Waarom deze boeren zo boos blijven
Het is inmiddels een vertrouwd beeld.
Zachtjesaan wordt onze sector gewoon uitgeroeid.
Boze boeren die op verschillende plaatsen in het land protesteren.
Daar staan jullie weer. - Ja.
Alle demonstraties nog meegemaakt.
Wat mooi dat jullie allemaal hier zijn.
De boerenprotesten begonnen in het najaar van 2019...
...leken door de coronacrisis even naar de achtergrond te verdwijnen...
...maar zijn nu weer helemaal terug.
Want ook die andere crisis, de stikstofcrisis, is nog niet bezworen.
En er ligt nog meer op het bordje bij de boeren waar ze boos over zijn.
Dit zijn de boerenprotesten.
Dit was deze week.
Boerenprotesten vandaag, dat mocht deze keer niet met de trekker...
...maar sommigen hebben daar toch iets op gevonden.
En dit is waarschijnlijk niet het laatste deze zomer.
Beide partijen, met aan de ene kant de boze boeren en aan de andere kant de overheid...
...zijn ook na deze week niet bepaald nader tot elkaar gekomen.
Twee boerenorganisaties stappen uit het overleg met het ministerie van Landbouw.
Maar om te snappen waar het ook alweer over gaat, moeten we eerst even terug naar vorig jaar.
Naar het begin van de stikstofcrisis.
Dit is een crisis van een ongekende omvang.
Ik heb hem in mijn negen jaar in deze baan, in deze heftigheid, niet eerder meegemaakt.
Oké, even snel: hoe zat het ook alweer?
Bepaalde stikstofverbindingen zijn schadelijk voor mens en milieu.
Zoals stikstofoxiden die vrijkomen bij het verbranden van fossiele brandstoffen.
Of ammoniak, als resultaat van het verbranden van eitwitten door dieren die dat vervolgens eh... uitstoten.
In Europa zijn wij het slechtste jongetje van de klas.
Kijk, als je het vergelijkt met de rest, zijn wij dit.
Al die stikstofemissies zijn rampzalig voor de natuur en de biodiversiteit.
Dit zijn de kwetsbare natuurgebieden in Nederland...
...en zo'n driekwart daarvan wordt door stikstofemissies bedreigd.
De rechter oordeelde vorig jaar dat het Nederlandse stikstofbeleid rammelde...
De Raad van State vindt dat de overheid kwetsbare natuurgebieden...
...niet voldoende beschermt tegen stikstof.
Omdat Nederland al aan zijn stikstofplafond zat, mochten duizenden geplande bouwprojecten niet doorgaan.
Nederland stond stil, met alle economische gevolgen van dien.
Et voila, de stikstofcrisis à la minute.
Dan de boeren.
De overheid ziet voor hen een grote rol weggelegd in het oplossen van de stikstofcrisis...
...om de bouw, die dus voor een groot deel stil ligt, weer te kunnen hervatten.
Dit zei Johan Remkes, voorzitter van het speciaal in het leven geroepen adviescollege Stikstofproblematiek.
Evident is dat de agrarische sector...
...een hele belangrijke bijdrage levert in de vorm van ammoniak...
...aan verzuring en vermesting.
Remkes adviseert dat in elke vervuilende sector...
...van bouw tot verkeer en van landbouw tot industrie, die uitstoot omlaag moet.
Daarom rijden we inmiddels nog maar 100 kilometer per uur op de snelwegen...
...is Lelystad Airport nog altijd niet geopend en moet er duurzamer worden gebouwd.
Maar als we kijken waar die neerdalende stikstof vandaan komt...
...dan is dat volgens de berekeningen van het RIVM vooral de landbouw.
De stikstofemissie komt met name van de melkveehouderij...
...omdat koeien verreweg de meeste ammoniak produceren.
Het advies: de veestapel moet flink inkrimpen.
Als D66-Kamerlid Tjeerd de Groot vorig jaar september met het voorstel komt om de veestapel te halveren....
Het land staat op slot, we kunnen niet bouwen en de natuur is veel te slecht beschermd.
En die natuur trekt ook niet naar Den Haag, dus er moeten ook partijen zijn die het opnemen voor de natuur.
Dan beginnen de protesten.
1 oktober om precies te zijn.
Het voorstel van De Groot is voor de boeren de druppel die de emmer doet overlopen.
Want ze zijn boos om nog heel veel meer.
Het is niet meer alleen de stikstofmaatregel. Het is alles eromheen.
Bijvoorbeeld over de bezettingen van boerderijen door dierenactivisten...
...of over de beeldvorming over boeren in de media.
...regels rondom gewasbescherming...
...het loslaten van melkquota waardoor de melkprijzen zijn gekelderd...
...en ook over de prijzen van andere producten.
Of over het fosfaatproductieplafond...
...om maar een paar zaken te noemen.
Het gaat vaak om dingen die de boer niets opleveren, maar wel geld kosten.
Ik sta op het punt van janken, maar dat doen we maar niet.
Kortom, al voor de stikstofcrisis zat het de boeren tot hier.
Wij krijgen geen waardering van 17 miljoen Nederlanders en niet van politiek Den Haag.
Daarom gaan wij nu naar Den Haag toe.
Zij zeggen: als er één beroepsgroep is die al jaren aan allerlei strenge voorwaarden moet voldoen...
...dan is het wel de agrarische sector.
Het staat eigenlijk symbool voor een veel langer proces waarin...
...er steeds vaker regeltjes komen om brandjes te blussen die wij dan in de praktijk een plek moeten geven.
Dan is het ammoniak, dan is het stikstof, dan is het fijnstof, dan is het welzijn...
...elke keer komt er iets anders. Hoe gaan we dit samen oplossen?
Ook wat betreft het terugdringen van de stikstofemissie hebben ze in de afgelopen jaren al veel stappen gezet.
Vergeleken met andere sectoren is die van de landbouw dus relatief hoog.
Maar al wel een heel stuk lager dan pak 'm beet 30 jaar geleden.
Voor de boeren is de maat vol.
Schapenhouder Bart Kemp wist met één appje...
...dat massaal werd gedeeld door collega-boeren, een grote protestbeweging van de grond te krijgen.
En zo geschiedde.
In grote getale trokken de boeren op de trekker naar Den Haag.
En niet alleen de melkveehouders.
Boeren sloten zich massaal aan, uit alle hoeken van de pak 'm beet...
...30.000 rund, varkens- en pluimveebedrijven en de 18.000 tuinders en akkerbouwers in Nederland.
Het protest van 1 oktober moest ook vooral een groot charme-offensief zijn...
...voor een positiever beeld van het boerenbedrijf in het algemeen.
Wij willen dat er weer verbinding komt tussen burger en boer.
Met succes.
De boeren kregen veel steun, konden rekenen op applaus...
...en veel mensen vonden het prima om voor de protesterende boeren in de file te moeten staan.
Helemaal niet erg. Al die boeren, da's toch fantastisch! Ga zo door jongens!
Dit was het begin.
Maar de protesten gingen door.
Onder meer bij provinciehuizen, waarna een aantal provinciebesturen hun stikstofbesluiten weer introkken.
Groningen niet, en toen gebeurde dit...
Een paar mannen probeerden binnen te komen, maar dat lukte niet.
Een paar uur later ramde het voertuig de deuren alsnog open.
Geweld, dreiging met geweld, zo hoort het niet te gaan in een democratie.
Zo hoort het niet te gaan in een rechtstaat.
En ze gingen weer opnieuw naar Den Haag...
...waar het leger werd ingezet om te zorgen dat nieuw geweld uit zou blijven en om het Binnenhof te bewaken.
Een week later bij het provinciehuis van Brabant.
In december: weer blokkades door het hele land.
En boze boeren eisen zendtijd bij de NOS in Hilversum.
...omdat de NOS nep is, hehehe.
En in februari trekt er weer een colonne van trekkers naar Den Haag.
Wij zijn trots op de boer!
De boerenprotesten kunnen door de manier waarop niet altijd meer op sympathie rekenen.
In de maanden na oktober klinkt er ook steeds vaker kritiek...
Moet u een vlucht halen?
Ja, maar die ga ik missen denk ik.
Op deze manier verlies je alle respect van iedereen, hè.
...omdat een deel van de protesterende boeren te hard actie zou voeren...
...en mensen zich bedreigd en geïntimideerd voelen.
Vooral de club Farmer's Defense Force gaat nog wel eens over de schreef.
Het bedreigen van mensen, huizen, dat soort zaken, dat kan gewoon niet.
In de maanden daarna wordt het stiller rondom de boeren.
Zoals het eigenlijk overal in Nederland stiller wordt...
Maar dan: juli 2020...
...als minister van Landbouw Carola Schouten een nieuwe stikstofmaatregel invoert, laaien de protesten weer op.
Vanaf 1 september moeten melkveehouders vier maanden lang...
...hun koeien voeden met minder eiwitrijk krachtvoer.
Ik ben gehouden aan de wet die zegt: "doe ook iets aan dat voer." Dan is dit de uitkomst.
Maar volgens de boeren kan deze maatregel gezondheidsrisico's opleveren bij de dieren.
Ze willen zelf de regie houden over wat ze hun dieren te eten geven.
Dat doet-ie door wat te sturen met energie en soms met eiwit...
...dat sturen wordt nu ontnomen door een algemene maatregel.
En dus gingen ze weer naar Den Haag.
Voor het grootste deel verliepen de protesten begin deze maand rustig...
...maar online in besloten Facebook-groepen van Farmers Defense Force...
...zijn er ook haatberichten en doodsbedreigingen aan het adres van minister Schouten...
...minister Ollongren en Kamerlid De Groot, die stuk voor stuk aangifte doen.
Kijk, je diskwalificeert jezelf als een serieuze gesprekspartner.
Deze meest extreme boeren horen niet aan de onderhandelingstafel.
En afgelopen week was er dus weer protest.
Nu met Bilthoven als epicentrum...
...de thuishaven van het RIVM, dat de berekeningen doet over de stikstofemissies.
De boeren vinden de rekenmethode van het RIVM onbetrouwbaar, niet eerlijk en te politiek.
Even alles samengevat: echt nader tot elkaar komen ze dus niet.
Het grote verschil met 1 oktober vorig jaar...
...is dat de boeren onderling niet meer zo eensgezind zijn als toen.
Overwegend wel solidair met het doel, maar niet altijd met de middelen.
Het blokkeren van distributiecentra, het blokkeren van wegen. Dat brengt de oplossing geen stap dichterbij.
Zeer schadelijk voor ons imago.
Allerlei complottheorieën, de ene nog dwazer dan de ander, doen de ronde.
De NOS deed samen met boerenvakblad De Nieuwe Oogst een enquête onder de boeren.
Van de respondenten zegt zes op de tien achter de boeren te staan.
...een kwart zegt sommige of alle acties niet te steunen.
Dit gaat van kwaad tot erger, daar komt ellende van.
En daarom hebben de boerenprotesten nu twee gezichten.
Waar we nog het het laatste van hebben gezien.
Je weet nu in elk geval waarom er het nodige van de boeren wordt gevraagd.
En waar de onvrede van de boeren vandaan komt.
Het blijft ingewikkeld, maar we doen ons best om het uit te leggen.
Dus: abonneren.
