα ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την οριστική.
Θα σβήσουμε τον πίνακά μας...
...για να μπορέσουμε να γράψουμε και παραδείγματα στην οριστική.
Λοιπόν, όπως είπαμε, η οριστική παρουσιάζει αυτό που δηλώνει το ρήμα...
...σαν κάτι πραγματικό ή βέβαιο.
Και πάμε να δούμε ένα παράδειγμα.
"Κάθε πρωί κάνω γυμναστική". Είναι κάτι πραγματικό.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι "Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται".
Είναι κάτι βέβαιο...
...που ξέρουμε.
Πολύ ωραία. Και πάμε να παρατηρήσουμε κάτι.
Έχουμε το "κάνω" και το "δεν πίνεται".
Άρα μια πρόταση μπορεί να είναι καταφατική...
...όπως είναι το "Κάθε πρωί κάνω γυμναστική"...
...ή να είναι αρνητική, όπως εδώ το "δεν πίνεται".
Και πάμε να δούμε. Μια πρόταση, λοιπόν...
...μπορεί να είναι καταφατική.
Πάμε να δώσουμε κι ένα άλλο παράδειγμα, όπως το "Προσέχουμε πάντα στο δρόμο".
Μπορεί να είναι αρνητική...
...όπως για παράδειγμα "Δεν προσέχουμε πάντα στο δρόμο".
Και μπορεί να είναι και ερωτηματική.
Για παράδειγμα, "Άραγε προσέχουμε πάντα στο δρόμο;"
Πολύ ωραία. Θέλω να θυμόμαστε και να προσέξουμε...
...ότι στις αρνητικές προτάσεις βάζουμε μπροστά το "δεν".
Για παράδειγμα, "Δεν παίζουμε στο δρόμο".
Η οριστική, λοιπόν, έχει άρνηση "δεν".
Ας το γράψουμε για να το θυμόμαστε.
Το "ν" το βάζουμε σε παρένθεση, γιατί άλλοτε χρειάζεται, άλλοτε δε χρειάζεται.
Τώρα πάμε να προχωρήσουμε και να πούμε...
...ότι την οριστική τη συναντάμε σε όλα τα πρόσωπα και σε όλους τους χρόνους.
Θα σβήσουμε... Και θέλω να θυμηθείτε τους χρόνους μέχρι να σβήσω τον πίνακα.
Λοιπόν, τους θυμηθήκαμε;
Πολύ ωραία. Ξεκινάμε με τον ενεστώτα.
Πολύ ωραία. Παρατατικός. Δεν έχει σημασία η σειρά με την οποία τους θυμόμαστε.
Αρκεί, βέβαια, να τους θυμηθούμε όλους.
Αόριστος.
Εξακολουθητικός μέλλοντας. Θυμόμαστε ότι οι μέλλοντες πόσοι είναι;
Τρεις. Πολύ ωραία.
Μπορούμε να μην τους γράφουμε κι ολόκληρους, για συντομία.
Ο επόμενος μέλλοντας είναι ο στιγμιαίος μέλλοντας.
Υπάρχει κι ο συντελεσμένος μέλλοντας, που καμιά φορά τον βάζουμε στο τέλος.
Θα τον γράψουμε για να τελειώσουμε με τους μέλλοντες.
Έχουμε τον παρακείμενο και, πολύ ωραία, τον υπερσυντέλικο.
Η οριστική, λοιπόν, έχει όλους τους χρόνους, όπως είπαμε.
Και κάπως έτσι έχουμε τελειώσει με την οριστική.
Και θα προχωρήσουμε στην υποτακτική, που είναι η δεύτερή μας έγκλιση.
Θα θυμηθούμε αυτό που είπαμε πριν, ότι η υποτακτική παρουσιάζει το ρήμα...
...σαν κάτι που θέλουμε, ή μπορεί να μη θέλουμε...
...σαν κάτι που περιμένουμε ή δεν περιμένουμε.
Θα σβήσουμε, λοιπόν, την οριστική, για να γράψουμε την υποτακτική μας.
Θα δούμε και τα παραδείγματά μας.
Αυτό που θέλουμε μπορούμε να το γράψουμε ως επιθυμία, είναι η επιθυμία...
...ενώ αυτό που περιμένουμε το λέμε και προσδοκία.
Πάμε να δούμε ένα παράδειγμα.
"Θέλω από σας να προσέχετε πάντα στο δρόμο".
Και ένα άλλο παράδειγμα, "Περιμένω να ανάψει το πράσινο φανάρι".
Λοιπόν... Τώρα, έχουμε "να προσέχετε", "να ανάψει".
Θέλω να παρατηρήσουμε, στην υποτακτική τι βάζουμε μπροστά απ' το ρήμα.
Πολύ ωραία. Στην υποτακτική, μπροστά απ' το ρήμα, βάζουμε τη λεξούλα "να".
Όμως κάποιες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθούν...
...κι άλλες μικρές άκλιτες λέξεις, όπως το "ας", το "για να", το "όταν"...
...το "πριν", "άμα", "αφού", είναι αρκετά.
Για παράδειγμα, "Ας περπατήσουμε στο πεζοδρόμιο".
Θυμάστε που είπαμε, η οριστική έχει άρνηση το "δεν"...
...ενώ η υποτακτική έχει άρνηση το "μη".
Το "ν" είναι πάλι σε παρένθεση, γιατί, είπαμε...
...κάποτε χρησιμοποιείται, κάποτε δε χρησιμοποιείται, ανάλογα την πρόταση.
Για παράδειγμα, "μη βιάζεσαι".
Τώρα, η υποτακτική έχει επίσης όλα τα πρόσωπα...
...αλλά δεν έχει όλους τους χρόνους. Η υποτακτική έχει μόνο τρεις χρόνους.
Η υποτακτική έχει τον ενεστώτα.
Ο ενεστώτας στα βιβλία σας γράφεται και ως εξακολουθητική υποτακτική.
Και στο βιβλίο γραμματικής που θα πάρετε του χρόνου...
...αναφέρεται ως εξακολουθητική υποτακτική.
Έχουμε τον αόριστο...
...που επίσης κι αυτός στο βιβλίο μας λέγεται συνοπτική υποτακτική...
...και τον παρακείμενο, που λέγεται και συντελεσμένη υποτακτική.
Οι ονομασίες δεν έχουν μεγάλη σημασία, διότι είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Είτε ως αόριστο είτε ως εξακολουθητική υποτακτική, λέμε το ίδιο πράγμα.
Και θα περάσουμε στην τρίτη και τελευταία μας έγκλιση, την προστακτική.
Θα πάμε να γράψουμε την προστακτική μας.
Λοιπόν, η προστακτική, όπως είπαμε πριν...
...δηλώνει προσταγή, μπορεί να δηλώνει προτροπή, παράκληση, ευχή...
...συμβουλή, οδηγία. Πάμε να δούμε και μερικά παραδείγματα.
Τα γραμματάκια μου τώρα αρχίζουν και δεν είναι πάρα πολύ καλά.
Θα με συγχωρέσετε.
Προσταγή, για παράδειγμα "Ανοίξτε τα παράθυρα".
Κάτι που πρέπει να κάνουμε συχνά στις τάξεις μας, για να αλλάζει ο αέρας.
Μπορεί να δηλώνει παράκληση.
Για παράδειγμα "Πρόσεχε, σε παρακαλώ".
Ή να δηλώνει ευχή.
"Πήγαινε, παιδί μου, στο καλό".
Τώρα, η προστακτική, ...
...έχει μόνο β' πρόσωπο ενικού και πληθυντικού αριθμού...
... και συναντάται μόνο σε δύο χρόνους.
Στον ενεστώτα και στον αόριστο.
Όσο πάνε και λιγοστεύουν οι χρόνοι μας.
Λοιπόν.
Τώρα, η προστακτική, όπως έχουμε πει...
Χρησιμοποιούμε τον ενεστώτα ή αόριστο της προστακτικής...
...για να πούμε στο συνομιλητή μας με ύφος αυστηρό...
...δηλαδή "Πρόσεχε στο δρόμο". "Περνάτε πάντα τις διαβάσεις".
Εκτός απ' την προστακτική, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και τις άλλες εγκλίσεις...
...δηλαδή να πούμε με διαφορετικό τρόπο την ίδια οδηγία.
Δηλαδή, έμμεσα σε κάποιον να του πούμε τι να κάνει...
...χρησιμοποιώντας τον ενεστώτα της οριστικής, "Προσέχουμε στο δρόμο".
"Περνάμε πάντα από τις διαβάσεις των πεζών".
Ή μπορούμε να το πούμε με ευγενικό τρόπο...
...χρησιμοποιώντας τον αόριστο ή τον ενεστώτα της υποτακτικής.
"Να προσέχεις στο δρόμο", "Να περνάτε πάντα από τις διαβάσεις των πεζών".
Πριν κλείσουμε, θα δούμε...
...πώς κλίνεται το ρήμα "διαβάζω", και μας το 'χει και το βιβλίο μας.
Τον αόριστο του "διαβάζω". Για να το σκεφτούμε λίγο.
Πολύ ωραία, διάβασα, διάβασες, διάβασε, διαβάσαμε, διαβάσατε, διάβασαν.
Στην υποτακτική "να διαβάσω", βλέπουμε ότι έχουμε το "να".
Να διαβάσεις, να διαβάσει, να διαβάσουμε, να διαβάσετε, να διαβάσουν.
Και τέλος η προστακτική, που έχει μόνο τους δύο και είναι και πιο εύκολη...
...διάβασε, διαβάστε.
Είπαμε ότι παρακείμενο έχουν μόνο η οριστική και η υποτακτική.
Στην οριστική, έχω διαβάσει, έχεις διαβάσει, έχει διαβάσει...
...έχουμε διαβάσει, έχετε διαβάσει, έχουν διαβάσει.
Ενώ στην υποτακτική βάζουμε το "να", να έχω διαβάσει, να έχεις διαβάσει...
...να έχει διαβάσει, να έχουμε διαβάσει, να έχετε διαβάσει, να έχουν διαβάσει.
Αυτό είναι από το βιβλίο μας, βλέπουμε που γράφει για τις εγκλίσεις των ρημάτων.
Και κάπως έτσι κλείνουμε και ελπίζω ότι τις έχουμε θυμηθεί...
...και μπορούμε να τις ξεχωρίζουμε και να δίνουμε οδηγίες με διάφορους τρόπους.
Σας ευχαριστώ πολύ που μας παρακολουθήσατε.
Καλή συνέχεια σε ό,τι κι αν κάνετε.
