Moral behavior in animals | Frans de Waal Moralisches Verhalten bei Tieren | Frans de Waal Moral behavior in animals | Frans de Waal Comportamento moral em animais | Frans de Waal

Prevodilac: Tatjana Jevdjic Lektor: Tereza Ivanovic

Рођен сам у Ден Бошу, I was born in Den Bosch, Ik ben geboren in Den Bosch, M-am născut în Den Bosch,

месту по коме се и сликар Херонимус Бош назвао. where the painter Hieronymus Bosch named himself after. de unde pictorul Hieronymus Bosch și-a luat numele.

Због тога ми је тај сликар, And I've always been very fond of this painter De asta întotdeauna mi-a plăcut acest pictor Jag har alltid tyckt om den här konstnären,

који је живео је и радио у петнаестом веку, увек био веома драг. who lived and worked in the 15th century. die in de 15de eeuw leefde en werkte. care a trăit în secolul XV. som levde och verkade på 1400-talet.

Оно што је интересантно о њему, у вези са моралом је, And what is interesting about him in relation to morality In relatie tot moraliteit Ce e interesant în privinţa lui asupra moralităţii Det intressanta, när det gäller moral,

да је живео у време кад је утицај религије јењавао is that he lived at a time where religion's influence was waning,

и он се питао, мислим, ما الذي قد يحدث للمجتمع какво ще се случи на обществото, què li passaria a la societat co by se se společností stalo, over hvad der ville ske med samfundet was mit der Gesellschaft passieren würde, τι θα συνέβαινε στην κοινωνία and he was sort of wondering, I think, por lo que sucedería en una sociedad برای جامعه چه اتفاقی می‌افته miten yhteiskunnan kävisi, ce qui arriverait à la société mi történne a társadalommal, apa yang akan terjadi pada masyarakat cosa sarebbe successo a una società 宗教 の 力 が 弱まった 社会 が 사회가 어떻게 될것인가를 co stałoby się ze społeczeństwem o que aconteceria com a socidade «Что бы случилось с обществом, čo by sa stalo so spoločnosťou, ya da daha az olduğunda що станеться із суспільством,

шта би се догодило са друштвом what would happen with society if there was no religion wat er maatschappelijk zou gebeuren vad som skulle hända

да нема религије или да је има мање. als er geen religie was, of minder religie. dacă n-ar exista deloc religie sau mai puțină religie.

Због тога је он насликао ову познату слику "Врт земаљских ужитака", وبالتالي رسم لوحته المشهورة، "حديقة المباهج الأرضية،" Той е нарисувал тази известна картина, "Градината на земните наслади," Llavors va pintar el famós quadre "El Jardí de les Delícies" A tak namaloval tento slavný obraz, "Zahrada pozemských rozkoší", Så han malede sit berømte maleri, "The Garden of Earthly Delights," Und so schuf er sein berühmtes Gemälde "Der Garten der Lüste", Ζωγράφισε λοιπόν αυτόν τον διάσημο πίνακα, «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων», Entonces pintó este famoso cuadro, “El Jardín de las Delicias” و اینطور شد که او نقاشی مشهور خودش "باغ لذت‌های زمینی" را کشید، Hän teki kuulun maalauksensa "Maallisten ilojen puutarha", Il a donc peint ce célèbre tableau, « Le Jardin des délices terrestres », Megfestette a híres festményét "A gyönyörök kertjét", Kemudian dia melukis karya terkenalnya, "The Garden of Earthly Delights," Dipinse quindi questo quadro famoso, "Il giardino delle delizie", そして 彼 は 有名な ” 快楽 の 園 ” を 描き ました 그가 그린 유명한 그림 '쾌락의 정원'을 보세요. Hij schilderde "De tuin der lusten", Bosh namalował ten znany obraz ,,Ogród ziemskich rozkoszy''. E então ele pintou sua famosa obra "O Jardim das Delícias Terrenas", A pictat faimosul tablou „Grădina Plăcerilor Pământeşti” Он написал знаменитое полотно «Сад земных наслаждений», Namaľoval tento slávny obraz, "Záhrada pozemských rozkoší," Så han målade den här berömda målningen, "Lustarnas trädgård", Ve bu ünlü resmini yaptı. "Dünyevi Zevklerin Bahçesinde". Тож він намалював відому картину "Сад земних насолод".

коју су неки интерпетирали which some have interpreted as being humanity before the Fall, pe care unii l-au interpretat som vissa har tolkat

као човечанство пре греха ca fiind umanitatea înainte de căderea din rai att vara mänskligheten före syndafallet,

или човечанство без икаквог греха. or being humanity without any Fall at all. of de mensheid zonder de Zondeval. sau umanitatea fără cădere. eller att vara mänskligheten utan något syndafall.

То чини да се запитате And so it makes you wonder, Het zet je aan het denken. Te face să te întrebi Det får en att fundera på

шта би се догодило да нисмо пробали воће знања, да тако кажем what would happen if we hadn't tasted the fruit of knowledge, so to speak, cum ar fi fost dacă n-am fi gustat din fructul cunoașterii,

и какву бисмо врсту морала имали. and what kind of morality would we have. ce fel de moralitate am fi avut? och vilken slags moral skulle vi ha?

Много касније, као студент, ذهبت إلى حديقة مختلفة جدا، отидох в друга градина, vaig anar a un jardí molt diferent, jsem se dostal do velmi odlišné zahrady, tog jeg til en helt anden have, ging ich in einen sehr anderen Garten, πήγα σε έναν πολύ διαφορετικό κήπο, Much later, as a student, I went to a very different garden, fui a un jardín muy diferente, من به باغ خیلی متفاوتی رفتم، hyvin erilaisessa puutarhassa, je suis allé dans un jardin très diffèrent, egy nagyon másfajta kertben jártam, saya pergi ke kebun yang sangat berbeda, mi recai in un giardino alquanto diverso, 快楽 の 園 と は まったく 違う " 園 " に 行き ました 안헴에 위치한 그 그림과는 전혀 다른 정원인 poszedłem do innego ogrodu eu fui a um jardim muito diferente, я попал в совсем другой сад — navštívil celkom inú záhradu, Senare, som student, daha farklı bir bahçeye gittim, я подався до цілком іншого саду -

отишао сам у много другачији врт, ging ik naar een heel andere tuin, gick jag till en helt annan sorts park,

Зоолошки врт у Арнeму a zoological garden in Arnhem where we keep chimpanzees. een dierentuin in Arnhem o grădină zoologică în Arnhem, unde sunt ținuți cimpanzei. nämligen djurparken i Arnhem

где држимо шимпанзе. där vi har schimpanser.

Ово сам ја као младић са бебом шимпанзе.

(Смех) (Laughter) (Gelach) (Râsete) (Skratt)

Тамо сам открио And I discovered there Ik ontdekte daar Am descoperit acolo Och där upptäckte jag

да су шимпанзе веома гладне моћи и написао сам књигу о томе. that the chimpanzees are very power-hungry and wrote a book about it. att schimpanser är makthungriga och jag skrev en bok om det.

У то време фокус многих истраживања о животињама And at that time the focus in a lot of animal research Destijds lag de nadruk bij veel dierenonderzoek La vremea aceea interesul în multe cercetări pe animale På den tiden var fokus inom djurforskningen

је био усмерен на агресију и супарништво. was on aggression and competition. viza agresiunea și competiția. ofta på aggression och konkurrens.

Насликао сам целу слику животињског царства I painted a whole picture of the animal kingdom Ik beschreef het dierenrijk Am ilustrat o imagine a regnului animal, inclusiv a umanității, Jag målade upp en bild av djurriket,

укључујући човечанство, and humanity included, was that deep down we are competitors, we are aggressive, -- inclusief de mensheid -- med mänskligheten inkluderad,

да смо сви у суштини супарници, als diep van binnen rivaliserend în care în esență suntem competitivi, som att vi innerst inne är konkurrenter,

да смо агресивни, en agressief. suntem agresivi, vi är aggressiva,

у основи сви хоћемо своју корист. we are all out for our own profit, basically. urmărim doar propriul nostru interes. vi är i grund och botten ute efter egen vinning.

Ово је представљање моје књиге. This is the launch of my book. Asta e lansarea cărții mele. Här är utgivningen av min bok.

Нисам сигуран колико су је добро шимпанзе прочитале, I'm not sure how well the chimpanzees read it,

али сигурно су деловале заинтересовано за књигу. but they surely seemed interested in the book. maar ze leken duidelijk geïnteresseerd. dar cu siguranță păreau interesați de carte. men de såg verkligen ut att vara intresserade av den.

У процесу овог истраживања Now in the process of doing all this work Pe parcursul cercetării despre putere, dominație, Under processen

о моћи и доминацији агресији итд, والعدوانية وما إلى ذلك، и агресия и т. н., i l'agressivitat i tot això, a agrese a tak dále, og aggression og så videre, Aggression und so weiter anstellte, την επιθετικότητα και λοιπά, on power and dominance and aggression and so on, la agresión, etc., و خشونت و غیره، aggressiosta jne. et sur l'agressivité et ainsi de suite, az agresszivitáson, stb., penyerangan dan sejenisnya, sull'aggressività, ecc., 調査 して いく 過程 で 연구하는 과정에서 en agressie enzovoort, władzy i agresji e agressão e daí pode diante, агрессии и тому подобного, agresivity a tak ďalej, şempanzelerin kavga ettikten sonra агресію та інші почуття,

открио сам да се шимпанзе помире после борби. I discovered that chimpanzees reconcile after fights. am descoperit că cimpanzeii se împacă după certuri. fann jag att schimpanserna blev sams igen efter ett slagsmål.

Овде видите два мужјака који су се борили. And so what you see here is two males who have had a fight. Hier zie je twee mannetjes die hebben gevochten. Aici sunt doi masculi care au avut o scărmăneală. Det du ser här är två hanar som har varit i slagsmål.

Завршили су на дрвету, један од њих пружа руку оном другом. They ended up in a tree, and one of them holds out a hand to the other. Ze eindigden in een boom, en eentje steekt zijn hand uit. Au ajuns într-un copac, iar unul dintre ei întinde mâna către celălalt. De hamnade i ett träd och en sträcker ut en hand.

И отприлике секунд пошто сам их фотографисао, And about a second after I took the picture, Een seconde later gingen ze naar elkaar toe La o secundă după ce am făcut poza s-au apropiat,

дошли су заједно до рачве гране, وقبلا وعانقا بعضهما البعض. целунаха се и се прегърнаха. i es van besar i abraçar. a navzájem se líbali a objímali. og de kyssede og krammede hinanden. und küssten und umarmten sich. και φιλήθηκαν και αγκαλιάστηκαν. they came together in the fork of the tree y se abrazaron y besaron. و همدیگر رو بغل کردند و بوسیدند. ja suutelivat ja halivat toisiaan. et ils se sont embrassés. és megcsókolták, majd megölelték egymást. saling berpelukan dan berciuman. e si sono abbracciati e baciati. キス を して 抱擁 を 交わし ました 밑둥쪽으로 내려가서 뽀뽀와 포옹을 했습니다. żeby się pocałować i objąć. se beijaram e se abraçaram. и поцеловались на одном разветвлении. pobozkali sa a objali. öpüşüp barıştılar. обійнялися і поцілувалися.

пољубили се и загрлили. الآن هذا مثير للغاية Това е много интересно, Això és molt interessant Toto je velmi zajímavé, Det er rigtig interessant, Das ist sehr interessant, Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, and kissed and embraced each other. Esto es muy interesante این خیلی جالبه Hyvin mielenkiintoista, C'est très intéressant Ez nagyon érdekes, Ini sangat menarik Ciò è particolarmente interessante, これ は とても 興味深い 事 です 그런데 그 당시 우리는 침판지 사회가 To jest bardzo ciekawe, Agora isso é muito interessante Довольно интересно, что я обнаружил это Toto je veľmi zaujímavé, Bu bir hayli ilginç, Це страшенно цікаво,

Ово је веома занимљиво, Nu is dat erg interessant E interesant pentru că pe atunci se credea Detta är intressant

јер је до тад све било питање супарништва и агресије, because at the time, everything was about competition and aggression,

тако да то није имало никаквог смисла. dus het was volstrekt onlogisch. deci nu avea sens. så det fanns ingen rimlighet i detta.

Важно је само то да ли побеђујеш или губиш. The only thing that matters is that you win or you lose.

Али зашто би се помирили после борбе? Waarom zou je het goedmaken na een gevecht? Dar de ce te-ai împăca după bătaie? Men varför bli sams efter ett slagsmål?

То нема никаквог смисла. Dat is totaal onlogisch. Nu are nicio explicație. Det var obegripligt.

Овако то раде бонобо мајмуни. Све решавају сексом. This is the way bonobos do it. Bonobos do everything with sex. La fel fac și bonobii. La ei totul e legat de sex. Så här gör dvärgschimpanser det, de gör allting med sex.

Тако да се мире помоћу секса. And so they also reconcile with sex. Deci se împacă prin sex. De försonas även med sex.

Принцип је управо исти. But the principle is exactly the same. Dar principiul e exact același. Men principen är densamma.

Принцип јесте да имате The principle is that you have a valuable relationship Principiul e că ai o relație valoroasă Principen är att du har

вредну везу en värdefull relation

која је нарушена конфликтом, that is damaged by conflict, so you need to do something about it. som har skadats av en konflikt,

тако да треба да предузмете нешто поводом тога. så du måste göra något åt det.

Моја цела слика животињског царства, So my whole picture of the animal kingdom, and including humans also, Întreaga mea imagine a regnului animal, Hela min bild av djurriket

укључујући и људе такође, بدأت تتغير آنذاك. започна да се изменя по това време. va començar a canviar en aquell moment. se tenkrát začala měnit. begyndte at ændre sig på det tidspunkt. begann sich zu jener Zeit zu wandeln. άρχισε να αλλάζει εκείνη την εποχή. empezó a cambiar desde entonces. از اون زمان شروع به تغییر کرد. alkoi muuttua tuohon aikaan. a commencé à changé à ce moment-là. kezdett megváltozni. mulai berubah sejak saat itu. cominciò a mutare. その 時 から 変わり 始め ました 그 때부터 바뀌기 시작했어요. zaczęło się zmieniać. começou a mudar naquela época. начало меняться именно тогда. sa v tej dobe začala meniť. bu zamanlarda değişmeye başladı. почала відтоді змінюватися.

тада је почела да се мења. started to change at that time. begon toen te veranderen. a început să se schimbe în acel moment. började nu förändras.

Дакле, имамо ову слику So we have this image in political science, economics, the humanities, We hebben een beeld Avem această imagine

у политичкој науци, економији, друштвеним наукама, in politicologie, economie, de menswetenschappen, în științele politice, economie, științele umane, i politisk vetenskap, ekonomi, humaniora,

филозофији, the philosophy for that matter, that man is a wolf to man. filosofie ook, chiar filozofie, ja, även filosofi,

да је човек човеку вук. dat de mens een wolf is voor zijn medemens. că omul e un lup pentru om. att människan är människans varg.

Дубоко у нама наша природа је у ствари грозна. And so deep down, our nature is actually nasty. Diep van binnen zijn we gemeen. În structura de bază, natura noastră e meschină. Och inuti är vi av naturen otäcka.

Мислим да је ово веома неправедна слика вука. I think it's a very unfair image for the wolf. Ik denk dat het beeld unfair is voor de wolf. Cred că e o imagine nedreaptă față de lup. Jag tycker det är en väldigt orättvis liknelse för vargen.

Вук је, на крају крајева, The wolf is, after all, a very cooperative animal. De wolf is tenslotte Lupul, la urma urmei e un animal foarte cooperant. Vargen är, trots allt,

веома кооперативна животиња. een zeer coöperatief dier. ett väldigt samarbetsvilligt djur.

Због тога многи од вас имају пса код куће, And that's why many of you have a dog at home, Daarom hebben zovelen van jullie thuis een hond, De aceea mulți aveți un câine acasă care are aceste caracteristici. Det är därför så många har en hund,

који такође има све ове особине. which has all these characteristics also. die deze eigenschappen ook heeft. som också har alla dessa egenskaper.

То је врло неправедно према човечанству, And it's really unfair to humanity, Het is ook heel unfair voor de mensheid, E nedrept și față de umanitate Och det är orättvist mot mänskligheten,

јер је човечанство у ствари много кооперативније и много саосећајније because humanity is actually much more cooperative and empathic want de mensheid is eigenlijk veel coöperatiever en empathischer pentru că umanitatea e mult mai cooperantă și empatică eftersom mänskligheten är mer samarbetsvillig och empatisk

него што му се приписује.

Тако сам почео да се интересујем за ове теме وبالتالي بدأت أهتم بهذه القضايا Започнах да се интересувам от тези въпроси Així que em vaig començar a interessar per aquests temes Tak jsem se začal zabývat tímto problémem Så jeg blev interesseret i disse emner Ich begann mich also für diese Sachen zu interessieren, Οπότε άρχισα να ενδιαφέρομαι γι' αυτά τα θέματα So I started getting interested in those issues Así que empecé a interesarme en estos temas این طور بود که من به این موضوعات علاقه‌مند شدم Aloin kiinnostua noista kysymyksistä J'ai donc commencé à m''intéresser à ce problème Kezdtek érdekelni ezek a kérdések, Jadi saya mulai tertarik dengan masalah ini Ho iniziato quindi a interessarmi a questi temi 私 は この 事 に 興味 を 持ち 그래서 저는 이런 이슈에 흥미를 가지고 Dus ik raakte geïnteresseerd in deze thema's Zacząłem się tym interesować Então, comecei a me interessar nessas questões Deci am început să fiu interesat de aceste aspecte Меня заинтересовали эти вопросы Takže som sa začal o tieto veci zaujímať Så jag blev intresserad av dessa frågor Böylece bu meselelerle ilgilenmeye Мене взяла цікавість,

и да их проучавам код других животиња. and studying that in other animals. en in onderzoek bij andere dieren. și să le studiez la alte animale. och studerade det hos andra djur.

Ово су стубови морала. So these are the pillars of morality. Dit zijn de zuilen van moraliteit. Iată stâlpii moralității. Så detta är moralens pelare.

Ако било кога питате: "На чему се заснива морал?", If you ask anyone, "What is morality based on?" Als je iemand vraagt: "Waarop is moraliteit gebaseerd?", Dacă întrebi pe oricine: „Pe ce se bazează moralitatea?” Om du frågan någon, "Vad är moral baserat på"?

увек се јављају ова два чиниоца. these are the two factors that always come out. iată cei doi factori care mereu sunt menționați.

Један је реципроцитет, One is reciprocity, Eén is wederkerigheid, Unul e reciprocitatea, Det ena är ömsesidighet,

са њим у вези је осећање правде и осећање правичности. ويرتبط به حس العدل وحس الإنصاف. и свързаните с нея усещане за справедливост и усещане за честност. hi està associat el sentit de la justícia i de l'equitat. a s ní spojený cit pro spravedlnost a poctivost. og sammen med det en følelse af retfærdighed og rimelighed. und wird mit einem Sinn für Gerechtigkeit und Fairness assoziiert. και μαζί της συνδυάζονται μια αίσθηση δικαίου και δικαιοσύνης. and associated with it is a sense of justice and a sense of fairness. asociada al sentido de justicia y de equidad; که حس عدالت و انصاف رو به دنبال خودش داره. ja siihen liittyvä oikeudenmukaisuuden ja tasapuolisuuden taju. et il est associé à un sens de justice et à un sens d'équité. amit az igazságossággal és a tisztességgel asszociálunk. berkaitan dengan rasa keadilan dan kesetaraan. a cui si associa un senso di giustizia e di imparzialità. これ は 正義 や 公平 と 関連 し ます 관련되는 호혜주의이고 met daaraan gekoppeld een notie van rechtvaardigheid. poczucie sprawiedliwości i słuszności, e associada a ela está um senso de justiça e igualdade. и связанные с ним справедливость и честность. a s ňou je spojený zmysel pre spravodlivosť a zmysel pre čestnosť. bu, adalet ve eşitlik anlayışıyla ilişkilendirilir. Із нею пов'язане почуття справедливості та почуття чесності.

Други је емпатија и самилост. And the other one is empathy and compassion. De andere is empathie en compassie. Și celălalt e empatia și compasiunea. Det andra är empati och medkänsla.

Људска моралност је више од овога, And human morality is more than this, but if you would remove these two pillars, Menselijke moraliteit is meer dan dit, Moralitatea umană e mai mult decât atât, Och mänsklig moral är mer än detta,

али ако бисте отклонили ова два стуба, dar dacă elimini acești doi stâlpi, n-ar rămâne prea mult. men om du tar bort dessa pelare,

мислим да не би много остало. there would be not much remaining, I think. finns det inte så mycket kvar, enligt mig.

И они су апсолутно неопходни. So they're absolutely essential. Deci sunt absolut esențiali. Så, de är absolut nödvändiga.

Допустите ми да вам дам неколико примера овде. لذا دعوني أعطيكم بعض الأمثلة هنا. Нека ви дам няколко примера. Ara us en donaré uns quants exemples. Dovolte mi uvést několik příkladů. Lad mig give jer et par eksempler. Hier sind ein paar Beispiele. Επιτρέψτε μου να σας δώσω μερικά παραδείγματα. So let me give you a few examples here. Déjenme darles algunos ejemplos. خب، بذارید براتون چند تا مثال بزنم. Otan pari esimerkkiä. Je vais vous donner quelques exemples. Hadd mutassak néhány példát. Mari saya sampaikan beberapa contoh. Lasciate che vi porti alcuni esempi. ここ で 少し 例 を 挙げ ましょう 이걸 증명하는 몇가지 예를 보여드리죠. Ik zal een paar voorbeelden geven. Pokażę kilka przykładów. Deixem-me dar alguns exemplos. Позвольте привести пару примеров. Dám vám pár príkladov. Låt mig ge er några exempel. İzin verin size birkaç örnek vereyim. Дозвольте мені навести кілька прикладів.

Ово је веома стари видео из Jеркис центра за примате

где се шимпанзе тренирају да сарађују. where they trained chimpanzees to cooperate. waar ze chimpansees leren samenwerken. unde cimpanzeii sunt antrenați să coopereze. där de tränar schimpanser i att samarbeta.

Дакле већ од пре сто година So this is already about a hundred years ago Deci încă de acum o sută de ani Så redan för nästan 100 år sedan

радимо експерименте о сарадњи.

Овде имате две младе шимпанзе који имају кутију, What you have here is two young chimpanzees who have a box,

кутија је претешка за једну шимпанзу да је повуче. and the box is too heavy for one chimp to pull in. Die kist is te zwaar voor één chimpansee. iar cutia e prea grea ca un singur cimpanzeu s-o tragă. och lådan är för tung för en schimpans att dra in.

Наравно, има хране на кутији. And of course, there's food on the box. Uiteraard ligt er voedsel op de kist. Bineînțeles, se află hrană pe cutie, Och det är naturligvis mat på lådan.

Иначе, оне је не би тако јако вукле. Otherwise they wouldn't be pulling so hard. Anders zouden ze niet zo hard trekken. altfel n-ar trage așa tare. Annars skulle de inte dra så hårt.

И тако оне довлаче кутију. And so they're bringing in the box. Ze halen de kist binnen. Apropie cutia. Och så får de in lådan.

Можете да видите да су синхронизоване. And you can see that they're synchronized. Je kan zien dat ze gesynchroniseerd zijn. Observați că se sincronizează. Du kan se att de är synkroniserade

Можете да видите да онe раде заједно, вуку у истом моменту. You can see that they work together, they pull at the same moment. Du kan se att de samarbetar och drar samtidigt.

То је већ велики напредак у односу на друге животиње It's already a big advance over many other animals

које нису у стању да то ураде. والآن سترون صورة أكثر إثارة للاهتمام، Сега ще видите по-интересна снимка, I ara veureu una imatge més interessant, A teď uvidíte mnohem zajímavější obrázek, Nu vil I se et mere interessant klip, Und jetzt ergibt sich ein noch interessanteres Bild, Και τώρα θα δείτε μια πιο ενδιαφέρουσα εικόνα, Y ahora verán una imagen más interesante, حالا یه تصویر جالبتر هم می‌بینید، Tässä vielä mielenkiintoisempi kuva, Et maintenant vous allez voir une image encore plus intéressante, És most egy érdekesebb dolgot fogunk látni, Dan sekarang Anda akan melihat gambar yang lebih menarik, Ora osserverete un aspetto ancora più interessante, 次 は もっと 面白い 映像 に なり ます 자 이제 두 마리 중 한 침판지가 이미 A teraz coś ciekawszego. E agora você verá uma situação mais interessante, Сейчас вы увидите более интересную картинку. A teraz uvidíte niečo zaujímavejšie, Şimdi daha da ilginç bir resimle karşılaşacaksınız, А зараз ви побачите ще цікавішу картину,

Сада добијате много занимљивију слику, Now you're going to get a more interesting picture, Nu krijg je een interessanter plaatje, Iar acum veți vedea o imagine mai interesantă Och nu ska du få fler intressanta bilder,

јер је једна од две шимпанзе претходно нахрањена. because now one of the two chimps has been fed. want nu heeft één van de chimps te eten gehad. pentru că unul din cimpanzei fusese hrănit. för nu har en av schimpanserna fått mat.

Према томе, једна од њих није више заинтересована за задатак. So one of the two is not really interested in the task anymore. Dus eentje is niet echt geïnteresseerd meer in de taak. Unul din cei doi nu prea e interesat să muncească. Så en av dem är inte särskilt intresserad

(Смех) (Laughter) (Râsete) (Skratt)

(Смех) (Laughter) (Râsete) (Skratt)

(Смех) (Laughter) (Râsete)

Погледајте шта се дешава на самом крају. Now look at what happens at the very end of this. Priviți ce se întâmplă la sfârșit. Se nu vad som händer på slutet.

(Смех) (Laughter) (Skratt)

Она заправо узима све. He takes basically everything. Ia totul. Han tar i princip allt.

(Смех) (Laughter) (Râsete) (Skratt)

Овде постоје два занимљива дела. There are two interesting parts about this. Sunt două aspecte interesante aici.

Један је тај, да шимпанза десно One is that the chimp on the right Unul e că cimpanzeul din dreapta Det ena är att schimpansen till höger

потпуно разуме да јој је потребан партнер - har insikt om att han behöver en partner,

има потпуно разумевање о потреби за сарадњом. so a full understanding of the need for cooperation. Hij begrijpt de noodzaak van samenwerking. deci o percepție deplină a nevoii de cooperare. förstår behovet av samarbete.

Други део је да је партнер спреман да ради The second one is that the partner is willing to work Het tweede is dat de partner bereid is te werken, Al doilea e că partenerul e dispus să muncească Det andra är att partnern är villig att arbeta

иако није заинтересован за храну. even though he's not interested in the food. ook al heeft hij geen honger. chiar dacă nu e interesat de hrană. trots att han inte är hungrig.

Зашто би то било? Why would that be? Waarom? Waarschijnlijk heeft het te maken met wederkerigheid. De ce? Probabil că are legătură cu reciprocitatea. Hur kommer det sig? Det handlar nog om ömsesidighet.

Вероватно то има везе са реципроцитетом. Well, that probably has to do with reciprocity.

Постоји много доказа код примата и других животиња There's actually a lot of evidence in primates and other animals Sunt multe dovezi la primate și alte animale Det finns bevis gällande primater och andra djur,

да они узвраћају услуге. وباالتالي فهو سيحصل على جميل في المقابل Шимпанзето ще получи връщане на услугата O sigui que rebrà un favor a canvi Takže ta laskavost se mu vrátí Så han vil få en gengældt tjeneste Er wird also irgendwann in der Zukunft Οπότε, θα του ανταποδώσει τη χάρη that they return favors. Por lo que él recibirá algún favor پس این لطف او به صورتی در آینده Toinen saa vastapalveluksen Donc il aura un jour ou l'autre Kapni fog cserébe egy szívességet Jadi dia akan mendapat balasan jasa Quindi lui riceverà, prima o poi, 手伝った 彼 に は その うち に 그러니까 왼쪽 침판지는 Partner się odwdzięczy Então ele vai devolver o favor Он получит нужную помощь, Takže on si nechá láskavosť oplatiť att de återgäldar tjänster. Yani gelecekte bir zamanda Себто колись згодом

И њему ће узвратити услугу في وقت ما مستقبلا. в бъдеще. en algun moment o altre. někdy v budoucnu. en gang i fremtiden. diesen Gefallen erwidert bekommen. κάποια στιγμή στο μέλλον. He will get a return favor at some point in the future. en el futuro. جبران خواهد شد. joskus tulevaisuudessa. une faveur en retour. valamikor a jövőben. suatu saat nanti.. un favore in cambio. 何らか の 見返り が ある でしょう 언젠가 그 보답을 받게 되겠죠. kiedyś w przyszłości. em algum momento no futuro. когда будет в ней нуждаться в будущем. niekedy v budúcnosti. iyiliğinin karşılığını alacak. він отримає допомогу у відповідь.

у неком моменту у будућности. verwachten in de toekomst. någon gång i framtiden.

То тако функционише. And so that's how this all operates. Și astfel funcționează totul. Och det är så det fungerar.

Исти задатак радимо са слоновима. الآن بالنسبة للفيلة، من الصعب العمل مع الفيلة. Много е опасно да се работи със слонове. Ara bé, amb elefants, és molt perillós treballar amb elefants. Tedy sloni, s těmi je velmi nebezpečné pracovat. Men med elefanter, det er meget farligt at arbejde med elefanter. Es ist sehr gefährlich, mit Elefanten zu arbeiten. Οι ελέφαντες, είναι πολύ επικίνδυνο να δουλεύεις με ελέφαντες. We do the same task with elephants. Con los elefantes, es muy peligroso trabajar. حالا کار کردن با فیل ها خیلی خطرناکه. Elefantit ovat vaaralisia työkavereita. C'est très dangereux de travailler avec les éléphants. Nos, nagyon veszélyes elefántokkal dolgozni. Kini, sangat berbahaya untuk bekerja sama dengan gajah. E' molto pericoloso lavorare con gli elefanti, ゾウ の 実験 は とても 危険です 그런데 코끼리와 같이 일하는 것은 매우 위험한 일이죠. Choć praca ze nimi może być niebezpieczna. A questão é que é muito perigoso trabalhar com elefantes. Со слонами работать очень опасно. No pracovať so slonmi je veľmi nebezpečné. Fillerle çalışmak oldukça tehlikeli. Проте зі слонами вкрай небезпечно мати справу.

Са слоновима је веома опасно радити.

Други проблем са слоновима Another problem with elephants is that you cannot make an apparatus Een ander probleem bij olifanten Altă problemă cu elefanții e că nu poți face un aparat Ett annat problem med elefanter är att du inte kan tillverka en apparat

је да не можете направити справу

која је претешка за једног слона. تكون ثقيلة جدا على فيل واحد. което е твърде тежко за един слон. que sigui massa pesat per un sol elefant. který je pro jednoho slona příliš těžký. der er for tungt til én elefant. die zu schwer für einen einzelnen Elefanten wäre. η οποία να είναι αρκετά βαριά για ένα μόνο ελέφαντα. que sea muy pesado para un solo elefante. که برای یک فیل بیش از حد سنگین باشه. joka on liian raskas yhdelle elefantille. qui soit trop lourde pour un éléphant. ami túl nehéz egy elefántnak. yang terlalu berat untuk seekor gajah. che sia troppo pesante per un elefante solo. １ 頭 で は 引け ない 位 重い 実験 装置 を 作る 事 が 出来 ませ ん 만든다는 것이 불가능하다는 점이죠. dat te zwaar is voor één olifant. co byłoby za ciężkie dla jednego słonia. que seja muito pesado para um só elefante. care să fie prea greu pentru un singur elefant. слишком тяжёлый для одного слона. ktoré by bolo pre jedného slona príliš ťažké. som är för tung för en ensam elefant. bir düzeneği yapamazsınız. який би слон не зміг підняти самотужки.

Вероватно можете да је направите, يمكنك ربما القيام بذلك، Може би можете да го направите, Vull dir, el podries fer, Tedy možná by to šlo, Man kan sikkert godt fremstille det, Wahrscheinlich kann man eine herstellen, Ίσως μπορείς να τη φτιάξεις, Probablemente se puede hacer حالا ممکنه شما بتونید بسازیدش، Ehkä sen voi tehdä, On peut peut-être en faire une, Valószínűleg megépítehető, Mungkin Anda dapat membuatnya, Magari si può fare, 作る だけ なら 出来る でしょう が 사실 만들수야 있겠지만 아마도 Je kan het waarschijnlijk maken Pewnie można, Você provavelmente pode construí-lo, Теоретически его можно сделать, Teda, pravdepodobne ho môžete vyrobiť, Visst kan du kanske göra den, Belki de yapabilirsiniz, Власне, його можна зробити,

али мислим да би то била прилично лоша справа. لكنها ستكون عدة رديئة للغاية على ما أعتقد. но това може би ще бъде доста паянтово устройство. però em penso que seria un aparell bastant dèbil. ale byl by asi dost chatrný, podle mě. men det bliver nok et temmelig uhåndterlig apparat tror jeg. aber das wäre dann eine ziemlich wackelige Konstruktion. αλλά θα είναι μάλλον μια κακότεχνη συσκευή νομίζω. but it's going to be a pretty clumsy apparatus, I think. pero va a ser un aparato muy débil creo. اما فکر می کنم وسیله ی بی دوامی بشه. mutta siitä tulisi melkoinen hökötys. mais je crois qu'elle va être trop fragile. de elég ügyetlen szerkezet lesz szerintem. tapi saya pikit itu akan menjadi alat yang sangat rapuh. ma credo sarebbe un apparato piuttosto instabile. もろくて 壊れ やすい 装置 に なる と 思い ます 충분히 튼튼하게 만들기는 힘들겠죠. maar dat zou een erg lomp apparaat zijn. ale to byłoby pewnie kiepskie. mas será um aparato muito frágil, creio. dar ar fi un aparat destul mare. но, думаю, он был бы довольно непрочный. ale myslím, že to bude dosť chatrné zariadenie. men det kommer bli en klumpig apparat. ancak büyük olasılıkla oldukça uyduruk bir şey olur. але вийде щось не надто стійке.

Оно што смо урадили у том случају - And so what we did in that case -- Dus bij dit onderzoek in Thailand met Josh Plotnik -- Ce am făcut în cazul lor, Så det vi gjorde i det här fallet -

радимо ова проучавања на Тајланду са Џошом Плотником - we do these studies in Thailand for Josh Plotnik -- vi gör de här försöken i Thailand för Josh Plotnik -

имамо ову справу око које је један конопац, једини. var att vi hade en apparat, med ett rep, endast ett rep.

Ако повучете ову страну конопца, And if you pull on this side of the rope, the rope disappears on the other side. Als je aan deze kant van het touw trekt, Dacă tragi de un capăt, funia dispare la capătul celălalt. Och om du drar på den här sidan av repet,

конопац нестаје на другој страни. verdwijnt het aan de andere kant. försvinner repet från den andra sidan.

Тако да два слона треба да га подигну истовремено и повуку. So two elephants need to pick it up at exactly the same time, and pull. Dus twee olifanten moeten tegelijkertijd aan het touw trekken. Deci doi elefanți trebuie s-o apuce concomitent și să tragă simultan. Så båda måste ta upp det exakt samtidigt och dra.

У супротном, ништа се неће десити ويختفي الحبل. и въжето изчезва. i la corda desapareixerà. a provaz se ztratí. og rebet forsvinder. und das Seil verschwindet. και το σχοινί εξαφανίζεται. Otherwise nothing is going to happen and the rope disappears. y la cuerda desaparece. و طناب ناپدید می شه. köysi vain häviää. et la corde disparait. és a kötél eltűnik. dan talinya akan hilang. e la fune sparisce. 箱 も 引っ張れ なくなり ます 움직이지 않고 밧줄만 빠져버리죠. a lina zniknie. e a corda desaparece. ведь канат исчезнет. a lano zmizne. ve halat kaybolacak. а мотузка зникне.

и конопац нестаје. والشريط الأول الذي سترونه В първият видеозапис, който ще видите, La primera gravació que veureu V prvním videu uvidíte I det første klip I skal se Im ersten Video sehen Sie, Στο πρώτο βίντεο που θα δείτε El primer video que verán اولین فیلمی که خواهید دید Ensiksi näette Et le premier enregistrement que vous allez voir Az első felvételen, amit látni fogunk, Dan video pertama yang akan Anda lihat Nel primo filmato che vedrete まず お 見せ する ビデオ で は 첫번째 비디오에는 코끼리 두 마리를 Op het eerste filmpje zie je Na pierwszym filmie E o primeiro vídeo que vocês vão ver În primul videoclip veți vedea doi elefanți eliberaţi simultan, На первом видео можно видеть A na prvej páske, ktorú uvidíte, Göreceğiniz ilk kayıtta На першому відео ви побачите

Први филм који ћете видети The first tape you're going to see På den första filmen kommer du att se

је како ова два слона који су заједно пуштени, is two elephants who are released together arrive at the apparatus. två elefanter som släpps tillsammans

долазе до справе. العدة توجد على اليسار وفي داخلها الطعام. Устройството е в лявата страна и върху него има храна. L'aparell està a l'esquerra, amb menjar a sobre. To je vlevo a je na něm potrava. Apparatet er til venstre med mad oven på. Die Konstruktion ist zur linken und enthält Futter. Η συσκευή είναι στ' αριστερά και περιέχει φαγητό. El aparato está a la izquierda con comida sobre él. دستگاه در سمت چپ قرار داره و غذا بر روی آن است. Laite ruokineen on vasemmalla puolella. L'équipement est sur la gauche avec de la nourriture dessus. A szerkezet a baloldalon van, és étel van benne. Alat itu ada di sebelah kiri dengan makanan di atasnya. che si trova a sinistra, e contiene del cibo. 装置 は 餌 が のった 状態 で 画面 左側 に あり ます 사진 왼쪽에 실험장치가 있고 그위에 음식이 있죠. Jest ono po lewej i jest na nim jedzenie O aparato está à esquerda com comida dentro. Он находится слева, на нём лежит еда. Zariadenie je naľavo a je na ňom jedlo. och kommer fram. Düzenek solda, üzerinde yiyecekler var. на якому лежить їжа.

Справа је лево и храна је на њој. The apparatus is on the left, with food on it. Het apparaat staat links, met voedsel erop. Dispozitivul e la stânga, cu mâncare pe el. Apparaten är till vänster med mat ovanpå.

Они долазе заједно, стижу, And so they come together, they arrive together, Deci vin, sosesc împreună, De går tillsammans, de kommer fram tillsammans,

подижу конопац заједно и вуку заједно. they pick it up together, and they pull together. apucă împreună și trag împreună. de plockar upp, och de drar tillsammans.

То је у ствари веома једноставно за њих. So it's actually fairly simple for them. Het is vrij eenvoudig voor hen. Pare simplu pentru ei. Det är faktiskt ganska lätt för dem.

Ево их. There they are. Iată-i. Där är de

Овако то довлаче. So that's how they bring it in. En zo halen ze het binnen. Iată cum o apropie. Så gör de för att dra in den.

Али сада ћемо им отежати. But now we're going to make it more difficult. Maar nu maken we het wat moeilijker. Dar acum vom face sarcina mai dificilă. Men nu blir det svårare.

Јер цела сврха овог експеримента је Because the purpose of this experiment Want het hele doel van dit experiment Pentru că scopul experimentului

да видимо колико добро разумеју сарадњу. is to see how well they understand cooperation. e de a vedea cât de bine înțeleg cooperarea.

Да ли је разумеју добро као шимпанзе, на пример? Do they understand that as well as the chimps, for example? Begrijpen ze het zo goed als de chimps, bijvoorbeeld? Înțeleg la fel de bine ca cimpanzeii, de exemplu? Förstår de det lika bra som schimpanser, till exempel?

Оно што радимо у следећем кораку What we do in the next step is we release one elephant before the other În faza următoare

је да пуштамо једног слона пре другог, هو أن أطلقنا فيلا قبل الآخر، е, че пускаме единия слон преди другия, és soltar un elefant abans que l'altre, vypustíme jednoho slona trochu dřív er at vi slipper den ene elefant løs før den anden, einen Elefanten vor dem anderen in das Szenario είναι να ελευθερώσουμε τον έναν ελέφαντα πριν από τον άλλο, es que liberamos un elefante antes que el otro, ما یک فیل را قبل از دیگری آزاد می کنیم، ensin vain toisen elefantin paikalle, c'est relâcher un éléphant avant l'autre, az egyik elefántot előbb engedjük ki, mint a másikat, adalah melepaskan seekor gajah lebih dahulu, facciamo uscire un elefante prima dell'altro, １ 頭 だけ を 先 に 放し ます 먼저 보내고 그 코끼리가 실험장치 앞에 laten we één olifant eerder los, wypuszczamy jednego słonia wcześniej. foi liberar um elefante antes do outro, dăm drumul unui elefant înaintea celuilalt, мы выпустили сначала одного слона. vypustíme jedného slona skôr ako druhého är att vi släpper en elefant först, bir fili diğerinden önce salıyoruz ми випускаємо спочатку одного слона,

тај слон мора да буде довољно паметан and that elephant needs to be smart enough

да остане ту, сачека и да не повуче конопац - to stay there and wait and not pull at the rope -- să stea acolo și să aștepte, să nu tragă de sfoară,

јер ако га повуче, конопац ће нестати и цео задатак је завршен. because if he pulls at the rope, it disappears and the whole test is over. want dan verdwijnt het touw en is de test voorbij. pentru că dacă trage, sfoara dispare și testul se termină. Drar han i repet, försvinner det och försöket är över.

Овај слон сада чини нешто недозвољено Deze olifant doet iets illegaals Acest elefant face ceva ilegal Nu gör den här elefanten något otillåtet

чему га нисмо учили. dat we hem niet leerden. pe care nu noi l-am învățat. som vi inte lärt den.

Али он показује да има разумевање, But it shows the understanding he has, Maar hij toont dat hij het snapt, Dar demonstrează înțelegerea pe care o are, Men det visar hans förståelse,

јер ставља своје велико стопало на конопац, because he puts his big foot on the rope, pentru că își pune piciorul pe sfoară, eftersom han sätter sin stora fot på repet,

стоји на конопцу и чека ту на другог слона, stands on the rope and waits there for the other, calcă pe sfoară și-l așteaptă pe celălalt, står på repet och inväntar den andra,

те ће други слон све урадити за њега. and then the other is going to do all the work for him. die alle werk voor hem gaat doen. iar celălalt va face toată treaba pentru el. som sen kommer och gör hela jobbet åt honom.

То зовемо паразитирањем. So it's what we call freeloading. Asta numim noi parazitism. Så det är vad vi kallar att åka snålskjuts.

(Смех) (ضحك) (Смях) (Rialles) (Smích) (Latter) (Lachen) (Γελια) (Laughter) (Risas) (خنده ی حاضران) (Naurua) (Rires) (Nevetés) (Tertawa) (Risate) （ 笑 ） (웃음) (Gelach) (Śmiech) (Risos) (Râsete) (Смех) (Smiech) (Skratt) (Gülüşmeler) (Сміх)

Али то показује интелигенцију коју слонови имају. But it shows the intelligence that the elephants have. Dar demonstrează inteligența elefanților. Men det visar vilken intelligens elefanten har.

Они развијају неколико алтернативних техника They developed several of these alternative techniques Ze ontwikkelen diverse van die alternatieve technieken Concep diverse astfel de tehnici alternative De utvecklar flera av dessa alternativa tekniker

које нисмо одобравали. that we did not approve of, necessarily. som vi inte nödvändigtvis godkände.

Тако, други слон долази So the other elephant is now coming ... Celălalt elefant vine acum Så den andra elefanten kommer nu

и он ће то привући. and is going to pull it in. și va trage. och kommer att dra in den.

Погледајте другог слона. Now look at the other; it doesn't forget to eat, of course.

Други слон, наравно, не заборавља да једе. (ضحك) (Смях) (Rialles) (Smích) (Latter) (Lachen) (Γέλια) (Risas) (خنده ی حاضران) (Naurua) (Rires) (Nevetés) (Tertawa) (Risate) （ 笑 ） (웃음) (Śmiech) (Risos) (Смех) (Smiech) (Gülüşmeler) (Сміх)

(Смех) (Laughter)

То је био део сарадња и реципроцитет. This was the cooperation and reciprocity part. Asta a fost partea de cooperare-reciprocitate. Det här var samarbetsdelen.

А сада нешто о емпатији. Now something on empathy. Nu iets over empathie, Acum ceva despre empatie. Nu någonting om empati.

Емпатија је моја главна тема у време истраживања. Empatia e principala mea temă de cercetare în prezent. Empati är nu mitt forskningsområde.

Емпатија има две особине. And empathy has two qualities: Empathie heeft twee kenmerken. Empatia are două calități. Och empati har liksom två delar

Једна је разумевање. Het begrijpende deel: 'Het vermogen de gevoelens Una e partea de înțelegere. Iată o definiție obișnuită:

То је само обична дефиниција: القدرة على فهم ومشاركة مشاعر الآخر. способността да разбираш и да споделяш чувствата на другия. l'abilitat d'entendre i compartir els sentiments d'un altre. schopnost porozumění a sdílení pocitů s druhým. evnen til at forstå og dele en andens følelser. "Die Fähigkeit, die Gefühle des anderen zu verstehen und zu teilen." η ικανότητα να κατανοείς και να μοιράζεσαι τα συναισθήματα του άλλου. habilidad para comprender y compartir los sentimientos del otro. توانایی درک کردن و سهیم شدن در احساسات دیگری. määritellään kyvyksi ymmärtää ja jakaa toisen tunteita. la capacité de comprendre et partager les sensations des autres. a képesség arra, hogy megértsük és megosszuk mások érzéseit. kemampuan untuk mengerti dan berbagi rasa satu sama lain. la capacità di comprendere e condividere i sentimenti dell'altro. 他者 を 理解 し 感覚 を 共有 する 能力 です 능력으로서의 이해를 의미하는 일반적 정의이고, do rozumienia i podzielania uczuć innych. a habilidade de compreender e compartilhar os sentimentos do outro. способность понимать и разделять чувства других. schopnosť pochopiť a zdieľať pocity druhého. diğerlerinin hislerini anlama ve paylaşma yeteneği. здатність розуміти та поділяти почуття інших.

способност да се разумеју и деле осећања друге особе. the ability to understand and share the feelings of another. van een ander te begrijpen en te delen.' capacitatea de a înțelege și împărtăși sentimentele altuia. förmågan att förstå och dela andras känslor.

Друга је емотивни део. وبالتالي للتعاطف قناتان أساسا. Съпричастността има два канала. O sigui que l'empatia té bàsicament dos canals. Empatie má v podstatě dvě cesty. Så empati har egentlig to dele. Einfühlungsvermögen verläuft quasi auf zwei Kanälen. Οπότε ή ενσυναίσθηση έχει βασικά δύο κανάλια. And the emotional part. Y así la empatía tiene básicamente dos canales. پس همدردی اساساً دو کانال داره. Empatiaan kuuluu kaksi peruskanavaa. L'empathie voyage sur deux voies. Az empátia tulajdonképpen két csatornás. Jadi empati memiliki dua saluran. L'empatia possiede dunque due canali. 共感 に は ２ つ の チャンネル が あって 즉, 감정이입에 도달하는데는 두 가지 경로가 있죠. ... en het emotionele deel. Empatia ma dwa kanały. Assim a empatia tem basicamente dois canais. A doua e partea emoțională. У сочувствия есть два средства передачи. Empatia má v podstate dva kanály. Och den emotionella delen. Empatinin iki kanalı var. Співпереживання має два вияви.

Тако да емпатија у основи има два приступа. Empathy has basically two channels: One is the body channel, Kortom: empathie heeft twee kanalen. Deci empatia are de fapt două căi. Så empati har två grundläggande kanaler.

Један је телесни приступ. Een is het lichamelijke kanaal. Una e calea trupului. Först den kroppsliga kanalen.

Ако разговарате са тужном особом, If you talk with a sad person, Als je met een droevige persoon praat, Dacă vorbești cu o persoană tristă, Pratar du med en ledsen person,

усвојићете тужан израз и став you're going to adopt a sad expression and a sad posture, zul je een droevige uitdrukking en postuur aannemen. adopți o expresie tristă și o postură tristă

и пре него што сте свесни, осећате се тужно. and before you know it, you feel sad. Voor je het weet voel je je droevig. și înainte să îţi dai seama, devii trist. och snart kommer du bli ledsen.

То је врста телесног приступа емотивној емпатији And that's sort of the body channel of emotional empathy, Dat is het lichamelijke kanaal van emotionele empathie, Asta e într-un fel calea trupului de empatie emoțională,

коју имају многе животиње. كلبكم الإعتيادي يتوفر عليه كذلك. Кучето ви също притежава този канал. El vostre gos estàndard també ho té, això. Váš průměrný pes ji má také. Den gennemsnitlige hund gør det også. Auch die meisten Hunde haben dies. Ο μέσος σκύλος το κάνει αυτό. which many animals have. La mayoría de los perros la tienen también. سگ های معمولی شما هم این را دارند. Ihan tavallisella koirallakin. Votre chien l'a aussi. Az átlagos kutya is. Anjing Anda juga memilikinya. Il cane, in generale, lo possiede, あなた の 飼って いる 犬 に も あり ます 여러분의 집에 있는 개도 그런 걸 느끼죠. Na przykład psy. Seu cachorro também tem isso. Обыкновенная собака способна на это. Váš priemerný pes ho má tiež. som många djur har. Ortalama köpeğinizde de bu var. І ваш пес - не виняток.

Ваш пас је такође има. Your average dog has that also. De gemiddelde hond heeft het ook. Și un câine obișnuit o are. Den genomsnittliga hunden har det också.

То је у ствари разлог зашто људи држе сисаре у кући, That's why people keep mammals in the home Daarom houden mensen zoogdieren in huis De asta țin oamenii mamifere pe lângă casă Därför har människor däggdjur i hemmen.

а не корњаче, змије или нешто слично, والتي لا تتوفر على ذلك النوع من التعاطف. които не притежават този вид съпричастност. que no tenen aquest tipus d'empatia. protože ti nemají takovou empatii. der ikke har den slags empati. die über dieses Einfühlungsvermögen nicht verfügen. τα οποία δεν διαθέτουν αυτού του είδους την ενσυναίσθηση. porque no tienen esa clase de empatía. که این گونه از همدردی را ندارند. joilta tuollainen empatia puuttuu. qui n'ont pas ce genre d'empathie. amik nem rendelkeznek ezzel a fajta empátiával. yang tidak memiliki empati seperti itu. che non possiedono quel genere di empatia. 私 たち が 哺乳 類 を よく 飼う 理由 です 애완동물을 선호하는 이유가 바로 이것 때문이죠. które nie posiadają tego rodzaju empatii. que não têm esse tipo de empatia. которые не способны на такое сочувствие. ktoré nemajú taký druh empatie. memelileri beslemelerinin nedeni. яким не притаманний такий вияв співпереживання.

што нема никакву врсту емпатије. who don't have that kind of empathy. die dit soort empathie niet hebben. care nu au acel gen de empatie. som inte har den sortens empati.

И постоји когнитивни приступ, And then there's a cognitive channel, Dan is er een cognitief kanaal: Apoi există o cale cognitivă, Och sen är det den kognitiva kanalen,

а то је да можете да заузмете гледиште неког другог. which is more that you can take the perspective of somebody else.

То је више ограничено. Dat is meer beperkt. Asta e mai limitată. och det är mer begränsat.

Мало животиња - мислим да слонови и мајмуни могу да ураде тако нешто - Very few animals, I think elephants and apes, can do that kind of thing. Sunt câteva animale, cred că elefanții și primatele sunt capabile, Några få djur kan - elefanter och apor -

али има свега неколико животиња које то могу да ураде. maar er zijn weinig dieren die dat kunnen. dar sunt foarte puține animale care pot.

Синхронизација, والذي هو جزء من آلية التعاطف في مجملها която е част от целия механизъм на съпричастността, que és part de tot aquest mecanisme de l'empatia která tvoří část mechanismu empatie, som er en del af hele empatimekanismen, die Teil des ganzen Empathie-Mechanismus ist, ο οποίος είναι μέρος αυτού του μηχανισμού ενσυναίσθησης, So synchronization, que es parte del mecanismo completo de la empatía که قسمتی از فرآیند کلی همدردی ست osana koko empatiamekanismia, qui fait partie de ce mécanisme de l'empathie ami része az empátia mechanizmusnak, yang merupakan bagian dari keseluruhan mekanisme empati che fa parte del meccanismo dell'empatia, 共感 の 一種 と して 動物 界 に 감정이입 전체 과정중 일부인 감정일치가 tego mechanizmu empatii, que faz parte do mecanismo da empatia, Așadar sincronizarea, care e parte din întregul mecanism empatic являющаяся частью механизма сочувствия, ktorá je súčasťou celého mechanizmu empatie önemli bir bileşeni olan eşzamanlama складова механізму співпереживання -

која је део целог механизма емпатије which is part of that whole empathy mechanism, dat deel is van het empathische mechanisme, vilket är del av hela empatimekanismen

је веома стара у животињском царству. is a very old one in the animal kingdom. is een heel oude in het dierenrijk. e foarte veche în regnul animal. är väldigt gammalt inom djurriket.

Код људи, свакако, ово можемо да проучавамо من خلال عدوى التثاؤب. със заразяване от прозявка. amb el contagi dels badalls. u nakažlivosti zívání. via smittende gaben. wenn Gähnen ansteckend wirkt. μέσω της μετάδοσης του χασμουρητού. In humans, of course, we can study that with yawn contagion. con el contagio del bostezo. با واگیردار بودن خمیازه مطالعه کنیم. haukotuksen tarttumisen kautta. sur la contagion du bâillement. a ragadós ásításnál. melalui penularan menguap. con lo sbadiglio contagioso. あくび の 伝染 の 研究 が 行わ れて い ます 하품 전염성을 연구할 수 있죠. przy zaraźliwym ziewaniu. com o contágio do bocejo. на примере «заражения» зевотой. pri nákazlivosti zívania. gözlemleyebiliyoruz. заразного позіхання.

преко заразности зевања. يتثاءب البشر حين يتثائب غيرهم. Човек се прозява, когато някой друг се прозява. Els humans badallen quan altres badallen. Lidé zívají, když zívají ostatní. Mennesker gaber når andre gaber. Menschen gähnen, wenn andere gähnen. Οι άνθρωποι χασμουριώνται όταν κάποιος άλλος χασμουριέται Los humanos bostezan cuando otros bostezan. آدم ها خمیازه می کشند وقتی دیگران هم خمیازه بکشند. Ihminen haukottelee toisten haukotellessa. Les êtres humains baillent quand les autres baillent. Az emberek ásítanak, amikor mások ásítanak. Manusia menguap ketika orang lain menguap. Gli umani sbadigliano se un altro lo fa, 誰 か が あくび を する と 他の 人 に も 移り ます ね 한사람이 하품을 하면 모두 따라서 하품을 하죠. Ludzie ziewają na widok innych ziewających Os humanos bocejam quando outros bocejam. Люди зевают, когда видят, как зевают другие. Ľudia zívajú, keď iní zívajú. İnsanlar diğerleri esnediğinde esniyorlar. Люди позіхають, коли інші позіхають.

Људи зевају када други зевају. Humans yawn when others yawn. Mensen gapen als anderen gapen. Oamenii cască dacă alții cască. Människor gäspar när andra gäspar,

То је у вези са емпатијом. And it's related to empathy. Het houdt verband met empathie. E asociată cu empatia. och det hänger ihop med empati.

Активира исте области у мозгу. It activates the same areas in the brain.

Такође, знамо да људи који лако зевају кад и други, Also, we know that people who have a lot of yawn contagion We weten tevens dat mensen met een sterke geeuwreflex Vi vet att människor som lätt smittas

имају висок степен емпатије. are highly empathic. zeer empathisch zijn. sunt foarte empatici. är mycket empatiska.

Људи који имају проблем са емпатијом, као аутистична деца, People who have problems with empathy, such as autistic children, De med empatiproblem, som autistiska barn,

они не зевају кад и други. وبالتالي فإنها متصلة. Така че това е свързано. Així que està connectat. Je tu tedy spojitost. Så det er sammenhængende. Da besteht also eine Verbindung. Οπότε συνδέεται. they don't have yawn contagion. Así que hay relación. پس این دو با هم ارتباط دارند. Yhteys on olemassa. C'est donc lié. Tehát ezek a dolgok összefüggnek. Jadi hal ini berkaitan. Sono collegati. これ ら は 結びついて いる 訳 です ね 우리는 모두 이렇게 연결돼 있죠. Także jest to powiązane. Então, está tudo ligado. nu manifestă molipsire la căscat. Это всё взаимосвязано. Takže je to prepojené. Yani bu, bağlantılı. Отож, співпереживання і позіхання пов'язані між собою.

То је повезано. So it is connected. Dus het is verbonden. Deci sunt conectate. Så det hänger ihop.

Ово смо проучавали на нашим шимпанзама, показујући им ову анимирану главу. ونحن ندرس ذلك في الشمبانزيات لدينا من خلال تمثيلها برأس متحرك. Изучаваме това при шимпанзетата, като им представяме анимирана глава. Això ho estudiem en els nostres ximpanzés ensenyant-los un cap animat. Toto jsme studovali na šimpanzích, když jsme jim ukazovali animovanou hlavu. Og det studerer vi ved vores chimpanser ved at vise dem et animeret hoved. Bei unsere Schimpansen können wir das mit einem animierten Kopf studieren. Το μελετήσαμε αυτό στους χιμπατζήδες μας, παρουσιάζοντάς τους ένα κινούμενο κεφάλι. And we study that in our chimpanzees by presenting them with an animated head. Y estudiamos eso en nuestros chimpancés presentándoles una cabeza animada. ما این پدیده را در شامپانزه ها با نشان دادن یک سر متحرک مطالعه می کنیم. Simpansseillamme tutkimme sitä esittämällä piirrosanimaation päästä. Et nous étudions donc ceci chez les chimpanzés en leurs présentant une tête animée. És ezt tanulmányozzuk a csimpánzainknál úgy, hogy mutatunk nekik egy animált fejet. Dan kami mempelajarinya pada simpanse dengan cara memberi mereka sebuah kepala animasi. Noi lo studiamo nei nostri scimpanzé presentando loro una testa animata. チンパンジー に アニメ を 見せて 研究 し ました 우리는 만화 영상을 사용해서 침판지의 감정이입을 연구하죠. We testen dat in onze chimpansees door ze een geanimeerd hoofd te tonen. Badamy to u szympansów pokazując im nagranie głowy. E estudamos isso em nossos chimpanzés ao mostrá-los uma cabeça animada. Studiem asta la cimpanzei prin prezentarea unui cap animat. Это можно изучить, показав шимпанзе анимированную голову. U šimpanzov to skúmame tak, že im ukazujeme animované hlavy. Detta studeras genom att visa chimpanser ett animerat huvud. Bunu hareketli bir başla, şempanzelerde araştırdık. Коли ми досліджували шимпанзе, то показали їм рухому голову.

Оно што видите горе лево So that's what you see on the upper-left, an animated head that yawns. Dat is wat je linksboven ziet: Asta vedeți în stânga sus, Det är det du ser uppe till vänster,

је анимирана глава која зева. een geanimeerd hoofd dat gaapt. un cap animat care cască. ett animerat huvud som gäspar.

Ево шимпанзе која гледа, And there's a chimpanzee watching, Er kijkt een chimpansee naar, Și un cimpanzeu care privește, En schimpans tittar,

стварна шимпанза која гледа монитор an actual real chimpanzee watching a computer screen een echte chimpansee die een computerscherm bekijkt un cimpanzeu viu care privește un ecran de computer en riktig schimpans som tittar på en skärm

на ком се приказују ове анимације. حيث تم تشغيل هاته الرسوم المتحركة. на който се изобразява прозявка. on passem aquestes animacions. na kterém běží tato animace. der viser disse animationer. auf dem wir diese Animationen abspielen. στην οποία παίζουμε αυτά τα κινούμενα σχέδια. on which we play these animations. en la que ponemos estas animaciones. ما در آن انیمیشن را نشون می دیم نگاه می کنه. esitettävää animaatiota. sur lequel nous faisons passer ces animations. amin lejátszuk ezeket az animációkat. di mana kami memainkan animasi ini. sul quale proiettiamo queste animazioni. この アニメ を 見て い ます 컴퓨터 화면에서 보고 있죠. na którym puszczamy te animacje. onde mostramos essas animações. pe care expunem aceste animații. где мы показываем анимацию. na ktorom prehrávame animáciu. där vi spelar upp de här animationerna. bir bilgisayar ekranını izleyen gerçek bir şempanze. на якому йде анімація.

(Смех) إذن عدوى التثاؤب Заразяването от прозявка, El contagi de badalls Tedy nákazu zívání, Så smittende gaben Den ansteckenden Charakter von Gähnen, Οπότε η μετάδοση του χασμουρητού (Laughter) Entonces el contagio del bostezo, پس واگیردار بودن خمیازه Haukotuksen tarttuminen, La contagion du bâillement Tehát a ragadós ásítás Jadi penularan menguap Dunque, sbadiglio contagioso, さて あくび の 伝染 は 여러분이 잘 아시는 하품 전염은 Dus de geeuwreflex Więc zaraźliwe ziewanie, Então o contágio de bocejo Таким образом, «заражение» зевотой, Takže nákazlivé zívanie (Skratt) Hepinizin bildiği Отож, заразне позіхання,

Тако да заразно зевање So yawn contagion that you're probably all familiar with -- Deci căscatul e contagios, toți sunteți familiari cu asta, Så smittsamma gäspningar,

које је свима добро познато - som du antagligen är bekant med -

можда ћете ускоро почети да зевате - and maybe you're going to start yawning soon now -- en misschien zit je nu vrij snel te gapen -- e posibil ca și voi să începeți să căscați curând, och du kommer kanske börja gäspa snart -

то је нешто што делимо са другим животињама. e ceva ce e comun cu alte animale. är någonting som vi delar med andra djur.

Ово је повезано са целим телесним механизмом синхронизације, And that's related to that whole body channel of synchronization E asociat cu acea cale a trupului de sincronizare Och det hör ihop med den kroppsliga kanalen för synkronisering

који је у основи емпатије that underlies empathy, care evidențiază empatia, som ligger till grund för empati

и који је заправо универзалан код свих сисара. وهو أمر كوني في الثديات أساسا. и който съществува при всички бозайници. i que és universal en els mamífers. a je v podstatě univerzální u všech savců. og det er dybest set universelt hos pattedyr. und der im Prinzip allen Säugetieren gemein ist. και που είναι βασικά οικουμενικό στα θηλαστικά. and that is universal in the mammals, basically. y que básicamente es universal en los mamíferos. و اساساً در بین پستانداران فراگیره. ja se on periaatteessa yhteinen kaikille nisäkkäille. et en fait c'est universel chez les mammifères. és általában igaz minden emlősre. dan hal itu terjadi secara universal pada mamalia. e che è universale nei mammiferi. 基本 的に 全て の 哺乳 類 に 共通です 그것은 근본적으로 모든 포유동물에게 공통된 것이죠. en dat universeel is onder zoogdieren. która jest właściwie wspólna dla ssaków. e é universal em praticamente todos os mamíferos. și asta e practic universală la mamifere. Это присуще всем млекопитающим. a ktorý je obecne u cicavcov. ve temelde bütün memeliler buna sahip. і загалом притаманний усім ссавцям.

Такође, проучавамо и много сложеније изразе. Ово је тешење. We also study more complex expressions -- This is consolation. Vi studerar också komplexa uttryck, detta är tröst.

Ово је мужјак шимпанзе који је изгубио борбу и који цичи, This is a male chimpanzee who has lost a fight and he's screaming, E un cimpanzeu mascul care a pierdut o luptă și urlă.

млађи му прилази и ставља руку око њега and a juvenile comes over and puts an arm around him Un pui vine la el și își pune brațul în jurul lui

и умирује га. تلك مواساة. إنها شبيهة جدا بالمواساة الإنسانية. Това е утешение. Много подобно на човешкото утешение. Això és el consol. És molt similar al consol humà. To je útěcha. Je velmi podobná lidské útěše. Det er trøst. Det er meget lig menneskelig trøst. Das ist Trost. Es ist dem menschlichen Trost sehr ähnlich. Αυτή είναι η παρηγοριά. Και μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη παρηγοριά. and calms him down. Eso es consolación. Es muy similar a la consolación humana. این دلداری دادن ست. خیلی به دلداری دادن آدم ها شبیه است. Hyvin samanlaista lohdutusta kuin ihmisen antama. C'est la consolation. C'est semblable à la consolation humaine. Ez a vígasztalás. Nagyon hasonlít az emberi vígasztaláshoz. Itulah penghiburan. Sangat mirip dengan penghiburan pada manusia. Questa è consolazione. Molto simile a quella umana. これ が 慰め で 人間 に よく 似て い ます 이건 사람이 다른 사람을 위로하는 것과 매우 비슷하죠. To jest pocieszanie. Bardzo podobne do tego ludzkiego. Isso é consolo. É muito similar com o consolo humano. Это и есть утешение. Люди тоже так делают. To je útecha. Je to veľmi podobné ľudskej úteche. Det är tröst, det är väldigt likt mänsklig tröst. Bu teselli. İnsan tesellisine oldukça yakın. Це розрада. Надзвичайно схожа на людську розраду.

То је тешење. Врло слично људском тешењу. That's consolation. Dat is troost. Het lijkt sterk op menselijke troost. Asta e consolare. E similară cu consolarea umană.

Понашање код тешења And consolation behavior -- Troostend gedrag Comportamentul de consolare Och tröstbeteendet,

је подстакнуто емпатијом. it's empathy driven. e motivat de empatie.

Начин проучавања емпатије код деце Actually, the way to study empathy in human children Empathie in menselijke kinderen bestudeer je De fapt modul de studiere al empatiei la copii Metoden för att studera empati hos barn

је да се члан породице инструира да се понаша забринуто is to instruct a family member to act distressed, door een familielid verdriet te laten veinzen, är att be familjemedlemmar att spela lidande,

и онда се посматра шта деца раде. and then to see what young children do. en dan te kijken wat kinderen doen. și apoi urmărim ce fac cei mici. och sen se vad småbarnen gör.

То је повезано са емпатијом And so it is related to empathy, Dus het staat in verband met empathie, Așadar e relaționată cu empatia, și la astfel de expresii ne uităm. Så det är relaterat till empati

и представља врсту израза који гледамо. and that's the kind of expressions we look at. en naar dat soort uitingen kijken we. och det är de uttrycken vi tittar efter.

Скоро смо објавили експеримент за који сте можда чули. We also recently published an experiment you may have heard about. Vi har nyligen publicerat ett försök.

Тиче се несебичности код шимпанзи. وتتعلق بالشمبانزيات والإيثار Той е за алтруизъм и шимпанзета, És sobre l'altruisme en ximpanzés Je o altruismu a šimpanzích, Det omhandler altruisme og chimpanser Es geht um Altruismus und Schimpansen, Είναι για τον αλτρουισμό και τους χιμπατζήδες Es sobre el altruismo en los chimpancés در مورد 'نوع دوستی' و شامپانزه هاست Se koskee altruismia ja simpansseja. C'est sur l'altruisme et les chimpanzés Az altruizmusról szól csimpánzoknál, Mengenai altruisme (mendahulukan kepentingan orang/hewan lain) dan simpanse sull'altruismo negli scimpanzé, それ は 利 他 主義 と チンパンジー に ついて の もの で 어쩌면 들어보셨을지도 모르지만 Dotyczył on altruizmu u szympansów. É sobre altruísmo e chimpanzés Мы изучали альтруизм шимпанзе Zaoberá sa altruizmom a šimpanzmi, Det handlar om altruism och schimpanser. Başkalarını düşünme ve şempanzeler üzerine. Мова про альтруїзм і шимпанзе.

Питање је, да ли шимпанзе маре حيث السؤال هو، هل يهتم الشمبانزيات където въпросът е, дали шимпанзетата се грижат on la pregunta és, als ximpanzés kde se ptáme, zda se šimpanzi starají hvor spørgsmålet er, om chimpanser bekymrer sig und die Frage ist, sorgen sich Schimpansen όπου η ερώτηση είναι, αν οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται where the question is: Do chimpanzees care about the welfare of somebody else? donde la pregunta es, ¿a los chimpancés les سئوال ما این بود که آیا شامپانزه ها Siinä pohditaan, välittävätkö simpanssit où la question est, est-ce que les chimpanzés se soucient ahol a kérdés az, törődnek-e a csimpánzok di mana pertanyaannya adalah, apakah simpanse peduli in cui ci chiediamo se gli scimpanzé si preoccupano 論点 は チンパンジー は 他者 の 幸せ を 침판지들이 다른 동물의 복지에 대한 De vraag was of chimpansees geven om Pytanie brzmi: czy szympansy obchodzi onde a questão era: os chimpanzés se importam unde întrebarea e dacă le pasă cimpanzeilor и отвечали на вопрос: заботятся ли шимпанзе pričom otázkou je, či sa šimpanzy starajú där frågan är; Bryr sig schimpanser om Burada soru, şempanzeler Запитання звучить так: чи турбуються шимпанзе

за добробит неког другог? برفاهية أحد آخر؟ за благосъстоянието на другите? els importa el benestar d'algú altre? o blaho někoho jiného. om andres velfærd. um das Wohlergehen von anderen? για το καλό κάποιου άλλου. importa el bienestar de otros? به آسایش دیگران اهمیت می دهند؟ jonkun toisen hyvinvoinnista. du bien-être de quelqu'un d'autre ? mások jólétével? mengenai kesejahteraan simpanse lain? del benessere di un proprio simile. 思いやる 事 が 出来る の か と いう こと です 애타심을 가지고 있냐는 것이였죠. dobro kogoś innego? com o bem estar do outro? de bunăstarea altuia? о благополучии окружающих? o blaho iných. andras välbefinnande? başkalarının iyiliğini düşünüyorlar mı? про добробут інших?

Деценијама се сматрало كان أن البشر يمكنهم القيام بذلك، че само хората правят това, que només ho fan els humans, že toto dokáží jen lidé, at det kun er mennesker der kan det, dass nur Menschen so etwas tun können, ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό, que solo los humanos pueden sentir eso, که فقط انسان ها قادر به آن هستند، vain ihmisten pystyvän que seuls les êtres humains peuvent le faire, csak az emberek képesek erre, bahwa hanya manusia yang mampu melakukannya, che solo l'uomo potesse farlo, 他人 の 幸せ を 思い やれる の は 다른 이들의 복지를 걱정하는 애타심을 że tylko ludzie są do tego zdolni, que apenas os humanos fazem isso, что только люди могут это делать, že to dokážu len ľudia, insanların yapabildiği düşünüldü, що на це здатні тільки люди,

да само људи то могу, أن البشر فقط هم من يقلقون بشأن رفاهية غيرهم. че само хората се грижат за благосъстоянието на другите. que només els humans es preocupen pel benestar d'algú altre. že jen lidé se starají o blaho někoho jiného. at det kun er mennesker der bekymrer sig om andres velfærd. dass nur Menschen sich um das Wohlergehen anderer sorgen. ότι μόνο οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το καλό του άλλου. que solo los humanos se preocupan por el bien de los demás. که فقط انسان ها به آسایش دیگران اهمیت می دن. huolehtimaan jonkun toisen hyvinvoinnista. qu'uniquement les êtres humains se soucient du bien-être de quelqu'un d'autre. hogy csak az emberek törődnek mások jólétével. bahwa hanya manusia yang peduli akan kesejahteraan orang lain. che solo l'uomo fosse in grado di preoccuparsi del benessere dell'altro. 人間 だけ だ と 　 思わ れて き ました 가지고 있다고 생각했었죠. że tylko ludzie troszczą się o dobro innych. que apenas os humanos se preocupam com o bem estar do outro. что только они способны заботится о благополучии кого-либо ещё. že len ľudia si robia starosti o blaho niekoho iného. sadece insanlar başkalarının iyiliğini düşünür. що лише люди переймаються гараздами інших.

да само људи брину о добробити неког другог. that only humans worry about the welfare of somebody else. dat alleen mensen geven om het welzijn van een ander. că doar oamenii își fac griji de bunăstarea altora. att endast människor bryr sig om andra välbefinnande.

Урадили смо веома једноставан експеримент. Now we did a very simple experiment. We deden een heel simpel experiment. Am făcut un foarte simplu experiment Nu gjorde vi ett väldigt enkelt försök.

То смо урадили на шимпанзама које живе у Лоренсвилу, We do that on chimpanzees that live in Lawrenceville, We doen dat bij chimpansees die in Lawrenceville leven, cu cimpanzei care locuiesc în Lawrenceville, Vi gör det på schimpanser som finns i Lawrenceville,

у отвореном простору Јеркис. in the field station of Yerkes. in het veldstation van Yerkes. în stația experimentală Yerkes. på fältstationen i Yerkes.

Ево како живе. And so that's how they live. Dit is hoe ze leven. Iată cum trăiesc. Så här bor de.

Позовемо их у просторију и радимо експерименте са њима.

У овом случају, ставили смо две шимпанзе једну поред друге, في هذه الحالة، نضع شمبانزيين جنبا إلى جنب. В този случай слагаме две шимпанзета едно до друго, En aquest cas, vam posar dos ximpanzés l'un al costat de l'altre. V tomto přímadě jsme dali k sobě dva šimpanze. I denne case sætter vi to chimpanser ved siden af hinanden. In diesem Fall postierten wir zwei Schimpansen nebeneinander, Σε αυτή την περίπτωση, βάλαμε δίπλα-δίπλα δύο χιμπατζήδες In this case, we put two chimpanzees side-by-side, Es este caso, ponemos dos chimpancés lado a lado, در این مورد ما دو شامپانزه را پهلو به پهلو قرار دادیم. Tässä tapauksessa kaksi simpanssia laitetaan vierekkäisiin kammareihin. Dans ce cas-là nous mettons deux chimpanzés l'un à côté de l'autre. Ebben az esetben két csimpánzt tettünk egymás mellé, Dalam kasus ini, kami menempatkan dua simpanse berdampingan. In questo caso mettiamo due esemplari uno di fianco all'altro, この 実験 で は ２ 匹 の チンパンジー を 並べて 여기서 우리는 침판지 둘을 옆에 나란히 앉게 합니다. In dit geval zetten we twee chimps zij aan zij. Tutaj, umieściliśmy dwa szympansy obok siebie. Nesse caso, nós colocamos duas chimpanzés lado a lado, В этом случаем мы помещаем рядом двух шимпанзе. V tomto prípade, sme dali dva šimpanzy vedľa seba, Bu durumda, iki şempanzeyi yan yana koyduk, У цьому випадку ми розмістили поруч двох шимпанзе.

једна има кофу пуну жетона, који имају различито значење. and one has a bucket full of tokens, and the tokens have different meanings. Eentje heeft een emmer met tokens die verschillende betekenissen hebben. iar unul are un container plin cu jetoane cu diferite semnificații.

Једна врста жетона значи храну само за оног који бира, One kind of token feeds only the partner who chooses, Eén soort token levert voedsel op voor degene die kiest, Un anumit jeton hrănește doar partenerul care alege, Den ena sorten ger mat endast den partnern som väljer,

а друга значи храну за обојицу. the other one feeds both of them. de andere voor hen beiden. celălalt îi hrănește pe amândoi. den andra ger mat till båda.

Ово је проучавање које смо урадили са Вики Хорнер. So this is a study we did with Vicki Horner. Deze studie deden we met Vicky Horner. Acesta e un studiu pe care l-am făcut cu Vicky Horner. Detta är en studie vi gjorde med Vicky Horner.

Ево жетона у две боје. And here, you have the two color tokens. Iată jetoanele în două culori.

Имају целу кофу пуну жетона. So they have a whole bucket full of them. Ze hebben een hele emmer vol. Ei au un container plin de ele. De har en hel hink full med dem.

Треба да изаберу једну од две боје. And they have to pick one of the two colors. Ze moeten één van de twee kleuren kiezen. Și trebuie să aleagă una din cele două culori.

Видећете како то иде. You will see how that goes. Je zal zien hoe dat gaat. Veți vedea cum funcționează. Du kommer att få se hur det går.

Ова шимпанза чини себичан избор, So if this chimp makes the selfish choice, Dus als deze chimp egoïstisch kiest, Dacă acest cimpanzeu face alegerea egoistă, Så om schimpansen gör det själviska valet,

узима црвени жетон,

треба да га да нама. he needs to give it to us, trebuie să ni-l dea nouă. behöver han ge den till oss.

Узимамо га, стављамо га на сто где су две награде у храни, we pick it up, we put it on a table where there's two food rewards, Noi îl luăm, îl punem pe o masă unde sunt două porții, Vi tar den, lägger den på bordet, där två belöningar ligger,

али у овом случају само она десно добија храну. but in this case, only the one on the right gets food. maar in dit geval krijgt enkel de rechterchimp voedsel. dar în acest caz doar cel din dreapta primește hrana. men i det här fallet får endast den till höger mat.

Она лево одлази, jер већ зна The one on the left walks away because she knows already De linkerchimp loopt weg omdat ze al weet Cea din stânga se depărtează pentru că știe deja

да то није добар избор за њу. that this is not a good test for her. dat dit geen goede test voor haar is. că ăsta nu e un test bun pentru ea. att det inte var ett bra test för hennes del.

Затим, следећи је просоцијални жетон. Then the next one is the pro-social token. Het volgende is de pro-sociale token.

Тако да она која прави избор - то је занимљив део овде - So the one who makes the choices -- that's the interesting part here -- Voor degene die kiest -- dat is het interessante hier -- Deci cel ce face alegerea, asta-i partea interesantă aici, Så den som gör det här valet - och det är den intressanta delen-

да она која бира voor degene die kiest, pentru cel ce alege eftersom det för den som gör valet,

за њу то заиста нема везе. nu prea contează. inte har någon betydelse.

Тако да нам сада даје просоцијални жетон So she gives us now a pro-social token and both chimps get fed. Nu ger hon oss en prosocial pollett och båda får mat.

и обе шимпанзе добијају храну. وبالتالي فمن يتخذ القرار يحصل دائما على مكافأة. Шимпанзето, което избира винаги получава храна. És a dir, el que pren les decisions sempre obté una recompensa. Ten, který vybírá, tedy vždy dostává odměnu. Så den der træffer valget får altid en belønning. Der auswählende Affe wird also immer belohnt. Αυτός που κάνει τις επιλογές επιβραβεύεται πάντα. Así el que elige siempre obtiene un premio. پس شامپانزه ای که انتخاب می کنه همیشه جایزه می گیره. Valitsija saa aina palkkion. Celui qui fait le choix obtient toujours une récompense. Tehát amelyik választ, mindig kap jutalmat. Jadi yang membuat keputusan selalu mendapat hadiah. Quello che sceglie, la ricompensa la riceve sempre, 選択 する 側 は 常に 餌 を 得る 事 が 出来 ます ね 토큰을 선택하는 침판지는 어떤 토큰을 선택하건 Degene die kiest, wordt dus altijd beloond. Ten, kto wybiera, zawsze dostaje nagrodę. Então quem faz a escolha sempre ganha uma recompensa. Cel ce alege întotdeauna primește răsplata. Тот, кто выбирает, всегда получает угощение. Takže ten, ktorý sa rozhoduje, vždy dostane odmenu. Den som väljer får alltid en belöning. Yani seçimi yapan her zaman ödülü alıyor. Той, хто вибирає, дістає винагороду в будь-якому випадку.

Шимпанза која бира увек добија награду. So the one who makes the choices always gets a reward.

За њу нема везе. وبالتالي فلا يهم الأمر في جميع الأحوال. Така че за него няма значение кой знак ще избере. O sigui que li és exactament igual. Takže na tom vůbec nezáleží. Så det gør ikke nogen forskel overhovedet. Es ist also egal, was gewählt wird. Δεν έχει σημασία λοιπόν So it doesn't matter whatsoever. No tiene ninguna importancia. پس اصلاً براش مهم نیست. Sille asia on täysin yhdentekevä. ça n'a donc pas d'importance. Tehát egyáltalán nem számít. Jadi itu tidak ada pengaruhnya. per cui per lui non c'è differenza, だから どちら の トークン でも 構わ ない はずで 음식을 먹으니까 아무렇게나 Dus het is om het even. Więc dla niego to nie ma znaczenia. Não importa o que aconteça. Deci nu contează defel. Поэтому ему всё равно, Takže je to úplne jedno. Så det har absolut ingen betydelse. Onun için bir şey değişmiyor. Йому цілком байдуже.

Она би у ствари могла да бира на слепо. ويجدر بها في الواقع أن تختار بشكل أعمى. То може да избира наслука. I de fet hauria de triar a cegues. A ve skutečnosti by mohl vybírat naslepo. Så hun skulle egentlig vælge i blinde. Sie sollte sozusagen einfach blind wählen. και θα έπρεπε στην πραγματικότητα να διαλέγει στα τυφλά. And she should actually be choosing blindly. Y ella debería escoger ciegamente. اون حتی می تونه چشم بسته انتخاب کنه. Itse asiassa sen pitäisi valita umpimähkäisesti. En fait il devrait choisir sans regarder. És igazából vakon is választhatott volna. Dia sebetulnya bisa memilih dengan mata tertutup. quindi potrebbe scegliere alla cieca. 無差別に 選んで も おかしく あり ませ ん 눈을 감고 선택해도 되겠지만 Ze zou dan ook blindelings moeten kiezen. Powinna właściwie wybierać na ślepo. E ela poderia escolher aleatoriamente. Ar putea de fapt alege orbește. и выбор должен быть абсолютно случайным. A v skutočnosti by sa mal rozhodovať naslepo. Hon skulle faktiskt kunna välja i blindo. Aslında rastgele seçmeli. Тому самиця мала б витягати жетон наосліп.

Али оно што смо открили But what we find is that they prefer the pro-social token. Maar we zien Dar ce am descoperit Men det vi finner,

је да оне више воле просоцијани жетон. är att de föredrar den prosociala.

Ово линија од 50 посто за насумична очекивања. So this is the 50 percent line, that's the random expectation. Asta e linia de 50% care e probabilitatea aleatorie. Här är 50%-linjen, som är den slumpmässiga förväntan.

Посебно ако друга привлачи пажњу на себе, она бира више. And especially if the partner draws attention to itself, they choose more.

Али ако партнер врши притисак на њу - And if the partner puts pressure on them -- Iar dacă partenerul îl presează,

ако партнер почне да пљује воду и плаши их - so if the partner starts spitting water and intimidating them -- om partnern spottar vatten och irriterar dem,

онда избор опада. then the choices go down. gaan de keuzes omlaag. (Gelach) atunci alegerea merge în jos. då går valet ner.

Као да говоре: "إن لم تتهذب فلن أكون إيجابيا إجتماعيا اليوم." "Ако ти не се държиш добре, няма да избера знак със социално значение." "Si no et portes bé, avui no seré pro-social" "Jestli se nebudeš chovat slušně, dnes nebudu s tebou soudržný." "Hvis du ikke opfører dig ordentligt, så vil jeg ikke være prosocial i dag." "Wenn du dich nicht benimmst, bin ich heute nicht pro-sozial." «αν δεν συμπεριφερθείς καλά, δεν θα είμαι προκοινωνικός σήμερα». "If you're not behaving, I'm not going to be pro-social today." si no se comportan bien, no seré prosocial hoy. " اگر درست رفتار نکنی، من هم امروز نوع دوست نمی شم." Jos et käyttäydy kunnolla, en ole prososiaalinen tänään. « Si tu ne te comportes pas bien, je ne serais pas pro-social aujourd'hui. » "Ha nem viselkedsz rendesen, ma nem fogok közösségien viselkedni." "Jika kau tidak sopan, saya tidak akan menjadi pro-sosial hari ini." "Comportati bene, se no non scelgo la pedina che ti fa mangiare". “ 無礼な 相手 に は 思いやり の 気持ち も 生まれ ない よ ” と 나도 친사회적으로 안놀래"라고 말하는것과 같죠. "Als jij je niet gedraagt, ben ik niet pro-sociaal vandaag." ,,Jak nie będziesz się zachowywał, to nie będę prospołeczny''. "Se você não se comportar, não vou ser pró-social hoje." „Dacă nu te porți frumos n-am să fiu pro-social azi.” «Если ведёшь себя плохо, сегодня никакой помощи». "Ak sa nevieš správať, nebudem dnes pro-sociálny." "om du inte uppför dig, är jag inte prosocial idag" "Eğer uslu olmazsan, bugün sosyallikten yana olmayacağım." "Якщо ти будеш нечемним, я не буду ласкавим до тебе".

"Ако се не понашаш пристојно, данас нећу бити просоцијална."

То је оно што се дешава без партнера, حين لا يكون هناك شريك هناك. когато шимпанзето няма партньор. quan no hi ha company a l'altra banda. když tam nesedí žádný partner. når der ikke sidder en partner. wenn kein Partner da sitzt. όταν δεν υπάρχει κάποιος παρτενέρ εκεί. cuando no hay compañero sentado ahí. وقتی هیچ کس اونجا ننشسته. kun kaveri ei istuskele vieressä. quand il n'y a pas de partenaire. ha nem ül ott egy partner. ketika tidak ada rekan di sana.. quando non hanno il partner seduto a fianco. パートナー が い なければ こう なり ます 옆에 앉아 있지 않을 경우죠. kiedy nie ma obok partnera. quando não há uma parceira ao lado. если рядом никто не сидит. keď tam nesedí partner. orada oturan bir partner yok. тобто коли партнер не сидить поруч.

када нема партнера да буде ту. وبالتالي وجدنا أن الشمبانزيات تهتم Открихме, че шимпанзетата се грижат O sigui que vam trobar que als ximpanzés A tak jsme zjistili, že šimpanzi se starají Så vi fandt at chimpanserne bekymrer sig Also haben wir herausgefunden, dass Schimpansen Ανακαλύψαμε λοιπόν ότι οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται Así averiguamos que a los chimpancés sí les پس ما فهمیدیم که شامپانزه ها Selvisi, että simpanssit tosiaan välittävät Nous avons donc découvert que les chimpanzés se soucient Tehát azt találtuk, hogy a csimpánzok törődnek Jadi kami menemukan bahwa simpanse peduli Comprendiamo dunque che gli scimpanzé この 実験 から チンパンジー は 그래서 우리는 침판지들도 다른 침판지의 Przekonaliśmy się, że szympansy E assim descobrimos que os chimpanzés se importam Таким образом, мы обнаружили, что шимпанзе A tak sme zistili, že sa šimpanzy zaujímajú Gördük ki şempanzeler diğerlerinin Отож, ми дійшли висновку, що шимпанзе таки турбуються

Тако смо открили да шимпанзе заиста маре So we found that the chimpanzees do care about the well-being of somebody else -- Dus we zagen dat de chimps wel degelijk geven om Deci am descoperit că cimpanzeilor le pasă Så vi har funnit att schimpanser bryr sig om andras välbefinnande-

и о добробити оног другог -- het welzijn van een ander -- de bunăstarea altuia,

посебно, ако су то остали чланови њихове групе. especially, these are other members of their own group.

Последњи експеримент који желим да вам наведем So the final experiment that I want to mention to you Het laatste experiment dat ik je wil laten zien, Ultimul experiment pe care doresc să vi-l menționez Det sista försöket som jag vill berätta om

је наша студија о правичности. is our fairness study. is onze fairness-studie. e studiul nostru despre dreptate. är vår rättvisestudie,

Она је постала веома позната студија. And so this became a very famous study. Dit werd een heel beroemd onderzoek. Acesta a devenit un studiu renumit. Det här har blivit en väldigt berömd studie.

Данас их има још много, And there are now many more, Există acum mult mai multe, Och det finns många fler nu.

јер пошто смо ово урадили пре 10 година, لأنه بعد أن أجرينا هذا قبل 10 سنوات، защото след като го направихме преди 10 години, perquè després de fer-lo nosaltres fa uns 10 anys, protože poté, co jsme ji asi před 10 lety provedli, da vi efter at have gjort det her for 10 år siden, denn nachdem wir sie vor zehn Jahren durchführten, γιατί μετά που την κάναμε εμείς, 10 χρόνια πριν, because after we did this about 10 years ago, porque después de que hicimos éste, hace diez años, چون وقتی ما این آزمایش را ۱۰ سال پیش انجام دادیم، koska tehtyämme kokeen kymmenisen vuotta sitten, parce qu'après l'avoir faite il y a dix ans, mert miután elvégeztük ezt 10 évvel ezelőtt, karena setelah kami melakukannya 10 tahun lalu, perché dopo che lo abbiamo condotto circa 10 anni fa, 10 年 前 に 我々 が 初めて この 実験 を して 이 실험이 아주 유명해졌기 때문에 want we deden dit zo'n tien jaar geleden, Po tym jak je przeprowadziliśmy 10 lat temu, porque depois que fizemos esse há 10 anos atrás, как мы затронули эту тему 10 лет назад, pretože po tom, čo sme ju pred 10 rokmi urobili, När vi gjorde detta för 10 år sedan, çünkü 10 yıl kadar önce bunu yaptığımızda, які стали вкрай популярними

она је постала веома позната. a devenit foarte cunoscut.

Првобитно смо ово урадили са капуцин мајмунима. And we did that originally with capuchin monkeys. L-am făcut original cu maimuțe capucin. Vi gjorde den med kapucinapor.

Показаћу вам први експеримент који смо урадили. And I'm going to show you the first experiment that we did. Ik ga het eerste experiment tonen dat we deden. Vă voi arăta primul experiment pe care l-am făcut. Och jag ska visa er det första försöket som vi gjorde.

Изведен је са псима, птицама It has now been done with dogs and with birds Het is nu ook met honden gedaan en met vogels Det har nu gjorts även med hundar och fåglar

и са шимпанзама. and with chimpanzees. și cu cimpanzei.

Са Саром Броснан почели смо са капуцин мајмунима. But with Sarah Brosnan, we started out with capuchin monkeys. Dar cu Sarah Brosnan am început cu maimuțe capucin. Tillsammans med Sarah Brosnan, började vi med kapucinapor.

Ми смо ставили два капуцин мајмуна једног поред другог. هو وضع سعداني كبوشي جنبا إلى جنب. беше, че сложихме две маймуни капуцини една до друга. posar dos micos caputxins l'un al costat de l'altre. že jsme dali dvě malpy vedle sebe. var, at vi satte to kapucineraber ved siden af hinanden. zwei Kapuzineräffchen nebeneinander. είναι να βάλουμε δύο καπουτσίνους δίπλα-δίπλα. So what we did is we put two capuchin monkeys side-by-side. fue que pusimos dos monos capuchinos lado a lado. که ما دو میمون را بصورت پهلو به پهلو قرار دادیم. kaksi apinaa vierekkäin. c'est mettre deux capucins l'un à côté de l'autre. ültettünk egymás mellé. adalah memasukkan dua ekor monyet capuchin berdampingan. due scimmie cappuccine una di fianco all'altra. ２ 匹 の オナガザル を 並べ ました 실험실에서 옆에 나란히 있게 했죠. 그들은 posadziliśmy obok siebie dwie małpki. foi colocar dois macacos-prego fêmeas lado a lado. мы поместили рядом двух капуцинов. že sme dali dve kapucínske opice vedľa seba. Det vi gjorde var başlıklı maymunu yan yana koyduk. двох мавп-капуцинів.

Ове животиње живе у групи, познају се. Again, these animals, live in a group, they know each other. Ook deze dieren leven in één groep; ze kennen elkaar. Din nou, aceste animale trăiesc în grup, se cunosc una pe alta. De lever i grupp och känner varandra.

Извукли смо их из групе, ставили их у простор за тест. We halen ze uit de groep en zetten ze in en testkamer. Vi tar dem från gruppen, sätter dem i testkammaren

Има један једноставан задатак يجب عليه القيام بها. много проста задача. per fer. velmi jednoduchou věc. som de skal lave. die sie verrichten müssen. μια πολύ απλή δουλειά. And there's a very simple task that they need to do. que tienen que hacer. کاری که اونا باید انجام بدن خیلی ساده ست. hyvin yksinkertainen tehtävä. une tache très simple. kell elvégezniük. yang harus mereka lakukan. è molto semplice. 非常に 単純な もの です 일을 해야 했어요. do wykonania. que elas precisam fazer. Au o foarte simplă sarcină de făcut. очень лёгкое задание. veľmi jednoduchú úlohu. çok basit bir görev var. надзвичайно просте завдання.

који треба да ураде. وإن أعطيت كليهما خيارة على المهمة، Ако дадете и на двете маймуни капуцини краставица, Si els dones als dos el cogombre com a recompensa, Když dáte oběma za odměnu okurku, Og hvis man giver dem begge agurk til opgaven, Wenn man beiden ein Stück Gurke für die Aufgabe gibt, Αν δώσεις και στο δύο αγγούρι για τη δουλειά, Si les das pepino a ambos para la tarea, اگر به هر دوی اونا به عنوان جایزه خیار بدیم، Jos molemmille annetaan kurkkua palkkioksi, Et si vous leur donnez à tous les deux du concombre comme récompense, És ha mindkét majomnak adunk egy uborkát a feladatért, Dan jika Anda memberi mentimun E se date ad entrambe un cetriolo per l'esperimento, 課題 の 褒美 に キュウリ を あげる と 옆에 나란히 앉아 있는 이 원숭이들에게 일할때 마다 Als je ze komkommer geeft voor de taak, I jeśli za wykonane zadanie obu małpkom E se você oferecer pepinos pela tarefa, Dacă dai fiecăreia un castravete, Если вы поощряете обеих особей огурцом, A ak im obom za úlohu dáte uhorku, Eğer bu görev için А якщо їм обом дати за це огірок -

Ако обома дате краставац у задатку, And if you give both of them cucumber for the task, Och om du ger båda gurka för uppgiften,

обојици мајмуна једном поред другог, the two monkeys side-by-side, zijn ze graag bereid om till aporna sida vid sida,

они су савршено вољни да то понове 25 пута у низу. dit 25 keer achter elkaar te doen.

Иако је краставац, по мом мишљењу, само вода, So cucumber, even though it's only really water in my opinion, Dus komkommer, ook al is het maar water in mijn ogen, Castravetele, chiar dacă e doar apă, după părerea mea, Så gurka, även om det i min mening endast är vatten,

савршено је добар за њих. but cucumber is perfectly fine for them. komkommer vinden ze uitstekend. dar castravetele e în regulă pentru ele. men gurka är gott nog för dem.

Али ако једном дате грожђе - Now if you give the partner grapes -- Als je nu de partner druiven geeft -- Dacă dai partenerului struguri, Om jag nu ger partnern vindruvor-

афинитет према храни мојих капуцин мајмуна تفضيلات الغذاء لدا سعادين الكبوشي لدي предпочитанията за храна на маймуните капуцини (les preferències en menjar dels meus micos caputxins potravní preference mých malp madpræferencerne hos mine kapucineraber die kulinarischen Vorlieben meiner Kapuzineräffchen οι τροφικές προτιμήσεις των καπουτσίνων μου the food preferences of my capuchin monkeys las preferencias alimenticias de mis monos capuchinos ترجیح غذایی میمون های کاپوچین apinoideni ruokamieltymykset les préférences de mes capucins pour la nourriture a kapucinus majmok ízlése makanan kesukaan monyet-monyet capuchin saya - il cibo preferito delle mie scimmie cappuccine ちなみに オマキザル の 食 の 好み は 더 비싼 것처럼 카푸친원숭이들도 de voedselvoorkeur van mijn kapucijnaapjes preferencje żywnościowe kapucynek a comida preferida dos macacos-prego preferințele culinare ale maimuțelor capucine предпочтения в еде моих капуцинов preferencie jedla mojich kapucínskych opíc başlıklı maymunlarımın yemek tercihleri а харчові уподобання мавп-капуцинів

потпуно одговара ценама у супермаркету - correspond exactly with the prices in the supermarket -- corespund exact cu prețurile din supermarket, överensstämmer med priset i affären -

ако им дате грожђе - што је много боља храна - and so if you give them grapes -- it's a far better food -- deci dacă dai uneia struguri, o hrană mult mai bună,

онда стварате неједнакост међу њима. then you create inequity between them. creëer je ongelijkheid tussen hen. creezi inegalitate între ele. då skapar du orättvisa mellan dem.

То је експеримент који смо урадили. So that's the experiment we did. Așadar ăsta e experimentul pe care l-am făcut. Så det var experimentet.

Недавно смо то снимили са мајмунима који никад нису радили тај задатак, Recently, we videotaped it with new monkeys Recentelijk filmden we het met nieuwe aapjes die dit nog nooit deden, Recent am filmat maimuțe noi care n-au mai făcut acest experiment, Nyligen filmade vi det med en ny apa som aldrig gjort uppgiften,

мислећи да ће они можда имати снажнију реакцију thinking that maybe they would have a stronger reaction, omdat we een sterkere reactie verwachtten, crezând că vor avea o reacție mai puternică, som kanske skulle ha en starkare reaktion,

и то се испоставило као тачно. الواحد على اليسار هو السعدان الذي يحصل على الخيارة. Маймуната в ляво получава краставица. El de l'esquerra és al que li toca el cogombre. Ta opice vlevo dostává okurku. Den til venstre er aben der får agurk. Der Affe links ist der mit der Gurke als Belohnung. Αυτός στ' αριστερά είναι ο πίθηκος που παίρνει το αγγούρι. and that turned out to be right. El de la izquierda es el mono que obtiene pepino. میمون سمت چپ اونیه که خیار می گیره. Vasemmanpuoleinen apina saa kurkkua. Le singe sur la gauche est celui qui reçoit du concombre. A baloldali a majom, aki uborkát kap. Monyet yang di kiri adalah monyet yang mendapat mentimun. La scimmia a sinistra riceve il cetriolo, 左側 の サル に キュウリ を 与え ます 왼쪽에 있는 원숭이는 오이를 받고, De linkeraap is degene die komkommer krijgt. Małpka z lewej strony dostaje ogórka. A da esquerda é a macaca que recebe pepinos. Обезьяна слева получает огурец. Opica naľavo dostane uhorku. Soldaki maymun salatalığı alan. Мавпа ліворуч отримує огірок.

На левој страни је мајмун који добија краставац. Cea din stânga e maimuța care primește castravete. Den till vänster är apan som får gurka.

Мајмун десно је онај који добија грожђе. De rechteraap is degene die de druiven krijgt. Cea din dreapta e cea care primește struguri. Den till höger är den som får vindruvor.

Онај који добија краствац, The one who gets cucumber -- De aap die de komkommer krijgt, Cea care primește castravete, Den som får gurka,

уочава да је први залогај краставца сасвим у реду. لاحظوا أن أول قطعة من الخيار عادية جدا. забелязва, че първото парче краставица е идеално. fixeu-vos que el primer tros de cogombre ja li està bé. si všimněte, že první kus přijíma docela klidně. læg mærke til at det første stykke agurk er helt fin. dass das erste Stück Gurke vollkommen akzeptabel ist. δείτε πώς το πρώτο κομμάτι αγγούρι του είναι μια χαρά. nota que el primer trozo de pepino esta perfectamente bien. توجه کنید که اولین تکه ی خیار مشکلی نداره. huomatkaa, että ensimmäinen kurkkupala maittaa ihan hyvin. veuillez remarquer que le premier morceau de concombre est parfait. nézzék meg, hogy az első uborka darab teljesen rendben van. melihat bahwa potongan mentimun pertama itu cukup enak. e notate che il primo pezzo di cetriolo non crea problemi. 最初の キュウリ に は 満足 し ます 오이를 줬는데 처음에는 오이를 vindt het eerste stukje komkommer prima. pierwszy kawałek jest zupełnie OK, percebe que o primeiro pedaço está bom. observați că prima bucată de castravete e ok. полностью довольна первым кусочком. všimnite si, že prvý kúsok uhorky je úplne v poriadku. noterar att den första gurkbiten duger. görüyor ki ilk salatalık parçası gayet iyi. цілком задоволена першим шматочком огірка.

Он једе први комад. Het eerste stukje eet ze. Pe prima bucată o mănâncă. Hon äter den första biten.

Затим, види да други добија грожђе и видите шта се дешава. ثم ترى الآخر يحصل على العنب، وسترون ماذا سيحصل. След това тя забелязва, че другата маймуна получава грозде и ще видите какво се случва. I llavors veu que a l'altre li toca raïm, i ja veureu què passa. Pak uvidí, jak druhá dostává hrozny, a uvídíte, co se stane. Så ser hun at den anden får vindruer, og så ser I hvad der sker. Dann sieht sie, dass der andere eine Weintraube bekommt, und sehen Sie genau hin. Μετά βλέπει ότι ο άλλος παίρνει σταφύλια, και δείτε τι συμβαίνει. Then she sees the other one getting grape, and you will see what happens. Luego ella ve que el otro obtiene uva, y verán lo que sucede. بعد می بینه که دیگری انگور می گیره و حالا می بینید چی میشه. Sitten se huomaa toisen saavan rypäleen, ja näette, mitä tapahtuu. Ensuite il voit l'autre qui obtient du raisin, et vous allez voir ce qui va se passer. Aztán látja, hogy a másik szőlőt kapott, és látni fogják, mi történik. Kemudian dia melihat yang lain mendapat anggur, dan lihatlah yang terjadi. Poi vede che l'altra scimmia riceve l'uva, e vedrete cosa succede adesso. もう 一方 の サル が ブドウ を もらう の を 見て 何 が 起きる か ご 覧 下さい 그런데 자기 파트너는 포도를 받는걸 보고 어떻게 행동하는지 보세요. Dan ziet ze hoe de ander druif krijgt, en je zult zien wat er gebeurt. Potem widzi, że druga dostaje winogrono i co się dzieje? Então ela vê a outra ganhando uvas e você vai ver o que acontece. Apoi o vede pe cealaltă că primește struguri și veți vedea ce se întâmplă. Затем она видит, как соседка получает виноград, и вот что происходит. Potom vidí, že druhá dostane hrozno a uvidíte, čo sa stane. Sonra diğerinin üzüm aldığını görüyor, şimdi olacakları göreceksiniz. Потім вона бачить, що інша мавпа отримала виноград, і зараз ви побачите, що трапилося.

Даје нам каменчић. То је задатак. So she gives a rock to us. That's the task.

Дајемо му комад краставца и он га једе. And we give her a piece of cucumber and she eats it. Wij geven haar een stukje komkommer, dat ze opeet. Noi îi dăm o bucată de castravete și o mănâncă. Och vi ger henne en bit gurka, som hon äter.

Други треба да нам да каменчић. The other one needs to give a rock to us. De ander moet ons een steentje geven. Cealaltă trebuie să ne dea o piatră. Den andra får ge en sten till oss.

И он то ради. Și asta face. Och det är det hon gör.

Он добија грозд и поједе га. And she gets a grape ... Primește un bob de strugure și-l mănâncă. Och hon får druvan och äter den.

Други то види. تعطينا صخرة الآن، Сега тя ни дава камък Ara ens dóna una pedra, Podá nám nyní kámen Hun giver os stenen nu, Jetzt gibt sie uns ein Steinchen, Μας δίνει τώρα μία πέτρα, The other one sees that. Nos da una piedra ahora, حالا او سنگ را به ما میده، Nyt se antaa kiven Il nous donne maintenant un caillou, Ad nekünk egy követ, és most Dia memberikan batu kepada kami sekarang, Ora ci dà un sasso e, また 石 を 渡し ます 이제 우리에게 돌맹이를 하나 주고 Daje nam teraz kamień Ela nos dá uma pedra Она даёт нам камушек Teraz nám dá kamienok, Şimdi bize bir taş veriyor, Вона дає нам камінець

Сада нам даје каменчић She gives a rock to us now, Ze geeft ons een steentje, Ne dă o piatră acum, Hon ger oss nu en sten,

и добија поново краставац. gets, again, cucumber. en krijgt weer komkommer. primește din nou castravete. får återigen gurka.

(Смех) (Laughter) (Skratt)

Сада он тестира каменчић на зиду. She tests a rock now against the wall. Ze test een steentje tegen de muur. Testează acum piatra pe perete. Hon testar en sten, nu mot väggen.

Треба да нам га да. She needs to give it to us. Ze moet het aan ons geven. Trebuie să ne-o dea. Hon måste ge den till oss.

И поново добија краставац. And she gets cucumber again. Și primește castravete din nou. Och hon får gurka igen.

(Смех) (Laughter) (Skratt)

Ово овде је у основи Волстрит протест. So this is basically the Wall Street protest that you see here. Ăsta e în esență protestul de pe Wall Street. Detta är i princip "Wall Street-protesterna" du ser.

(Смех) (Laughter) (Gelach) (Râsete) (Skratt)

(Аплауз)

Допустите ми да вам испричам - لا تزال لدي دقيقتان، دعوني أخبركم بقصة مضحكة بخصوص ذلك. имам две минути, нека ви разкажа смешна история за това. encara em queden uns minuts, ara us explicaré coses gracioses sobre això. ještě mám dvě minuty, tak mi dovolte říci k tomuto vtipný příběh. Jeg har stadig to minuter til overs, lad mig fortælle jer en sjov histore omkring dette. ich habe noch zwei Minuten und eine Anekdote. Έχω ακόμα δύο λεπτά, οπότε θα σας πω μία σχετική αστεία ιστορία. I still have two minutes left -- Aún me quedan dos minutos, les contaré una divertida historia sobre esto. هنوز دو دقیقه وقت دارم، بذارید یک داستان خنده دار براتون بگم. pari minuuttia aikaa hauskaan tarinaan. J'ai encore deux minutes, je vais vous raconter une histoire drôle. még van két percem, hadd mondjak el erről egy vicces történetet. saya masih punya dua menit lagi, saya akan menyampaikan cerita lucu mengenai hal ini. mi restano due minuti, vi racconto un episodio divertente. この 件 に ついて 面白い 話 を ご 紹介 し ましょう 재미있는 이야기를 하나 말씀드리죠. Ik heb nog twee minuten voor een leuk verhaaltje. zabawną historię z tym związaną. eu ainda tenho dois minutos, deixem eu dizer uma história engraçada sobre isso. чтобы рассказать вам забавную историю. stále mám 2 minúty, poviem vám o tomto vtipnú príhodu. Jag har två minuter kvar, så låt mig berätta en historia. izin verin size bununla ilgili komik bir hikaye anlatayım. я ще маю дві хвилини, тому хочу розповісти вам одну кумедну історію.

имам још два минута, смешну причу о овом. let me tell you a funny story about this. mai am două minute, să vă spun o poveste nostimă despre asta.

Ово истраживање је постало веома познато, وجاءتنا الكثير من التعليقات، и получихме много коментари i ens van arribar un munt de comentaris, a dostali jsme hodně reakcí, og vi fik en masse kommentarer, und wir bekamen viele Zuschriften, και είχαμε πολλά σχόλια, This study became very famous and we got a lot of comments, y obtuvimos muchos comentarios, و ما نظرات زیادی دریافت کردیم. ja saimme paljon kommentteja, et nous avons reçu beaucoup de commentaires, és nagyon sok hozzászólást kaptunk, dan kami mendapat banyak komentar, ricevemmo molti commenti, 多く の 意見 が 寄せ られ ました 특히 인류학자, 경제학자, 그리고 i dostaliśmy dużo komentarzy, e tivemos vários comentários, Acest studiu a devenit foarte renumit мы получили много отзывов, a dostali sme veľa reakcií, birçok yorum aldık, і ми отримали чимало відгуків

добили смо много коментара, en we kregen veel commentaar, și am primit o mulțime de comentarii, och vi fick många kommentarer

посебно од антрополога, економиста, especially anthropologists, economists, philosophers. vooral van antropologen, economen, în special de la antropologi, economiști, speciellt från antropologer, ekonomer,

филозофа. لم يرق لهم ذلك على الإطلاق. Те не го харесаха. No els va agradar gens. Vůbec se jim to nelíbilo. De kunne ikke lide det overhovedet. Sie mochten das überhaupt nicht. Δεν τους άρεσε καθόλου No les gustó esto, اونا اصلاً از این خوششون نیومده بود. Tämä ei miellyttänyt heitä lainkaan. Ils n'ont pas aimé du tout. Egyáltalán nem tetszett nekik. Mereka sama sekali tidak menyukai hal ini. Non lo apprezzarono per niente. 彼ら は この 実験 結果 を 気 に 入り ませ ん でした 그들은 우리의 실험 결과를 싫어했어요. Nie spodobało im się to. Eles não gostaram nada disso. filozofi. Им это совсем не понравилось. Vôbec sa im nepáčila. filosofer. Bunu pek beğenmediler. Їм це зовсім не сподобалося.

Њима се ово уопште није свидело. They didn't like this at all. Ze vonden dit niet leuk. Nu le-a plăcut deloc. De gillade inte detta alls.

Они су донели одлуку, верујем,

да је правичност веома комплексна ствар أن العدالة قضية معقدة че честността е много сложна черта que la justícia és un tema molt complexe že spravedlnost je velmi komplexní problém at retfærdighed er et meget kompleks emne dass Fairness eine sehr komplexe Geschichte ist, πως η δικαιοσύνη είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα that fairness is a very complex issue, and that animals cannot have it. que la equidad es un tema muy complejo که انصاف موضوع خیلی پیچیده ای ست että tasapuolisuus on hyvin mutkikas kysymys que l'équité est un problème très complexe hogy az igazságosság egy nagyon komplex kérdés, bahwa keadilan adalah isu yang sangat rumit che l'imparzialità fosse un argomento complesso, 公平 さ は とても 複雑な 感覚 で 동물들은 이해하기 불가능하다고 dat fairness een complexe zaak is, że poczucie sprawiedliwości to złożona sprawa de que a justiça é um tópico muito complexo что чувство справедливости слишком сложное, že čestnosť je veľmi komplexná záležitosť att rättvisa är en väldigt komplex fråga eşitliğin çok karmaşık bir şey olduğunu справедливість - це страшенно складне почуття,

и да је животиње не могу имати. și că animalele nu-l pot avea. och att djur inte kan ha det.

Један филозоф нам је чак написао إلى درجة أن أحد الفلاسفة كاتب إلينا قائلا Един философ даже ни писа, Un filòsof fins i tot ens va escriure dient A jeden filozof nám dokonce napsal, Og en filosof skrev endda til os Ein Philosoph schrieb uns sogar, Μάλιστα ένας φιλόσοφος μας έγραψε And so one philosopher even wrote us De hecho un filósofo nos escribió حتی یک فیلسوف برای ما نوشت Yksi filosofi jopa kirjoitti, Un philosophe nous a même écrit És egy filozófus ezt írta nekünk, Dan salah seorang filsuf bahkan menulis Un filosofo arrivò a scriverci che era impossibile ある 哲学 者 の 手紙 に は こう あり ました 심지어 어떤 철학자는 저희들에게 Jeden z filozofów napisał do nas, E então um filósofo nos escreveu Un filozof chiar ne-a scris Один из философов даже написал нам, A jeden filozof nám dokonca napísal, Hatta bir filozof bize Якийсь філософ навіть написав нам,

да је било немогуће да мајмуни имају осећај правичности, that it was impossible that monkeys had a sense of fairness dat apen onmogelijk gevoel voor fairness konden hebben, că e imposibil ca maimuțele să aibă un simț al dreptății att det var omöjligt för en apa att känna rättvisa

јер је правичност измишљена током француске револуције. because fairness was invented during the French Revolution. pentru că dreptatea a fost inventată în timpul Revoluției Franceze.

(Смех) (ضحك) (Смях) (Rialles) (Smích) (Latter) (Lachen) (Γέλια) (Risas) (خنده ی حاضران) (Naurua) (Rires) (Nevetés) (Tertawa) (Risate) （ 笑 ） (웃음) (Gelach) (Śmiech) (Risos) (Смех) (Smiech) (Skratt) (Gülüşmeler) (Сміх)

Други је написао цело поглавље у књизи

говорећи да би веровао да то има неке везе са правичношћу,

да је онај који је добијао грожђе, одбио да га узме. إن كان الذي تلقى العنب قد رفضها. ако тази, която получава грозде, откаже да го изяде. si al que li toqués el raïm rebutgés el raïm. kdyby ta, co dostává hrozny, je odmítla. hvis den der fik vindruer, ville afvise vindruerne. wenn das Äffchen mit den Weintrauben diese verweigern würde. αν ο πίθηκος που πήρε τα σταφύλια είχε αρνηθεί να τα πάρει. if the one who got grapes would refuse the grapes. si el que obtuvo uvas las hubiera rechazado. که میمونی که انگور می گیره اون رو رد کنه. ellei rypäleitä saanut kieltäytyisi niistä. si celui qui reçoit le raisin refusait le raisin. hogyha az, amelyik szőlőt kapott, visszautasítaná a szőlőt. jika monyet yang mendapat anggur menolak anggur yang diberikan. se la scimmia che aveva ricevuto l'uva l'avesse rifiutata. サル も 公平だ と 認めて やろう ” と あり ました 있다는 것을 믿을 수 없다는 글을 길게 쓰기도 했죠. als degene die druiven kreeg, deze zou weigeren. gdyby małpka, która odmówiła wzięcia winogron. se a macaca que ganha as uvas as recusasse. dacă cea care a primit struguri i-ar refuza. обезьяна, получавшая виноград, отказалась бы от него. ak by ten, čo dostal hrozno, to hrozno odmietol. ifall den som fick druvor, vägrade ta emot. üzümü reddetseydi inanacağına dair bütün bir bölüm yazdı. якби той, хто отримав виноград, відмовився від нього.

Смешно је да је Сара Броснан, Now the funny thing is that Sarah Brosnan, who's been doing this with chimpanzees, Nu is het leuk dat Sarah Brosnan, Interesant e că Sarah Brosnan, Det roliga är att Sarah Brosnan,

која је ово радила са шимпанзама, die dit met chimpansees heeft gedaan, care făcuse asta cu cimpanzei, som gjort detta med schimpanser,

имала неколико комбинација шимпанзи had a couple of combinations of chimpanzees een aantal combinaties van chimpansees had hade några schimpanspar,

где је заиста, онај који је добијао грожђе одбијао да узме грожђе where, indeed, the one who would get the grape waar inderdaad degene die de druif kreeg, deze weigerde în care, într-adevăr, cel ce primea struguri refuza strugurele där faktiskt den som fick druvor, vägrade ta emot druvorna

док други мајмун такође не добије грожђе. totdat de ander ook een druif kreeg. până când și celălalt primea strugure. tills den andra också fick druvor.

Тако да долазимо врло близу људском осећају правичности. So we're getting very close to the human sense of fairness. Dus we komen erg dichtbij de menselijke notie van fairness. Deci ne apropiem foarte mult de sensul uman de dreptate. Vi kommer väldigt nära vår egen känsla för rättvisa.

Мислим да би филозофи требало да преиспитају своју филозофију. And I think philosophers need to rethink their philosophy for a while. Ik denk dat filosofen hun filosofie nog eens moeten overdenken. Și cred că filozofii trebuie să-și regândească filozofia. Och jag tror att filosoferna behöver ompröva sin filosofi ett tag.

Да резимирам. So let me summarize. Laat ik samenvatten. Deci să rezumăm. Så låt mig summera.

Верујем да постоји еволуција морала. I believe there's an evolved morality. Cred că avem o moralitate evolutivă. Det finns en utvecklad moral.

Мислим да је морал много више од овога што сам сад изложио, I think morality is much more than what I've been talking about, Cred că moralitatea e mult mai mult decât credeam, Jag tror att moral är mer än det jag har pratat om,

али било би немогуће без ових компонената but it would be impossible without these ingredients

које налазимо код других примата, والتي هي التعاطف والمواساة، съпричастност и утешение, que són l'empatia i el consol, jsou to empatie a utěšování, som er empati og trøst, also Einfühlungsvermögen und Trost, όπως είναι η ενσυναίσθηση και η παρηγοριά, que son empatía y consolación, که شامل همدردی و دلداری، empatiaa, lohduttamista, c'est-à-dire l'empathie et la consolation, mint az empátia és a vígasztalás, yaitu empati dan pengihiburan, l'empatia e il conforto, 共感 慰め 호혜감, 그리고 평등의식 같은 구성요소가 Jest to empatia, pocieszanie, que são empatia e consolo, сочувствие и утешение, ktorými sú empatia a útecha, sosyallikten yana yaklaşımlar, без співпереживання, розради,

емпатије и утехе, which are empathy and consolation, namelijk: empathie en troost, care sunt empatia și consolarea, empati och tröst,

просоцијалних тенденција, реципроцитета и осећаја правичности. pro-social tendencies and reciprocity and a sense of fairness. pro-sociale tendensen en wederkerigheid, en een gevoel voor fairness. tendințe pro-sociale, reciprocitate și un simţ al dreptății. prosociala tendenser och ömsesidighet, samt en känsla för rättvisa.

Због тога ми радимо на овим посебним темама And so we work on these particular issues Så vi arbetar med dessa särskilda frågor

да бисмо видели, можемо ли да створимо моралност од основе навише, такорећи to see if we can create a morality from the bottom up, so to speak, of we een moraliteit kunnen creëren van onderuit, zogezegd, för att se om vi kan skapa moral, nerifrån och upp.

без спомињања бога и религије without necessarily god and religion involved, zonder God of religie erbij te halen, fără ca religia sau divinitatea să fie implicate, utan att Gud och religion måste vara inblandat,

и да видимо како можемо да дођемо до еволуције морала. and to see how we can get to an evolved morality. om te komen bij een geëvolueerde moraliteit. și să vedem cum se poate obține moralitate prin evoluție. och se hur vi kan komma till en utvecklad moral.

Хвала вам на пажњи. And I thank you for your attention. Ik dank jullie voor je aandacht. Vă mulțumesc pentru atenție! Tack för er uppmärksamhet.

(Аплауз) (تصفيق) (Аплодисменти) (Aplaudiments) (Potlesk) (Bifald) (Beifall) (Χειροκρότημα) (Applause) (Aplausos) (تشویق حاضران) (Suosionosoituksia) (Applaudissements) (Taps) (Tepuk tangan) (Applausi) （ 拍手 ） (박수) (Applaus) (Brawa) (Aplausos) (Aplauze) (Аплодисменты) (Potlesk) (Applåder) (Alkış) (Оплески)