Γλώσσα | Στη Χωχαρούπα | Β΄ Δημοτικού Επ. 52
Καλημέρα, παιδιά!
Εγώ είμαι η κυρία Σοφία και μαζί επιτέλους θα φτάσουμε στη Χωχαρούπα!
Πάμε λοιπόν να δούμε σήμερα τι θα δούμε στο μάθημά μας.
Για αρχή θέλω να φέρετε γρήγορα κοντά σας,
το βιβλίο της ανάγνωσης και το βιβλίο των ασκήσεων της Γλώσσας.
Κι αν είμαστε έτοιμοι πάμε να ανοίξουμε, παρακαλώ,
το βιβλίο ανάγνωσης στη σελίδα 76.
(Η δασκάλα διαβάζει την ιστορία)
Ήταν η Χωχαρούπα!
- Επιτέλους, φτάσαμε!
- Πωπω! Δες πόσα παιδιά!
Παιδιά μαύρα και λευκά,
παιδιά με μαλλιά ξανθά και καστανά,
παιδιά με μάτια σχιστά ή αμυγδαλωτά.
- Πάμε να παίξουμε μαζί τους!
- Γεια σας, φίλοι μας!
Είμαστε η Χαρά, ο Λουκάς, ο Αρμπέν και η Γαλήνη.
Ήρθαμε από πολύ μακριά, από την Ελλάδα, για να σας συναντήσουμε.
- Καλώς τους φίλους από την Ελλάδα,
που 'χει την Κρήτη και τη Λευκάδα,
κι ο κόσμος τρώει τη φασολάδα και πάει βαρκάδα στη φεγγαράδα.
- Αλήθεια τι σημαίνει Χωχαρούπα;
- Χωχαρούπα είναι η Χώρα των Χαρούμενων Παιδιών,
της αγάπης, της ειρήνης, των γλυκών ζαχαρωτών.
- Από πού έχουν έρθει όλα αυτά τα παιδιά;
- Απ' την Ευρώπη και την Ασία,
την Αυστραλία, την Αφρική, τη μακρινή Αμερική.
- Και τι κάνετε εδώ όλη μέρα;
- Παίζουμε και τραγουδάμε όλη μέρα και γελάμε,
όλα τα παιδιά βοηθάμε κι όλοι ΙΣΟΙ προχωράμε.
- Μπορούμε να μείνουμε λίγες μέρες μαζί σας;
- Όσο θέλετε μπορείτε δίπλα μας να μοιραστείτε...
τη χαρά και τη γαλήνη, αν δεχτείτε την ΕΙΡΗΝΗ!
Βλέπουμε λοιπόν, παιδιά, ότι επιτέλους,
οι ήρωές μας έφτασαν σε αυτή τη μαγική χώρα που...
Πώς την είπαμε;
Για να δούμε από πού πήρε το όνομά της;
Η Χωχαρούπα λοιπόν, μας εξήγησαν τα παιδιά,
ότι είναι η Χώρα των Χαρούμενων Παιδιών.
Της αγάπης, της ειρήνης, των γλυκών ζαχαρωτών!
Για να δούμε πώς φτιάχτηκε το όνομα αυτής της χώρας.
Πήραμε την πρώτη φωνούλα από τη λέξη Χώρα.
Πήραμε τη φωνή χαρού- από το χαρούμενων.
Και το -πα από το παιδιών.
Και έτσι φτιάχτηκε το όνομα της Χωχαρούπας.
Και από πού βρέθηκαν όλα αυτά τα παιδιά στη Χωχαρούπα;
Μα φυσικά από όλες τις ηπείρους του κόσμου.
Μας είπαν ότι βρίσκονται από την Αμερική,
την Ευρώπη, την Ασία,
την Αυστραλία και την Αφρική.
Και φυσικά, παιδιά, για να μπορέσουν όλα αυτά τα παιδιά...
να ζουν αδελφωμένα σε αυτή τη χώρα.
Θυμάται κάποιος τι πρέπει να βάλουν στην καρδιά τους;
Τι είναι αυτό που τους ενώνει όλους μαζί;
Είναι, παιδιά, η ειρήνη.
Πρέπει να έχουν ειρήνη για να μπορούν να ζουν όλοι μαζί,
ίσοι σε αυτή τη χώρα και να είναι ευτυχισμένοι.
Και βέβαια, εμένα ξέρετε τι άλλο μου έκανε πολλή - πολλή εντύπωση σε αυτό το κείμενο;
Εκτός βέβαια απ' τα σπιτάκια με τα ζαχαρωτά...
και τους μεγάλους κήπους με τα δέντρα που μας έλεγε στην αρχή το βιβλίο.
Ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν κι απαντούσαν τα παιδιά.
Έλεγαν για παράδειγμα:
(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια)
Κάτι ακούω να επαναλαμβάνεται συχνά. Το ακούτε κι εσείς;
Να το δούμε λίγο...
Ελλάδα, Λευκάδα, φασολάδα, φεγγαράδα.
Ακούω συνέχεια την ίδια φωνή.
Και οι τέσσερις αυτές λέξεις...
τελειώνουν με τη φωνή -άδα.
Παράξενο, ε;
Για να δούμε όμως.
Κι άλλη φορά που μίλησαν τα παιδιά, μιλούσαν με παρόμοιο τρόπο.
Για να δούμε. Λένε:
(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια)
Εδώ δεν είναι όλες οι λέξεις με παρόμοιο ήχο στο τέλος.
Κάνουν ζευγάρια μεταξύ τους.
Δηλαδή, η λέξη "μπορείτε" με τη λέξη "μοιραστείτε",
τελειώνουν και οι δύο στη φωνούλα -είτε.
Ενώ η λέξη "γαλήνη" και η λέξη "ειρήνη" τελειώνουν και οι δύο στη φωνούλα -ήνη.
Τα παιδιά στη Χωχαρούπα μιλούν με στιχάκια.
Και τώρα θα μου πείτε, "Κυρία, και τι είναι τα στιχάκια;".
Για να το καταλάβουμε καλύτερα,
θα δούμε κάτι που διάβαζαν τα παιδιά.
Στη Χωχαρούπα τους άρεσε πολύ το διάβασμα και...
κάτω από τα ωραία δέντρα,
έπαιρναν τα βιβλία τους...
και διάβαζαν.
Ένα από αυτά τα κειμενάκια...
μπορούμε να το δούμε στο βιβλίο μας.
Έχει τίτλο: Αν όλα τα παιδιά της Γης.
Θα σας το διαβάσω.
(Η δασκάλα διαβάζει το ποίημα)
Κάτω - κάτω διαβάζω ένα όνομα.
Λέει, Γιάννης Ρίτσος.
Ο Γιάννης Ρίτσος, παιδιά,
έγραψε αυτό το ποίημα.
Δεν είναι το μόνο ποίημα που διάβαζαν τα παιδιά στη Χωχαρούπα.
Πάμε να δούμε ένα ακόμα ποίημα...
και μετά θα μιλήσουμε λίγο για το τι είναι τελικά ποίημα.
Μπορούμε να καταλάβουμε;
Για να δούμε.
(Η δασκάλα διαβάζει το ποίημα)
Εδώ σε αυτό το ποίημα,
που το έχει γράψει ο Διονύσιος Σολωμός...
Οπ! Κάποιος πρόσεξε...
ότι το Διονύσιος Σολωμός είναι ένα πολύ γνωστό μας όνομα.
Είναι το όνομα του εθνικού μας ποιητή,
ο οποίος έγραψε τον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν",
που τον τραγουδάμε στις εθνικές μας γιορτές,
που σίγουρα όλοι σας το ΄χετε τραγουδήσει στο σχολείο,
ή στην πρώτη ή στο νήπιο.
Βέβαια, δεν έγραψε μόνο την "Ύμνο εις την ελευθερίαν".
έγραψε κι άλλα ποιήματα, όπως αυτό που σας διάβασα μόλις.
Και που μιλάει για ένα κοριτσάκι...
που τη λέγανε Ξανθούλα,
η οποία έφευγε από τον τόπο της,
για να πάει στην ξενητειά.
Τι να 'ναι η ξενητειά όμως, βρε παιδιά; Ξέρετε;
Ποια λέξη έχει μέσα της η ξενητειά;
Ξενητειά είναι τα ξένα.
Είναι όταν φεύγω από την πατρίδα μου,
για να πάω να μείνω σε μια άλλη χώρα.
Δεν πάω σε μία άλλη χώρα γιατί θέλω να κάνω τουρισμό,
θέλω να γνωρίσω το φαγητό τους...
και τους ανθρώπους αυτής της χώρας,
πάω σε μία άλλη χώρα γιατί μπορεί εκεί να πρέπει να δουλέψω,
μπορεί στη δική μου χώρα να γίνεται πόλεμος.
Έτσι λοιπόν η Ξανθούλα έφυγε.
Έφυγε από τον δικό της τόπο να πάει στα ξένα.
Ο ποιητής μας την αποχαιρετά και...
"ψες", χθες δηλαδή, το βράδυ,
πήγε να τη χαιρετίσει.
Και τα δύο αυτά λοιπόν ποιήματα, αν προσέξατε...
την ώρα που τα απήγγειλα,
έχουν μέσα τους μια μελωδικότητα.
Και αυτό είναι που τα ξεχωρίζει...
από τα άλλα κείμενα που βλέπουμε μέσα στο βιβλίο της Γλώσσας μας.
Αυτή η μελωδικότητά τους κάνει πολλές φορές τα ποιήματα...
να τα μελοποιούμε και να τα κάνουμε τραγούδια.
Πάμε τώρα λίγο να δούμε από ποια κομμάτια...
αποτελείται ένα ποίημα.
Ένα ποίημα έχει στροφές και έχει και στίχους.
Αν ξαναδούμε λίγο το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου,
θα δούμε ότι έχει χωρίσει σε δύο κομμάτια αυτό το ποίημα.
Το πρώτο κομμάτι αλλά και το δεύτερο,
το ονομάζουμε στροφή.
Κάθε λοιπόν κομματάκι του ποιήματος...
ονομάζεται στροφή,
ενώ κάθε γραμμή του ποιήματος...
είναι ένας στίχος.
Άρα κάθε γραμμή του ποιήματος ονομάζεται στίχος...
και κάθε κομμάτι του ονομάζεται στροφή.
Άρα αρχίζετε λίγο να καταλαβαίνετε,
τι εννοούσαμε όταν λέγαμε ότι τα παιδιά στη Χωχαρούπα μιλούσαν με στιχάκια;
Μιλούσαν με μια μελωδικότητα.
Αυτή η μελωδικότητα, παιδιά,
γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή,
αν προσέξετε τις καταλήξεις των ποιημάτων.
Για παράδειγμα στο ποίημα "Η Ξανθούλα",
βλέπουμε ότι ανά δύο οι λέξεις έχουν όμοια κατάληξη.
Δηλαδή η Ξανθούλα και η βαρκούλα τελειώνουν και οι δύο στη φωνούλα - ούλα.
Ενώ το αργά και το ξενητειά τελειώνουν και τα δύο σε -α.
Το αέρι με το περιστέρι, τα πανιά με τα φτερά...
έχουνε όμοια κατάληξη.
Ομοιοκαταληκτούν.
Αυτό, παιδιά, το ονομάζουμε ομοιοκαταληξία,
γιατί έχουν όμοια κατάληξη.
Και φυσικά όπως καταλαβαίνετε, οι ήρωές μας...
μένοντας στη Χωχαρούπα, όλα αυτά τα έμαθαν πάρα πολύ καλά!
Και όταν ήρθε η ώρα πια να φύγουν,
σκέφτηκαν να βοηθήσουν κι εσάς...
να μάθετε να φτιάχνετε στιχάκια, να μάθετε να φτιάχνετε ποιήματα.
Πώς θα το κάνουμε αυτό; Κλείνουμε αυτό το βιβλίο και πάμε στο βιβλίο των ασκήσεων.
Παρακαλώ πολύ, το ανοίγουμε στη σελίδα 47...
και πάμε να δούμε την άσκηση 7.
Θα πρέπει λοιπόν να έχουμε μπροστά μας αυτή την εικόνα στο βιβλίο μας.
Εδώ υπάρχει ένα μικρό σαν ποιηματάκι.
Υπάρχουν στιχάκια, τα οποία εμείς θα τα ακολουθήσουμε,
τις λέξεις που ομοιοκαταληκτούν,
και θα δούμε πού θα μας οδηγήσουν.
Διαβάζω.
"Το μικρό το σαλιγκάρι",
"πήγε βόλτα στο φεγγάρι".
Συνεχίζω τη γραμμή μου και ενώνω μέχρι το φεγγάρι.
"για να βρει ένα μανιτάρι",
"Και το κόκκινο το ψάρι",
"ψάχνοντας για ένα ζάρι",
"βούτηξε μες στο πιθάρι",
Πιθάρι, παιδιά, όπως βλέπετε και στην εικόνα είναι ένα μεγάλο δοχείο.
Ένα μεγάλο δοχείο που παλιότερα το χρησιμοποιούσαν...
για να αποθηκεύουν τα αγαθά τους, τα προϊόντα τους, κρασί ή λάδι.
"άναψε και το λυχνάρι",
"κι έγειρε στο μαξιλάρι".
Για προσέξτε. Τι κοινό έχουν όλες αυτές οι λέξεις που ενώσαμε μεταξύ τους;
Βλέπετε το κοινό;
Βλέπετε ότι έχουν μία κοινή κατάληξη;
Καταλήγουν όλα στη φωνούλα -άρι.
Γι' αυτό δεν ενώσαμε το χελιδόνι.
Τι σχέση έχει το σαλιγκάρι με το χελιδόνι.
Ή δεν ενώσαμε τον κουβά. Καμία σχέση!
Πάμε να φτιάξουμε εμείς στιχάκια.
Ασκησούλα 8.
Εδώ θέλουμε, παιδιά, να δημιουργήσουμε ομοιοκαταληξία...
ανάμεσα στο όνομα που λέει η κάθε γραμμούλα...
και στη λέξη που έχει γράψει το βιβλίο μας για μας.
Για να δούμε τι λέει.
Βλέπω τη Χαρά που πάει στην _ .
Για αρχή θα ψάξουμε το όνομα.
Το όνομα που έχει εδώ η πρότασή μας είναι το όνομα Χαρά.
Η Χαρά καταλήγει σε -ρα.
Για να δούμε ποια λέξη ταιριάζει με τη Χαρά.
Χαρά - μουσική. Δεν μου ακούγεται πολύ όμοιο.
Χαρά - αγορά. Νομίζω ότι ταιριάζει.
Για να το γράψουμε.
Βλέπω τη Χαρά που πάει στην αγορά.
Μόλις φτιάξαμε το πρώτο μας στιχάκι!
Επόμενη γραμμή.
Η όμορφη Γαλήνη μοιάζει με τη .
Ψάχνουμε το όνομα πρώτα.
Το όνομα που βρήκαμε είναι Γαλήνη.
Η Γαλήνη τελειώνει σε - ήνη.
Πάμε να βρούμε μια λέξη από τις επιλογές που να τελειώνει κι αυτή σε - ήνη.
Γαλήνη - μουσική.
Γαλήνη - βιβλία.
Γαλήνη - φασαρία.
Γαλήνη - Σελήνη.
Νομίζω ότι το σελήνη ταιριάζει καλύτερα απ' όλα.
Η Σελήνη είναι ένα άλλο όνομα για να πούμε το φεγγάρι.
Η όμορφη Γαλήνη μοιάζει με τη Σελήνη, μοιάζει με το φεγγάρι.
Έρχεται κι η Ζωή παίζοντας .
Ψάχνουμε μία λεξούλα μάλλον που να τελειώνει σε -ή.
Η μουσική νομίζω ότι ταιριάζει τέλεια.
Έρχεται κι η Ζωή παίζοντας μουσική.
Η φίλη μου η Μαρία κάνει .
Τι να κάνει η Μαρία, που τελειώνει σε - ρία;
Να κάνει "βιβλία";
Δεν νομίζω.
Κάνει φασαρία η Μαρία!
Και τελευταίο, παιδάκια,
Κοίτα τη Λουκία που ψάχνει στα _ .
Βιβλία, φυσικά!
Και έτσι προσέχοντας μόνο τα ονόματα, τις καταλήξεις των ονομάτων,
φτιάχνουμε, παιδιά, στιχάκια.
Είμαστε ένα βήμα απ' το να γίνουμε ποιητές.
Και πάμε στην επόμενη άσκηση, να το εξασκήσουμε κι άλλο.
Αυτή τη φορά θα κάμουμε το ανάποδο.
Δηλαδή θα ψάχνουμε την τελευταία λέξη...
και με την κατάληξή της θα βρίσκουμε εμείς ένα δικό μας όνομα,
που θα το φανταστούμε, και το οποίο έχει την ίδια κατάληξη, ομοιοκαταληκτεί.
Λέει λοιπόν το παράδειγμα: Η Θεώνη που κρατά ένα μπαλόνι.
Έχουμε τη Θεώνη που τελειώνει σε -ώνη και το μπαλόνι.
Στο πράσινο πλαίσιο τα ματάκια!
Λέει: που έτρεχε στο δάσος.
Πρέπει να σκεφτώ ένα όνομα που να τελειώνει σε -σος.
Να είναι ο Τάσος;
Να είναι ο Νάσος;
Διαλέγετε, παιδιά, όποιο σας αρέσει,
αν ξέρετε κι άλλο όνομα. Εγώ έγραψα ο Τάσος εδώ πέρα.
Και φυσικά επειδή είναι όνομα μη δω κανένα μικρό γραμματάκι μπροστά!
Ο Τάσος θέλει κεφαλαίο Τ.
Ματάκια, παρακαλώ, από κάτω στο πορτοκαλί πλαίσιο.
Λέει: από τη τζαμαρία.
Ψάχνω ένα όνομα που να τελειώνει σε -ρία.
Η Ρία μπορεί να βλέπει από τη τζαμαρία.
Και η Μαρία μπορεί να βλέπει από τη τζαμαρία.
Εγώ επέλεξα να γράψω Μαρία.
Η Μαρία βλέπει από τη τζαμαρία.
Και ματάκια, παρακαλώ, στο τελευταίο που λέει:
είναι δικηγορίνα.
Ποια να είναι δικηγορίνα;
Σε τι πρέπει να τελειώνει το όνομα που θα βρούμε;
Να τελειώνει σε -να; Να τελειώνει σε -ίνα;
Εγώ διάλεξα να γράψω η Ρίνα.
Αλλά και η Κατερίνα τελειώνει σε -ίνα,
και η Μαρίνα. Υπάρχουν πολλές επιλογές.
Εσείς μπορείτε να γράψετε τη δική σας.
Και τώρα στην πιο δύσκολη άσκηση!
Νομίζω ότι άμα την καταφέρουμε την τελευταία άσκηση, παιδιά,
είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε να γράφουμε τα δικά μας ποιήματα.
Θα πρέπει να φτιάξουμε στιχάκια...
και το βιβλίο μας για να μας βοηθήσει,
μας έχει δώσει αυτές τις εικόνες για έμπνευση.
Ψάχνω λοιπόν να σκεφτώ,
βλέποντας την εικόνα πάντα.
Έχω εδώ πέρα μία γάτα.
Και βλέπω τη γατούλα να τρώει μία ντομάτα,
βλέπω να έχει λερωθεί κιόλας λίγο.
Και πρέπει να σκεφτώ ένα στιχάκι,
που να ενώνει τη γάτα με τη ντομάτα.
Εγώ έγραψα:
Η γάτα, η Σερενάτα,
λερώθηκε απ' την ντομάτα.
Θα μπορούσατε να πείτε: Η γάτα κρατάει μία ντομάτα.
Και πολλά άλλα!
Όλα είναι ευπρόσδεκτα αρκεί, είπαμε, να ομοιοκαταληκτούν.
Έχουμε διαλέξει τις λέξεις γάτα και ντομάτα,
για να φτιάξουμε το στιχάκι μας.
Εδώ βλέπουμε από κάτω ένα σαλιγκάρι,
το οποίο κρατάει ένα φτυάρι.
Και νομίζω ότι ήδη έφτιαξα από μόνη μου ένα στιχάκι!
Για να δούμε.
Εργατικό το σαλιγκάρι,
δουλεύει με το φτυάρι.
Στην τελευταία εικόνα...
βλέπω ένα κοριτσάκι.
Το κοριτσάκι αυτό, βλέπω, να κρατάει ένα ψαλίδι.
Και τώρα που το σκέφτομαι η λέξη κορίτσι και η λέξη ψαλίδι...
δεν μου φαίνεται να ΄χουν την ίδια κατάληξη, παιδιά.
Έτσι δεν είναι;
Πρέπει να ψάξω μάλλον καλύτερα την εικόνα...
για να βρω ποιες είναι αυτές οι λέξεις που ομοιοκαταληκτούν.
Προσέχω, πιο προσεκτικά...
και βλέπω ότι στο χέρι που έχει το ψαλίδι,
υπάρχει κι ένα δαχτυλίδι.
Δαχτυλίδι - ψαλίδι.
Αυτό νομίζω ότι είναι το σωστό.
Αυτές είναι οι λέξεις που θα με βοηθήσουν να φτιάξω το στιχάκι μου.
Γράφω λοιπόν:
Αυτή φοράει δαχτυλίδι και κρατάει ένα ψαλίδι.
Θα μπορούσα να πω: Στο χέρι με το δαχτυλίδι,
κρατάω το ψαλίδι.
Οι επιλογές είναι πάρα πολλές και είμαι σίγουρη...
ότι εσείς έχετε σκεφτεί ακόμα πιο όμορφα στιχάκια.
Παιδάκια μου, αυτό ήταν για σήμερα το μάθημά μας.
Ελπίζω να το διασκεδάσατε!
Ελπίζω να είστε έτοιμοι να πάτε να φτιάξετε κι εσείς τα δικά σας ποιήματα.
Και να τα μοιραστείτε στη συνέχεια με τους δασκάλους και τους συμμαθητές σας.
Εγώ σας χαιρετώ.
Και θα τα πούμε μια άλλη φορά! Γεια!
