ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 (2)
Έβρεχε με τ' ασκί και η Ντουνιά, ταπεινωμένη και καταντροπιασμένη, αναγκάστηκε να κάνει δεκαεφτά βέρστια δρόμο, μαζί με το χωρικό, μέσα σ' ένα κάρο ξέσκεπο. Κρίνε τώρα και μόνος σου, αν μπορούσα ν' απαντήσω στο γράμμα σου, που πήρα πριν από δυο μήνες. Βρισκόμουνα και γω σε απόγνωση. Δεν τόλμησα να σου πω την αλήθεια, γιατί θα λυπόσουνα πολύ, θα αγανακτούσες και θα πικραινόσουνα. Κι ύστερα, τί μπορούσες να κάνεις; Το πολύ-πολύ να χειροτέρευες ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Εξ άλλου μου το είχε απαγορεύσει η Ντουνιά. Να καθίσω πάλι και να γεμίσω το γράμμα μου με άχρηστες λεπτομέρειες τη στιγμή που σκιζότανε η καρδιά μου απ' τον πόνο, δεν είχα τη δύναμη να το κάνω. Έναν ολόκληρο μήνα ειπώθηκαν για μας στην πόλη ένα σωρό κουτσομπολιά. Προχώρησαν μάλιστα τόσο πολύ, ώστε εγώ και η Ντουνιά δε μπορούσαμε πια να πατήσουμε το πόδι μας στην εκκλησία, απ' τα περιφρονητικά βλέμματα που μας έριχναν κι απ' τα ψιθυρίσματα που έκαναν στο πέρασμα μας. Αλλά ούτε και μεγαλόφωνα δίσταζαν να τα πουν μπροστά μας. Όλοι μας οι γνωστοί μας γύριζαν την πλάτη, όλοι τους έπαψαν και να μας χαιρετούν ακόμα, και είχα μάθει από σίγουρη πηγή ότι μερικοί ιδιωτικοί και διοικητικοί μικροϋπάλληλοι είχανε αποφασίσει να μας εξευτελίσουν κατά πρόστυχο τρόπο, μουτζουρώνοντας με κατράμι την πόρτα του σπιτιού μας. Ακόμα και οι σπιτονοικοκυραίοι μας, ζήτησαν να τους αδειάσουμε το σπίτι. "Για όλα αυτά φταίει η Μάρθα Πετρόβνα, που το 'βρίσκε καλό να πηγαίνει παντού, να κατηγορεί και να ρεζιλεύει το όνομα της Ντουνιάς. Τους ξέρει όλους εδώ και ερχότανε στην πόλη κάθε τόσο και λιγάκι. Φλύαρη καθώς είναι, καθώς της αρέσει να διηγείται τις υποθέσεις του σπιτιού της και ιδίως να κάνει τα παράπονα της για τον άντρα της, στον καθένα που θα 'βρίσκε μπροστά της, πράγμα που δεν είναι καθόλου ωραίο, διέδωσε την ιστορία αυτή όχι μονάχα στην πόλη μας, αλλά και σ' ολόκληρη την περιφέρεια. Αρρώστησα απ' το κακό μου. Η Ντουνιά όμως άντεξε περισσότερο από μένα. Να την έβλεπες πώς τα υπέφερε όλα αυτά, πώς μου 'δίνε κουράγιο και με παρηγορούσε! Είναι σωστός άγγελος!
Αλλά, με την ευσπλαχνία του θεού, τα βάσανα μας τέλειωσαν: Ο κ. Σβιντριγκάιλωφ μεταμελήθηκε και, επειδή ασφαλώς λυπήθηκε την Ντουνιά, έδωσε στη Μάρθα Πετρόβνα πολλές και ολοφάνερες αποδείξεις για την αθωότητα της αδελφής σου: Κυρίως ένα γράμμα που η Ντουνιά αναγκάστηκε να γράψει και να στείλει στον Σβιντριγκάιλωφ πολύ πριν η Μάρθα Πετρόβνα τους πιάσει στον κήπο. Το γράμμα αυτό, όπου η Ντουνιά αρνιότανε να πάει στο ραντεβού που της όριζε, είχε μείνει στα χέρια του Σβιντριγκάιλωφ, όταν έφυγε η Ντουνιά.
Εκεί μέσα η Ντουνιά τον κατηγορούσε ζωηρά και με αγανάχτηση, για την ανάξια συμπεριφορά του προς τη Μάρθα Πετρόβνα, του θύμιζε πως ήτανε παντρεμένος και οικογενειάρχης και του 'λέγε τί ποταπό που ήτανε εκ μέρους του να βασανίζει και να κάνει δυστυχισμένη μια φτωχή κοπέλλα, που, και δίχως αυτό, ήτανε αρκετά δυστυχισμένη και ανυπεράσπιστη. Μ' ένα λόγο, αγαπημένε μου Ρόντια, το γράμμα αυτό ήτανε τόσο ευγενικό και τόσο συγκινητικό, ώστε έκλαψα διαβάζοντας το. Και σήμερα ακόμα δε μπορώ να το ξαναδιαβάσω, χωρίς να μου έρθουν δάκρυα στα μάτια.
Εξ άλλου, τη δικαιολογία της Ντουνιάς την ενίσχυσαν και οι μαρτυρίες του υπηρετικού προσωπικού, που ήξερε πολύ περισσότερα απ' όσα νόμιζε κι ο ίδιος ο Σβιντριγκάιλωφ, όπως συμβαίνει πάντοτε σ' αυτές τις περιπτώσεις.
"Η Μάρθα Πετρόβνα τα 'χασέ, δέχτηκε "για δεύτερη φορά ένα χτύπημα", όπως τ' ομολόγησε κι η ίδια. Τώρα όμως, αντίθετα, δεν της έμεινε η παραμικρή αμφιβολία για την αθωότητα της Ντουνιάς. Έτσι, την άλλη μέρα, που ήτανε Κυριακή, πήγε κατ' ευθείαν στην εκκλησία, για να παρακαλέσει την Παναγία Παρθένα να της δώσει δύναμη ν' αντιμετωπίσει τούτη τη δοκιμασία και να κάνει το καθήκον της. Ύστερα, αμέσως μόλις βγήκε απ' την εκκλησία, ήρθε στο σπίτι μας, χωρίς να σταματήσει πουθενά και, σε μια έκρηξη αληθινής μετάνοιας, αγκάλιασε τη Ντουνιά, παρακαλώντας την να τη συχωρέσει. Όλο εκείνο το πρωινό, φεύγοντας απ' το σπίτι μας, πήρε μπάλα ολόκληρη την πόλη κι έτρεξε σ' όλους τους γνωστούς της, λέγοντας τα καλύτερα λόγια για τη Ντουνιά, κι έχυσε ποτάμια δάκρυα, εξυμνώντας την αγνότητα των αισθημάτων και της διαγωγής της αδελφής σου. Κι όχι μονάχα αυτό, αλλά καθότανε κι έδειχνε και διάβαζε σ' όλο τον κόσμο το ίδιο το γράμμα της Ντουνιάς, προς τον Σβιντριγκάιλωφ, επέτρεψε μάλιστα να πάρουν και αντίγραφο του (πράγμα που κατά την αντίληψη μου ήτανε άστοχο). Αναγκάστηκε να κάνει επισκέψεις σ' όλους τους γνωστούς της στην πόλη, γυρίζοντας σ' όλα τα σπίτια, γιατί μερικοί το θεωρούσαν προσβολή που προτιμούσε άλλους. Καθόρισε λοιπόν κάτι σαν πρόγραμμα:
Την περίμεναν στο κάθε σπίτι απ' τα πριν, κι ήξεραν όλοι ότι την τάδε ημέρα, στο τάδε μέρος, θα διαβάσει η Μάρθα Πετρόβνα το γράμμα. Και στην κάθε ανάγνωση μαζεύονταν ακόμα κι εκείνοι που το είχανε ακούσει αρκετές φορές στα σπίτια τους ή σε τίποτα συγγενείς τους. Η γνώμη μου είναι ότι έγιναν όλα αυτά με υπερβολή, αλλά έτσι είναι ο χαρακτήρας της Μάρθας Πετρόβνα. Ωστόσο, αποκατέστησε ολότελα την τιμή της Ντουνιάς και η ντροπή όλης αυτής της ιστορίας έπεσε σαν ανεξάλειπτη κηλίδα στον άντρα της, τον κυριότερο ένοχο, τόσο πολύ, που κοντεύω ν αρχίσω να τον λυπάμαι, έτσι σκληρά που του φέρθηκαν του θεότρελλου. Αμέσως, διάφορα σπίτια πρότειναν στη Ντουνιά να την πάρουν για μαθήματα, αλλά αρνήθηκε. Γενικά, όλοι άρχισαν να της δείχνουν ξαφνικά ιδιαίτερη εκτίμηση. Έτσι αυτό συνετέλεσε πολύ στο να γίνει το αναπάντεχο που, μπορούμε να πούμε, θα αλλάξει τη μοίρα μας. Μάθε, αγαπημένε μου Ρόντια, ότι παρουσιάστηκε ένας γαμπρός για τη Ντουνιά μας κι εκείνη έδωσε τη συγκατάθεση της, πράγμα που βιάζομαι να σου ανακοινώσω. Αν και έγινε δίχως τη δική σου συγκατάθεση, δε θα θυμώσεις γι' αυτό ούτε με μένα, ούτε με τη Ντουνιά, όταν θα μάθεις ότι μας ήτανε αδύνατο να τ' αναβάλουμε. Άλλωστε, αφού δεν ήσουνα εδώ, δε θα μπορούσες να εκτιμήσεις την κατάσταση σωστά Να πώς έγιναν τα πράγματα:
"Ο Πιότρ Πετρόβιτς Λούζιν, ο μέλλων γαμπρός, αυλικός σύμβουλος τώρα, είναι μακρινός συγγενής της Μάρθας Πετρόβνα, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο σ' αυτή την υπόθεση. Μας διαβίβασε με τη Μάρθα ΙΊετρόβνα την επιθυμία του να μας γνωρίσει.
Φυσικά, τον δεχτήκαμε καθώς πρέπει, του προσφέραμε καφέ και την άλλη μέρα κιόλας έστειλε ένα γράμμα, όπου με μεγάλη ευγένεια ζητούσε τη Ντουνιά και γύρευε απάντηση κατηγορηματική και γρήγορη. Είναι άνθρωπος πολυάσχολος και πρέπει να φύγει σε λίγο για την Πετρούπολη, γιατί το κάθε λεπτό του είναι πολύτιμο. Όπως είναι αυτονόητο, τα χάσαμε στην αρχή: Μας ήρθε τόσο απότομα και δεν το περιμέναμε. Καθίσαμε όλη την ημέρα οι δυο μας για να το σκεφτούμε και να το κουβεντιάσουμε. Είναι άνθρωπος πολύ ευκατάστατος, έχει δυο θέσεις ταυτοχρόνως και αρκετή περιουσία κιόλας. Βέβαια, είναι σαρανταπεντάρης, έχει όμως παρουσιαστικό αρκετά καλό και μπορεί ν' αρέσει ακόμα στις γυναίκες.
Κατά τα άλλα, είναι άνθρωπος σοβαρός και αξιοπρεπέστατος, μόνο που θα μπορούσε να τον πάρει κανείς για στριμμένο και ακατάδεχτο. Ίσως όμως να είναι έτσι φαινομενικά, μια εντύπωση που σχηματίζει κανείς με την πρώτη ματιά, θέλω να σε προειδοποιήσω, αγαπημένε μου Ρόντια, να μην τον κρίνεις απότομα και βιαστικά, όπως το συνηθίζεις, αν τύχει και του βρείς κάτι που δε θα σου αρέσει με την πρώτη ματιά, όταν θα τον ιδείς στην Πετρούπολη - πράγμα που δε θ' αργήσει να γίνει.
"Στό λέω αυτό για κάθε ενδεχόμενο, παρ' όλο που είμαι σίγουρη πως θα σου κάνει καλή εντύπωση. 'Άλλωστε, για να γνωρίσει κανείς έναν οποιονδήποτε άνθρωπο, πρέπει να τον προσέξει πολύ και να 'ναι επιφυλαχτικός για να μην πέσει έξω, παρασυρμένος από κάποια προκατάληψη που δύσκολα επανορθώνεται και εξαλείφεται ύστερα. Πολλές ενδείξεις με κάνουν να πιστεύω ότι, ο Πιότρ Πετρόβιτς, είναι ένας άνθρωπος από τους πιο αξιοσέβαστους. Στην πρώτη του κιόλας επίσκεψη μας είπε πως είναι άνθρωπος θετικός, αλλά σε πολλά σημεία είπε ότι συμφωνεί με τις "πεποιθήσεις της καινούργιας γενιάς", κατά την έκφραση του, και ότι εχθρεύεται τις προλήψεις... Είπε κι άλλα ακόμα, πολλά, γιατί περιαυτολογεί ως ένα βαθμό και του αρέσει να τον ακούν οι άλλοι, αλλά δε νομίζω πως αυτό είναι μεγάλο ελάττωμα.
Δεν κατάλαβα βέβαια πολλά πράγματα, η Ντουνιά όμως εξήγησε ότι είναι έξυπνος και φαίνεται καλός άνθρωπος, παρ' όλο που δε μπορεί κανείς να πει ότι έχει μεγάλη μόρφωση. Ξέρεις καλά το χαρακτήρα της αδελφής σου, Ρόντια. Είναι μια κοπέλα θετική, υπομονετική και μεγαλόψυχη, όσο κι αν η καρδιά της φλογίζεται από αισθήματα - την ξέρω εγώ πολύ καλά. Φυσικά, δεν υπάρχει αίσθημα, ούτε από μέρους του, ούτε από μέρους της Ντουνιάς, δεν πρόκειται για κανέναν μεγάλο έρωτα. Αλλά η Ντουνιά, εκτός του ότι είναι έξυπνη, έχει και μια ψυχή ευγενικιά, είναι άγγελος σωστός και πιστεύει πως έχει καθήκον να κάνει τον άντρα της ευτυχισμένο. Αλλά κι αυτός θα φροντίζει για την ευτυχία της, δεν έχουμε κανένα λόγο ν' αμφιβάλλουμε γι' αυτό, αν και πρέπει να ομολογήσω πως έγιναν πολύ βιαστικά τα πράγματα. Έπειτα, είναι άνθρωπος αρκετά έξυπνος και υπολογιστής και ασφαλώς θα το καταλαβαίνει ότι η συζυγική του ευτυχία θα είναι τόσο πιο σίγουρη, όσο πιο ευτυχισμένη θα είναι η Ντουνιά.
"Μπορεί να υπάρχουν βέβαια δυσαρμονίες στους χαρακτήρες, μερικές παλιές συνήθειες ή και διαφωνίες στις ιδέες (πράγματα που παρατηρούνται και στα πιο ευτυχισμένα αντρόγυνα), αλλά για το ζήτημα αυτό, η Ντουνιά μου είπε ότι στηρίζεται στον εαυτό της - δεν υπάρχει, λέει, λόγος ν' ανησυχούμε καθόλου, όλα θα τ' αντέξει, αν πρόκειται οι παρά πέρα σχέσεις τους να είναι ειλικρινείς και τίμιες. Μην κρίνουμε έναν άνθρωπο από την εξωτερική του εμφάνιση. Και μένα, λόγου χάρη, μου φάνηκε κάπως απότομος στην αρχή, μπορεί όμως να μου φάνηκε έτσι γιατί είναι ντόμπρος - σίγουρα αυτό θα είναι. Στη δεύτερη επίσκεψη του, όταν πια του είχαμε πει το ναι, πάνω στην κουβέντα, μας είπε ότι και πριν να γνωρίσει τη Ντουνιά, είχε πάρει την απόφαση να διαλέξει για γυναίκα του μια νέα, δίχως προίκα, που να έχει όμως περάσει από μεγάλη φτώχεια, γιατί, λέει, ο άντρας δεν πρέπει να χρωστάει τίποτα στη γυναίκα του και είναι πολύ καλύτερα να τον βλέπει σαν ευεργέτη της. Πρέπει να προσθέσω ακόμα ότι όλα αυτά δεν τα 'πε ακριβώς, όπως σου τα γράφω εγώ, αλλά με τρόπο πιο ευγενικό και όχι τόσο απότομο, έχω ξεχάσει όμως τα λόγια που μεταχειρίστηκε. Έπειτα δεν τα είχε καλοσκεφτεί - ήτανε φανερό ότι του ξέφυγαν με τη ζωηρή συζήτηση και προσπάθησε να τα μπαλώσει ύστερα και να διασκεδάσει την εντύπωση που έκαναν. Εμένα ωστόσο μου φάνηκαν κάπως χοντροκομμένα και το είπα αργότερα στη Ντουνιά, εκείνη όμως μου απάντησε, θυμωμένα μάλιστα, πως δεν έχουνε σημασία τα λόγια, αλλά οι πράξεις και έχει δίκιο, βέβαια. Αλλά προτού να πάρει την απόφαση της, έμεινε άγρυπνη όλη τη νύχτα και, νομίζοντας πως εγώ είχα αποκοιμηθεί, σηκώθηκε κι έφερνε βόλτες πέρα-δώθε όλη τη νύχτα. Τέλος, γονάτισε και προσευχήθηκε πολλή ώρα μπροστά στα εικονίσματα και το πρωί μου είπε ότι αποφάσισε να παντρευτεί.
"Όπως σου ανέφερα, ο Πιότρ Πετρόβιτς, θα έφευγε για την Πετρούπολη. Έχει κάτι σπουδαίες υποθέσεις, που επιβάλλουν την παρουσία του εκεί πέρα και θέλει ν' ανοίξει στην Πετρούπολη δικηγορικό γραφείο. Ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου από πολύν καιρό και τώρα τελευταία κέρδισε μια μεγάλη δίκη. Είναι απόλυτη ανάγκη να 'ρθει στην Πετρούπολη - έχει μια σημαντική υπόθεση στον Άρειο Πάγο. Έτσι, αγαπημένε μου Ρόντια, θα μπορέσει οπωσδήποτε να σου φανεί πολύ χρήσιμος. Και η Ντουνιά κι εγώ έχουμε τη γνώμη ότι θα μπορούσες από τώρα κιόλας ν' αρχίσεις την καριέρα σου και να θεωρείς το μέλλον σου απόλυτα εξασφαλισμένο. Αχ! Να γινότανε τουλάχιστον αυτό! Θα 'τανε μια επιτυχία, που θα 'πρεπε να τη βλέπουμε σα δώρο του θεού. Η Ντουνιά μόνο αυτό έχει στο νου της. Είπαμε κιόλας σχετικά μ' αυτό το ζήτημα δυο λόγια στον Πιότρ Πετρόβιτς. Φάνηκε πολύ επιφυλακτικός και είπε ότι, φυσικά, του χρειαζότανε ένας γραμματέας. Σίγουρα, θα προτιμούσε, λέει, πιο πολύ να δίνει το μισθό σ' έναν δικό του άνθρωπο παρά σ' έναν ξένο, φτάνει μονάχα να είναι ικανός γι' αυτή τη δουλειά (λες και δεν είσαι συ ικανός). Πάνω σ' αυτό όμως διατύπωσε μερικές επιφυλάξεις, σχετικά με τις πανεπιστημιακές σου σπουδές που, κατά τη γνώμη του, δε θα σου αφήνουν τον καιρό να δουλέψεις στο γραφείο του. Η υπόθεση έχει σταματήσει εδώ για την ώρα, αλλά η Ντουνιά δεν έχει στο νου της τίποτ' άλλο.
Πριν από μερικές ημέρες κατάστρωσε, με πυρετώδη βιασύνη, ένα σχέδιο για το μέλλον σου.