Γλώσσα | Εγώ σε συναυλία; | Ε' Δημοτικού Επ. 152
Γεια σας, παιδιά!
Σήμερα θα δουλέψουμε στη Γλώσσα,
το Β' τεύχος της Γλώσσας,
στην πρώτη ενότητα που είναι η 7η ενότητα.
Μπορείτε λοιπόν να ανοίξετε τα βιβλία σας στη σελίδα 8 και 9,
που έχει ένα κείμενο.
Δεν θα το διαβάσουμε όμως το κείμενο όλο τώρα για να μην χάνουμε και πολύ χρόνο,
γιατί ξέρουμε ότι ο τηλεοπτικός χρόνος είναι λίγο περιορισμένος.
Θα σας πω όμως γενικά τι λέει αυτό το κείμενο με λίγα λόγια.
Θέλω να με προσέξετε όμως γιατί μετά θα σας κάνω μερικές ερωτήσεις.
Ο τίτλος - εσείς έχετε και το βιβλίο μπροστά και σας είναι λίγο πιο εύκολο,
να βλέπετε κιόλας, να ρίχνετε κλεφτές ματιές δηλαδή και να βλέπετε τι σας λέω -
ο τίτλος λοιπόν είναι: Εγώ σε συναυλία;
Πρόκειται λοιπόν για μία συναυλία που γίνεται σ' ένα μέρος.
Ο αφηγητής μας είναι ένας μικρός, ένας νεαρός δηλαδή,
ο οποίος μας περιγράφει τι γίνεται εκείνη την ημέρα με τη συναυλία,
τι είχε αναλάβει να κάνει για να βοηθήσει στη συναυλία αυτή,
πόσοι ήρθαν για να παρακολουθήσουν τη συναυλία,
και ποιοι ήταν αυτοί που έκαναν τη συναυλία. Ήταν ένα συγκρότημα,
που είχε το όνομα "Παγόβουνα", όπως βλέπετε στο βιβλίο σας,
και το αποτελούσαν κάποια πρόσωπα,
που ήταν οι μουσικοί και ένας ήταν ο τραγουδιστής.
Αυτοί λοιπόν όλοι παρουσίασαν, έκαναν μια συναυλία,
στην οποία πήγε πολύς κόσμος,
κόπηκαν εισιτήρια, και φυσικά είχε πολύ μεγάλη επιτυχία.
Ο αφηγητής μας είχε μάλιστα αναλάβει και κάποιο συγκεκριμένο ρόλο
σε όλη αυτή τη διαδικασία προκειμένου να βοηθήσει στη συναυλία.
Πολλοί από εσάς ξέρω ότι το έχετε διαβάσει το κείμενο αυτό.
Και θυμηθήκατε κάποια πράγματα τώρα που σας είπα εγώ.
Περνάμε λοιπόν στις ερωτήσεις του κειμένου.
Για να δούμε τι μας ρωτάει.
Ποια είναι τα ονόματα των μελών του συγκροτήματος;
Μμμ, μήπως θα 'πρεπε πρώτα να κάνουμε κάτι;
Για θυμηθείτε.
Πολλές φορές στα κείμενα τα οποία δουλεύουμε,
μέσα στην τάξη μας,
κάνουμε το εξής για να μας βοηθήσει
στις απαντήσεις που δίνουμε στις ερωτήσεις που μας δίνονται.
Αριθμούμε τις παραγράφους.
Κάντε λοιπόν το ίδιο και εδώ.
Βάλτε νουμεράκια δηλαδή στις παραγράφους,
για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε καλύτερα,
για να ξέρουμε πού βρίσκεται η απάντηση της κάθε ερώτησης.
Εγώ το έχω κάνει ήδη και νομίζω ότι κι εσείς μπορείτε να το κάνετε πολύ γρήγορα.
Είναι εύκολο για σας.
Ξεκινάμε λοιπόν.
Κοιτάζοντας το κείμενο που έχετε μπροστά σας στο βιβλίο σας,
εντοπίστε μου σε ποια παράγραφο αναφέρονται τα ονόματα
των μελών αυτού του συγκροτήματος.
Θυμίζω ότι τα μέλη του συγκροτήματος είναι οι μουσικοί και ένας τραγουδιστής.
Για δείτε λοιπόν καλά σε ποια παράγραφο δίνεται η απάντηση.
Ναι, βεβαίως, πολύ πολύ σωστά, στην 8η. Πάρα πολύ σωστά!
Εκεί λοιπόν αναφέρονται τα ονόματα. Ας τα διαβάσω κι εγώ μια φορά.
Είναι ο Φανφάν, ο Μισέλ, ο Κλοντ και ο Πατρίκ.
Έτσι! Πάρα πολύ σωστά!
Τι έχει αναλάβει, μας λέει στο βιβλίο μας, να κάνει ο αφηγητής της ιστορίας;
Ο αφηγητής της ιστορίας δεν συμμετέχει στο συγκρότημα αυτό.
Έχει πάει όμως να βοηθήσει για να γίνει αυτή η συναυλία.
Και μάλιστα έχει πάρει μαζί και κάποιους φίλους.
Τι έχει αναλάβει λοιπόν να κάνει; Για δείτε σε ποια παράγραφο δίνεται η απάντηση.
Ναι, πολύ πολύ ωραία.
Έτσι! Στην 2η παράγραφο. Και μάλιστα χαρακτηριστικά λέει:
"...πρέπει να πάω στο πόστο μου. Έχω αναλάβει την κονσόλα μαζί με έναν φίλο...".
Πάρα πολύ ωραία! Τι θα κάνει λοιπόν στην κονσόλα;
Έχει αναλάβει τα φώτα, πάρα πολύ σωστά.
Άμα το διαβάσουμε όλο το κείμενο,
όπως το έχετε διαβάσει εσείς,
λέει στη συνέχεια ότι βάζει στην αρχή τα κίτρινα φώτα,
μετά βάζει τα πράσινα φώτα,
για να δείξει κάτι συγκεκριμένο,
κι ύστερα όταν τραγουδούν όλοι μαζί,
γιατί ο κόσμος φυσικά ενθουσιάζεται και τραγουδούν όλοι μαζί,
αρχίζει και αναβοσβήνει τα φώτα.
Οπότε η συναυλία παίρνει ένα άλλο χρώμα
και γίνεται πάρα πάρα πολύ όμορφη.
Φυσικά και ο αφηγητής και όλοι όσοι συμμετέχουν
είναι κατενθουσιασμένοι.
Πολύ ωραία!
Και τώρα θέλω να σας ρωτήσω και κάτι άλλο.
Για σκεφτείτε τι συναισθήματα
μπορεί να έχει όχι μόνο ο αφηγητής,
αλλά μπορεί να έχουν όλα τα πρόσωπα που συμμετέχουν
σε αυτή τη συναυλία εκείνη την ημέρα.
Στην αρχή ήταν λίγο περίεργη η κατάσταση πριν ξεκινήσει.
Ο αφηγητής είχε έναν κρυφό ενθουσιασμό μεν,
αλλά είχε μια αγωνία.
Πραγματικά, δεν ήξερε αν θα τα καταφέρει.
Και στο πόστο που είχε αναλάβει και αν μέχρι το τέλος
θα μπορέσουν να είναι καλά τα πράγματα.
Ξεκινάει λοιπόν ένας κρυφός ενθουσιασμός, μία κρυφή χαρά,
αλλά πιο πολύ αγωνία.
Σιγά - σιγά όμως όσο προχωράει η ώρα,
και βλέπει ότι τα πράγματα εξελίσσονται πολύ όμορφα,
φτάνουμε στη μεγάλη χαρά, που έφτασε να γίνει στο τέλος
ενθουσιασμός. Έτσι, πάρα πολύ σωστά.
Και τι λέει μάλιστα χαρακτηριστικά στο κείμενό μας στο τέλος;
Για διαβάστε μου την τελευταία πρόταση.
Πολύ ωραία!
Η γιορτή έφτασε στο τέλος της κι η αίθουσα αρχίζει ν' αδειάζει...
Ήμουν ενθουσιασμένος.
Έτσι, πάρα πολύ ωραία.
Ήταν λοιπόν μία συναυλία η οποία πέτυχε.
Και ήταν καταπληκτική.
Πάμε τώρα να δούμε ποιο είναι το φαινόμενο που εξετάζεται σε αυτό το κείμενο.
Με βάση αυτό το κείμενο.
Γυρίζετε στη σελίδα 10.
Θέλω να θυμηθείτε τι έχουμε πει για το ρήμα.
Τι γνωρίζετε για το ρήμα;
Το ρήμα είναι ο πιο σημαντικός όρος μιας πρότασης.
Η πρόταση είναι ένα κομμάτι του λόγου είτε προφορικού είτε γραπτού,
που έχει ένα ολοκληρωμένο νόημα.
Ο πιο βασικός όμως όρος της πρότασης,
το πιο σημαντικό δηλαδή δομικό στοιχείο της πρότασης,
είναι το ρήμα.
Ένα ρήμα λοιπόν τι μπορεί να είναι;
Τι μπορεί να μας δείχνει;
Μπορεί να μας δείχνει ότι κάτι ή κάποιος ενεργεί.
Μπορεί να μας δείχνει ότι κάτι ή κάποιος παθαίνει κάτι.
Μπορεί να μας δείχνει ότι κάτι ή κάποιος βρίσκεται σε μία κατάσταση.
Ή ακόμα μπορεί να μας δείχνει ότι κάτι ή κάποιος
έχει μία ιδιότητα.
Αυτό λοιπόν το ρήμα είναι το πιο σημαντικό κομμάτι μιας πρότασης.
Πολύ ωραία.
Και όταν θέλουμε, θυμίζω, να βρούμε ποιος είναι αυτός ο κάποιος
ή αυτό το κάτι που κάνει ό,τι λέει το ρήμα,
ποια ερώτηση κάνουμε;
Πολύ σωστά, ποιος.
Και τι είναι αυτό που βρίσκουμε;
Είναι το Υποκείμενο, πολύ πολύ σωστά.
Πάμε λοιπόν να δούμε μερικές τέτοιες προτάσεις παρακάτω.
(Η δασκάλα διαβάζει την 1η πρόταση)
Το ρήμα μου είναι μαγειρεύει.
Και δείχνει ότι κάποιος ή κάτι ενεργεί.
2η πρόταση: Ο σκύλος μου τραυματίστηκε σε ατύχημα.
Τραυματίστηκε το ρήμα.
Κάποιος ή κάτι λοιπόν παθαίνει κάτι.
(Η δασκάλα διαβάζει την 3η πρόταση)
Είναι, το ρήμα μου.
Κάποιος ή κάτι κάτι είναι, έχει μία ιδιότητα.
Και στην τελευταία μας πρόταση.
(Η δασκάλα διαβάζει την 4η πρόταση)
Το ρήμα μου είναι κοιμήθηκε.
Κάποιος ή κάτι βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Πήραμε λοιπόν ένα παράδειγμα για την καθεμιά περίπτωση που αναφέραμε στην αρχή,
για να δούμε και στην πράξη πώς γίνεται αυτό.
Ας προχωρήσουμε τώρα να δούμε...
...ποιο είναι το Υποκείμενο της κάθε πρότασης.
1η πρόταση: Η μητέρα μου μαγειρεύει υπέροχα φαγητά.
Ποιος μαγειρεύει; Το ρήμα μου.
Η μητέρα, πολύ ωραία.
2η πρόταση: Ο σκύλος μου τραυματίστηκε σε ατύχημα.
Τραυματίστηκε είπαμε ότι είναι το ρήμα.
Το 'χω υπογραμμίσει.
Ποιος τραυματίστηκε;
Ο σκύλος.
Είναι το Υποκείμενο.
3η πρόταση: Ο καιρός είναι βροχερός.
Είναι, το ρήμα μου.
Ποιος είναι;
Ο καιρός, είναι το Υποκείμενο.
4η πρόταση: Η Δέσποινα κοιμήθηκε μέχρι το μεσημέρι.
Κοιμήθηκε, το ρήμα.
Ποιος κοιμήθηκε;
Η Δέσποινα. Το Υποκείμενό μου είναι η Δέσποινα, πολύ σωστά.
Σε αυτές τις προτάσεις μέχρι εδώ,
βλέπουμε ότι το Υποκείμενο είναι ένα...
Τι είναι η μητέρα, ο σκύλος, ο καιρός, η Δέσποινα;
Τι μέρος του λόγου είναι;
Πολύ σωστά, είναι ένα ουσιαστικό.
Και για προσέξτε!
Σε ποια πτώση βρίσκεται το ουσιαστικό στην κάθε μία περίπτωση;
Στην Ονομαστική. Θυμίζουμε λοιπόν ότι το Υποκείμενο
μπορεί να είναι ουσιαστικό και βρίσκεται πάντα, πάντα σε πτώση Ονομαστική.
Για να δούμε και το επόμενο παράδειγμα.
5η πρόταση: Εσύ είσαι ο αδερφός του Νικόλα;
Είσαι, το ρήμα.
Κάνω την ερώτησή μου για να βρω Υποκείμενο.
Ποιος είσαι;
Εσύ, πάρα πολύ σωστά.
Εδώ βλέπουμε ότι το Υποκείμενο που βρήκαμε
δεν είναι ουσιαστικό.
Τι είναι το εσύ;
Για θυμηθείτε λίγο τι είναι το εσύ στη γραμματική μας;
Θυμίζω: εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί.
Τι είναι;
Σωστά, προσωπική αντωνυμία.
Πολύ ωραία.
Σύμφωνα με αυτό που είπαμε ότι το Υποκείμενο
μπαίνει πάντα σε πτώση ονομαστική,
εδώ το εσύ, το οποίο επίσης κλίνεται όπως και τα ονόματα,
σε τι πτώση πρέπει να βρίσκεται;
Οπωσδήποτε σε πτώση Ονομαστική.
Πάρα πολύ ωραία.
Ας προχωρήσουμε λοιπόν να δούμε και δύο άλλες προτάσεις.
1η πρόταση: Πρόκειται να πάω διακοπές.
Προσέξτε!
Πρόκειται είναι το ρήμα.
Θα κάνω την ερώτησή μου για να βρω το Υποκείμενο.
Ποιος πρόκειται;
Μμμ, περίεργο το ακούω.
Βλέπετε να απαντάει κάποια λέξη σε αυτή την ερώτηση;
Ποιος πρόκειται;
Όχι, δεν απαντάει.
Μμμ, κάτι περίεργο συμβαίνει εδώ.
Για να κάνω άλλη ερώτηση.
Αν πω τι πρόκειται, απαντάει κάποια λέξη ή κάποιο κομμάτι;
Τι πρόκειται; Να πάω διακοπές.
Πάρα πολύ σωστά.
Εδώ λοιπόν έχουμε την περίπτωση ενός ρήματος
που δεν έχει Υποκείμενο κάποιο πρόσωπο,
και γι' αυτό το ρήμα αυτό λέγεται απρόσωπο.
Και στα απρόσωπα ρήματα δεν κάνω την ερώτηση ποιος,
για να βρω Υποκείμενο, γιατί όταν την κάνω
δεν μου απαντάει καμία λέξη που να είναι πρόσωπο.
Αλλά κάνω την ερώτηση: τι;
Ποιο κομμάτι μου απαντάει τώρα εδώ στην ερώτησή μου, τι πρόκειται;
Να πάω διακοπές. Δηλαδή μία άλλη πρόταση μου απαντάει,
η οποία ξεκινάει με το να.
Έτσι; Να θυμάστε λοιπόν
ότι μπορούμε να έχουμε την περίπτωση ενός ρήματος που είναι απρόσωπο,
δηλαδή δεν έχει Υποκείμενο κάποιο πρόσωπο,
δεν απαντάει κάποια λέξη στην ερώτηση ποιος,
επομένως λοιπόν σε αυτή την περίπτωση θα κάνουμε την ερώτηση "Τι;".
Και η πρόταση που μου απαντάει σε αυτή την ερώτηση που ξεκινάει με το να
είναι το Υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.
Ωραία; Για να δούμε το ίδιο και στην επόμενη πρόταση.
2η πρόταση: Φαίνεται ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο.
Φαίνεται είναι το ρήμα.
Εάν ρωτήσω ποιος φαίνεται, μου απαντάει κάποια λέξη;
Ποιος φαίνεται;
Όχι, καμία λέξη.
Εάν όμως σύμφωνα με την προηγούμενη κάνω την ερώτηση "τι φαίνεται;",
μου απαντάει;
Βεβαίως, ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο.
Πολύ ωραία. Άρα λοιπόν και σε αυτή την περίπτωση έχουμε ένα ρήμα
που δεν έχει πρόσωπο για Υποκείμενο,
δεν υπάρχει Υποκείμενο πρόσωπο,
άρα είναι κι αυτό ένα απρόσωπο ρήμα,
όπως λέγεται, εάν όμως ρωτήσω με το τι μου απαντάει αυτή η προτασούλα,
"ότι οι φίλοι μας προτιμούν το ποδόσφαιρο",
που ξεκινάει με το ότι,
και αυτή αμέσως η πρόταση γίνεται το Υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος.
Ωραία;
Πάμε λοιπόν να δούμε την άσκηση 2 που έχει το βιβλίο μας στη σελίδα 10.
Γράψτε τα ρήματα βάζοντας δίπλα τα Υποκείμενα.
Οι προτάσεις μου είναι:
(Η δασκάλα διαβάζει τις προτάσεις)
Προτασούλες οι οποίες έχουν πολύ μεγάλη σχέση όπως βλέπετε
με το κείμενό μας, με τη συναυλία.
Θέλω λοιπόν τώρα, πριν προχωρήσω εγώ,
να υπογραμμίσετε γρήγορα - γρήγορα τα ρήματα που βρίσκετε.
Γιατί το γνωρίζετε πολύ καλά.
Μόλις το υπογραμμίσετε θέλω να κάνετε από μέσα σας
και την ερώτηση που πρέπει να κάνετε για να βρείτε τα Υποκείμενα.
Προχωράω εγώ να δούμε, αν έχετε απαντήσει σωστά.
Για να δούμε.
Στην 1η, χτυπούν είναι το ρήμα.
Ποια ερώτηση θα κάνω για να βρω το Υποκείμενο;
Ποια χτυπούν;
Έτσι, πολύ ωραία, τα ντραμς.
Αυτή λοιπόν η λέξη είναι το Υποκείμενο.
Πάμε στην επόμενη.
2η πρόταση: Οι προβολείς ανάβουν.
Ανάβουν είναι το ρήμα.
Πολύ σωστά. Ερωτησούλα για το Υποκείμενο;
Ποιοι ανάβουν;
Οι προβολείς, πάρα πολύ σωστά.
Η επόμενη: Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του.
Πιάνει είναι το ρήμα.
Ποιος πιάνει;
Ο Μισέλ, πολύ σωστά.
Και είναι το Υποκείμενο σε πτώση θυμίζουμε...
Σε πτώση Ονομαστική, έτσι.
4η πρόταση: Ο Πατρίκ αρχίζει κι αυτός.
Αρχίζει, το ρήμα.
Ποιος αρχίζει;
Ο Πατρίκ, πολύ ωραία.
Το Υποκείμενό μου.
Και στην τελευταία μας:
μπαίνει είναι το ρήμα.
Ποιος μπαίνει;
Ο Φανφάν, πάρα πολύ ωραία.
Έτσι λοιπόν στην άσκησή μας έχουμε φτιάξει τη μία στήλη με τα ρήματα
κι ακριβώς δίπλα βάλαμε, δίπλα απ' το κάθε ρήμα,
βάλαμε το αντίστοιχο Υποκείμενο.
Πολύ σωστά.
Για να δούμε όμως στις φράσεις συνήθως,
μπορεί να μην έχουμε μόνο Υποκείμενο.
Μπορεί να έχουμε και μία άλλη λέξη.
Θυμάστε πώς λέγεται αυτή η λέξη που βρίσκουμε
όταν κάνουμε την ερώτηση "Τι;";
Θυμάστε; Για να ακούσω.
Πολύ σωστά, Αντικείμενο.
Μπορούμε λοιπόν σε μία πρόταση να έχουμε Αντικείμενο.
Και αυτή η λέξη βρίσκεται εάν απαντήσουμε
στην ερώτηση "Τι;".
Θα βάλουμε δίπλα σε αυτή την ερώτηση το ρήμα της πρότασης.
Πολύ πολύ ωραία.
Τι μπορεί να είναι τώρα αυτό το Αντικείμενο;
Για να δούμε.
Το Αντικείμενο μπορεί να είναι μία λέξη.
Παράδειγμα: Ο Μισέλ πιάνει την κιθάρα του.
Πιάνει το ρήμα. Τι πιάνει;
Την κιθάρα, είναι μία λέξη.
Μπορεί να είναι ονοματική φράση.
Παράδειγμα: Σβήνω τα φώτα της αίθουσας.
Τι σβήνω;
Τα φώτα της αίθουσας.
Για να δούμε λίγο εδώ στον πίνακα όμως
τι είναι αυτή η ονοματική φράση;
Δεν είναι κάτι που το 'χω ξανακούσει.
Ή δεν το θυμάμαι και πολύ καλά αν το έχουμε ξαναπεί.
Για να δούμε λίγο εδώ στον πίνακα
τι είναι αυτή η ονοματική φράση.
Για να γράψω την πρόταση.
Σβήνω τα φώτα της αίθουσας.
Σβήνω είναι το ρήμα, του βάζω ένα Ρ από πάνω για να το ξεχωρίζω.
Ρωτάω: ποιος σβήνω;
Υποκείμενο θέλω να βρω.
Εγώ, πολύ σωστά.
Το βάζω εδώ να το βλέπετε σε παρενθεσούλα. Είναι το Υποκείμενο.
Πολλές φορές, ξέρετε,
ότι όταν το Υποκείμενο είναι κάποια προσωπική αντωνυμία,
συνηθίζουμε και να μην τη βάζουμε την προσωπική αντωνυμία.
Όχι ότι πειράζει να την βάλουμε ούτε και πειράζει όμως να μην την βάλουμε.
Επίσης μερικές φορές στις προτάσεις
βάζουμε την προσωπική αντωνυμία
ενώ δεν είναι τόσο σημαντικό να τη βάλουμε
ή μάλλον δεν είναι τόσο δύσκολο να καταλάβεις
τι εννοείται άμα δεν την βάλεις,
μόνο και μόνο για να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση.
Βρήκαμε λοιπόν το Υποκείμενο.
Για πάμε τώρα να βρούμε το Αντικείμενο.
Εδώ θέλω να προσέξετε.
Τι σβήνω; Είναι η ερώτησή μας για το Αντικείμενο.
Τα φώτα της αίθουσας. Είναι όλο αυτό το κομμάτι.
Πάρα πολύ ωραία.
Αυτό λοιπόν εδώ το Αντικείμενο
αποτελείται από μία λέξη όπως είπαμε πριν;
Όχι, αποτελείται από δύο λέξεις
αλλά είναι οι δύο λέξεις ονόματα. Πάρα πολύ ωραία.
Είναι ουσιαστικό τα φώτα, ουσιαστικό και η αίθουσα.
Και οι δύο λέξεις αυτές είναι ουσιαστικά,
είναι ονόματα, όπως τα λέμε στη γραμματική μας.
Αυτό λοιπόν το κομμάτι που αποτελείται όχι από μία λέξη,
από περισσότερες, εδώ συγκεκριμένα από δύο,
και είναι και οι δύο ονόματα,
αποτελούν την ονοματική φράση.
Το γράφω κιόλας εδώ.
Αυτή είναι η ονοματική φράση, παιδιά.
Πάμε τώρα να συνεχίσουμε στη διαφάνειά μας με τις υπόλοιπες περιπτώσεις Αντικειμένου.
Πάμε στο επόμενο παράδειγμα:
Ο Ιβ κλείνει το μαγνητόφωνο.
Κλείνει, το ρήμα. Τι κλείνει;
Το μαγνητόφωνο, έτσι, πάρα πολύ ωραία.
Και μάλιστα εδώ είναι ουσιαστικό, περίπτωση καινούργια.
Παράδειγμα: Ο Ιβ μου εξήγησε...
Έχει και άλλο κομμάτι το οποίο δεν μας ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή.
Εξήγησε είναι το ρήμα.
Τι εξήγησε;
Μμμ, δεν βλέπω εδώ να απαντάει κάποια λεξούλα.
Αν ρωτήσω όμως κάπως αλλιώς,
θα μου απαντήσει η κόκκινη λεξούλα.
Για σκεφτείτε πώς θα ρωτήσω
για να μου απαντήσει η λεξούλα μου,
που είναι κόκκινη;
Πολύ σωστά, σε ποιον εξήγησε.
Πάρα πολύ σωστά.
Αυτό το μου είναι προσωπική αντωνυμία.
Να τη πάλι η προσωπική αντωνυμία,
αλλά αυτή την φορά δεν είναι σε πτώση Ονομαστική.
Γιατί φυσικά δεν είναι Υποκείμενο.
Είναι σε μια άλλη πτώση.
Μπορεί κάποιος να καταλάβει σε ποια πτώση είναι;
Μου εξήγησε...
Γενική, πάρα πολύ ωραία.
Άρα λοιπόν μπορούμε να έχουμε Αντικείμενο μία αντωνυμία,
η οποία θα βρίσκεται σε πτώση Γενική
και όχι σε πτώση Αιτιατική όπως είναι τα υπόλοιπα Αντικείμενα.
Ποια περίπτωση να είναι αυτή;
Θα δούμε λίγο παρακάτω.
Ας δούμε κι άλλο ένα.
Παράδειγμα: Οι χορδές κοντεύουν να σπάσουν.
Κοντεύουν, το ρήμα.
Τι κοντεύουν;
Να σπάσουν, έτσι.
Έχουμε λοιπόν Αντικείμενο πρόταση.
Και γιατί λέμε ότι είναι πρόταση το να σπάσουν;
Γιατί έχουμε πει ότι ένα κομμάτι που έχει ένα ρήμα μέσα είναι μία πρόταση.
Πολύ ωραία.
Για να δούμε άλλα παραδείγματα.
Παράδειγμα: Τα ντραμς χτυπούν.
Το κοινό χορεύει. Τα φώτα αναβοσβήνουν.
Προσπαθήστε λίγο εδώ να βρείτε τα Αντικείμενα.
Κάντε τι σωστή ερώτηση "Τι;"
και βρείτε το Αντικείμενο στην καθεμία.
Παράδειγμα: Τα ντραμς χτυπούν.
Τι χτυπούν;
Δεν έχει απάντηση!
Εδώ δεν έχουμε Αντικείμενο.
Παράδειγμα: Το κοινό χορεύει.
Τι χορεύει;
Ούτε εδώ υπάρχει κάποια λέξη που να μας απαντάει σ' αυτή την ερώτηση.
Ούτε εδώ λοιπόν έχουμε Αντικείμενο.
Πάμε στην επόμενη πρόταση:
Τα φώτα αναβοσβήνουν.
Τι αναβοσβήνουν;
Ούτε εδώ έχουμε κάποια λέξη που να μας απαντάει.
Άρα λοιπόν σε αυτά τα τρία παραδείγματα
βλέπουμε ότι υπάρχει περίπτωση
σε κάποιες προτάσεις να μην έχουμε Αντικείμενο.
Το ξέρετε νομίζω αυτό, το θυμίζουμε πάλι.
Δεν είναι υποχρεωτικό να έχουμε Αντικείμενο σε όλες τις προτάσεις.
Και σε αυτές εδώ τις περιπτώσεις
τα ρήματα που έχουμε, τα συγκεκριμένα ρήματα, δεν έχουν Αντικείμενα,
επομένως την ενέργειά τους δεν την μεταφέρουν κάπου.
Δεν την δίνουν κάπου.
Θυμηθείτε λοιπόν ότι τα ρήματα έχουν μία ενέργεια, το 'χουμε πει αυτό,
η ενέργεια αυτή λοιπόν από το Υποκείμενο κάπου πηγαίνει,
κάπου μεταφέρεται.
Εκεί που μεταφέρεται και ακουμπάει η ενέργεια είναι το Αντικείμενο.
Όταν όμως δεν έχουμε τέτοιο ρήμα,
που να έχει δηλαδή Αντικείμενο,
η ενέργεια δεν μεταφέρεται.
Τα ρήματα αυτά τα λέμε αμετάβατα.
Ενώ τα άλλα που έχουν την ενέργεια,
που μεταφέρουν μάλλον την ενέργεια κάπου,
τα λέμε μεταβατικά.
Είναι κάτι καινούργιο τώρα αυτό που μαθαίνουμε.
Πάμε να δούμε και τις άλλες δύο προτάσεις.
Παράδειγμα: Αναβοσβήνω τα φώτα στον ρυθμό της μουσικής.
Αναβοσβήνω, το ρήμα.
Τι αναβοσβήνω;
Τα φώτα, πολύ ωραία.
Θυμηθείτε σε τι πτώση είπαμε ότι θα είναι το Αντικείμενό μας.
Έτσι, Αιτιατική.
Εάν λοιπόν προσπαθεί να μας μπερδέψει κάποιος
και να μας πει ότι τα φώτα είναι σε πτώση Ονομαστική,
γιατί στο Ουδέτερο ξέρετε ότι η Ονομαστική και η Αιτιατική
έχουν ακριβώς την ίδια μορφή,
δεν μπορεί να μας μπερδέψει, γιατί θα του πούμε ότι είναι Αντικείμενο τα φώτα εδώ,
άρα είναι σε πτώση Αιτιατική σίγουρα.
Παράδειγμα: Ο Ιβ μού εξήγησε τι πρέπει να κάνω.
Εξήγησε το ρήμα.
Τι εξήγησε;
Τι πρέπει να κάνω, πολύ ωραία.
Αυτό είναι το Αντικείμενο.
Όμως εάν ρωτήσω και την άλλη ερώτηση που είχαμε ρωτήσει πριν,
"Σε ποιον εξήγησε;", μου απαντάει η λεξούλα μου.
Τι γίνεται εδώ;
Έχω δύο Αντικείμενα;
Ναι, παιδιά, έχω δύο Αντικείμενα.
Το ένα είναι πρόταση "τι πρέπει να κάνω",
αν κι έχω δύο ρήματα, είναι ένα κομμάτι αυτό,
και το άλλο Αντικείμενο είναι το μου,
το οποίο δεν βρίσκεται σε πτώση - επειδή ρωτήσαμε "σε ποιον;", ποιανού δηλαδή,
δεν είναι σε πτώση Αιτιατική, είναι σε πτώση Γενική.
Αυτό λοιπόν το δεύτερο Αντικείμενο λέγεται έμμεσο Αντικείμενο,
ενώ το πρώτο λέγεται άμεσο Αντικείμενο.
Μπορούμε λοιπόν να έχουμε ένα ρήμα που έχει δύο Αντικείμενα.
Ένα άμεσο, που πηγαίνει δηλαδή απευθείας σε αυτό
η ενέργειά του, και ένα έμμεσο που δεν πηγαίνει απευθείας,
πηγαίνει έμμεσα η ενέργειά του.
Για να τα δούμε αυτά τώρα σχηματοποιημένα και μαζεμένα,
για να τα συγκεντρώσουμε στο κεφαλάκι μας καλύτερα.
Το ρήμα λοιπόν μπορεί να ενεργεί ή να μας δείχνει ότι κάποιος ή κάτι παθαίνει κάτι
ή ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση κάποιος ή κάτι
ή ότι είναι κάτι κάποιος ή κάτι.
Πολλά αόριστα σας είπα τώρα.
Όταν θέλω να βρω το Υποκείμενο ρωτάω με την ερωτησούλα: Ποιος;
Η απάντησή μου είναι μια λέξη που βρίσκεται σε πτώση Ονομαστική.
Και μπορεί να είναι ουσιαστικό ή μπορεί να είναι και αντωνυμία.
Και όταν υπάρχει Αντικείμενο κάνω την ερώτηση: Τι;
Ή μπορεί να κάνω και την ερώτηση: Ποιον;
Γιατί μπορεί το Αντικείμενό μου να είναι κάποιο πρόσωπο.
Όταν λοιπόν απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση
η πτώση της λέξης είναι Αιτιατική
κι αυτή μπορεί να είναι μία λέξη,
μπορεί να είναι μία ονοματική φράση σαν αυτή που είπαμε πριν,
μπορεί να είναι ένα ουσιαστικό ή αντωνυμία
ή ακόμα και μία πρόταση.
Για να δούμε όμως τι συμβαίνει με τα ρήματα
που άλλες φορές έχουν και άλλες φορές δεν έχουν Αντικείμενο.
Τα ρήματα λοιπόν που δεν έχουν Αντικείμενο,
γιατί δεν έχουν πάντα τα ρήματα Αντικείμενο σε όλες τις φράσεις,
λέγονται αμετάβατα.
Ενώ εκείνα που έχουν Αντικείμενο λέγονται μεταβατικά.
Τι περιπτώσεις έχουμε τώρα;
Είτε ένα μεταβατικό ρήμα θα έχει ένα Αντικείμενο,
και σε πτώση Αιτιατική σίγουρα,
είτε θα έχει δύο Αντικείμενα.
Εάν έχει δύο Αντικείμενα,
το ένα λέγεται άμεσο,
και το 'χουμε βρει με την ερώτηση "Τι;",
σε πτώση Αιτιατική,
ενώ το άλλο το έχουμε βρει ρωτώντας "Σε ποιον;",
και δεν είναι σε πτώση Αιτιατική, είναι σε πτώση Γενική.
Μπορείτε όπως βλέπετε να δείτε περισσότερες πληροφορίες
και παραδείγματα στο βιβλίο της Γραμματικής που έχετε,
στη σελίδα 139 και στη σελίδα 140.
Πάμε τώρα σύμφωνα με αυτά που συγκεντρώσαμε,
να κάνουμε την άσκηση 3 του βιβλίου μας στη σελίδα 11.
Βρείτε τα Υποκείμενα και τα Αντικείμενα των ρημάτων.
Προσέξτε! Υπάρχουν και ρήματα που δεν έχουν Αντικείμενο.
Τα είπαμε αμετάβατα.
(Η δασκάλα διαβάζει τις προτάσεις της άσκησης)
Για κάντε λοιπόν μία προετοιμασία μόνοι σας.
Σας έχω δώσει τα ρήματα, κάτι το οποίο το ξέρετε δεν το συζητάμε.
Κάντε λοιπόν την προσπάθεια τώρα να βρείτε τα Υποκείμενα και τα Αντικείμενα,
λίγο σύντομα, γιατί τα γνωρίζετε.
Για να δούμε.
Ποιος κάνει το σόλο; Ο Φανφάν.
Έτσι; Πολύ ωραία.
Τι κάνει; Ένα σόλο.
Αντικείμενο σε πτώση Αιτιατική, πολύ ωραία.
Έχουμε εδώ πέρα λοιπόν ένα ρήμα το κάνει,
που είναι στη συγκεκριμένη πρόταση μεταβατικό.
Πολύ ωραία. Πάμε στην άλλη:
Σ' αυτό το σημείο ανάβω τους πράσινους προβολείς.
Ανάβω. Ποιος; Εγώ.
Δεν είναι γραμμένο. Σας το έγραψα εγώ για να σας δείξω ότι εννοείται,
ποιο είναι το Υποκείμενό μου.
Τι ανάβω;
Τους πράσινους προβολείς, πολύ ωραία,
μπορούμε να πούμε τους προβολείς σκέτο, το Αντικείμενο,
ή να πούμε τους πράσινους προβολείς,
όλο μαζί σαν ονοματική φράση, όπως είπαμε.
Πρόταση 3: Οι κόκκινοι σβήνουν.
Σβήνουν, το ρήμα.
Ποιο σβήνουν;
Οι κόκκινοι, Υποκείμενο.
Τι σβήνουν;
Οπ, εδώ δεν έχουμε Αντικείμενο.
Πώς λέγονται είπαμε τα ρήματα που δεν έχουν Αντικείμενο;
Αμετάβατα.
Πάμε στην επόμενη:
Ο Τζιντζίν μπαίνει στη σκηνή.
Μμμ, υποψιάζομαι ότι εδώ, πολλές είναι οι λέξεις, θα έχουμε πάλι Αντικείμενο.
Για να δούμε όμως.
Μπαίνει το ρήμα.
Ποιος μπαίνει; Ο Τζιντζίν το Υποκείμενο.
Τι μπαίνει ο Τζιντζίν;
Ωχ, δεν μου απαντάει εδώ πέρα το υπόλοιπο κομμάτι που λέει "στη σκηνή".
Δεν έχω κάνει τη σωστή ερώτηση για να βρω το Αντικείμενο.
Ποια ερώτηση θα μπορούσα να κάνω για να μου απαντήσει "στη σκηνή";
Πολύ ωραία! Μπαίνει. Πού;
Στη σκηνή.
Όμως όταν ρωτήσω με το "Πού;", βρίσκω Αντικείμενο;
Όχι, βέβαια!
Και σ' αυτήν λοιπόν την πρόταση δεν έχουμε Αντικείμενο.
Άρα λοιπόν το μπαίνει σε αυτή την πρόταση είναι αμετάβατο.
Και πάμε και στην τελευταία:
Αρπάζει το μικρόφωνο.
Ρήμα: αρπάζει.
Ποιος; Αυτός.
Στη συγκεκριμένη πρόταση εννοείται μάλλον ο Τζιντζίν,
γιατί είναι σύμφωνα με το κείμενο.
Τι αρπάζει ο Τζιντζίν;
Το μικρόφωνο και είναι Αντικείμενο.
Προσέχετε, σε ποια πτώση είναι είπαμε το Αντικείμενο;
Αιτιατική, πάρα πολύ ωραία.
Παιδιά, αυτά είχαμε να πούμε σήμερα
για τα μεταβατικά και τα αμετάβατα κυρίως ρήματα.
Τα ρήματα εκείνα δηλαδή τα οποία μπορεί να μην έχουν κανένα Αντικείμενο,
τα αμετάβατα.
Και εκείνα που μπορεί να έχουν ένα Αντικείμενο,
αυτά που γνωρίζατε μέχρι τώρα,
αλλά μπορεί να έχουν και δύο Αντικείμενα.
Τα μεταβατικά λοιπόν ρήματα μπορεί να έχουν
ή ένα ή δύο Αντικείμενα.
Την επόμενη λοιπόν φορά θα συνεχίσουμε
να δούμε τι άλλο έχουμε να γνωρίσουμε.
Καλή σας συνέχεια!
