Από την Τέχνη της Ψηφιακής Επιστήμης στην Επιστήμη των Ψηφιακών Τεχνών... (1) Von der Kunst der digitalen Wissenschaft zur Wissenschaft der digitalen Kunst... (1) From the Art of Digital Science to the Science of Digital Arts... (1) Del Arte de la Ciencia Digital a la Ciencia de las Artes Digitales... (1)

Καλησπέρα σας, είμαι ο Πρόδρομος Τσιαβός. PRODROMOS TSIAVOS: Good evening. I'm Prodromos Tsiavos,

Είμαι επικεφαλής του τμήματος ψηφιακής ανάπτυξης... και καινοτομίας του Ομίλου Ωνάση. I'm the Head of the Department of Development and Innovation

Κι έχω την ιδιαίτερη χαρά και τιμή μου... να φιλοξενούμε σήμερα τρεις εκλεκτές κυρίες και φίλες... με τις οποίες θα μιλήσουμε για το θέμα του STARTS... του Science, Arts and Technology. at the Onassis Group.

Science, Technology and Arts, για την ακρίβεια. I'm happy and honored to welcome today

Ένα ζήτημα το οποίο έχει να κάνει με το πώς μπορούν να έρθουν μαζί... η τεχνολογία, οι τέχνες κι η επιστήμη... και πώς αυτό μπορούμε να το κάνουμε και μια πραγματικότητα... μα υπό μια έννοια και γιατί είναι αναγκαιότητα.

Θα ξεκινήσω, πρώτα απ' όλα, με συστάσεις... για το ποιες έχουμε μαζί μας σήμερα.

Έχουμε τη Δάφνη Δραγώνα. Science, Art and Technology, to be more exact.

Η Δάφνη Δραγώνα είναι ανεξάρτητη επιμελήτρια.

Έχει ασχοληθεί με το θέμα της τέχνης και της ψηφιακής τέχνης. An issue that discusses how we can bring together

Είναι πάρα πολλές οι πλευρές της κι από πολλούς οργανισμούς. technology, art and science,

Μέχρι και πρόσφατα ήταν στην Transmediale. how we can realize it and why it is a necessity.

Αλλά έχει εργαστεί και για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης... κι έχουμε κάνει πολλές συνεργασίες με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση... σε διάφορα πρότζεκτ που τρέχουμε. Αυτά έχουν τον χαρακτήρα... ότι δεν είναι αμιγώς αυτό που κάποιος... ίσως έβλεπε σαν το γενικό κοινό ως ό,τι φανταζόταν στενά ως τέχνη. Let me start by introducing my guests.

Έχουν πάρα πολύ μεγάλο επίπεδο περιπλοκότητας.

Επίσης, μαζί μας έχουμε τη Μαρία Βαρελά... η οποία είναι εικαστικός, ασχολείται με την ψηφιακή τέχνη... αλλά και με την υλικότητα που αυτή μπορεί να έχει. We've got Dafni Dragona, a freelance curator.

Τα περισσότερα, αν δεν κάνω λάθος, όλα σου τα έργα σου, Μαρία... έχουν πάντα ένα έντονο στοιχείο και υλικότητας και επιτελεστικότητας.

Κι αυτό, επίσης, έχει μια σημασία... δηλαδή ότι είναι έργα που σχετίζονται με τον χρόνο. She's involved in art and digital art,

Έχουμε τη χαρά να μας πει λίγα λόγια για κάποια απ' τα έργα της. from many aspects and many organizations.

Κι επίσης, έχουμε τη Ναταλία Μανωλά. She was at Τransmediale until recently.

Διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Open Air... που ασχολείται με την ανοιχτή επιστήμη. She's also worked for the National Museum of Contemporary Art,

Κι επίσης, επιστημονική συνεργάτρια στο Ερευνητικό Ίδρυμα Αθηνά... και στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στο Τμήμα Πληροφορικής. and we have cooperated with Stegi of the Onassis Foundation

Η Ναταλία είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στην Ευρώπη... στο κομμάτι των ψηφιακών δεξιοτήτων. on various projects with a character

Αυτήν τη στιγμή, είναι επικεφαλής της ομάδας εργασίας της Ευρωπαϊκής... για την ανοιχτή επιστήμη και τις ψηφιακές δεξιότητες. which is not purely what someone might see

Μάλιστα, μ' αυτό θα ξεκινήσουμε, Ναταλία.

Κι έχουμε τη χαρά, στη συνάντηση που έχουμε σήμερα... να έχουμε ανθρώπους που έχουν μια επαφή μ' αυτά τα τρία κομμάτια. There is a high level of complexity.

Με την τέχνη, με την επιστήμη και με την τεχνολογία. Maria Varela is also with us.

Και νομίζω ότι όλες σας αντιμετωπίζετε το ζήτημα... πρώτα απ' όλα, τι σημαίνει να βρίσκεσαι στα όρια... μεταξύ των τριών αυτών κλάδων διαρκώς... σε μια κοινωνία που βρίσκεται στα όρια αυτών των τριών κλάδων. She is a visual artist.

Συχνά και στα όρια, τελεία, διαρκώς.

Και επίσης, είστε άνθρωποι που έχετε ασχοληθεί πολύ με το ζήτημα... του πώς το κάνεις αυτό διαθέσιμο και προσβάσιμο σ' ένα ευρύ κοινό. Most of your work, Maria,

Θα ξεκινήσω με τη Ναταλία η οποία θα ήθελα να μας πει δυο κουβέντες... για το τι θα πουν "ψηφιακές δεξιότητες". has an element of materialism and performativity.

Το ακούμε συχνά στον δημόσιο λόγο και μάλλον δεν ξέρουμε τι είναι. This is important, because these works of art have to do with time.

Εγώ να πω ότι ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση...

και βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέρουσα όλη τη σύνδεση. She's going to tell us about her work.

Εγώ να πω, πριν πω για τις ψηφιακές δεξιότητες... να μιλήσω για την ανοιχτή επιστήμη. We also have with us Natalia Manola.

Είναι αυτό που λέμε, ανοιχτή επιστήμη είναι η επιστήμη του point zero. She's the manager of the international organization Open Air,

Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε είναι σε μια ανοιχτή κοινωνία... έτσι όπως είναι οι κοινωνίες μας... να πάμε στο επόμενο βήμα της επιστήμης το οποίο έχει μια ανοιχτότητα... αλλά όχι η ψυχρή ανοιχτότητα των δεδομένων των δημοσχέσεων. which deals with open science.

Έχει μια ανοιχτότητα ανθρώπων, μια ανοιχτότητα συμπεριφορών. She's also scientific associate at the ATHINA research center

Μιλάμε για συνεργασίες... και μιλάμε για συνεργασίες πλέον όχι μόνο με ανάμεσους επιστήμονες... αλλά και ανάμεσα στους επιστήμονες και στους άλλους τομείς. and works at the Kapodistrian University, at the IT department.

Στην κοινωνία, στη βιομηχανία και σ' όλα τα επίπεδα. Natalia is one of the most important people in Europe

Οπότε, αυτό είναι βασικό, αυτός είναι ο αρχικός μας στόχος. when it comes to digital dexterity.

Από 'κεί ξεκινάμε. Now, she is in charge of the European working group

Και πιστεύεις ότι αυτό είναι ένα θέμα... το να είναι ανοιχτό, δηλαδή προσβάσιμο τελικά... το ψηφιακό περιεχόμενο, τα ψηφιακά δεδομένα; on open science and digital dexterity.

Είναι τεχνικό ζήτημα; We'll start with this, Natalia. Also, we're happy to have with us

Όχι, δεν είναι τεχνικό ζήτημα, και για αυτό θα πω... ποια είναι τα ψηφιακά, οι ψηφιακές δεξιότητες που θέλουμε.

Γιατί αν ο σκοπός μας είναι να έχουμε την καινοτομία και την κοινωνία... κι η επιστήμη να τους υπηρετεί... αυτό που πρέπει να δούμε είναι πώς θα το υλοποιήσουμε. people who are in touch with these three elements

Εκεί χρειάζονται οι ψηφιακές δεξιότητες... μα όχι μόνο απ' τους επιστήμονες. art, science and technology.

Αυτό που θα πω είναι ότι χρειαζόμαστε ψηφιακές δεξιότητες στα δεδομένα... και τα δεδομένα είναι το πετρέλαιο της εποχής μας γιατί παράγουν πλούτο. I believe all three of you face the issue

Μάλιστα, τον αναπαράγουν, οπότε κάποιοι τον παρομοιάζουν... όχι με το πετρέλαιο, μα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. what it means to be on the edge of these three fields,

Τα δεδομένα πάντα έχουν κάτι να δώσουν.

Αυτές οι ψηφιακές δεξιότητες που χρειάζονται... είναι οι καθαρά επιστημονικές που είναι η επιμέλεια των δεδομένων... είναι τα μεγάλα δεδομένα, είναι όλα αυτά που έχουν... κι αναλαμβάνει η επιστήμη. in a society that is on the edge

Τα βασικά πράγματα που ενδιαφέρουν για να μπορούν οι επιστήμονες... να συνδεθούν με την κοινωνία και τη βιομηχανία... είναι η κατανόηση κι η επικοινωνία. of these three fields, and sometimes generally on the edge.

Πολλές φορές, και στην τεχνολογία... είτε έχει δεδομένα, είτε δεν έχει δεδομένα... οι επιστήμονες αρχίζουν και κάνουν τα έργα τους... αλλά δεν μπορούν να καταλάβουν απ' την αρχή τα αποτελέσματα. You are also involved in finding ways

Πολλές φορές, τα αποτελέσματα γεννώνται... ή είναι εν τη γενέσει στην πορεία.

Κι αυτό που είναι πάρα πολύ βασικό είναι να μπορούν... σε αυτά τα έργα απ' την αρχή, σ' όλες τις διαδικασίες της έρευνας... να μπορούμε να βάλουμε ανθρώπους οι οποίοι με μια ματιά... θα μπορούν να κατανοήσουν ή να δώσουν την κατανόηση... με πολύ απλά λόγια, με πολύ απλούς τρόπους. I'm going to start with Natalia.

Είτε είναι οπτικοποιήσεις, είτε είναι installations... είτε είναι έργα τέχνης ή οτιδήποτε.

Αυτό είναι για να το καταλάβουν οι ίδιοι οι επιστήμονες.

Και τώρα μιλάμε για επιστήμη όπου μιλάμε για βιοτεχνολογίες... μιλάμε για ρομποτική, μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη... όπου κάνουμε πράγματα. Thank you so much for inviting me.

Το Facebook πώς άρχισε και πώς τείνει να καταλήξει. The whole group here is very interesting.

Κάνουμε πράγματα και δεν τα κατανοούμε. First, I'd like to talk about open science.

Ναταλία, το να μπορέσει κάποιος να δώσει... τα αποτελέσματα της έρευνας, να τα επικοινωνήσει.

Η επιστημονική επικοινωνία είναι οπωσδήποτε πολύ βασικό κομμάτι. We say open science is point zero science.

Αυτό είναι το δεύτερο κομμάτι. Έτσι; Για το δεύτερο κομμάτι... σε επίπεδο δεξιοτήτων βασικών... δηλαδή του πώς πραγματοποιώ την ερευνά μου σήμερα... είναι το ίδιο με το πώς ήταν πέντε ή δέκα χρόνια πριν; the way our societies are.

Όχι, αυτό δεν είναι. We should take the next scientific step.

Οι ψηφιακές δεξιότητες που πρέπει να 'χει κάποιος... είναι κυρίως όσον αφορά τα δεδομένα... αλλά όχι όσον αφορά και τις μεθόδους και τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιεί. but it's not the cold openness of publications.

Είναι από την αρχή της διαδικασίας της έρευνας... να μπορεί ν' αρχίζει να διαμοιράζεται. It's a human openness, a behavioral one.

Δεν είναι απαραίτητο ότι θα 'ναι όλα ανοιχτά... αλλά να διαμοιράζεται. We're talking about collaboration Γιατί πρέπει να το κάνει; which is not restricted among scientists,

Γιατί έχουμε έναν κόσμο πλέον που μπορείς... ο ένας να χτίζει πάνω στον άλλον πάρα πολύ γρήγορα. but also between scientists and the other areas,

Και γιατί οι ανάγκες της κοινωνίας μας... οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είτε είναι η κλιματική αλλαγή... είτε είναι καρκίνος, είτε οτιδήποτε, χρειάζονται...

Συνεργασία. This is the first and foremost goal. ...τη μάζα των επιστημόνων... να δουλεύει ταυτόχρονα. It's the starting point.

Δεν αντέχουν πια αυτό το δουλεύω εγώ, βγάζω αποτέλεσμα... το παίρνει κάποιος άλλος επιστήμονας και σε δύο χρόνια βγάζει κάτι άλλο. Do you believe that having open

Υπάρχουν μερικές προκλήσεις οι οποίες θέλουν άμεση λύση.

Κι οριζόντια. Μαρία... παίρνοντας πάσα από τη Ναταλία... για το πώς αλλάζει ο τρόπος που δουλεύει ο επιστήμονας. is a technical issue?

Πώς αλλάζουν τα βασικά πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζει... και πότε τους έχει ανάγκη για συνεργασία. No, it's not.

Σε σχέση με το έργο σου... και με διορθώνεις, που συνήθως δουλεύεις και με άλλους.

Δεν είσαι ένας καλλιτέχνης που δουλεύει μόνη της τα έργα της. If our goal is to have innovation and society

Τι σημαίνει, πρώτα απ' όλα, να δουλεύεις έργα... που σχετίζονται μ' αυτές τις θεματικές; served by science,

Και δεύτερον, μπορείς να μας πεις τι θα πει να είσαι ένας καλλιτέχνης... γι' αυτήν την καλλιτεχνική πρακτική, τι κάνεις στην καθημερινότητά σου; we'll have to see how we can realize it.

Ως καλλιτέχνης, τι δεξιότητες χρειάζεσαι γι' αυτό; At this point, we need digital dexterities,

Ή ποιο είναι το πλαίσιο στο οποίο δουλεύεις;

Η μεθοδολογία ενός σύγχρονου καλλιτέχνη ξεκινάει από την έρευνα.

Μετά την έρευνα, θέτω πάντα στόχους. Data is the modern oil as they produce wealth.

Μέσα από συνεργασίες γίνεται πειραματισμός ξανά και ξανά... κι αυτό οδηγεί σε συμπεράσματα και σε συσχετισμούς. Actually, they reproduce it

Οπότε, όλο αυτό οδηγεί μετά στα αποτελέσματα.

Προσπαθώ κάπως να τα επεξεργαστώ και να τα περάσω στον θεατή. Data always have something to give back.

Μ' ενδιαφέρει πολύ η τεχνολογία... η μεθοδολογία της τεχνολογίας πώς μπορεί... να εφαρμοστεί στα φυσικά αντικείμενα. The necessary digital dexterities are purely scientific like

Πώς μπορώ να παράξω αντικείμενα... και να τα κατανοήσω μέσα απ' αυτήν και τις δυνατότητες που μου δίνει.

Αυτό δεν μπορώ να το κάνω πάντα μόνη μου. big data, all the things we have and are dealt by science.

Δηλαδή, θα μπορούσα εν δυνάμει γιατί υπάρχει όλη η πληροφορία online.

Τα πάντα, όλοι οι οδηγοί, τα tutorials, τα πάντα υπάρχουν. Yet, the basic things that are of interest for scientists

Και κάθε καλλιτέχνης θα μπορέσει να κατανοήσει... και να χρησιμοποιήσει μια τεχνολογία.

Μα δεν είναι αυτός ο σκοπός. is understanding and communication.

Να απομονωθούμε σ' ένα εργαστήριο και να δουλεύουμε μόνοι. Frequently, in technology, whether with or without data,

Σημασία έχει η συνεργασία κι η ανταλλαγή.

Αυτό το επιτυγχάνουμε μέσα από συνέργειες και διαφορετικά πεδία. scientists start doing their work

Συνέργειες. but they fail to understand the results from the start.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες σε βοηθούν ως πλατφόρμα γι' αυτό... ή είναι η φύση της θεματικής που οδηγεί στη συνεργασία; It's common that the results arise in the course of action

Η τεχνολογία, όπως μπήκε στην καθημερινότητά μας... έχει αλλάξει εντελώς την αντίληψή μας.

Στη ζωή και στην παραγωγή. and what is very important is that they are able,

Οπότε ναι, μέσα απ' αυτό, προσπαθώ να έχω συνεργασίες... ώστε να έχω περισσότερες... και διαφορετικές κριτικές οπτικές πάνω στο ίδιο θέμα. through all the research procedures,

Διαφορετικά θα το προσεγγίσω εγώ ως εικαστικός... διαφορετικά η Δάφνη ως θεωρητικός... διαφορετικά ένας τεχνολόγος, διαφορετικά ένας επιστήμονας. to use people who will be able to comprehend at a glance

Στη διαδικασία αυτή, η οποία, όπως την περιγράφεις... και γνωρίζοντας και το ερευνητικό κομμάτι... μοιάζει πάρα πολύ με την εργασία του ακαδημαϊκού.

Με την έννοια ότι έχει ένα κομμάτι έρευνας κι ένα κομμάτι επικοινωνίας.

Επειδή ξέρω ότι ασχολήθηκες και πολλοί συνεργαστήκαμε στο παρελθόν... και στο αρχείο Καβάφη σ' εκπαιδευτικά προγράμματα. Whether through visualizations, installations, works of art, anything.

Τι θα πει να λειτουργεί η τέχνη εκπαιδευτικά;

Καμιά φορά, το ακούμε κι ακούγεται πολύ ξηρό κι απρόσωπο. This helps scientists understand.

Αλλά ξέρω από τα έργα και τις δουλειές που κάνατε ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. We're talking about biotechnology, robotics,

Μπορείς να μας πεις και με παραδείγματα τι θα πει... να δουλεύεις εκπαιδευτικά μέσα από νέες τεχνολογίες;

Και κατά πόσο σ' έχει επηρεάσει αυτό ως δημιουργό; Look at how Facebook started and how it tends to end up.

Ξεκίνησε να μ' ενδιαφέρει ως συμμετέχοντα.

Δηλαδή, ξεκίνησα να πηγαίνω σ' εργαστήρια και workshops... γιατί ήθελα να μάθω, ήθελα να λάβω γνώση. We do things but we don't understand them.

Στη συνέχεια, κατανόησα ότι μέσα απ' αυτήν τη διαδικασία... υπάρχει μια ανταλλαγή... η οποία ήταν πολύ σημαντική για την εξέλιξη της παραγωγής μου. Being able to provide the research results

Ανταλλαγή, όπως είπαμε και πριν...

με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικά πεδία.

Πολύ γρήγορα, συνειδητοποίησα ότι θέλω να συμμετέχω σ' αυτό πιο ενεργά. That's the second part.

Ξεκίνησα να διοργανώνω εργαστήρια, αρχικά ανεξάρτητα... και μετά μαζί σας και με άλλους φορείς... ακριβώς γι' αυτό, γιατί υπάρχει μια αναγκαιότητα μέσα απ' αυτό. On a basic digital dexterity level, like how I can do research today,

Αναγκαιότητα το να μοιραστούμε, το ν' ανταλλάξουμε... το συνεχές input της πληροφορίας.

Οπότε, νομίζω ότι μ' αυτήν την προσέγγιση... ξεκινάω στα εκπαιδευτικά προγράμματα πάντα.

Δάφνη, παίρνοντας πάλι... και σταματώντας απ' το κομμάτι όλης αυτής της διάδρασης... και με άλλους καλλιτέχνες ή και μ' άλλους επιστήμονες... και το κομμάτι της ανάγκης της επικοινωνίας. No, the digital dexterities one must have

Ένας επιμελητής που έχει διαρκώς τη δυνατότητα και την ανάγκη... να συλλέγει, να επιλέγει, να δείχνει στον κόσμο.

Τι θα πει ένας επιμελητής σήμερα σ' αυτόν τον τομέα... και στον τομέα με τον οποίο ασχολείσαι; are mainly about data

Ποια είναι η δουλειά ενός επιμελητή; and the methods and protocols they use.

Νομίζω ότι η δουλειά που κάνουμε οι επιμελήτριες ή επιμελητές... στον χώρο που σχετίζεται με την τεχνολογία και την επιστήμη... δεν διαφέρει τόσο πολύ από τη γενικότερη εργασία... που έχει να κάνει με την επιμέλεια. They should be able to share the research from its beginning.

Προφανώς καταπιανόμαστε με την έρευνα σε μεγάλο βαθμό, με τη θεωρία... κι από την άλλη, με τεκμήρια, με έργα, φέρνοντας μαζί διαφορετικούς κόσμους.

Τώρα, το κομμάτι το δικό μας που ίσως έχει να κάνει με την τεχνολογία... αυτό που το κάνει ιδιαίτερο είναι ότι κατά κάποιον τρόπο... Not that everything will be open... Why should they do that?

πρέπει πάντα ν' αναζητάμε τι συμβαίνει ακριβώς τώρα.

Ποια είναι τα ερωτήματα τα κρίσιμα, τα τωρινά, ας πούμε. Because we live in a world where

Ποιες είναι οι προκλήσεις που φέρνει η τεχνολογία στην καθημερινότητα... στην καθημερινή ζωή, για παράδειγμα. one can build on another very fast.

Οπότε, κατά κάποιον τρόπο περιλαμβάνει μια έρευνα που αφορά αυτό... κι άλλες δύο πτυχές, η μία έχει να κάνει... με το πώς αυτές οι προκλήσεις προσεγγίζονται από τη θεωρία.

Μπορεί να είναι διαφορετικοί κλάδοι.

Μπορεί να 'χει να κάνει με κοινωνικές επιστήμες, με τη φιλοσοφία... μπορεί να 'χει να κάνει με τις σπουδές των μέσων ή του Internet.

Και το τρίτο κι ίσως πιο σημαντικό κομμάτι... έχει να κάνει με το πώς προσεγγίζεται αυτό από τους καλλιτέχνες.

Ποια είναι τα ερωτήματα που οι εικαστικοί θέτουν... σε σχέση με τις προκλήσεις αυτές της τεχνολογίας.

Οπότε, ο ρόλος ο δικός μου, ο δικός μας... των επιμελητριών κι επιμελητών είναι διαμεσολαβητικός. We can't go on working individually, producing a result