Swiat w Trzy Minuty, Jak (czasem) komplikujemy sobie życie?

Jak (czasem) komplikujemy sobie życie?

No i mamy czas letni. Po co? Czy wszyscy to mają? I czy to jedyne utrudnienie czasoprzestrzenne, jakie funduje sobie ludzkość? Oraz – czy wiesz, kiedy mamy godzinę 2a:00? Zapraszam do słuchania! UWAGA: odcinek może wydawać się głośniejszy od poprzednich ze względu na przyspieszone dochodzenie do powszechnie przyjętego standardu głośności podkastów. Podsumowując: w ostatnią niedzielę marca przesuwamy wskazówki do przodu: wstajemy godzinę wcześniej, godzinę wcześniej wychodzimy z biur i szkół, godzinę wcześniej zasypiamy; czas letni został pierwszy raz wprowadzony przez Niemcy i Austro-Węgry w 1916 roku (trwała I wojna światowa), dwa lata później przyłączyli się Brytyjczycy i Amerykanie. Ci ostatni tylko na czas wojny – dopiero w latach 60. wprowadzono “pokojowe” zmiany czasu. Brytyjczycy eksperymentowali z ostateczną konfiguracją przez jakiś czas – np w latach 20 i 30 starano się, by nie pokrywały się z wielkanocnym śniadaniem. Jak widać, dziś nam to nie przeszkadza; w Polsce: eksperymentalnie, jeden raz w międzywojniu – a potem dopiero przy okazji synchronizacji czasu z III Rzeszą. W PRL – było parę podejść, ostatecznie od 1977 mamy na czas letni co roku. Kiedyś obowiązywał do końca września – teraz do końca października. Byliśmy rozsynchronizowani pod tym względem z resztą Europy do 1995 – co zresztą osobiście odczułem podczas jakiejś wycieczki do Wiednia. Zdziwienie, że muzea nieczynne choć być czynne powinny: niezapomniane; w krajach muzułmańskich czasu letniego się nie stosuje – bądź zawiesza jego stosowanie na czas ramadanu – ze względu na to, że przy czasie letnim całodniowy post trwałby o godzinę dłużej (wstajemy wcześniej, a pierwszy posiłek ma miejsce dopiero po zachodzie słońca) właściwie nie wiadomo, dlaczego dziś stosujemy zmiany: badania pokazują, że zysk energetyczny jest niewielki, inne – że zmiana przynosi więcej strat niż korzyści. Na pewno grzebanie przy czasie niesie za sobą problemy z naszymi wewnętrznymi zegarami, co szczególnie widzą rodzice małych dzieci. Dorośli bez dzieci są często zbyt nieprzytomni, by cokolwiek zaobserwować u siebie. Mamy też problem z rozkładami jazdy – nie dość, że przetrzymujemy pociągi w polach, to jeszcze mamy dwie godziny drugie (2am, 2a am). Ale to niejedyny problem, który mamy z czasoprzestrzenią; życie komplikujemy sobie jeszcze na kilka sposobów: mamy strefy czasowe, by nie budzić się o “zegarkowej” północy tylko by, generalnie, poranek – niezależnie od lokalizacji – był koło 6-7 rano; teoretycznie mamy 24 strefy czasowe, o szerokości 15 stopni każda. Ich granice idą po odpowiednich południkach – na morzu. Na lądzie poprowadzono je tak, by w większości państw obowiązywała tylko jedna strefa czasowa; różnica czasu między sąsiadującymi strefami to godzina. Znów – teoretycznie. Bo część państw wprowadziło “nieokrągłe” strefy: Iran (+3:30 w stosunku do UTC), Nepal (+5:45); niektóre wielkie państwa stwierdziły, że podział na strefy im przeszkadza, i tak – w Chinach (zajmują trzy czy cztery strefy czasowe) wprowadzono jeden, uniwersalny czas dla całego kraju. I tak w jednej części Chin, Słońce wstaje o 5 rano, w innej – o 8 rano tego samego dnia. Za to w najbardziej zachodniej prowincji są czasy „oficjalny” (pekiński) i faktyczny, według którego żyją ludzie; uzupełnienie od naszego słuchacza Michała: „Pozdrowienia z Xinjiangu! Strefa czasowa zależy tutaj od przynależności etnicznej: Chińczycy Han używają czasu pekińskiego GMT+8, a Ujgurzy nieoficjalnego czasu xinjiańskiego GMT+6. Autobusy używają jednego albo drugiego, w zależności od tego kto stanowi większość w danym mieście.” przy czasie cały czas grzebie się w Rosji, gdzie 2010 roku zmniejszono liczbę stref z 11 do 9 (i zapowiedziano dążenie do wprowadzenia 4 stref czasowych), cztery lata później cofnięto tę reformę, za to przestawiono cały kraj na czas zimowy – na stałe, Mało? To pogrzebmy jeszcze przy kalendarzu! Na szczęście w większości miejsc na świecie stosuje się już kalendarz gregoriański. Różnica między juliańskim a gregoriańskim to nawet 14 dni. I to widać do dziś: Rosjanie świętują nowy rok do nocy z 13 na 14 stycznia, święta prawosławne są również przesunięte w stosunku do rzymskokatolickich: w tym roku Boże Narodzenie miało miejsce 7 stycznia, a Wielkanoc będzie miała miejsce w połowie kwietnia. Podobnie jest na przykład w państwie, które przyjęło chrzest jako pierwsze na świecie: ormiańskie boże narodzenie wypada w styczniu, a w grudniu nie ma śladu świątecznej atmosfery. Aby nie przegapić kolejnych części, zaprenumeruj podkast – odnośniki są na stronie. Zostaw też parę ciepłych słów w recenzji na iTunes i podeślij informację o podkaście znajomym. To robi różnicę. Dzięki i do usłyszenia! Licencja podkastu: CC BY-NC-ND. Jeśli chcesz go wykorzystać w celach niedozwolonych taką licencją, zapraszam do kontaktu.

Jak (czasem) komplikujemy sobie życie? ||ускладнюємо|| Wie verkomplizieren wir (manchmal) unser Leben? How do we (sometimes) complicate our lives? Как мы (иногда) усложняем свою жизнь? Як (іноді) ускладнюємо собі життя?

No i mamy czas letni. ||||summer ||||літній Und dann haben wir noch die Sommerzeit. And we have summer time. Ну і маємо літній час. Po co? For what? Навіщо? Czy wszyscy to mają? Does everyone have it? I czy to jedyne utrudnienie czasoprzestrzenne, jakie funduje sobie ludzkość? ||||difficulty|spacetime||funding|| |||||часопросторове||фінансує|| Und ist dies das einzige raum-zeitliche Hindernis, das sich die Menschheit selbst auferlegt? And is this the only time-space handicap that mankind poses? І чи це єдине труднощі, яке людство створює для себе в часопросторі? Oraz – czy wiesz, kiedy mamy godzinę 2a:00? And - do you know when it's 2 a.m.? А також – чи знаєш ти, коли у нас буде година 2:00? Zapraszam do słuchania! Запрошую до прослуховування! UWAGA: odcinek może wydawać się głośniejszy od poprzednich ze względu na przyspieszone dochodzenie do powszechnie przyjętego standardu głośności podkastów. |||||||||||прискорене|дослідження||поширено|прийнятого||гучності|подкастів NOTE: The episode may seem louder than the previous ones due to the accelerated approach to the generally accepted podcast volume standard. УВАГА: епізод може здаватися гучнішим за попередні через прискорене наближення до загальноприйнятого стандарту гучності подкастів. Podsumowując: w ostatnią niedzielę marca przesuwamy wskazówki do przodu: wstajemy godzinę wcześniej, godzinę wcześniej wychodzimy z biur i szkół, godzinę wcześniej zasypiamy; czas letni został pierwszy raz wprowadzony przez Niemcy i Austro-Węgry w 1916 roku (trwała I wojna światowa), dwa lata później przyłączyli się Brytyjczycy i Amerykanie. ||||||clocks|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||| ||||березня|переводимо|стрілки|||встаємо|||||||офіс||шкіл|||засинаємо||||||введений||||Австро|Угорщина||||||світовий||||приєднали||Британці||Американці Kurz gesagt: Am letzten Sonntag im März werden die Zeiger vorgerückt: Wir stehen eine Stunde früher auf, wir verlassen Büros und Schulen eine Stunde früher, wir gehen eine Stunde früher schlafen; die Sommerzeit wurde erstmals 1916 von Deutschland und Österreich-Ungarn eingeführt (der Erste Weltkrieg war im Gange), zwei Jahre später schlossen sich die Briten und Amerikaner an. Підсумовуючи: в останню неділю березня переведемо стрілки вперед: встаємо на годину раніше, на годину раніше виходимо з офісів і шкіл, на годину раніше засинаємо; літній час вперше було введено Німеччиною та Австро-Угорщиною в 1916 році (триває Перша світова війна), через два роки приєдналися британці та американці. Ci ostatni tylko na czas wojny – dopiero w latach 60. wprowadzono “pokojowe” zmiany czasu. ||||||||||мирні|| Letzteres nur in Kriegszeiten - erst in den 1960er Jahren wurde die "friedliche" Zeitumstellung eingeführt. Останні лише на час війни – лише в 60-х роках було введено «мирні» зміни часу. Brytyjczycy eksperymentowali z ostateczną konfiguracją przez jakiś czas – np w latach 20 i 30 starano się, by nie pokrywały się z wielkanocnym śniadaniem. |експериментували|||||||||||||||покривалися|||великоднім|сніданком Die Briten experimentierten eine Zeit lang mit der endgültigen Gestaltung - in den 1920er und 1930er Jahren wurde beispielsweise versucht, Überschneidungen mit dem Osterfrühstück zu vermeiden. Британці експериментували з остаточною конфігурацією протягом деякого часу – наприклад, у 20-30-х роках намагалися, щоб це не збігалося з великоднім сніданком. Jak widać, dziś nam to nie przeszkadza; w Polsce: eksperymentalnie, jeden raz w międzywojniu – a potem dopiero przy okazji synchronizacji czasu z III Rzeszą. |||||||||||||||||||синхронізації|||III(1)|Рейхом Як видно, сьогодні нам це не заважає; в Польщі: експериментально, один раз у міжвоєнний період – а потім вже під час синхронізації часу з Третім Райхом. W PRL – było parę podejść, ostatecznie od 1977 mamy na czas letni co roku. |ПНР||||||||||| В ПНР – було кілька спроб, врешті-решт з 1977 року маємо літній час щороку. Kiedyś obowiązywał do końca września – teraz do końca października. |діяв|||||||жовтня Früher lief sie bis Ende September - jetzt läuft sie bis Ende Oktober. Колись діяло до кінця вересня – тепер до кінця жовтня. Byliśmy rozsynchronizowani pod tym względem z resztą Europy do 1995 – co zresztą osobiście odczułem podczas jakiejś wycieczki do Wiednia. |несинхронізовані|||||рештою||||zрештою|особисто|відчув|||екскурсії||Відня Bis 1995 waren wir in dieser Hinsicht nicht im Einklang mit dem übrigen Europa, was ich bei einer Reise nach Wien persönlich zu spüren bekam. Ми були несинхронізовані в цьому відношенні з рештою Європи до 1995 року – що, до речі, я особисто відчув під час якоїсь поїздки до Відня. Zdziwienie, że muzea nieczynne choć być czynne powinny: niezapomniane; w krajach muzułmańskich czasu letniego się nie stosuje – bądź zawiesza jego stosowanie na czas ramadanu – ze względu na to, że przy czasie letnim całodniowy post trwałby o godzinę dłużej (wstajemy wcześniej, a pierwszy posiłek ma miejsce dopiero po zachodzie słońca) właściwie nie wiadomo, dlaczego dziś stosujemy zmiany: badania pokazują, że zysk energetyczny jest niewielki, inne – że zmiana przynosi więcej strat niż korzyści. |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||profit||||||||||| ||музеї||||||незабутні|||мусульманських|||||вживається|будь|зупиняє||використання|||Рамадану||||||||літнього|цілодобовий|пост|тривав би|||||||||||||на заході|||||||вживається|||показують||прибуток|енергійний||невеликий||||||страт||користі Незвичність, що музеї зачинені, хоча мають бути відкриті: незабутнє; в мусульманських країнах літній час не застосовується – або його застосування призупиняється на час рамадану – через те, що при літньому часі добове постування тривало б на годину довше (ми прокидаємось раніше, а перший прийом їжі відбувається лише після заходу сонця) насправді не ясно, чому сьогодні ми застосовуємо зміни: дослідження показують, що енергетичний виграш невеликий, інші – що зміна приносить більше втрат, ніж вигоди. Na pewno grzebanie przy czasie niesie za sobą problemy z naszymi wewnętrznymi zegarami, co szczególnie widzą rodzice małych dzieci. |||||||||||внутрішніми|годинниками|||||| Dorośli bez dzieci są często zbyt nieprzytomni, by cokolwiek zaobserwować u siebie. ||||||непритомні||||| Дорослі без дітей часто занадто бездушні, щоб щось помітити в собі. Mamy też problem z rozkładami jazdy – nie dość, że przetrzymujemy pociągi w polach, to jeszcze mamy dwie godziny drugie (2am, 2a am). |||||||||затримуємо|||полях||||||||| У нас також є проблема з розкладом руху – не лише те, що ми затримуємо потяги в полях, але ще й те, що у нас є дві години другого (2am, 2a am). Ale to niejedyny problem, który mamy z czasoprzestrzenią; życie komplikujemy sobie jeszcze na kilka sposobów: mamy strefy czasowe, by nie budzić się o “zegarkowej” północy tylko by, generalnie, poranek – niezależnie od lokalizacji – był koło 6-7 rano; teoretycznie mamy 24 strefy czasowe, o szerokości 15 stopni każda. ||||||||||||||||зони|часові|||будити|||годинниковій|||||ранок|||локалізації||||теоретично|||часові|||степені| Aber das ist nicht das einzige Problem, das wir mit der Raumzeit haben; wir verkomplizieren das Leben auf verschiedene andere Arten: Wir haben Zeitzonen, damit wir nicht um Mitternacht aufwachen, nur damit im Allgemeinen der Morgen - unabhängig vom Ort - um 6-7 Uhr morgens ist; theoretisch haben wir 24 Zeitzonen, jede 15 Grad breit. Але це не єдина проблема, яку ми маємо з часопростором; ми ще більше ускладнюємо собі життя кількома способами: у нас є часові зони, щоб не прокидатися о “годинниковій” півночі, а щоб, в загальному, ранок – незалежно від місця розташування – був близько 6-7 ранку; теоретично у нас є 24 часові зони, шириною по 15 градусів кожна. Ich granice idą po odpowiednich południkach – na morzu. |||||meridians|| |межі|||||| Ihre Grenzen folgen ihren jeweiligen Meridianen - auf dem Meer. Na lądzie poprowadzono je tak, by w większości państw obowiązywała tylko jedna strefa czasowa; różnica czasu między sąsiadującymi strefami to godzina. ||||||||країнах|діяла|||зона|часова|різниця|||сусідніми|зонами|| Znów – teoretycznie. Bo część państw wprowadziło “nieokrągłe” strefy: Iran (+3:30 w stosunku do UTC), Nepal (+5:45); niektóre wielkie państwa stwierdziły, że podział na strefy im przeszkadza, i tak – w Chinach (zajmują trzy czy cztery strefy czasowe) wprowadzono jeden, uniwersalny czas dla całego kraju. ||||||Іран||||UTC(1)|Непал||||||поділ||||||||Китаї||||||||||||| Бо деякі країни ввели "неокруглі" часові зони: Іран (+3:30 від UTC), Непал (+5:45); деякі великі держави стверджували, що поділ на часи їм заважає, і так – у Китаї (який займає три чи чотири часові зони) було введено один, універсальний час для всієї країни. I tak w jednej części Chin, Słońce wstaje o 5 rano, w innej – o 8 rano tego samego dnia. І так в одній частині Китаю, Сонце встає о 5 ранку, в іншій – о 8 ранку того самого дня. Za to w najbardziej zachodniej prowincji są czasy „oficjalny” (pekiński) i faktyczny, według którego żyją ludzie; uzupełnienie od naszego słuchacza Michała: „Pozdrowienia z Xinjiangu! |||||провінції||часи|офіційний|||фактичний|||живуть||доповнення|||слухача||Привітання||Сіньцзяну Зате в найбільш західній провінції є часи "офіційний" (пекінський) і фактичний, за яким живуть люди; доповнення від нашого слухача Міхала: "Привіт із Сіньцзяну!" Strefa czasowa zależy tutaj od przynależności etnicznej: Chińczycy Han używają czasu pekińskiego GMT+8, a Ujgurzy nieoficjalnego czasu xinjiańskiego GMT+6. ||||||етнічної|китайці|Хань|||пекінського|GMT||Уйгури|неофіційного||синьцзянського|GMT(2) Часовий пояс залежить тут від етнічної приналежності: китайці Хань використовують пекінський час GMT+8, а уйгури неофіційний синьцзянський час GMT+6. Autobusy używają jednego albo drugiego, w zależności od tego kto stanowi większość w danym mieście.” przy czasie cały czas grzebie się w Rosji, gdzie 2010 roku zmniejszono liczbę stref z 11 do 9 (i zapowiedziano dążenie do wprowadzenia 4 stref czasowych), cztery lata później cofnięto tę reformę, za to przestawiono cały kraj na czas zimowy – na stałe, Mało? ||||||||||становить|||даному||||||гребе||||||зменшили||зон||||оголосили|прагнення||введення|зон|часових||||зменшили||реформу|||зменшено|||||зимовий||стале| Автобуси користуються одним або іншим, залежно від того, хто становить більшість у даному місті.” при часі весь час копирсаються в Росії, де в 2010 році зменшили кількість зон з 11 до 9 (і анонсували прагнення до введення 4 часових зон), чотири роки потому скасували цю реформу, зате перевели всю країну на зимовий час – на постійно, Мало? To pogrzebmy jeszcze przy kalendarzu! Dann lassen Sie uns noch ein wenig im Kalender stöbern! То давайте ще погребемо при календарі! Na szczęście w większości miejsc na świecie stosuje się już kalendarz gregoriański. Różnica między juliańskim a gregoriańskim to nawet 14 dni. I to widać do dziś: Rosjanie świętują nowy rok do nocy z 13 na 14 stycznia, święta prawosławne są również przesunięte w stosunku do rzymskokatolickich: w tym roku Boże Narodzenie miało miejsce 7 stycznia, a Wielkanoc będzie miała miejsce w połowie kwietnia. Podobnie jest na przykład w państwie, które przyjęło chrzest jako pierwsze na świecie: ormiańskie boże narodzenie wypada w styczniu, a w grudniu nie ma śladu świątecznej atmosfery. |||||||||||||вірменське|||||||||||сліду|| Aby nie przegapić kolejnych części, zaprenumeruj podkast – odnośniki są na stronie. |||||subscribe to|||are|| ||пропустити|||||||| Zostaw też parę ciepłych słów w recenzji na iTunes i podeślij informację o podkaście znajomym. To robi różnicę. Dzięki i do usłyszenia! Licencja podkastu: CC BY-NC-ND. Jeśli chcesz go wykorzystać w celach niedozwolonych taką licencją, zapraszam do kontaktu.