School, my whole life | Panagiotis Kasteroudis | TEDxKids@Ilissos
Μετάφραση: Thomai Koukofiki Επιμέλεια: Lucas Kaimaras
Απ' όταν θυμάμαι τη ζωή μου, το σχολείο την αποχρωματίζει.
Γεννήθηκα με πολύ μεγαλύτερες γνωστικές δυνατότητες απ' τον μέσο όρο. Περπάτησα πολύ πιο νωρίς απ' τον μέσο όρο.
Μίλησα πολύ πιο νωρίς απ' τον μέσο όρο.
Διάβασα πολύ πιο νωρίς απ' τον μέσο όρο.
Αλλά, τελικά στο σχολείο, βρέθηκα με τον μέσο όρο. Πριν ξεκινήσω το σχολείο, οι προσδοκίες μου ήταν μεγάλες. Το φανταζόμουν σαν ένα χώρο, όπου θα αποκτούσα συνεχώς καινούργιες κι ενδιαφέρουσες γνώσεις.
Πού να 'ξερα;
Η πρώτη πράξη αυτού του δράματος ήταν η πρώτη δημοτικού.
Ήταν μια τάξη κάπως ανεκτή.
Και λόγω της κυρίας Μαρίας, της δασκάλας μου, και επειδή είχα την ελπίδα ότι κάτι καλύτερο με περιμένει. Η απογοήτευσή μου δεν οφειλόταν μόνο στη μονότονη
και καθόλου απαιτητική ύλη,
αλλά και στη συνεχή επανάληψη των ίδιων πραγμάτων. Πόσες φορές άλλωστε μπορούσε ν' ακούσει κανείς
τα αθροίσματα μέχρι το δέκα;
Απ' ό,τι αποδείχτηκε, πολλές. Μέχρι να τα μάθει όλη η τάξη.
Ακόμη και τα διαλείμματα ήταν βασανιστήριο. Εκεί, συνειδητοποίησα ότι τα ενδιαφέροντά μου ήταν τελείως διαφορετικά από των υπολοίπων. Όταν τ' άλλα παιδιά έτρεχαν αλαλάζοντας στην αυλή,
εγώ ήθελα κάποιον να συζητήσω.
Κι αφού αυτό δεν γινόταν,
κατέληγα να μένω μόνος μου σε μια γωνιά,
με μόνη παρέα τον εαυτό μου.
Η δευτέρα δημοτικού ήταν -σε γενικές γραμμές-
μια επανάληψη του ίδιου επεισοδίου.
Απ' την τρίτη τάξη και μετά, όταν κατάλαβα ότι με περιμένουν τουλάχιστον άλλα τρία χρόνια που θα' ταν ίδια,
αν όχι χειρότερα απ' αυτά που πέρασα, άρχισα ν' αντιδρώ. Έγινα διασπαστικός στην τάξη και γυρνούσα σπίτι όλο εκνευρισμό.
Εδώ, νιώθω την ανάγκη ν' αναφέρω ότι οι περισσότεροι καθηγητές μου
ήταν άνθρωποι με μεράκι και όρεξη για τη δουλειά τους. Δεν είχαν, όμως, ούτε τον χρόνο ούτε τα εργαλεία,
για ν' αντιμετωπίσουν τις δικές μου ανάγκες. Σε κάθε μάθημα,
το σύστημα τους έθετε τον εκπαιδευτικό στόχο για τους μαθητές.
Έτσι, ήταν λογικό να προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά,
που δύσκολα μπορούσαν να πετύχουν αυτόν τον στόχο, και να με θεωρούν τυχερό που μπορούσα να τον πετύχω αμέσως.
Όμως, εγώ δεν ένιωθα καθόλου τυχερός,
και ήθελα κάτι παραπάνω.
Αυτό όμως, άνηκε στη σφαίρα της φαντασίας,
όπως άλλωστε, και η γνωστή σε όλους μας Ευέλικτη Ζώνη.
Στο σχολείο έχω ακούσει τα πιο απίθανα πράγματα. Όπως, «Παναγιώτη, σταμάτα να διαβάζεις»
και «Παναγιώτη, μην προχωράς στις παρακάτω ασκήσεις,
πρέπει να περιμένεις τους συμμαθητές σου».
Και φυσικά, το πιο συνηθισμένο,
«Παναγιώτη, δε θ' απαντήσω στην απορία σου
για να μην μπερδέψω τους συμμαθητές σου».
Έτσι, για να περάσει η ώρα μου, είχα τελειοποιήσει ορισμένες τεχνικές, όπως να κοιμάμαι με ανοιχτά τα μάτια,
και μάταια να εξασκώ τις τηλεκινητικές μου ικανότητες,
προσπαθώντας να επιταχύνω το ρολόι.
Οι γονείς μου, για να βοηθήσουν την κατάστασή μου,
με πήγαιναν σε πάρα πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, κι αναζητούσαν κυρίως μέσω του διαδικτύου,
οτιδήποτε πίστευαν ότι θα τραβήξει το ενδιαφέρον μου.
Έτσι, μέσω μιας τέτοιας έρευνας, στην πέμπτη δημοτικού,
άκουσαν πρώτη φορά για τα masterclasses,
που γινόντουσαν υπό την αιγίδα της ελληνικής Mensa.
Επρόκειτο για κάποια μαθήματα,
που θα λάμβαναν χώρα τρεις ώρες κάθε Σάββατο,
και απευθύνονταν σε παιδιά αυξημένων γνωστικών δυνατοτήτων.
Ένιωθα τόσο απελπισμένος και βαριεστημένος που θα δοκίμαζα τα πάντα.
Πριν πάω για πρώτη φορά, ήμουν επιφυλακτικός,
και το φανταζόμουν σαν μια εκδοχή του σχολείου. Ακόμη και λίγο συγκαταβατικός για το τι θα μπορούσαν να μου μάθουν. Όπως αποδείχτηκε, για πρώτη φορά στη ζωή μου, είδα ότι μπορεί να υπάρξει ένα άλλο είδος μάθησης απ' το συνηθισμένο. Αυτό που διαφοροποιούσε τα masterclasses από μια συμβατική τάξη,
δεν ήταν ούτε ο εξοπλισμός ούτε κάποιο εξεζητημένο εργαλείο διδασκαλίας. Αντίθετα, ήταν κάποιες βασικές αρχές,
οι οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε οποιοδήποτε μαθησιακό περιβάλλον.
Καταρχήν, το κριτήριο εισαγωγής δεν ήταν η ημερομηνία γέννησης,
αλλά η γνωστική ανάπτυξη,
η οποία διαπιστωνόταν μέσω κάποιων διαγνωστικών τεστ.
Έτσι, το μάθημα το παρακολουθούσαμε γύρω στα 20 παιδιά ηλικίας 8-12 ετών. Όπως και στο σχολείο, ασχολούμασταν με πολλά μαθησιακά πεδία, όπως είναι η φυσική και τα μαθηματικά, και για το καθένα είχαμε κι ένα βιβλίο.
Αλλά, πολύ διαφορετικός
ήταν ο τρόπος με τον οποίο χωρίζαμε τις διδακτικές ενότητες.
Έτσι, αντί να τρέχουμε να πιάσουμε το ρολόι,
και να τελειώνουμε το κάθε μάθημα σε μία ώρα,
τελειώναμε το κάθε βιβλίο πρώτα και συνεχίζαμε στο επόμενο μετά. Άλλωστε, τα βιβλία ήταν αφορμές για συζήτηση,
κι όχι υλικό για απομνημόνευση.
Η συζήτηση ήταν ελεύθερη και δεν υπήρχε περιορισμός στο θέμα, αρκεί πάντα να ήταν εποικοδομητικό και ωφέλιμο.
Κατ' επέκταση, οι διδάσκοντες ήταν ανοιχτοί σε ερωτήσεις,
είτε αυτές συνδέονταν με το μάθημα, είτε όχι.
Ακόμη, ο αντικειμενικός σκοπός των masterclasses
δεν ήταν η συσσώρευση γνώσεων,
αλλά η σταδιακή ανάπτυξη ενός ωριμότερου και αποτελεσματικότερου τρόπου σκέψης,
ο οποίος θα χρησίμευε στα παιδιά πολύ περισσότερο
από μερικές αποστηθισμένες ημερομηνίες.
Παρόλα αυτά όμως μαθαίναμε, γιατί σε πολλές περιπτώσεις, η ύλη ήταν πρωτόγνωρη για εμάς και τόσο δύσκολη,
ώστε να μας πιέζει να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό, χωρίς να μας καταπιέζει.
Ακόμη, το να χρειαστεί να κοπιάσουμε για να μάθουμε κάτι,
ήταν για τους περισσότερους από εμάς καινούργια εμπειρία.
Ακόμη, καινούργια εμπειρία ήταν η δυνατότητα που δινόταν σε όλους μας
να συναναστραφούμε και να κάνουμε φίλους
με παιδιά με κοινά ενδιαφέροντα και ασχολίες. Αυτές οι φιλίες διαρκούν, σε πολλές περιπτώσεις, μέχρι και σήμερα. Όλα αυτά, μας έκαναν ν' ανυπομονούμε να έρθει το Σάββατο, και το ν' ανυπομονούμε να πάμε σε μάθημα
ήταν σίγουρα καινούργια εμπειρία για τους γονείς μας.
Κάπου εδώ, δημιουργείται το ερώτημα
αν τα masterclasses είναι μπροστά ή το σχολείο πίσω.
Θέλοντας να είμαι όσο πιο αντικειμενικός γίνεται,
θα έλεγα ότι η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση,
και εξαρτάται από τον παρατηρητή.
Το σίγουρο όμως είναι ότι το δημοτικό σχολείο δεν έχει
ούτε τον χρόνο ούτε τον χώρο για το διαφορετικό.
Και λίγες είναι και οι διαφοροποιήσεις στις επόμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Προσωπικά, βρήκα διέξοδο κερδίζοντας μια υποτροφία
σ' ένα κορυφαίο ιδιωτικό σχολείο, το οποίο αλλιώς
δεν θα είχα την οικονομική δυνατότητα να παρακολουθήσω.
Αυτό όμως είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό και όχι η λύση.
Έτσι, νιώθω την ανάγκη να μιλήσω εκ μέρους όλων των παιδιών,
τα οποία αδικήθηκαν και αδικούνται
με το ν' αγνοούνται οι ανάγκες και οι δυνατότητές τους.
Στο γυμνάσιο, υπάρχει μια στοιχειώδης αναγνώριση για τα παιδιά, που τα ταλέντα τους είναι καλλιτεχνικά, μουσικά ή αθλητικά.
Όμως, τα παιδιά που τα ταλέντα τους είναι ακαδημαϊκά,
και ζητάνε έναν κατάλληλο χώρο για να τ' αναπτύξουν, αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό.
Προσπάθειες που έχουν γίνει για τη δημιουργία ενός τέτοιου θεσμού μέσω εξετάσεων,
έχουν σε πολλές περιπτώσεις απορριφθεί ως ελιτιστικές και άδικες
για τον μέσο μαθητή που δεν θα είχε την δυνατότητα να τις παρακολουθήσει.
Μήπως, όμως, η αδικία γίνεται εις βάρος των παιδιών, τα οποία έχουν ανάγκη ένα τέτοιο περιβάλλον; Ένα περιβάλλον, το οποίο τους αξίζει, και θα έπρεπε να θεωρείται τόσο αυτονόητο
όσο και το δικαίωμα του κάθε παιδιού στη μάθηση. Θεωρώ όμως, ότι είναι λάθος ο καταμερισμός όλων των ευθυνών στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Αισθάνομαι ότι αν η κοινωνία ήταν πρόθυμη για μια τέτοια διαφοροποίηση, θα την είχε ήδη απαιτήσει.
Τέλος, και οι δύο, επιλέγουν να αγνοήσουν τα οφέλη που θα κερδίσουν στο μέλλον,
που θα είχαν από έναν τέτοιον θεσμό στο παρόν,
και εκπλήσσονται απ' την συνεχή εκροή έμψυχου πνευματικού υλικού
προς το εξωτερικό.
Πιστεύω ότι όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση,
αλλά δεν μπορεί η εκπαίδευση να είναι ίδια για όλα τα παιδιά. Σχολείο για όλους, μάθηση για τον καθένα.
Ευχαριστώ για τον χρόνο σας.
(Χειροκρότημα)
