Dlaczego tak mało pamiętasz ze szkoły? | Radosław Kotarski | TEDxKatowice (1) Why do you remember so little from school? | Radoslaw Kotarski | TEDxKatowice (1) Почему вы так мало помните из школы? | Радослав Котарски | TEDxKatowice (1) Чому ви так мало пам'ятаєте зі школи? | Радослав Котарський | TEDxKatowice (1)

Transcriber: Barbara Ławniczek Korekta: Barbara Guzik Prevoditelj: Mateja Matišić Recezent: Sanda Liker

(Brawa) (Pljesak)

Bardzo dziękuję za te zasłużone brawa. Puno vam hvala za taj zasluženi pljesak.

Mam nadzieję, że wspólnymi siłami |||спільними зусиллями| I hope that together Nadam se, da ćemo zajedničkim snagama

uda nam się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tak mało pamiętamy ze szkoły. |||відповісти|||||||| uspjeti odgovoriti na pitanje zašto se sjećamo toliko malo iz škole.

Bo faktycznie, gdy dokonamy krótkiego rachunku sumienia, |||||рахунку сумління| Because in fact, when we make a short examination of conscience, Jer zapravo, kada napravimo kratak ispit savjesti,

to okaże się, że chwilę po zakończeniu edukacji szkolnej |||||||освіти| it will turn out to be a moment after the end of school education pokazat će se da odmah nakon završetka školske edukacije

nie jesteśmy w stanie powiedzieć, we are unable to say nismo u stanju reći

jaki był przebieg grecko-perskich wojen, What was the course of the Greco-Persian wars, kakav je bio tok grčko-perzijskih ratova,

nie potrafimy obliczyć masy molowej, ||||молекулярної we cannot calculate the molar mass, ne možemo izračunati molarnu masu,

ani podać budowy komórkowej tego osławionego pantofelka. |||||famous|paramecium ||||||амеба nor give the cellular structure of this infamous slipper. niti dati staničnu građu te ozloglašene papučice.

I faktycznie, śmiało możemy powiedzieć, I zapravo možemo hrabro reći

że to nie jest nienormalna sprawa, that it's not abnormal da to nije nenormalna stvar,

bo jednak nie są to szczególnie użyteczne i przydatne informacje. |||||особливо|корисні||корисні| jer ipak to nisu osobito korisne i upotrebljive informacije.

Ale pojawia się główne pytanie: But the main question arises: Ali javlja se središnje pitanje:

O jakiej skali problemu mówimy? ||масштабі|| What scale of the problem are we talking about? Koje je skale problem o kojem govorimo?

Zbadał to profesor psychologii kognitywnej na Uniwersytecie w Memphis, This was investigated by a professor of cognitive psychology at the University of Memphis, To je proučio profesor kognitivne psihologije na Sveučilištu u Memphisu,

Art Graesser, który przyjrzał się temu, |||досліджував|| Art Graesser, who looked into it, Art Graesser, koji je promotrio

co zostaje uczniom w głowach po, uwaga, tygodniu What's left in students' heads after, attention, one week što ostaje u glavama učenika nakon, pazite, tjedan dana

od zapoznania się z jakąś lekcją. nakon što upoznaju lekciju.

Okazało się, że mniej niż 10% wszystkich informacji zostaje w głowach. Pokazalo se da manje od 10 % svih informacija ostaje u glavama.

Mówimy o czymś, co jest po tygodniu, We are talking about something that is after a week, Govorimo o nečemu što se zbiva nakon tjedan dana

i mówimy o sytuacji, w której jest to mniej niż 10%, i govorimo o situaciji u kojoj je to manje od 10 %,

więc nie możemy oczekiwać wielkich cudów so we can't expect great miracles stoga ne možemo očekivati čuda

po paru latach od wyjścia ze szkoły. nekoliko godina od izlaska iz škole.

Pomimo tego, że jest to smutna sytuacja, |||||сумна| Even though this is a sad situation, Osim toga da je riječ o žalosnoj situaciji,

to ona przede wszystkim nie jest normalna. she's not normal in the first place. ona prije svega nije normalna.

Dlatego, że uczyliśmy się tych informacji, czasem parę razy, Because we learned this information, sometimes several times, Zato, jer smo učili te informacije, nekad nekoliko puta,

bo mieliśmy w różnych klasach te same rzeczy omawiane. |мали||||||| because we had the same things discussed in different classes. jer smo u raznim razredima govorili o istim stvarima.

To po pierwsze. To je prvo.

Po drugie, wielu z nas na sprawdzianach ||||||контрольних роботах Kao drugo, mnogi smo na testovima

otrzymywało piątki, dobre oceny. dobivali petice, dobre ocjene.

Później wiedza, jak powietrze z balonika, uchodzi i tego po prostu nie mamy. Then the knowledge of how the air in the balloon escapes and we just don't have it. Kasnije znanje, kao zrak iz balona, odlazi i više ga jednostavno nemamo.

Moglibyśmy teraz płakać nad rozlanym mlekiem, ||||проливеним| We could now cry over spilled milk, Mogli bismo sada plakati nad razlivenim mlijekom,

ale jestem tu po to, żebyśmy szukali rozwiązań a nie problemów. But I'm here to look for solutions, not problems. no ja sam ovdje zato kako bismo tražili rješenja a ne probleme.

Zastanówmy się przede wszystkim, dlaczego? O co chodzi? подумаємо||||||| Let's consider, first of all, why? What is it all about? Pitajmo se prvo - zašto? O čemu se radi?

Najbardziej intuicyjną odpowiedzią byłoby to, |інтуїтивною||| The most intuitive answer would be this, Odgovor s najviše intuicije bio bi taj da

że po pierwsze, to wiedza bezużyteczna, po drugie, narzucona z zewnątrz, |||||безкорисна||||| That, first, it's useless knowledge, and second, it's imposed from the outside, kao prvo, to je beskorisno znanje, kao drugo, nametnuto je izvana,

i jakoś szczególnie pasjonująca, uczciwie mówiąc, nie jest, |||пристрасна|чесно кажучи|говорячи|| and somehow particularly exciting, to be honest, it's not, i nekako osobito oduševljavajuće, iskreno govoreći, nije,

dlatego, że to są przede wszystkim informacje ogólne, because it is primarily general information, zato jer su to prije svega opće informacije,

sprawy powiązane z wiedzą typowo ogólną, encyklopedyczną nawet, matters related to typically general knowledge, encyclopedic even, stvari vezane s tipično općim znanjem, čak enciklopedijskim,

i trzeba by się z tym zgodzić. and you would have to agree with that. i trebalo bi se s tim pomiriti.

To prawidłowy punkt myślenia. |правильний пункт|| This is the correct point of thinking. To je ispravno stajalište.

Zastanówmy się, skąd się wziął. ||||взявся Let's consider where it came from. Razmislimo odakle to potječe.

Dlatego, że na fakt, dlaczego tak mało pamiętamy ze szkoły, Because on the fact why we remember so little from school, Zato, što na činjenicu, zašto se tako malo sjećamo iz škole,

a z drugiej strony, dlaczego doprowadzamy do sytuacji, |||||призводимо до|| And on the other hand, why are we leading to the situation, a s druge strane, zašto smo doveli do takve situacije

w której szkoła wygląda tak, jak wygląda, u kojoj škola izgleda tako kako izgleda,

to na te wydarzenia paradoksalnie mogło mieć wpływ coś, |||події||||вплив| then paradoxically these events may have been influenced by something, to je na ta događanja paradoksalno moglo utjecati nešto

co wydarzyło się w październiku 1806 roku. što se dogodilo u listopadu 1806. godine.

Cóż się wtedy stało? Što se tada dogodilo?

Armia Napoleona zmasakrowała na polu bitwy ||знищила вщент||| Napoleonova armija potukla je na bojnom polju

wojska Królestwa Prus w bitwie pod Jeną. The armies of the Kingdom of Prussia at the Battle of Jena. vojsku Pruskog kraljevstva u bici kod Jene.

To łączy się z naszym systemem edukacji o tyle, This connects to our education system in so many ways, To se s našim odgojnim sustavom veže utoliko,

że Prusacy nie chcieli się poddać. That the Prussians did not want to surrender. ukoliko se Prusi nisu htjeli predati.

Ich państwo na momencik podupadło, ale oni powiedzieli: "Nigdy więcej! ||||зруйнувалося||||| Their state declined for a moment, but they said: "Never again! Njihova je država na tren propala, ali oni su rekli: "Nikad više!

Nie chcemy doprowadzić do sytuacji, w której ktoś spuści nam taki łomot". ||||||||спустить|||потужний удар We don't want to get into a situation where someone is going to let us off the hook like that." Ne želimo dovesti do situacije u kojoj će nas tko tako prebiti."

Dlatego to przyspieszyło wiele reform, które miały miejsce w tym czasie. ||прискорило|||||||| Therefore, this accelerated many of the reforms that took place at that time. Zato je to ubrzalo mnogo reforma koje su se tada odvijale.

Jedną z takich reform była reforma systemu edukacji. Jedna od takvih reforma bila je reforma odgojnog sustava.

Chodziło o to, żeby pruscy urzędnicy stworzyli obywatela idealnego. The idea was for Prussian officials to create the ideal citizen. Radilo se o tome kako bi pruski činovnici stvorili idealnog državljanina.

Takiego, który jest posłuszny, nie ma własnego zdania One that is obedient, has no opinion of its own Takvoga koji je poslušan, nema vlastito mišljenje

i w dużej mierze będzie robił dokładnie to, co trzeba. |||в великій мірі|||||| and will largely do exactly what it needs to do. i u velikoj će mjeri raditi ono što treba.

W tym celu zaprzęgnięto ogromne autorytety germańskiego świata |||привернули|||| For this purpose, the huge authorities of the Germanic world were harnessed S tim ciljem upregnuti su ogromni autoriteti germanskog svijeta

i na przykład Georg Hegel, słynny filozof, doszedł do wniosku, |||||славний||||висновку and, for example, Georg Hegel, the famous philosopher, concluded, i primjerice, Georg Hegel, slavni filozof, zaključio je

że stworzenie takiego obywatela będzie możliwe tylko wtedy, That the creation of such a citizen will only be possible, da će stvaranje takvog građanina biti moguće tek tada

kiedy go wszechstronnie wykształcimy, i przesunął cały nacisk ||всебічно|виховаємо||перемістив||акцент When we educate him comprehensively, and shifted the entire emphasis of the kada ga svestrano obrazujemo i premjestio je cijeli naglasak

z wiedzy bliżej niesprecyzowanej na encyklopedyczną, na informacje ogólne, |||неспецифікованої||||| From unspecified to encyclopedic knowledge, to general information, s bližega neodređenog znanja na enciklopedijsko, na opće informacije,

żeby po maturze móc sobie wybrać kierunek studiów, So that after high school graduation you can choose your own field of study, kako bismo nakon mature mogli izabrati smjer studija

i w ten sposób się specjalizować. te se na taj način specijalizirati.

Albo jeszcze lepiej - żadnego studiowania Or better yet - no studying Ili još bolje - bez studiranja,

tylko od razu do pracy na rzecz państwa pruskiego. Only immediately to work for the Prussian state. nego odmah na posao za prusku državu.

Oprócz tego, ktoś doszedł do wniosku, In addition, someone came to a conclusion, Osim toga, netko je zaključio

że jeśli mamy dużo informacji do przyswojenia, That if we have a lot of information to assimilate, da ako imamo za usvojiti puno informacija,

tak jak powiedzieliśmy, głównie encyklopedycznych, As we said, mainly encyclopedic, kao što smo rekli, uglavnom enciklopedijskih,

to zaprzęgniemy do tego metodę pamięciową, then we will harness the memory method, upregnut ćemo metodu pamćenja

która spowoduje, że uczeń, jak wróci ze szkoły, Which will result in a student, when they return from school, koja će uzrokovati to da kada se učenik vrati iz škole

będzie musiał siąść i rzetelnie się wszystkiego nauczyć. will have to sit down and reliably learn everything. mora sjesti i savjesno sve naučiti.

W pamiętnikach uczniów z tamtego czasu widać, The students' diaries from that time show, Iz dnevnika učenika tog vremena može se vidjeti

że to świetnie funkcjonowało. That it worked great. da je to izvrsno funkcioniralo.

Nie mieli czasu wolnego, nie bez przyczyny. They had no free time, and for good reason. Nisu imali slobodno vrijeme, ne bez razloga.

Bo ktoś zauważył, że jeśli uczeń ma za dużo wolnego czasu, Because someone noticed that if a student has too much free time, Jer netko je primijetio, da ako učenik ima previše slobodnog vremena,

to przychodzą mu do głowy głupoty, grzeszne myśli, then silly, sinful thoughts come to his mind, dolaze mu na pamet gluposti, grešne misli,

więc jeśli go zaprzęgniemy do tego, to w ogóle problemu nie będzie. So if we harness him to it, there is no problem at all. stoga, ako ga upregnemo u to, onda problema uopće neće biti.

Chodziło też o to, żeby inaczej zorganizować rok szkolny. Radilo se i o tome kako bi se drugačije organizirala školska godina.

Pod wpływem, przede wszystkim, Wilhelma von Humboldta Influenced, above all, by Wilhelm von Humboldt Pod utjecajem, prije svega, Wilhelma von Humboldta,

zorganizowano całość w lata akademickie i szkolne, organized the whole thing into academic and school years, cjelina je organizirana u akademske i školske godine

i od tej pory nie dało się przystąpić do szkoły wtedy, kiedy chcemy. and since then it has not been possible to join the school when we want. te se od tog trena nije moglo pristupiti školi tada kada želimo.

Trzeba było zapisać się do klasy, która, nieprzypadkowo, Trebalo se upisati u razred, koji je, neslučajno,

zgadnijcie ilu uczniów miała. Guess how many students she had. pogodite koliko učenika imao.

30, bo policzono, że jeśli sformujemy na parę lat taką grupę, 30, because it was calculated that if we form such a group for a few years, Trideset, jer je izračunato, da ako oblikujemo takvu grupu na nekoliko godina,

to zatrą się między nimi różnice społeczne, religijne i kulturowe. it will blur the social, religious and cultural differences between them. obrisat će se među njima društvene, religijske i kulturne razlike.

Wyjdzie nam jeden płaski obywatel, takie równanie do określonego poziomu. One flat citizen comes out, such an equation to a certain level. Dobit ćemo jednoga plosnatog građanina; to je izravnavanje do određene razine.

Powołano też funkcję gospodarza klasy, A class host function was also established, Također je stvorena funkcija predsjednika razreda

który miał sprawdzać, czy ktoś się za bardzo nie wybija, which was supposed to check whether someone was getting too much out of the way, koji je trebao kontrolirati da se netko previše ne izdvaja,

czy nie przychodzą mu do głowy indywidualne myśli i toki nauczania. Whether or not individual thoughts and learning tracks come to mind. da mu na pamet ne dolaze individualne misli i tokovi učenja.

Jakby coś, to będzie zaraportowane do odpowiedniej osoby, As if anything, it will be reported to the appropriate person, Ako bi došlo do nečeg sličnog, prijavljivalo se odgovornoj osobi

na której spoczywał pełny obowiązek wychowania tych uczniów. On which the full duty of educating these students rested. na kojoj je bila puna obveza odgoja tih učenika.

Tymi ludźmi byli nauczyciele. These people were teachers. Ti su ljudi bili učitelji.

Mało zaskakujące. Hardly surprising. Ne iznenađuje.

I mało zaskakująco, pruscy urzędnicy postanowili, And little surprisingly, Prussian officials decided, I ne iznenađuje, pruski su činovnici odlučili

że nauczyciel będzie mało zarabiał. That the teacher will earn little. da će učitelj malo zarađivati.

On nie ma pracować dla pieniędzy, tylko dla idei. He is not supposed to work for money, but for ideas. On ne bi trebao raditi za novce, nego samo za ideju.

Wybitny historyk dwudziestolecia międzywojennego, Stanisław Kot, A prominent historian of the interwar period, Stanislaw Kot, Izvanredan povjesničar razdoblja između dva rata, Stanisław Kot,

doszedł do wniosku, że pruski nauczyciel zarabiał mniej więcej tyle, He concluded that a Prussian teacher earned more or less, zaključio je da je pruski učitelj zarađivao, više manje,

co parobek w tamtych czasach. What a farmhand did in those days. koliko i ondašnji težak.

To dobrze obrazuje skalę. This illustrates the scale well. To dobro prikazuje skalu.

Również pod wpływem pruskiego systemu zorganizowano inaczej meble w klasach, Also under the influence of the Prussian system, furniture in classrooms was organized differently, Također, pod utjecajem pruskog sustava, drugačije je organiziran namještaj,

i wszystkie ławki od tego momentu były zwrócone w stronę nauczyciela, and all benches from that point on were facing the teacher, sve su klupe od tog momenta okrenute prema učitelju,

a kawałeczek dalej, w nieco innym miejscu, ale też pod wpływem pruskiego systemu, And a little further away, in a slightly different place, but also under the influence of the Prussian system, a malo dalje, na drugom mjestu, ali također pod utjecajem pruskog sustava,

wzięto z fabryk dzwonki mówiące o rozpoczęciu i zakończeniu pracy, bells were taken from factories telling them to start and stop work, uzeta su iz tvornica zvonca koja su oglašavala početak i kraj rada,

i także zaprzęgnięto je do szkoły. and also harnessed them to the school. i također su upregnuta u školu.

Kiedy tego słuchacie, podejrzewam, że wielu z was się uśmiechnęło, When you listen to this, I suspect that many of you smiled, Kada ovo slušate, pretpostavljam da se mnogo vas osmjehnulo,

ale to jest tak naprawdę tragiczne, But this is actually tragic, no to je zapravo tragično,

bo, gdybyśmy przymiotnik "pruski" zastąpili słowami: Because, if we replaced the adjective "Prussian" with the words: jer kada bismo pridjev "pruski" zamijenili riječima:

współczesny, polski, europejski, światowy, contemporary, Polish, European, global, suvremeni, poljski, europski, svjetski,

to okaże się, że źródeł obecnego systemu edukacji then you will find that the sources of the current education system pokazalo bi se da izvore sadašnjega odgojnog sustava

musimy upatrywać w czasach mniej więcej 200 lat temu w Prusach. We must place our roots in a time roughly 200 years ago in Prussia. moramo pronalaziti manje više u vremenu prije 200 godina u Pruskoj.

A przypominam, był to przepiękny moment dziejów, And I remind you, it was a beautiful moment of history, Podsjećam, bio je to predivan trenutak povijesti,

kiedy wiele osób było przekonanych, że pomidory to trujące narzędzie szatana kada su mnogi bili uvjereni da su rajčice otrovno oruđe sotone

i jeśli je zjemy, to albo się otrujemy, albo po prostu umrzemy. i ako ih pojedemo, ili ćemo se otrovati, ili ćemo jednostavno umrijeti.

To pokazuje mniej więcej czas w dziejach, w którym coś takiego wymyśliliśmy. To manje-više pokazuje vrijeme u povijesti u kojem smo tako nešto stvorili.

Ale ku naszej wielkiej rozpaczy, Ali na naš velik očaj,

tym systemem zafascynowali się ludzie na całym świecie. tim su se sustavom očarali ljudi na cijelom svijetu.

Trafił do Stanów Zjednoczonych, Japonii i całej Europy w bardzo krótkim czasie. Stigao je u dosta kratkom vremenu do Sjedinjenih Država, Japana, cijele Europe.

Dzisiaj możemy na ten system bardzo narzekać, Danas možemo prigovarati tom sustavu,

ale już wtedy na niego narzekano. već su mu tada prigovarali.

To nie jest dzisiaj moje zadanie. To danas nije moj zadatak.

Ja jestem zbyt malutkim człowiekiem, żeby w ogóle być w stanie Ja sam premalen čovjek da bih uopće bio u stanju

proponować jakiekolwiek alternatywne systemowe rozwiązania. predložiti bilokakva alternativna sustavna rješenja.

To, co mnie najbardziej boli, to sytuacja, że ten pruski system, Ono što me najviše boli je situacija u kojoj je taj pruski sustav,

który funkcjonuje pięknie do dzisiaj, koji lijepo funkcionira do danas,

umocnił schemat uczenia w szkole. reinforced the pattern of teaching at school. ojačao shemu nastave u školi.

Jak on wygląda? Kako ona izgleda?

Mamy lekcję, na której nauczyciel prezentuje jakąś treść. Imamo lekciju na kojoj učitelj predstavlja nekakav sadržaj.

Najczęściej jest to wiedza encyklopedyczna. Najčešće je to enciklopedijsko znanje.

Zaprezentował treść, a następnie, po jakimś czasie sprawdzi, Predstavio je sadržaj, a zatim će, nakon nekog vremena provjeriti

czy uczniowie nauczyli się tego rzetelnie. jesu li učenici savjesno to naučili.

Śmieszne jest to, że gdy słuchamy o takim schemacie, Smiješno je to da kad slušamo o takvoj shemi,

to on jest tak silnie w nas zakorzeniony, że nam się to nie wydaje czymś dziwnym. da je ona toliko ukorijenjena u nama da nam se ne čini nečim čudnim.

Zaufajcie mi na słowo, to jest kompletnie nienormalne. Vjerujte mi na riječ, to je sasvim nenormalno.

A teraz dowód na to dlaczego. A sada dokaz zašto je to tako.

Bo gdybyśmy dokładnie ten sam pruski czy współczesny system szkoły Because if we had exactly the same Prussian or modern school system Jer kad bismo upravo taj isti pruski ili suvremeni školski sustav

zaprzęgli, na przykład do nauki pływania, harnessed, for example, to teach swimming, upregnuli, primjerice, u učenje plivanja,

to lekcja wyglądałaby następująco. ta bi lekcija izgledala kako slijedi.

Zakładamy, że mamy do czynienia z uczniami rzetelnymi i dobrym nauczycielem, We assume that we are dealing with reliable students and a good teacher, Pretpostavimo da imamo posla sa savjesnim učenicima i dobrim učiteljem,

żeby nie było, że naginam fakty. da ne bi bilo da izvrćem činjenice.

Wyobraźcie sobie, że przychodzicie na moją lekcję. Zamislite da dolazite na moj sat.

Dzień dobry. Dzwonek zadzwonił. Good morning. The bell rang. Dobar dan. Zvono je zazvonilo.

Na sali mamy duży basen o głębokości pięciu metrów. In the hall we have a large pool five meters deep. U dvorani imamo veliki bazen dubine pet metara.

Ja się rozbieram, ale spokojnie, mam kąpielówki, Ja se skidam, ali samo mirno, imam kupaće gaćice,

to nie jest patologiczna szkoła. This is not a pathological school. nije to patološka škola.

Wskakuję do basenu jako nauczyciel i sobie pływam. Skačem u bazen kao učitelj i plivam.

I pokazuję wam. I pokazujem vama.

Drodzy uczniowie, w taki sposób należy się ruszać, Dear students, this is the way to move, Dragi učenici, ovako se treba kretati,

a tak wygląda inny styl pływania. a ovako izgleda drugi stil plivanja.

Jestem dobrym nauczycielem, więc pytam: Czy macie pytania? Dobar sam učitelj, pa pitam: Imate li kakva pitanja?

Jeszcze raz coś wytłumaczyć? Nie ma problemu, jestem tu dla was. Još jednom nešto objasniti? Nema problema, tu sam za vas.

Nie ma pytań? Świetnie. Nema pitanja? Super.

Dzwonek - do domu. Zvono - kući.

Za tydzień się spotykamy i jest sprawdzian. Za tjedan dana se srećemo i imate test.

Każdego z was wrzucę do basenu, Svakog od vas bacit ću u bazen

żeby sprawdzić, czy się tego nauczyliście. kako bih provjerio jeste li to naučili.

Tak wygląda schemat: prezentacja wiedzy, a potem sprawdzenie, czy wyszło. Tako izgleda shema: predstavljanje znanja a zatim provjera je li uspjelo.

Tylko problem polega na tym, że pośrodku tego schematu Samo što je problem u tome što usred te sheme

mało kto myśli, w jaki sposób uczeń ma się tego nauczyć. few think about how the student is supposed to learn it. malo tko misli na kakav bi način učenik trebao to naučiti.

Inny problem jest taki, że często sam uczeń nie ma świadomości, Another problem is that often the student himself has no awareness, Drugi je problem to što sam učenik nije svjestan toga

że to on się uczy, a nie sam nauczyciel za niego się uczy. That it is he who learns, and not the teacher himself who learns for him. da se on uči, a ne da učitelj uči umjesto njega.

W ten sposób, po bardzo długich badaniach, doszedłem do wniosku, Thus, after very long research, I came to a conclusion, Na taj sam način, nakon dugih istraživanja, došao do zaključka

który psychologia kognitywna już dawno sformułowała, Which cognitive psychology has long formulated, kojeg je kognitivna psihologija još davno formulirala,

że bardzo rzadko zdarza się sytuacja, w której ktoś kiedykolwiek nauczył nas, That there is very rarely a situation where someone has ever taught us, da se jako rijetko dešava situacija u kojoj nas je tko ikad naučio

w jaki sposób się uczyć. how to learn. na koji se način treba učiti.

Coś, co może brzmieć jak generalizacja, narzekanie smutnego człowieka, Something that may sound like a generalization, a sad man's complaint, Nešto što može zvučati kao generalizacija, jadanje tužnog čovjeka,

jest w rzeczywistości mocno osadzone w badaniach naukowych. is in fact firmly rooted in scientific research. zapravo je snažno utemeljeno u znanstvenim istraživanjima.

Dwóch psychologów kognitywnych, Kornell i Bjork sprawdzili, Dva su kognitivna psihologa, Kornell i Bjork, ispitala

czy to, w jaki sposób uczniowie się uczą, zależy od nauczycieli. Whether the way students learn is up to teachers. ovisi li o učitelju način na koji se učenici uče.

W 80% przypadków odpowiedź brzmiała: Nie. In 80% of cases, the answer was: No. U 80 % slučajeva odgovor je bio: Ne.

Nie obarczam za to winą nauczycieli. Ne svaljujem krivnju za to na učitelje.

Piszę o tym dużo w książce, mówię, że nie chcę, żeby to oni byli winnymi, I write about this a lot in the book, I say that I don't want them to be the culprits, Pišem o tome mnogo u knjizi kada kažem da ne želim da su krivi oni,

w których się rzuca biblijne kamienie sprawiedliwości. In which one throws biblical stones of justice. na koje bi se bacalo biblijsko kamenje pravednosti.

Absolutnie nie. Apsolutno ne.

Natomiast fakt jest taki, że uczniowie nadal nie wiedzą, jak się uczyć. On the other hand, the fact is that students still don't know how to learn. Međutim, činjenica je takva da učenici i dalje ne znaju kako učiti.

Inne badania naukowe precyzyjnie potwierdziły tę samą tezę. Druga su znanstvena istraživanja preciznije potvrdila tu tezu.

Kiedy ktoś nas czegoś nie nauczy, będziemy doprowadzali do sytuacji, When someone doesn't teach us something, we will bring about situations, Kad nas tko čemu ne nauči, dolazit ćemo u situaciju

w której sami intuicyjnymi metodami u kojoj ćemo sami intuitivnim metodama

będziemy próbowali zdobywać wiedzę. We will try to gain knowledge. pokušati steći znanje.

Uczniowie na całym świecie od wielu pokoleń tak robią. Učenici na cijelom svijetu čine to generacijama.

Prof. Daniel Willingham doszedł do wniosku po bardzo długich badaniach, Prof. Daniel Willingham zaključio je nakon dugih istraživanja

że klasycznym schematem, w jakim ludzie uczą się, da je klasična shema po kojoj ljudi uče,

jeśli nikt ich nie nauczy się uczyć, to będzie nic innego, If no one teaches them to learn, it will be nothing else, ako ih nitko nije naučio kako učiti,

jak wielokrotne katowanie się czytaniem tych samych tekstów. Like repeatedly catapulting yourself into reading the same texts. mučenje mnogostrukim čitanjem istih tekstova.

Czytamy raz, drugi raz przed sprawdzianem, i mamy nadzieję, że to zadziała. Čitamo jednom, drugi puta prije testa i nadamo se da će funkcionirati.

To dalej wydaje nam się nieszczególnie dziwne, To nam se ne čini naročito čudno,

bo większość z nas dokładnie w taki sposób się uczyła, jer većina nas učila se upravo na taj način,

ale z punktu widzenia psychologii kognitywnej ali sa stajališta kognitivne psihologije

to jest przeubogi sposób uczenia się. to je prebijedan način učenja.

Na przykład eksperymenty, które przeprowadzał Ernst Rothkopf, Na primjer, eksperimenti Ernsta Rothkopfa

pokazują, że nie ma żadnego znaczenia dla wyniku na egzaminie, pokazuju da za rezultate na ispitu nema nikakvo značenje

czy przeczytamy tekst dwa razy, czy cztery razy. hoćemo li pročitati tekst dva ili četiri puta.

Pomyślcie o skali zmarnowanego czasu, męczarni, katorgach, Razmislite o skali potraćenog vremena, mučenju, robiji,

przez które musimy przejść, żeby ten tekst tyle razy przeczytać. kroz koje smo morali proći da bismo taj tekst toliko puta pročitali.

To jest coś, co jest dramatycznie złe. To je nešto što je dramatično loše.

Zresztą wielokrotne eksponowanie się na jakąś treść Uostalom, višekratno izlaganje nekom sadržaju je

jest metodą tak słabą, że możemy się o tym przekonać tu i teraz. is such a weak method that we can find out here and now. toliko slaba metoda, da se u to možemo uvjeriti ovdje i sada.

Wystarczy, że ktoś z was spróbuje sobie przypomnieć, co znajduje się All it takes is for one of you to try to remember what is in the Dovoljno je da se netko od vas pokuša prisjetiti što se nalazi

na odwrocie banknotu stuzłotowego, najpopularniejszego banknotu w Polsce. na poleđini novčanice od 100 zlota, najpopularnije novčanice u Poljskoj.

Mamy tam orzełka, a pod spodem mamy bardzo ważny symbol. Imamo orla, a ispod imamo jako važan simbol.

Prosty, jednoznaczny, nikt nie ma żadnego problemu z odczytaniem. Jednostavan, jednoznačan, nikome nije problem dešifrirati ga.

Co tam jest? Što se tamo nalazi?

No właśnie. Upravo tako.

Wielokrotnie mieliście do czynienia z tym banknotem. You have dealt with this bill many times. Više ste puta imali posla s tom novčanicom.

Byliście eksponowani na tę informację wiele razy. Toj ste informaciji bili izloženi mnogo puta.

A to nic innego jak dwa nagie miecze, płaszcz i hełm krzyżacki. And it is nothing more than two naked swords, a cloak and a Teutonic helmet. To nije ništa drugo nego dva gola mača, križarski plašt i šljem.

Jednoznaczne symbole wiktorii grunwaldzkiej. Nedvosmisleni simboli grundvaldske pobjede.

To banalne. To je banalno.

Widzieliśmy to tysiąc razy, a i tak nie wchodzi nam to do głowy. Vidjeli smo to tisuću puta, a ionako nam ne ulazi u glavu.

Tak właśnie działają wielokrotne powtórki. Upravo tako funkcioniraju višekratna ponavljanja.

Całe szczęście nie jest to sytuacja, Na sreću to nije situacija

w której zostajemy z tym i z niczym innym. u kojoj nam ostaje samo to i ništa drugo.

Bo właśnie psychologowie kognitywni od wielu lat, od niepamiętnych czasów, Because it is the cognitive psychologists for many years, since time immemorial, Upravo kognitivni psiholozi mnogo godina, odavna,

tworzą schematy, sposoby i metody nowoczesnego uczenia się create schemes, ways and methods for modern learning stvaraju sheme, načine i metode suvremenog učenja

jakichkolwiek informacji, z których po prostu wystarczy skorzystać. bilokakvih informacija koje je dovoljno jednostavno iskoristiti.

To jest rzecz, która dzisiaj wydaje mi się prosta, To je nešto što mi danas izgleda jednostavno,

ale jeszcze trzy lata temu nie miałem o tym bladego pojęcia. ali još prije tri godine nisam o tome imao pojma.

Dopiero kiedy to poznałem, rzuciłem się w wir badań, Tek kada sam to uvidio, bacio sam se u vrtlog istraživanja.

i wierzcie mi na słowo, przeczytałem setki artykułów naukowych, książek, I vjerujte mi, pročitao sam stotine znanstvenih članaka, knjiga,

konsultowałem to z ekspertami i byłem tym zafascynowany konzultirao sam se o tome sa stručnjacima i bio sam time fasciniran

z teoretycznego punktu widzenia. s teoretskog stajališta.

Postanowiłem napisać o tym książkę. Odlučio sam o tome napisati knjigu.

Ale doszedłem do wniosku, że jeśli moje badania Ali zaključio sam da, ako moja istraživanja

pozostaną wyłącznie w sferze czysto teoretycznej, ostanu isključivo u čisto teoretskoj sferi,

to będzie kolejna opisowa książka mówiąca o tym, że ktoś coś zbadał, to će biti još jedna opisna knjiga koja govori o tome da je tko što istražio,

że można coś zrobić inaczej. da se nešto može učiniti drugačije.

Pomyślałem, że jeśli te metody funkcjonują tak, jak przekonują naukowcy, Pomislio sam da, ako te metode djeluju onako kako uvjeravaju znanstvenici,

to jeśli wezmę dowolną czynność i dam sobie krótki czas, ako uzmem bilo koju djelatnost i dam si kratko vrijeme,

na przykład pół roku, na jej przyswojenie w stopniu dobrym i to zadziała, na primjer pola godine, da je usvojim u dobroj mjeri i to upali,

to przekonam się sam i będę miał dużo entuzjazmu do tego, sam ću se uvjeriti i imat ću mnogo entuzijazma

żeby o tym opowiadać. kako bih o tome govorio.

Dlatego poprosiłem żonę, żeby spośród 24 różnych egzotycznych języków That's why I asked my wife that among 24 different exotic languages Zato sam zamolio ženu da između 24 različita egzotična jezika

wybrała jeden, którego będę musiał nauczyć się w tylko i aż pół roku. She chose one that I would have to learn in only and as much as six months. izabere jedan kojeg ću morati naučiti u samo pola godine.

Ku mojej wielkiej rozpaczy padło na język szwedzki. To my great despair, it fell on the Swedish language. Na moj velik očaj izbor je pao na švedski.

Nie zapałałem sympatią do tego, Nisam gajio simpatiju prema tome,

bo zawsze wydawało mi się, że ten język brzmi jer uvijek mi se činilo da taj jezik zvuči

mniej więcej jak spadające ze schodów kaloryfery, More or less like radiators falling down the stairs, manje-više kao radijatori koji padaju po stepenicama

i zdałem sobie sprawę, że różnie bywa z odbiorem tego języka. i smatrao sam da će biti drugačije s odabirom tog jezika.

Ale słowo się rzekło, losowanie miało być uczciwe. But the word was out, the draw was supposed to be fair. Ali riječ je izrečena, izvlačenje je trebalo biti pošteno.

Całość została nagrana na wideo i jest dostępna w internecie, Cjelina je snimljena na video i dostupna je na internetu

żeby Komisja Gier i Zakładów nie przyczepiła się do tego. kako se Povjerenstvo za nagradne igre ne bi ulovilo za to.

Tak się zaczął ten proces. Tako je započeo taj proces.

Po mniej więcej pół roku postanowiłem zdać egzamin Za manje-više pola godine odlučio sam položiti ispit

na poziomie średniozaawansowanym, na srednje naprednoj razini,

organizowany przez Folkuniversitetet przy aprobacie Svenska institutet. organized by Folkuniversitetet with the approval of Svenska institutet. koji organizira Folkuniversitetet uz odobrenje Svenska institutet.

Jak poszło? How did it go? Kako je prošlo?

[Szwedzki] [Swedish]. (Švedski)

Mogę powiedzieć, że całkiem dobrze. I can say that quite well. Mogu reći da sasvim dobro.

To zostało zrobione przy użyciu tych konkretnych metod. To je učinjeno uporabom tih konkretnih metoda.

Czy uważam, że to było trudne? Smatram li da je bilo teško?

[Szwedzki] [Swedish]. (Švedski)

Ważne jest, że jeśli stosujemy dobre, skuteczne i sprawdzone metody, Važno je to da ako primjenjujemo dobre, korisne i provjerene metode,

to wcale nie jest to trudno. onda to uopće nije teško.

Co ważne, większość osób stosujących dokładnie to, co ja, Važno je to da bi većina osoba, primjenjujući ono što sam i ja,

osiągnęłaby dalece lepsze rezultaty niż to, co mnie się udało zrobić. postigla daleko bolje rezultate nego što sam ja uspio postići.