Αυτοί που κοιτούν | Εύη Ανδριανού | TEDxYouth@Academy
Μετάφραση: Maria Vardopoulou Επιμέλεια: Lucas Kaimaras
Πριν από λίγους μήνες σ' ένα δημοτικό σχολείο
κάποιοι μαθητές σήκωσαν έναν συμμαθητή τους πάνω στην μπασκέτα για να ξεκολλήσει μια μπάλα που είχε σφηνωθεί.
Αντί λοιπόν να τον βοηθήσουν να κατέβει κάτω μετά από λίγο,
τον άφησαν πολύ ώρα κρεμασμένο.
Το παιδί τρομοκρατήθηκε.
Τους ζήτησε βοήθεια κι αυτοί δεν κάνανε τίποτα.
Τον κορόιδευαν.
Το αποτέλεσμα ήταν το παιδί να μείνει εκεί πάνω κρεμασμένο στο στεφάνι αρκετή ώρα,
να μην μπορέσει να αντέξει, να πέσει στο τσιμέντο,
και δυστυχώς να σπάσει και τα δύο του χέρια.
Πριν από μερικά χρόνια, σ' ένα άλλο δημοτικό σχολείο,
κάποιοι άλλοι μαθητές, δημοτικού επίσης,
ασκούσαν συστηματικό εκφοβισμό σ' ένα παιδί της ίδιας ηλικίας.
Φτάσαν στο σημείο, ένα κρύο βράδυ, να του στήσουν μια παγίδα.
Να του βάλουνε τρικλοποδιά σε κάτι μαρμάρινα σκαλιά
και το παιδί να πέσει, να χτυπήσει πολύ άσχημα και να σκοτωθεί.
Εκείνη τη στιγμή αντί να ζητήσουν κάποια βοήθεια,
αντί να παραδεχτούν το λάθος τους, έστω κι αυτή τη στιγμή, την τελευταία,
αποφάσισαν να κρύψουν το πτώμα του άτυχου παιδιού, και μάλιστα, να ζητήσουν τη βοήθεια ενός ενήλικα συγγενή τους,
για να εξαφανίσουν μια για πάντα το πτώμα.
Είμαστε στο 2015 και δυστυχώς, τέτοια περιστατικά βίας και βαρβαρότητας,
συνεχίζουν να συμβαίνουν και άνθρωποι σκοτώνονται.
Όταν εγώ ήμουν μικρή, όταν εγώ πήγαινα σχολείο,
τη λέξη «bullying», «σχολικός εκφοβισμός» δεν την πολυχρησιμοποιούσαμε.
Φυσικά, σε άλλες χώρες ή και σε άλλα σχολεία, καλύτερα ίσως, είχανε προγράμματα για την αντιμετώπισή του. Εμείς τίποτα.
Βέβαια στο σχολείο μας υπήρχε και η καζούρα και η πλάκα και το πείραγμα. Υπήρχε ο μαθητής ο νταής, ο ξύπνιος,
αυτός ο οποίος έλεγε κάτι και τους τάπωνε όλους, αυτός ο οποίος κορόιδευε τους πάντες, ο ετοιμόλογος. Κι υπήρχε και το παιδί το ευάλωτο, το παράξενο, το λίγο αλλιώτικο.
Το παιδί που μίλαγε διαφορετικά, ντυνόταν διαφορετικά, όπως η Βασιλική.
Όμως, οι περισσότεροι μαθητές της τάξης,
όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι στην κοινωνία γενικά,
δεν ανήκουν σ' αυτούς τους δύο τύπους.
Είναι κάποιοι άλλοι και γι' αυτούς θα σας μιλήσω σήμερα.
Κάθε φορά που συμβαίνει ένα περιστατικό βίας,
οι άνθρωποι αυτομάτως χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Στους θύτες οι οποίοι ασκούν βία,
στα θύματα ή στόχους, όπως καλύτερα είπε η Βασιλική πριν,
και σ' αυτούς που κοιτούν, στους μάρτυρες.
Έχει πει κάτι πάρα πολύ ωραίο ο Γκαίτε γι αυτό το θέμα,
κι εγώ θα το παραφράσω λίγο.
Έχει πει λοιπόν ότι όταν δύο άνθρωποι μαλώνουν αυτός ο οποίος φταίει περισσότερο είναι ο πιο έξυπνος.
Δηλαδή, αυτός που με την εξυπνάδα του θα μπορούσε να αποτρέψει το κακό.
Να μη συμβεί ποτέ ο καυγάς.
Εγώ λοιπόν, θα το παραφράσω και θα πω «αυτός που έχει καθαρότερο μυαλό». Δηλαδή, αυτός που είναι πιο πολιτισμένος, ας πούμε.
Στη δική μας περίπτωση, το θύμα δεν υπάρχει περίπτωση να έχει καθαρό μυαλό γιατί αν είχε, δε θα ήτανε σ' αυτή την κατάσταση.
Όλοι καταλαβαίνουμε φυσικά ότι ο θύτης δεν είναι ο πολιτισμένος της υπόθεσης. Άρα λοιπόν, ποιος μένει;
Αυτοί που είναι έξω απ' τον χορό, έξω από τον κύκλο.
Αυτοί που κοιτούν.
Όλοι εμείς.
Οι περισσότεροι αναλυτές του ζητήματος, -γιατροί, ψυχολόγοι, δάσκαλοι- όλοι,
συνήθως αναζητούν τα αίτια
αυτών των συμπεριφορών, αυτού του φαινομένου και συνήθως προσπαθούν να εκριζώσουν το κακό
και να το προβλέψουν,
κι αυτό είναι πάρα πολύ καλό, είναι θεμιτό.
Όμως, εγώ πιστεύω ότι το κλειδί βρίσκεται αλλού.
Διότι, ό,τι και να κάνουμε σε θέμα πρόληψης,
δυστυχώς, η βία θα συνεχίσει να υπάρχει.
Ας δούμε, λοιπόν, κάποιους τρόπους αντιμετώπισης του γεγονότος,
ενός εκφοβισμού, ενός περιστατικού βίας,
όταν εμείς είμαστε αυτοί που κοιτάμε, αυτοί που παρατηρούμε.
Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε;
Κατ' αρχάς, να τσεκάρουμε σε ποιο στρατόπεδο βρισκόμαστε.
Είμαστε με τους καλούς ή με τους κακούς;
Μήπως είμαστε κι εμείς νταήδες και δεν το ξέρουμε;
Μήπως κοροϊδεύουμε συστηματικά ένα παιδί και νομίζουμε ότι είναι παιχνίδι;
Μήπως δεν έχουμε καταλάβει την επίδραση που έχουν τα λόγια μας πάνω του; Παρατηρούμε τη συμπεριφορά του;
Γι' αυτό λοιπόν, κάθε φορά, πριν κοροϊδέψουμε κάποιον,
ας σκεφτούμε καλύτερα,
ας σκεφτούμε δύο φορές αυτό που πάμε να κάνουμε.
Φυσικά, είναι απόλυτα φυσιολογικό, όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας,
να υπήρξαμε νταήδες, να υπήρξαμε αυτοί που κοροϊδεύουν.
Όμως, το κακό είναι να μην το παραδεχόμαστε, και να μην κάνουμε τα πάντα για να το αλλάξουμε. Ένα άλλο λάθος που κάνουμε είναι ότι συνήθως υποτιμούμε τα περιστατικά βίας.
Περπατάμε στον δρόμο, ακούμε ουρλιαχτά από κάποιο παράθυρο,
ή κάποιους να τσακώνονται,
και το παραβλέπουμε, φεύγουμε.
Και δεν μπορούμε να σκεφτούμε
ότι αυτό που στα μάτια μας φαντάζει αμελητέο και μικρό,
στα μάτια εκείνου που δέχεται την πίεση, τη βία, μπορεί να είναι η αρχή του τέλους.
Κι εδώ θα σας αναφέρω ένα πείραμα, ένα κοινωνικό πείραμα
που έκαναν κάποιες ομάδες σε μερικές πόλεις ανά τον κόσμο. Τι έκαναν λοιπόν...
Πήραν ένα αυτοκίνητο, το καλύψανε με φιμέ τζάμια,
για να μην μπορεί να δει κανείς τι γίνεται μέσα,
και ηχογραφήσανε κραυγές πάλης, φωνές, χτυπήματα, ουρλιαχτά,
ούτως ώστε όποιος περπάταγε δίπλα
να αντιλαμβανόταν ότι κάτι περίεργο συμβαίνει εκεί,
κάποιος υφίσταται βία.
Έτσι λοιπόν, βιντεοσκόπησαν τις αντιδράσεις του κόσμου
κι έβγαλαν κάποια συμπεράσματα.
Δυστυχώς, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που περνούσαν δίπλα απ' το αυτοκίνητο, έφευγαν. Δεν έκαναν τίποτα.
Ένα μικρότερο ποσοστό, πήγαιναν λίγο πιο πέρα
και καλούσαν κάποιον σε βοήθεια, την αστυνομία, κάποιον.
Κι ένα ακόμα μικρότερο ποσοστό χτυπούσε το τζάμι,
να δει τι γίνεται και να πάει να σώσει τον άνθρωπο εκείνη τη στιγμή. Φυσικά, αυτό το τελευταίο είναι λίγο ριψοκίνδυνο. Είναι δύσκολο να μπεις μέσα σ' έναν καυγά, ειδικά όταν είσαι μόνος σου.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δε μπορείς να καλέσεις βοήθεια.
Έτσι λοιπόν, ας μη γινόμαστε με τη σιωπή μας συνένοχοι σ' ένα έγκλημα.
Κάτι άλλο πολύ σημαντικό.
Ας δούμε λίγο ποιοι είναι οι νταήδες.
Συνήθως οι νταήδες είναι άνθρωποι
οι οποίοι δεν αρκούνται στο να κάνουν το κακό, στο να βρίσουν κάποιον επειδή ντύνεται περίεργα,
αλλά γυρνάνε το μάτι τους πίσω, για να κοιτάξουν τι κάνουν οι άλλοι.
Με χειροκροτάνε; Γελάνε μαζί μου;
Δώστου, κι άλλο. Θα συνεχίσω.
Κι έτσι λοιπόν συνεχίζουν και συνεχίζουν.
Όσο εσείς γίνεστε το ακροατήριό τους κι όσο εσείς τους ενθαρρύνετε,
τόσο αυτοί κάνουν χειρότερα.
Μπορείτε ακόμη και να τους πολεμήσετε με τα ίδια τους τα όπλα.
Γιατί πολλές φορές, ποστάρουν ένα βίντεο εξευτελιστικό,
μια φωτογραφία τραγική στο διαδίκτυο για να ρεζιλέψουν κάποιον.
Τι κάνουμε; Πολλά.
Μαζευόμαστε πολλοί και κάνουμε report στη φωτογραφία ή στο βίντεο Και μετά από λίγο θα κατέβει.
Μπορούμε να το φτάσουμε ως το τέρμα,
αν δε φοβόμαστε να πράξουμε, αν δε φοβόμαστε να δράσουμε.
Φυσικά, ο φόβος είναι φυσιολογικός.
Κι εγώ δε θέλω να μπλέκω.
Δηλαδή όταν βλέπω κάποιους να τσακώνονται, πάω λίγο πιο 'κει, φοβάμαι.
Αλλά όταν το ξανασκεφτώ,
συνειδητοποιώ ότι κάτι μπορούσα να κάνω,
και δεν το έκανα.
Έτσι λοιπόν, μη φοβάστε να δράσετε.
Η λύση είναι στα χέρια σας.
Μπορείτε να το φτάσετε από το διευθυντή του σχολείου μέχρι τον υπουργό,
κι απ' τον υπουργό μέχρι οπουδήποτε,
να το δημοσιοποιήσετε.
Με λίγα λόγια, να γίνετε οι ήρωες που θαυμάζετε. Και μια και μιλάμε για ήρωες,
ας αναφερθούμε σε δύο χαρακτηριστικούς τύπους ηρώων. Ο ένας είναι ο Σούπερμαν - τον ξέρετε όλοι.
Μόλις εμφανιστεί το πρόβλημα,
βγάζει το κοστούμι του Κλαρκ Κεντ, του δημοσιογράφου,
και πάει να πιάσει τον κακό απ' τον γιακά
και να του πει «'Όπα, ως εδώ!».
Υπάρχει όμως κι ένας άλλος τύπος ήρωα.
Δεν ξέρω αν ξέρετε αυτόν τον σουπερήρωα.
Λέγεται Νόρθσταρ,
είναι μέλος της θρυλικής ομάδας Αlpha Flight, το Πολικό Αστέρι. Το Πολικό Αστέρι για την εποχή του έκανε κάτι τρομερά γενναίο.
Βγήκε και παραδέχτηκε ότι ήταν ομοφυλόφιλος.
Κάτι το οποίο σ' εκείνη την εποχή ήταν ανήκουστο.
Υπάρχουν, λοιπόν, πάρα πολλοί τρόποι να δράσει κανείς. Ο Νόρθσταρ έγινε το παράδειγμα για χιλιάδες ανθρώπους
που φοβόντουσαν να παραδεχτούν ποιοι είναι, ένιωθαν άσχημα για την ταυτότητά τους.
Ένας διαφορετικός τρόπος να δράσουμε,
είναι αυτός που έκανε η Αγγελική στο σχολείο της.
Να οργανώσουμε μια ενημερωτική καμπάνια.
Να σχεδιάσουμε αφίσες που πολύ έξυπνα κρατάνε τους νταήδες απ' έξω, τους λένε δεν είστε πια κουλ, δεν είστε πια μάγκες.
Τελείωσε, ως εδώ.
Δεν είστε καλοδεχούμενοι στο σχολείο μας.
Επίσης, μπορείτε να κάνετε δράσεις, να οργανώσετε ένα σωρό πράγματα,
τα οποία θα τα δημοσιοποιήσετε και θα ενημερώσετε τον κόσμο,
τους φίλους σας, για όλα αυτά που κάνετε
και για το ότι είστε εναντίον της βίας.
Μπορείτε να ανεβάσετε θεατρικά έργα που θα μιλούν για τη βία,
γιατί κάποιοι άνθρωποι ξυπνούν μόνο όταν βλέπουν τον εαυτό τους απέναντι,
όταν βλέπουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη
και το θέατρο λειτουργεί ως καθρέφτης πολλές φορές. Μπορείτε επίσης να οργανώσετε συναυλίες
που τα χρήματα, ας πούμε, θα διατεθούν σε κάποιες ομάδες,
οι οποίες υποστηρίζουν άτομα που έχουν υποστεί βία.
Με λίγα λόγια, θα κάνετε αυτό που μπορείτε εκείνη τη στιγμή.
Αυτό που σκέφτεστε.
Δε θα περιμένετε τους άλλους να κάνουν το πρώτο βήμα.
Προσπαθήστε να σκεφτείτε κάτι εσείς,
κι αν δεν το'χει οργανώσει το σχολείο σας, οργανώστε το εσείς.
Μη μένετε αμέτοχοι.
Κι αυτό διότι βία δυστυχώς θα υπάρχει πάντα. Πάντα θα υπάρχει ο νταής και το θύμα.
Όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχει η βία.
Όμως, κάπου εκεί θα 'στε κι εσείς και θα κοιτάτε.
Επιλέξτε λοιπόν.
Τι θέλετε να είστε;
Οι κομπάρσοι της ιστορίας ή μήπως οι ήρωες;
Εσείς αποφασίζετε. (Χειροκρότημα)
Ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκρότημα)
