Ήταν ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων ο Πρώτος Έλληνας;
Σεπτέμβριος 1960.
Σε σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής ένας χωριανός βρήκε τυχαία ένα ανθρώπινο κρανίο.
Το κρανίο αυτό έμελλε να γίνει το μήλο της έριδος που θα πυροδοτούσε μία πολύχρονη και σφοδρή διαμάχη
μεταξύ του κράτους, των ερευνητών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του ανθρωπολόγου Άρη Πουλιανού.
Καλώς ήρθατε στο κανάλι Alpha Ωmega.
Σε αυτό το βίντεο θα σας μιλήσουμε για τον αρχάνθρωπο των Πετραλώνων.
Αν επισκέπτεσθε για πρώτη φορά το κανάλι μας μην ξεχάσετε να κάνετε Εγγραφή
και να πατήσετε στο εικονίδιο με το κουδούνι για να ειδοποιήστε κάθε φορά που ανεβάζουμε νέο βίντεο.
Τι λέτε πάμε να ξεκινήσουμε;
Το 1959, ένας χωρικός από το χωριό Πετράλωνα της Χαλκιδικής ανακάλυψε μια σπηλιά.
Την επόμενη χρονιά, ένας συγχωριανός του βρήκε στη σπηλιά κάτι που περιέγραψε ως «σκελετό γιγάντιου πιθήκου».
Στην πραγματικότητα είχε ανακαλύψει τα αρχαιότερα ανθρώπινα οστά στην Ελλάδα.
Επρόκειτο για ένα σκελετό μισοξαπλωμένο με το κεφάλι να ακουμπά στο τοίχωμα της σπηλιάς,
ενώ γύρω του υπήρχαν κόκκαλα άλλων προϊστορικών ζώων.
Όλα τα οστά ήταν καλυμμένα με σταλαγμιτικό υλικό, το οποίο είχε αποτεθεί σταγόνα-σταγόνα επί χιλιετίες.
Το 1969, ο παλαιοανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός, μελετώντας τον Αρχάνθρωπο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής,
όπως τον ονόμασε, ανακοινώνει ότι είναι 700.000 ετών και ότι αποτελεί τον αρχαιότερο Ευρωπαίο.
Αποδεικνύει επίσης ότι η ΝΑ Ευρώπη, και συγκεκριμένα η Βαλκανική, υπήρξε χώρος ανθρωπογένεσης ανεξάρτητα από την Αφρική.
Απέδειξε επίσης ότι ο αρχαϊκός άνθρωπος των Πετραλώνων αποτελεί μια από τις πρώτες μορφές του Χόμο σάπιενς.
Είναι δηλαδή κανονικός άνθρωπος και δεν έχει καμία σχέση με τον γορίλλα και τον χιμπατζή,
τον Αυστραλοπίθηκο αφρικάνους ή τον Προκόνσουλ (Χόμο χάμπιλις).
«Μπορεί να μην ήταν ωραίο παιδί», λέει ο Άρης Πουλιανός, «αλλά διέθετε έναν αρκετά ανεπτυγμένο εγκέφαλο, όπως δείχνει το μέγεθος του κρανίου του».
Οι αναλύσεις και οι μελέτες που έγιναν σε εργαστήρια του εξωτερικού,
έδειξαν ότι το κρανίο του σπηλαίου των Πετραλώνων Χαλκιδικής ανήκει σε ένα αρχαϊκό ανθρωποειδές,
τελείως διαφορετικό από τον Χόμο ερέκτους (τον Όρθιο άνθρωπο), και από τον κλασικό Νεάντερταλ,
καθώς παρουσιάζει τα πρώτα ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά.
Η μεγάλη ηλικία του κρανίου θέτει υπό αμφισβήτηση την υπόθεση ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε στην Αφρική
κι από εκεί εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο και προτείνει την ανεξάρτητη εξέλιξη του Χόμο σάπιενς στην Ευρώπη.
Μέχρι την ανακάλυψη αυτή ο ελλαδικός χώρος εθεωρείτο από την επιστήμη της παλαιοανθρωπολογίας κενό σημείο,
blank spot, δηλαδή περιοχή όπου κανένα σημαντικό εύρημα δεν είχε βρεθεί
που να αποτελεί κρίκο της εξέλιξης στην ιστορία του ανθρώπινου είδους.
Η ανακάλυψη όμως του αρχανθρώπου τον Σεπτέμβριο του 1960 σηματοδότησε και την έναρξη των προβλημάτων για τον δρ. Πουλιανό.
Τη σημαντικότητα των ευρημάτων του σπηλαίου των Πετραλώνων δε φαίνεται να συμμερίζεται το επίσημο ελληνικό κράτος.
Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού που αναφέρεται στο σπήλαιο για τον αρχάνθρωπο
διαβάζουμε μια χλιαρή περιγραφή των δύο σειρών χωρίς λεπτομέρειες και κυρίως χωρίς χρονολόγηση.
Στον ιστότοπο του Γαιολογικού – Παλαιοντολογικού Μουσείου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
ο άνθρωπος των Πετραλώνων αποκτά ηλικία 200.000 ετών, ηλικία που υπολείπεται τουλάχιστον 500.000 έτη από τη χρονολόγηση που δίνει ο Πουλιανός.
Για τον ίδιο τον Πουλιανό δεν δίνεται ούτε η παραμικρή αναφορά, παρότι είναι ο σημαντικότερος ανασκαφέας του σπηλαίου.
Περιέργως, αντί η θέση αυτή να υποστηριχτεί από την εθνική ηγεσία,
οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν κάνει συστηματικές προσπάθειες για να συσκοτίσουν, να μειώσουν
και να δυσφημίσουν το έργο του Πουλιανού, αποκλείοντάς τον μάλιστα από την περαιτέρω έρευνα και τις ανασκαφές στο σπήλαιο των Πετραλώνων.
Παρά τις πολλές κατηγορίες εναντίον του από τους διάφορους πολιτικούς και επιστημονικούς φορείς,
ο Πουλιανός υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ανθρωπολογική Εταιρεία
η οποία έχει υποβάλει καταγγελίες προς την ελληνική κυβέρνηση για την ιταμή και απαράδεκτη αυτή συμπεριφορά.
Σχολιάζοντας το περιστατικό, ξένο αρχαιολογικό site έγραψε τα εξής:
«Είναι πολύ λυπηρό να βλέπεις τις συστηματικές προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να κρύψει την αλήθεια από το κοινό
και να καταστρέψει τη ζωή των ανθρώπων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην έρευνα και στην αποκάλυψη της αλήθειας».
Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος των Πετραλώνων;
Οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν συμφωνήσει για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Στο πλαίσιο αυτής της διένεξης, το κρανίο των Πετραλώνων δε θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.
Διαφορετικοί επιστήμονες έχουν προτείνει κατάταξη που κυμαίνεται από Homo Erectus (σχετικά πρωτόγονο)
ως Homo Sapiens (που ισοδυναμεί με εμάς).
Έχουν χρησιμοποιηθεί προσδιορισμοί όπως Ρetralonensis ή Trigliensis (από το κοντινό χωριό Τρίγλεια, όπου βρέθηκε ένα εξίσου παλαιό μηριαίο οστό).
Οι διαφωνίες αυτές δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη, εφόσον το κρανίο παρουσιάζει χαρακτηριστικά που κάνουν δύσκολη την κατάταξή του.
Είναι μακρύτερο και πιο επίπεδο από εκείνο των σύγχρονων ανθρώπων, με χαμηλό και κεκλιμένο μέτωπο,
προεξέχοντα οφρυϊκά τόξα και μια γραμμή στο πίσω μέρος του.
Τα οστά του είναι χοντρύτερα από τα δικά μας και περικλείουν μια εγκεφαλική κοιλότητα
με χωρητικότητα μόλις 10% μικρότερη από του σύγχρονου ανθρώπου.
Με λίγα λόγια, το δείγμα των Πετραλώνων είναι σαφώς πιο εξελιγμένο από τους πρώτους ανθρωπίδες,
αλλά απέχει αρκετά από το Homo Sapiens, ενώ παράλληλα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους Νεάντερταλ.
Έξι δεκαετίες μετά την ανακάλυψη, οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα κατατάσσουν τον «Άνθρωπο των Πετραλώνων»
σε ένα είδος γνωστό ως Homo Heidelbergensis (από μια κάτω σιαγόνα που ανακαλύφθηκε κοντά στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας το 1907).
Ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης αποτελεί τον κρίκο που συνδέει τον πιο πρωτόγονο Όρθιο Άνθρωπο (Homo Erectus)
με το σημερινό Έμφρωνα Άνθρωπο (Homo Sapiens).
Οστά με παρόμοια χαρακτηριστικά έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου,
πράγμα που μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι οι Homo Heidelbergensis κάλυπταν μια μεγάλη περιοχή που εκτεινόταν σε Αφρική, Ευρώπη και Ασία.
Ήταν όμως ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων ο πρώτος Έλληνας ή ο πρώτος Ευρωπαίος;
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος των Πετραλώνων είναι ο παλαιότερος άνθρωπος που βρέθηκε στην Ευρώπη,
πράγμα που αποδεικνύεται λανθασμένο έπειτα από ανακαλύψεις στη Βόρεια Ευρώπη και την Ισπανία, με δείγματα, αντίστοιχα,
λίγο παλαιότερα ή, ακόμη και διπλάσιας ηλικίας από το δικό μας δείγμα.
Φαίνεται πως πρωτόγονοι άνθρωποι κατοικούσαν σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης και αν οι χρονολογήσεις είναι σωστές,
αυτό ίσχυε πολλές χιλιάδες χρόνια πριν το θάνατο του ανθρώπου των Πετραλώνων.
Συνεπώς το δείγμα μας δε μπορεί να είναι ο παλαιότερος Ευρωπαίος, ίσως όμως να είναι ο παλαιότερος Έλληνας που ανακαλύφθηκε ποτέ.
Αυτό βέβαια μέχρι μια επόμενη ανακάλυψη που θα ανατρέψει ξανά τα δεδομένα.
