Milowy kamień z Rosetty – Polish with John #116 [A2] Meilenstein||||||| Milestone|milestone||Rosetta Stone|||| Міловий|камінь||Розетський камінь|||| Meilenstein von Rosetta - Polnisch mit John #116 [A2]. Rosetta Milestone – Polish with John #116 [A2] Hito de Rosetta - Polaco con John #116 [A2]. Pietra miliare di Rosetta - Polacco con John #116 [A2]. Marco da Roseta - Polaco com João #116 [A2]. Milestone от Rosetta - Polish with John #116 [A2]. Віха з Розетти - польська з Іоанном #116 [A2].

Cześć! Hi! Co u was słychać? Witajcie w kolejnym podcaście “Polish with John”. Привітайтеся|||||| Nazywam się Jan Oko i chcę Wam pomóc w nauce języka polskiego. My name is Jan Oko and I want to help you learn the Polish language.

Jak cenny może być jeden kamień? |wertvoll|||| |valuable||||stone |цінний|||| Wie wertvoll kann ein Stein sein? How valuable can one stone be? Czy o kamień można prowadzić pertraktacje podczas wojny? |||||Verhandlungen führen|| ||the stone||conduct|Negotiations|| |||||переговори|| Kann man im Krieg um einen Stein verhandeln? Can you negotiate over a stone during a war? Ot, zwykły kamień z jakimiś tam napisami. Ot(1)||||irgendwelchen|| Ot(1)|ordinary|stone||some|| От||||якимись||написами Nur ein gewöhnlicher Stein mit einigen Inschriften darauf. Just an ordinary stone with some inscriptions. Tymczasem jednym z elementów układu kapitulacyjnego z Aleksandrii z 1801 r. ||||des Systems|Kapitulationsvertrags||Alexandria|| meanwhile|||elements|of the treaty|capitulation agreement||Alexandria||r |||елементів|угоди|капітуляційного||Олександрії|| In der Zwischenzeit wurde eines der Elemente des Kapitulationsabkommens von Alexandria von 1801 umgesetzt. Meanwhile, one of the elements of the capitulation agreement with Alexandria from 1801. (tysiąc osiemset pierwszego roku), gdy wojska francuskie poddały się Anglikom, było przekazanie zwycięzcom m.in. |achtzehnhundert|||||französischen|sich ergaben||den Engländern||Übergabe|den Siegern|| one thousand|eighteen hundred|||||French troops|surrendered to||the English||"surrender to"|victorious forces||among others |вісімсот|першого|||війська|французькі|здалися||англійцям||передача|переможцям|| (eintausendachthundertundeins), als die französische Armee vor den Engländern kapitulierte, sollte unter anderem den Siegern übergeben werden. (one thousand eight hundred and one), when the French army surrendered to the English, was to hand over to the victors, among others kamienia z Rosetty. Stein|| stone of Rosetta|| камінь|| der Stein von Rosetta. rosetta stone.

Dzisiaj jest on bardzo sławny. ||||berühmt ||||famous ||||відомий Heute ist er sehr berühmt. Today he is very famous. Zawsze jak odwiedzam Muzeum Brytyjskie z ciekawością oglądam ten kawałek skały. ||||||||||Felsen ||I visit||British||curiosity||||rock ||відвідую|музей|Британський|||||шматок|скелі Jedes Mal, wenn ich das Britische Museum besuche, betrachte ich dieses Stück Gestein mit Neugierde. Every time I visit the British Museum I look at this piece of rock with curiosity. Na jego czarnej powierzchni można dostrzec, że coś jest na nim zapisane, jakiś tekst albo teksty. ||schwarzen|Oberfläche||erkennen|||||||||| ||black|surface||notice|||||||||| ||чорній|поверхні||помітити|||||||||| Auf der schwarzen Oberfläche kann man sehen, dass etwas darauf geschrieben ist, ein Text oder Texte. On its black surface you can see that something is written on it, some text or texts. Od razu widać, że są to trzy różne rodzaje pisma. |||||||||Schriftarten ||it is clear|||||||writing ||видно|||||||письма Es ist sofort ersichtlich, dass es sich um drei verschiedene Arten des Schreibens handelt. You can immediately see that these are three different types of writing. Pismo hieroglificzne, albo po prostu hieroglify, pismo demotyczne i pismo greckie. Schrift|hieroglyphisches Schrift||||Hieroglyphen||demotische Schrift|||griechische Schrift writing|hieroglyphic||||hieroglyphs|writing|demotic script||writing|Greek writing Письмо|ієрогліфічне||по|просто|ієрогліфи||демотичне письмо|||грецьке Hieroglyphenschrift oder einfach Hieroglyphen, demotische Schrift und griechische Schrift. Hieroglyphs, or just hieroglyphs, demotic and Greek. Okazało się, że we wszystkich trzech alfabetach jest zapisany ten sam tekst, ta sama treść. ||||||Alphabete|||||||| It turned out||||||alphabets||written||||||content виявилося||||всіх|трьох|алфавітах||записаний|цей|той самий||||зміст Es stellte sich heraus, dass derselbe Text, derselbe Inhalt, in allen drei Alphabeten geschrieben war. It turned out that the same text is written in all three alphabets, the same content. Dzięki temu udało się rozszyfrować hieroglify, odczytać je i odkryć ich tajemnice. ||||entschlüsseln||lesen|||||Geheimnisse ||it was possible||decipher||read|||discover their||secrets ||||розшифрувати||прочитати|||відкрити||таємниці So konnten die Hieroglyphen entziffert, gelesen und ihre Geheimnisse gelüftet werden. Thanks to this, it was possible to decipher hieroglyphs, read them and discover their secrets. Stało się to kamieniem milowym, czyli bardzo ważnym momentem, w badaniach nad starożytnym Egiptem. |||Meilenstein|Meilenstein||sehr||Moment||Forschung|||Ägypten |||a milestone|milestone|||important|moment||research|||Egyptian studies стало|||каменем|мильним каменем||||моментом||дослідженнях||древнім|Стародавнім Єгиптом Dies war ein Meilenstein oder ein sehr wichtiger Moment in der Erforschung des alten Ägypten. This became a milestone, a very important moment, in the study of ancient Egypt. Jednak cała ta historia by się nie wydarzyła, gdyby nie wiele różnych innych zdarzeń. |||||||stattgefunden||||||Ereignisse |all||||||"happened"||||||events |вся||||||сталася|якби не||багато|||подій Die ganze Geschichte wäre jedoch nicht passiert, wenn es nicht eine Reihe anderer Ereignisse gegeben hätte. However, this whole story wouldn't have happened if it weren't for many other events.

Musimy się cofnąć do końca XVIII wieku (osiemnastego wieku), gdy Napoleon wyrusza do Egiptu, aby zaatakować tę brytyjską kolonię. ||zurückgehen||||||||Napoleon|aufbricht||||angreifen||britischen|Kolonie ||go back|||eighteenth century||eighteenth|||Napoleon|sets out||Egypt||attack||British|colony ||повернутися||кінця|XVIII|віку|вісімнадцятого|||Наполеон|вирушає||Єгипту|щоб|атакувати|цю|британську|колонію Wir müssen ins späte 18. Jahrhundert zurückgehen (18. Jahrhundert), als Napoleon nach Ägypten geht, um diese britische Kolonie anzugreifen. We have to go back to the late eighteenth century (eighteenth century) when Napoleon goes to Egypt to attack this British colony. Wtedy, w ramach wojsk napoleońskich, do Egiptu wyruszyło także wielu naukowców. ||||napoleonischen Truppen|||brach auf||| ||the framework of|military|Napoleonic troops|||set out|||scientists тоді||в рамках|військ|наполеонських|||вирушило||| Als Teil von Napoleons Truppen gingen dann auch viele Wissenschaftler nach Ägypten. Then, as part of Napoleon's army, many scientists set off to Egypt. Wśród nich był Pierre-Francois Bouchard (przepraszam, jeżeli źle wymówiłem to nazwisko). |||Pierre-Francois|Francois|Bouchard||||ausgesprochen|| among||was|Pierre-Francois|Francois|Bouchard||||pronounced||surname Серед них|||П'єр-Франсуа Бушар|Франсуа|Бушар||||||прізвище Unter ihnen war auch Pierre-François Bouchard (entschuldigen Sie, wenn ich den Namen falsch ausgesprochen habe). Among them was Pierre-Francois Bouchard (I apologize if I mispronounced the surname). To właśnie on, który był porucznikiem wojsk inżynieryjnych, podczas przygotowywania obrony w mieście Rosetta zauważył, że na jednym z kamieni znajdują się teksty zapisane w różnych alfabetach. |||||Leutnant||Ingenieureinheiten||der Vorbereitung|Verteidigung|||Rosetta||||||Steinen||||||| |||||lieutenant of engineers||engineering||preparing|defense|||Rosetta|noticed|||||stones|are located|||||| |||||лейтенантом||інженерних військ||підготовки|оборони|||Розетта|помітив|||||||||||| Er war Leutnant der Ingenieurstruppen und bemerkte bei der Vorbereitung der Verteidigungsanlagen in der Stadt Rosetta, dass auf einem der Steine Texte in verschiedenen Alphabeten geschrieben waren. It was he, a lieutenant of the engineering troops, who noticed during the preparation of the defense in the city of Rosetta that there were texts written in different alphabets on one of the stones. Nie pozwolił, aby ten kamień stał się częścią nowej fortecy. |||||||||Festung |allowed|||stone|to be||part of||fortress |||||||частиною||фортеці Er hat nicht zugelassen, dass der Stein Teil der neuen Festung wird. He did not allow this stone to become part of the new fortress. Rozumiał, że to bardzo ważny zabytek, choć być może nie wiedział jak bardzo. |||||das Denkmal||||||| |||||historic monument|||||knew|| |||||пам'ятка|||||знав|| Er verstand, dass es sich um ein sehr wichtiges Denkmal handelte, auch wenn er vielleicht nicht wusste, wie sehr. He understood that it was a very important monument, although perhaps he did not know how much.

Jak już wspomniałem, ostatecznie kamień trafił w ręce Anglików, choć wcześniej Francuzi zrobili jego kopię. ||||||||den Engländern|||die Franzosen|||Kopie ||I mentioned|ultimately|the stone|ended up|||the English||earlier|the French|made a copy||copy of it |||зрештою||потрапив|||||||||копію Wie bereits erwähnt, gelangte der Stein schließlich in englische Hände, obwohl die Franzosen zuvor eine Kopie angefertigt hatten. As I have already mentioned, the stone eventually ended up in the hands of the English, although the French made a copy of it earlier. W ten sposób rozpoczął się wyścig z czasem między naukowcami tych dwóch krajów. |||begann||Rennen||||||| |||began||race against time||||the scientists||| |||||перегони|||||||країн Damit begann ein Wettlauf mit der Zeit zwischen den Wissenschaftlern der beiden Länder. Thus began a race against time between the scientists of these two countries. Domyślano się, że to co zapisano na tym kamieniu, pozwoli rozszyfrować hieroglify, że może to być moment przełomowy, kamień milowy w badaniach nad starożytnością. man nimmt an|||||verzeichnet wurde||||||||||||Meilenstein||||||der Antike It was assumed|||||was inscribed|||stone|will allow|decipher|hieroglyphs||||||breakthrough moment|milestone|milestone||research||ancient history Припускали|||||||||||||||||||||||стародавньою історією Man vermutete, dass das, was auf diesem Stein geschrieben stand, die Entzifferung der Hieroglyphen ermöglichen würde, dass dies ein Wendepunkt, ein Meilenstein in der Erforschung des Altertums sein könnte. It was assumed that what was written on this stone would allow deciphering the hieroglyphs, that it could be a breakthrough moment, a milestone in the study of antiquity.

Bardzo ekspresywnie opisał to Ceram w swojej książce Bogowie, Groby i Uczeni, która nie jest już najmłodsza, ale opowiada historię archeologii i odkryć archeologicznych w fascynujący sposób. |ausdrucksvoll|||Ceram|||||||Gelehrte||nicht|||nicht mehr die jüngste||||Archäologie|||||| |expressively|described||Ceram||||Gods|Tombs||Scholars|||||the youngest||||archaeology||discoveries|||fascinating| |експресивно|||Церам|||||||Вчені||||||||||||||| Dies beschreibt Ceram sehr anschaulich in seinem Buch Götter, Gräber und Gelehrte, das zwar nicht mehr das jüngste ist, aber die Geschichte der Archäologie und der archäologischen Entdeckung auf faszinierende Weise erzählt. Ceram described it very expressively in his book Gods, Graves and Scholars, which is no longer the youngest, but tells the history of archeology and archaeological discoveries in a fascinating way. Jako ciekawostkę przytoczę wam fragment starego nagrania tej książki. |eine Kuriosität|werde ich anführen||||Aufnahme|| |as a curiosity|I will quote|||old|recording|| ||наведу||||запису|| Als Kuriosität möchte ich Ihnen einen Auszug aus einer alten Aufnahme dieses Buches zitieren. As a curiosity, I will give you an excerpt from an old recording of this book. Posłuchajcie tego jak kiedyś czytano książki, jaką kiedyś stosowano wymowę, która wtedy była artystyczną. ||||man las Bücher||||verwendete man|Aussprache||||künstlerischen ||||they read||what||was used|pronunciation||||artistic pronunciation ||||||||застосовували|||||мистецькою Hören Sie sich an, wie Bücher früher gelesen wurden, wie die Aussprache damals künstlerisch war. Listen to how books used to be read, what pronunciation used to be used, which was artistic at that time.

Pracowały nad tym najtęższe głowy owych czasów. arbeiteten|||die klügsten||dieser| worked|||brightest||those| |||найвидатніші||тих| Die härtesten Köpfe der damaligen Zeit haben daran gearbeitet. The greatest minds of the time worked on it. I nie tylko we Francji. Und das nicht nur in Frankreich. And not only in France. Nad odcyfrowaniem kamienia z Rosetty pracowano także w Anglii (na podstawie oryginału), w Niemczech, we Włoszech. |der Entzifferung||||wurde gearbeitet||||||des Originals||||Italien |deciphering|the stone|||worked|||England||the basis of|original text||||Italy |||||||||||||||в Італії An der Entschlüsselung des Steins von Rosette wurde auch in England (nach dem Original), Deutschland und Italien gearbeitet. Work on deciphering the Rosetta Stone was also carried out in England (based on the original), in Germany and in Italy. Na próżno. |vergeblich on|in vain |Марно. Vergeblich. In vain. Wszyscy bowiem uczeni bez wyjątku wychodzili z fałszywego założenia. |denn|||Ausnahme|gingen davon aus||falschen|Annahme |indeed|scholars||exception|were assuming||false|assumption |адже|вчені||винятку|виходили з|||хибного припущення Denn ausnahmslos alle Gelehrten gingen von einer falschen Prämisse aus. For all scholars, without exception, proceeded from a false premise. Jeśli chodziło o hieroglify, wszyscy bez wyjątku trwali przy pojęciach, które po części sięgały Herodota i które z niesamowitą uporczywością, właściwą tak wielu fałszywym wyobrażeniom ducha ludzkiego, zaślepiały ich umysły. ||||||Ausnahme|verharrten||Begriffen||||reichten zurück zu|Herodot||||unglaublicher|Hartnäckigkeit||||falschen|Vorstellungen|||verblendeten||Geister |it concerned|||||exception|held on to||concepts||||reached back to|Herodotus||||unbelievable|stubborn persistence|characteristic of|||false|ideas|spirit|human spirit|blinded||minds |йшлося|||всі без винятку||винятку|трималися||поняттях||||||||||завзятістю|властивою|||||||засліплювали|| Was die Hieroglyphen betrifft, so hielten sie ausnahmslos an Vorstellungen fest, die zum Teil auf Herodot zurückgingen und die mit einer unglaublichen Beharrlichkeit, die so vielen falschen Vorstellungen vom menschlichen Geist eigen ist, ihren Verstand verblendeten. As to the hieroglyphs, all without exception clung to concepts which partly went back to Herodotus, and which blinded their minds with the incredible persistence that so many false representations of the human spirit have. Что касается иероглифов, то все они, без исключения, придерживались представлений, восходящих отчасти к Геродоту, которые с невероятным упорством, присущим многим ложным представлениям о человеческом духе, ослепляли их разум. Aby przejrzeć tajemnicę hieroglifów, potrzebny był przewrót w nauce w skali omal że kopernikowskiej, potrzebny był pomysł, który by wyłamując się z wszystkich utartych torów tradycji jak błyskawica rozjaśnił ciemności. |durchsehen|||||Umbruch||||im großen Stil|nahezu||kopernikowskiej||||||sich abheben||||eingefahrenen|Bahnen||||erleuchtet| |to decipher|the secret|hieroglyphs|||breakthrough||||on a scale|almost||Copernican scale|needed|||||breaking out|||all|established|tracks of tradition|||lightning|illuminated|darkness |розгадати|таємницю||||переворот||||масштабі|ледь не||коперниківського масштабу||||||виходячи||||усталених|традицій|||блискавка|осяяв| Um das Geheimnis der Hieroglyphen zu lüften, bedurfte es eines Umbruchs in der Wissenschaft von geradezu kopernikanischem Ausmaß, einer Idee, die wie ein Blitz aus allen eingefahrenen Bahnen der Tradition ausbrechen und Licht ins Dunkel bringen würde. In order to see through the secret of hieroglyphs, a revolution in science was needed on an almost Copernican scale, an idea was needed that would break the beaten tracks of tradition and lighten the darkness like lightning.

Bardzo poetycko zostały opisane trudności trudności, z którymi zmierzyli się uczeni. |poetisch|wurden||||||sich auseinandersetzen|| |poetically||described|difficulties|difficulties|||faced|themselves| |дуже поетично|||||||зіткнулися|| Die Schwierigkeiten, mit denen die Gelehrten konfrontiert waren, wurden sehr poetisch beschrieben. The difficulties faced by the scholars were described very poetically. Трудности, с которыми столкнулись ученые, были очень поэтично описаны. Na pewno jest to też zasługa tłumacza, gdyż książka jest w oryginale po niemiecku. |||||Verdienst|des Übersetzers||||||| |||||credit|the translator|because||||||German ||||||перекладача|оскільки|||||| Das liegt sicher auch an der Übersetzerin, denn das Buch ist im deutschen Original. Certainly, it is also thanks to the translator, because the book is originally in German. Mamy więc niesamowitą uporczywość zamiast zwykłego uporu, mamy przewrót, który nie miał być duży, miał być jak przewrót porównywany do przewrotu, którego dokonał Kopernik, przewrót kopernikański. |||Beharrlichkeit||gewöhnlichen|Sturheit||Umsturz|||||||||Umsturz|verglichen||Umwälzung||vollzogen||Umwälzung|kopernikanisch ||amazing|tenacity|instead of|ordinary|stubbornness||revolution|||||||||revolution|compared to||revolution||made|Copernicus|Copernican revolution|Copernican revolution |||наполегливість|||впертість||переворот|||||||||переворот коперніканський|порівнюваний||||здійснив||переворот|коперниківський переворот Wir haben also eine unglaubliche Beharrlichkeit anstelle von bloßer Sturheit, wir haben einen Coup, der nicht groß sein sollte, er sollte wie ein Coup sein, verglichen mit dem Coup, den Kopernikus gemacht hat, ein kopernikanischer Coup. So we have incredible persistence instead of ordinary stubbornness, we have a revolution that was not supposed to be big, it was supposed to be like a revolution compared to the revolution that Copernicus made, a Copernican revolution. A odkrycie to miało okazać się tak wielkie, że można porównać je do błyskawicy, która mocnym światłem rozjaśnia noc, ciemność. ||||||||||vergleichen|||Blitz||||erhellt|Nacht| |discovery||||||great|||compare|||lightning bolt||bright|light|illuminates||darkness |||||||велике||||||||||освітлює|ніч|темряву Und die Entdeckung sollte sich als so groß erweisen, dass sie mit einem Blitz verglichen werden kann, der die Nacht, die Dunkelheit, mit seinem starken Licht erhellt. And this discovery was to turn out to be so great that it can be compared to lightning, which brightens the night, darkness, with a strong light.

Faktycznie, praca Jean-François Champolliona pt. ||Jean|François|Champollion| actually||Jean-François|Jean-François|of Jean-François Champollion|on Фактично||Жан|Франсуа|Шампольйона| In der Tat ist das Werk von Jean-François Champollion mit dem Titel "Das Werk von Jean-François Champollion. In fact, Jean-François Champollion's work entitled List do Pana Dacier dotyczący alfabetu hieroglifów fonetycznych, którą opublikował w 1822 roku była taką właśnie błyskawicą. |||Dacier|betreffend|||phonemischen||||||||Blitz |||Mr Dacier|concerning|||phonetic||he published||||||lightning bolt |||Дасьєр|стосовно|алфавіту|||||||||| Der Brief an Monsieur Dacier über das Alphabet der phonetischen Hieroglyphen, den er 1822 veröffentlichte, war ein solcher Geistesblitz. The letter to Mr. Dacier concerning the phonetic hieroglyphic alphabet he published in 1822 was such a lightning bolt. Po tysiącach lat udało się w końcu odczytać hieroglify. |thousands||it was possible||||to read| Nach Tausenden von Jahren war es endlich möglich, die Hieroglyphen zu lesen. After thousands of years, the hieroglyphs were finally read. Pismo, które choć na widoku ludzi przez całe wieki, było przez te wieki niezrozumiałe. |||||||||||||unverständlich The letter||||sight of||||centuries|||||incomprehensible Eine Schrift, die zwar seit Jahrhunderten im Bewusstsein der Menschen ist, aber in diesen Jahrhunderten missverstanden wurde. Writing, which, although in the sight of people for centuries, was incomprehensible for these centuries. Tysiące lat temu wiedza o tym jak je przeczytać została zapomniana. |||Wissen||||||wurde|vergessen |||knowledge||||||was|forgotten |||знання|||||||забута Vor Tausenden von Jahren wurde das Wissen, wie man sie liest, vergessen. Thousands of years ago, the knowledge of how to read them was forgotten. Wtedy, w 1822 roku, znowu można było zacząć czytać hieroglify i poznać tajemnice starożytnego Egiptu. ||||||begin to|||||the secrets|| Im Jahr 1822 war es dann wieder möglich, Hieroglyphen zu lesen und die Geheimnisse des alten Ägyptens zu ergründen. Then, in 1822, it was possible to read hieroglyphs again and learn the secrets of ancient Egypt. Oczywiście nie stało się to od razu. Dies geschah natürlich nicht sofort. Of course, it didn't happen right away. Nawet my wiemy jak trudno nauczyć się czasem języka, który jest znany, który słyszymy i widzimy codziennie. |||||to learn||||||||||we see| Auch wir wissen, wie schwierig es manchmal ist, eine Sprache zu lernen, die uns vertraut ist, die wir jeden Tag hören und sehen. Even we know how difficult it is sometimes to learn a language that is familiar, that we hear and see every day. Tym trudniej było odczytać nowy, nieznany język. es|||||unbekannte| |harder||read||unknown| Dadurch wurde die neue, ungewohnte Sprache noch schwieriger zu lesen. The more difficult it was to read a new, unknown language. Jednak Champollion zrobił ten pierwszy krok, dzięki któremu dzisiaj tak dużo wiemy o starożytnym Egipcie, jego historii i kulturze. |Champollion||||||||||||||||| |Champollion|did|||||which|||||||Egypt||||culture |Шампольйон||||||якому||||||||||| Aber Champollion hat den ersten Schritt getan, dank dem wir heute so viel über das alte Ägypten, seine Geschichte und Kultur wissen. However, Champollion took the first step, thanks to which today we know so much about ancient Egypt, its history and culture.

Dziękuję Wam bardzo za ten odcinek. Herzlichen Dank für diese Folge. Thank you very much for this episode. Zapraszam na mój blog ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com. Please visit my blog ioannesoculus.com or polishwithjohn.com. Znajdziecie też na Telegramie grupę  Polish with John, gdzie możemy pogadać po polsku. ||||||||||chat|| ||||||||||поговорити|| Będę wdzięczny za wsparcie mnie na serwisie Patreon. Tym którzy już to robią, serdecznie dziękuję! Trzymajcie się zdrowo i trzymam za was kciuki! Do usłyszenia!