Γλώσσα - Πτώσεις - Β' - Γ' Δημοτικού Επ. 58
Γεια σας! Και καλώς ήρθατε σε ακόμα ένα μάθημά μας.
Σήμερα θα δούμε τα ουσιαστικά και πώς αυτά κλίνονται,
μέσα στο λόγο μας.
Πάμε να θυμηθούμε όμως πρώτα, τι είναι τα ουσιαστικά.
Όταν σκέφτεσαι ουσιαστικό, μπορείς να ανοίγεις την παλάμη σου,
και να λες ουσιαστικό είναι:
ένα πρόσωπο, ένα ζώο, ένα πράγμα.
Ό,τι βλέπω και ό,τι πιάνω.
Πάμε γρήγορα!
Πρόσωπο, ζώο, πράγμα. Ό,τι βλέπω και ό,τι πιάνω.
Αυτά είναι τα ουσιαστικά.
Τα οποία όμως, μέσα στην ροή του λόγου μας,
αλλάζουν μορφή. Γιατί;
Γιατί μπορεί να πούμε το όνομά μας με ένα ουσιαστικό.
Μπορεί να φωνάξουμε ένα άλλο.
Μπορεί να δείξουμε ένα τρίτο.
Έτσι λοιπόν αλλάζει ο τρόπος που τα εκφέρουμε, που τα λέμε.
Αυτός ο τρόπος ονομάζεται: κλίση.
Ένα ουσιαστικό κλίνεται μέσα στο λόγο.
Δηλαδή, αλλάζει μορφή ανάλογα με το τι θέλουμε να πούμε.
Πάμε, λοιπόν...
...για κλίση ουσιαστικών!
Οι μορφές αυτές που παίρνει το ουσιαστικό έχουν κι αυτές όνομα.
Ε, τι χωρίς όνομα θα έμεναν;
Ονομάζονται πτώσεις.
Οι πτώσεις της νέας ελληνικής γλώσσας είναι 4.
Και ονομάζονται:
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Και κλητική.
Με βάση αυτές τις πτώσεις...
...όλα τα ουσιαστικά μπορούν να αλλάξουν μορφή μέσα στο λόγο μας.
Εκτός όμως από τις πτώσεις, έχουμε και τους αριθμούς.
Άλλοτε μιλάμε για ένα και άλλοτε για πολλά.
Οι δύο αριθμοί της ελληνικής γλώσσας:
Είναι ο ενικός.
Και ο πληθυντικός.
Ενικός αριθμός. Πληθυντικός αριθμός.
Πάμε λοιπόν να πάρουμε ένα αρσενικό ουσιαστικό.
Αρσενικό, με το άρθρο "ο" μπροστά του.
Το οριστικό, το συγκεκριμένο άρθρο "ο" μπροστά του.
Που μου αρέσει πάρα πολύ και τον είδα καθώς ερχόμουν εδώ για να σας συναντήσω.
Ο κήπος!
Όταν λέμε το όνομα ενός ουσιαστικού,
μιλάμε σε πτώση ονομαστική.
Ο κήπος. Ποιος είναι αυτός;
Είναι ο κήπος του σχολείου, του σπιτιού, του πάρκου.
Στην γενική πτώση λέμε σε ποιον ανήκει κάτι.
Αν λοιπόν μας ρωτήσουν, "Αυτά τα λουλούδια, σε ποιον ανήκουν;".
Είναι του κήπου μου!
Τα έκοψα πριν λίγο.
Σε ποιον ανήκει;
Είναι του κήπου μου.
Και έρχεται η ώρα να τον δείξουμε. "Αχ, κοίτα..."
"Κοίτα, αυτόν τον κήπο..."
"...δεν είναι πολύ όμορφος;".
Τον κήπο.
Ονομαστική, λέω το όνομα.
Γενική, λέω ποιανού είναι.
Αιτιατική, δείχνω.
Και κλητική, φωνάζω από μακριά.
Ή αν έχω τα νεύρα μου, μαλώνω.
"Αχ, βρε κήπε! Ξεράθηκες, ούτε ένα λουλούδι δεν έχεις".
Κήπε.
Η κλητική πτώση, επειδή είναι λίγο εκνευρισμένη,
δεν έχει άρθρο.
Τι κάναμε; Πήραμε το ουσιαστικό κήπος.
Και το τοποθετήσαμε στις 4 πτώσεις.
Το συνοδεύσαμε από το οριστικό άρθρο "ο",
γιατί είναι αρσενικό. Αν ήταν θηλυκό θα βάζαμε "η".
Αν ήταν ουδέτερο θα βάζαμε το "το".
Ο - η - το
Ο κήπος, του κήπου, τον κήπο, κήπε
Χωρίς άρθρο (η κλητική).
Και μόλις τελείωσε ο ενικός αριθμός.
Και αν αυτοί έγιναν πολλοί, αλλάζουμε στρατόπεδο.
Πάμε στον πληθυντικό και λέμε ποιο είναι το όνομά τους;
Τι είναι αυτοί; Α, είναι οι κήποι μου!
Θυμίζω, πληθυντικός αριθμός "οι".
Οι κήποι είναι ανθισμένοι τώρα την άνοιξη.
Μπορεί και όχι.
Από πού τα έκοψες αυτά τα λουλούδια; Σε ποιον ανήκουν;
Α, είναι των κήπων. Γενική πληθυντικού.
Πάντα με "ω". Ωμέγα στο άρθρο, ωμέγα και στην κατάληξη.
Και ήρθε η ώρα να τους δείξουμε.
Ποιους; Τους κήπους...
...του απέναντι σπιτιού. Είναι πολλοί. Κοίτα τους, τους κήπους!
Και "Αχ, βρε κήποι..."
"...ανθίστε σας παρακαλώ να ομορφύνετε τον κόσμο!".
Ονομαστική, λέω το όνομα.
Γενική, λέω σε ποιον ανήκει.
Αιτιατική, δείχνω.
Κλητική, μαλώνω, φωνάζω από μακριά.
Αυτό ήταν ένα αρσενικό ουσιαστικό σε - ος.
Πριν τα σβήσω να σου πω ότι όπως τον κήπο,
μπορείς να κλίνεις τα ουσιαστικά:
ο σκύλος, ο οδηγός, ο γιατρός,
ο άνθρωπος και όλα όσα έχουν την ίδια κατάληξη.
Επανέρχομαι με τα θηλυκά.
Έφυγε ο ενικός, τον συμπληρώνω.
Πάμε λοιπόν να μιλήσουμε για ένα θηλυκό ουσιαστικό.
Ποιο να είναι αυτό; Ποιο να είναι αυτό; Για να ακούσω.
Κανένας εθελοντής;
Όχι. Θα πάρω ένα δικό μου.
Τι να επιλέξω; Να επιλέξω την σκεπή του σπιτιού,
που είχε τον κήπο για τον οποίο μιλούσαμε προηγουμένως.
Ποιο είναι το όνομά της;
Η σκεπή
Ποιανής είναι τα κεραμίδια;
Α, της σκεπής.
Και πώς θα τη δείξουμε;
Κοίταξε, εκεί ψηλά, τη σκεπή του σπιτιού μου.
Κλητική. Αχ, βρε σκεπή...
...χάλασες απ' τον αέρα.
Προχωράμε στον πληθυντικό αριθμό.
Έγιναν πολλές. Ποιες;
Μα φυσικά, οι σκεπές! Πολλές. "οι".
Γενική. Τι άρθρο είπαμε;
Διατηρεί το ίδιο ανεξάρτητα αν είναι αρσενικό, θηλυκό ή ουδέτερο.
Των, με -ω, φυσικά. Των σκεπών...
...το χρώμα είναι κεραμιδί. Απ' τα κεραμίδια, μάλλον.
Τις δείχνουμε. Ποιες;
Τις σκεπές.
Αυτό το "τις" για να ξεχωρίσει από του ενικού αριθμού,
θα του βάλουμε γιώτα.
τις σκεπές
Αχ βρε σκεπές...
Χωρίς άρθρο.
Εκμεταλλευτήκαμε το οριστικό άρθρο "η".
Το κλίναμε παρέα με το ουσιαστικό.
Υπενθυμίζω. Λέω το όνομα. Λέω σε ποιον ανήκει.
Λέω αυτό που δείχνω.
Και μαλώνω.
Τι μας έμεινε; Για το αρσενικό μιλήσαμε.
Για το θηλυκό μιλήσαμε.
Ε, μήπως να μιλήσουμε και για το ουδέτερο;
Η σκεπή, η γραμμή,
η γνώμη, κλίνονται κατ' αυτόν τον τρόπο.
Και πάμε στα ουδέτερα.
Πριν μου έφυγε ο ενικός, τώρα μου έφυγε ο πληθυντικός.
Δίκαια πράγματα. Τον συμπληρώνω.
Ένα ουδέτερο ουσιαστικό,
που μάλλον ταιριάζει στον κήπο,
που είχε την σκεπή για την οποία μιλούσαμε πριν,
είναι το λουλούδι. Ποιο είναι το όνομα του ουσιαστικού;
Το λουλούδι.
Και πάμε να κλίνουμε το λουλούδι,
σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού.
Το λουλούδι.
Του λουλουδιού η μυρωδιά είναι εξαιρετική.
Το δείχνουμε. Ποιο; Το λουλούδι φυσικά!
Και του μιλάμε: "Αχ, βρε λουλούδι, τι ωραία που μυρίζεις!".
Τι παρατηρείς;
Έχουμε μία αγάπη, έτσι, λίγο μεγαλύτερη για τα ουδέτερα,
γιατί είναι ακριβώς ίδια,
σε ονομαστική, αιτιατική και κλητική.
Και το μόνο που αλλάζει είναι η γενική πτώση.
Και να σου πω και κάτι; Το ίδιο γίνεται και στην πληθυντικό αριθμό.
Πάμε να τα κάνουμε πολλά.
Ποια;
Τα λουλούδια.
Σε ποιους ανήκουν οι μυρωδιές;
Α, οι μυρωδιές; Είναι των λουλουδιών μου.
Τα δείχνουμε. Ποια;
Τα λουλούδια.
Και τα μαλώνουμε. Ποια;
Αχ, βρε λουλούδια...
Και στον πληθυντικό αριθμό λοιπόν,
ονομαστική, αιτιατική και κλητική δεν έχουν καμία διαφορά.
Το μόνο που αλλάζει είναι η γενική πτώση.
-ω και στο άρθρο και στην κατάληξη.
Και αφού μιλήσαμε για αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα ουσιαστικά,
να σου πω μερικά πράγματα που πρέπει να προσέξεις.
Υπάρχουν μερικά αρσενικά ουσιαστικά,
όπως για παράδειγμα: ο βαρκάρης,
ο φούρναρης, ο ψαράς,
που στον πληθυντικό αριθμό παίρνουν μία παραπάνω συλλαβούλα.
Ο βαρκάρης. Οι πολλοί; Ποιοι;
Οι βαρκάρηδες.
Πάμε να συλλαβίσουμε.
βαρ - κα - ρης
Τρισύλλαβο.
βαρ - Το "ρ" μαζί με το "βα", γιατί από "ρκ" δεν ξεκινάει ελληνική λέξη.
-κα - ρη - δες
Αυτά τα ουσιαστικά που παίρνουν μία παραπάνω συλλαβή στον πληθυντικό αριθμό,
ονομάζονται ανισοσύλλαβα.
Γιατί;
Γιατί δεν έχουν ίσες,
αλλά έχουν άνισες συλλαβές,
στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό.
Εκτός από αρσενικά μπορεί να είναι και θηλυκά.
Όπως για παράδειγμα, η μαμά.
μά - μα
Δισύλλαβο.
μα - μα - δες
Τρισύλλαβο.
Αλλά και ουδέτερα.
μα - θη - μα
Τρισύλλαβο.
μα - θη - μα - τα
Τετρασύλλαβο, πολυσύλλαβο.
Ανισοσύλλαβα λοιπόν, τα ουσιαστικά που παίρνουν μία παραπάνω συλλαβή,
στον πληθυντικό αριθμό.
Μετά τα ανισοσύλλαβα συνεχίζουμε με βασικά πράγματα,
που πρέπει να προσέξουμε στην ορθογραφία των ουσιαστικών.
Οπότε, αντίο σε αυτά.
Και πάμε! Γνωρίζεις καλά ότι στην πληθυντικό αριθμό, χρησιμοποιούμε...
...πολύ πολύ συχνά, συνέχεια, το - οι -.
-οι- γιατί; Γιατί οι πολλοί, έχεις μάθει από την Α' τάξη γράφονται με -οι.
Όταν μιλάμε όμως για θηλυκά ουσιαστικά,
όπως για παράδειγμα η γνώση.
Ή η τάξη.
Στον πληθυντικό αριθμό...
θα πάρουν φυσικά ως άρθρο το "οι",
οι καταλήξεις τους όμως θα γραφούν διαφορετικά.
Μία η γνώση, όταν είναι όμως πολλές μαζεμένες, είναι ποιες;
Οι γνώσεις!
Για να ξεχωρίσει λοιπόν το θηλυκό από το αρσενικό,
στην κατάληξη και μόνο γράφω "ει".
Η τάξη. Μία. Θηλυκό. "η".
Όταν γίνουν πολλές, άρθρο με "οι" και κατάληξη "τάξεις", με "ει".
Αυτό για το θηλυκό.
Και να σε πάω και λίγο στο ουδέτερο;
Λέμε το δάσος.
Ή λέμε το μέγεθος.
Στον πληθυντικό αριθμό δεν θα πάρουν "οι", γιατί είναι ουδέτερα.
Θα μιλήσουμε για τα δάση,
τα οποία θα γραφούν με "η".
Και για τα μεγέθη.
Πώς θα γραφεί; Είναι ουδέτερο.
Άρα "η" και όχι "ει".
Τα μεγέθη, λοιπόν, με "η".
Τι είπαμε; Τα θηλυκά όπως η γνώση, η τάξη,
που στον πληθυντικό έχουν κατάληξη - εις, παίρνουν "ει".
Ενώ τα ουδέτερα που λήγουν σε -ος,
όπως το δάσος, το άλσος, το μήκος,
κάνουν πληθυντικό με "η".
Διαφορετικά πράγματα που πρέπει να θυμάμαι σε σχέση με την ορθογραφία.
Και κάπου εδώ θα σας αφήσω.
Εύχομαι να ήμουν κατατοπιστική.
Πάρτε χαρτί και μολύβι και ξεκινήστε την εξάσκηση.
Και εμείς θα τα ξαναπούμε πολύ πολύ σύντομα.
Να είστε όλοι καλά! Γεια σας.
