Γάμος, οικογένεια και ομοφυλόφιλα ζευγάρια: Βαγγέλης Μάλλιος at TEDxHeraklion
Μετάφραση: Lazaros Boudakidis Επιμέλεια: Chryssa Takahashi
Όλα τα σύγχρονα συντάγματα, όλες οι διακηρύξεις
λένε ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι.
Γεννιούμαστε και πεθαίνουμε
έχοντας τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις. Και τούτο ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, φιλοσοφικών, θρησκευτικών,
Ανεξαρτήτως υγείας. Ανεξαρτήτως φύλου. Και ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού.
Το λέει και το σύνταγμά μας:
«Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου». Ήταν τα πράγματα πάντα έτσι;
Και είναι έτσι για όλους;
Κοιτάζοντας πίσω την ιστορία, θα σας αναφέρω τέσσερα παραδείγματα
για να δούμε πώς απ' την πρόσφατη ιστορία,
πώς σε ορισμένα ζητήματα ισότητας
τα πράγματα δεν ήταν τόσο προφανή.
Παράδειγμα πρώτο: Ψήφος των γυναικών.
Πρέπει οι γυναίκες να ψηφίζουν;
Μέχρι το 1953, έτος που εξελέγη η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, η απάντηση ήταν όχι.
Η αιτιολογία -είχε ακουστεί και στη βουλή-
ήταν ότι ορισμένες περιόδους του μήνα
οι γυναίκες είναι, και θα βάλω εισαγωγικά, δεν το λέω εγώ, ειπώθηκε στην Ελληνική βουλή «ανισόρροπες».
(Γέλια)
Και επειδή δυσκολευόμαστε να βρούμε μία χρονική περίοδο στον μήνα
όπου να συμπίπτει αυτή η «ανισορροπία» των γυναικών,
καλύτερα να μη ψηφίζουν.
(Γέλια)
Τελικά, μάλλον δεν βρήκαν την περίοδο της ανισορροπίας της μη ανισορροπίας, βρήκαν ένα άλλο επιχείρημα.
Ότι όταν μιλάμε για ισότητα, όταν μιλάμε για προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων, το ότι κάτι ίσχυε για πολλά χρόνια -αιώνες- και ήταν ταμπού, δεν μας ενδιαφέρει.
Θα κάνουμε τη ρήξη, για να μην υπάρχει διάκριση. Επίπεδο δεύτερο. Θα παραμείνουμε στις γυναίκες, θα πάμε σε έναν άλλο τομέα, στον τομέα της οικογένειας.
Θα πάμε και λίγο πιο νεώτερα στην ιστορία, όχι το '52 το '83. Τι έγινε τότε;
Άλλαξε το οικογενειακό μας δίκαιο.
Μέχρι τότε, η γυναίκα, είχε ως όνομα, το όνομα του συζύγου.
Ως σπίτι, το σπίτι του συζύγου.
Και για να ασκεί εμπορική δραστηριότητα,
έπρεπε ο σύζυγος να δώσει άδεια.
Γιατί καταργήθηκε;
Γιατί το ότι κάτι ίσχυε στο γάμο και στην οικογένεια για πολλά χρόνια πριν, δεν είναι επιχείρημα για να ισχύει και στο μέλλον. Τρίτο παράδειγμα. Θέλετε να παντρευτείτε. Εργάζεστε σε μια επιχείρηση.
Θα ζητήσετε άδεια από τον εργοδότη σας;
Για ορισμένους, μέχρι πρόσφατα, πάλι τη δεκαετία του '80, αυτό ίσχυε.
Οι στρατιωτικοί όφειλαν να λάβουν άδεια από τον προϊστάμενο, οι οποίος έβλεπε, εξέταζε, και πάλι ανοίγω εισαγωγικά «τα εγνωσμένα εθνικά φρονήματα της συζύγου». Αν δεν είχε, δεν λάμβανε την άδεια.
Η ρύθμιση αυτή δεν έκανε τίποτα άλλο, από το να απηχεί και εδώ
και στον τομέα αυτό του γάμου και της οικογένειας, μια απαρχαιωμένη αντίληψη.
Ότι ο νόμος καθορίζει ότι ο γάμος πρέπει να είναι έτσι και όλοι οφείλουν να ακολουθήσουν. Γάμος όμως από το '80 και μετά
από τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού μας δικαίου όπως ανέφερα και πριν, δικαίωμα στο γάμο είναι το δικαίωμα του καθενός, ανεπηρέαστα, ανεμπόδιστα,
να επιλέξει αυτόν με τον οποίο θα ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του.
Και γι' αυτό άλλαξε.
Γάμος και οικογένεια τι είναι;
Είναι ο πατέρας με τη μητέρα, τα δύο παιδάκια που βγάζουν την Κυριακή βόλτα τον σκύλο τους και τα παιδιά στο πάρκο; Δεν είναι μόνο αυτό. Και έρχομαι στο τέταρτο παράδειγμα. Είναι και πολλά άλλα.
Υιοθεσία από μόνο έναν γονέα.
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από μόνο έναν γονέα.
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από δύο γονείς και σπέρμα τρίτου. Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή από φέρουσα μητέρα και γονιμοποιημένα ωάρια από σπέρμα και ωάρια τρίτου και τέταρτου.
Είναι πολλά. Αυτά ισχύουν. Αυτά μας δείχνουν δύο πράγματα.
Ότι γάμος και οικογένεια είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η οικογένεια δεν είναι μόνο αυτό που προέρχεται από τους γαμέτες των γονέων.
Είναι και κάτι άλλο. Είναι κοινωνικο-αισθηματική οικογένεια. Είναι η αγάπη και η φροντίδα. Η πραγματική επιθυμία να γίνει οικογένεια.
Και γι' αυτό έχουν αλλάξει
σ' όλα τα παραδείγματα που σας έδειξα οι αντιλήψεις. Αν λοιπόν πραγματικά υποστηρίζουμε αυτά τα επιχειρήματα. Αν προασπίζουμε την ελευθερία των ατόμων
να παντρεύονται και να κάνουν οικογένεια.
Τότε μας μένει ένας τομέας.
Μας μένει μια κατηγορία ανθρώπων,
για τους οποίους όλα αυτά τα επιχειρήματα που ήταν απαρχαιωμένα,
όλα αυτά τα επιχειρήματα που λίγο πριν τα αποτρέψαμε, ισχύουν. Ισχύουν για την καθημερινότητά τους.
Είναι οι ομοφυλόφιλοι και τα ομόφυλα ζευγάρια.
Σε αυτούς ισχύουν όλα τα ταμπού που είπαμε πιο πριν.
Με αποτέλεσμα να μην μπορούν ούτε να παντρευτούν ούτε να κάνουν παιδιά. Για να τα δούμε.
Πρώτο επίπεδο. Σύμφωνο συμβίωσης.
Το 2008 η Ελληνική πολιτεία
ψήφισε έναν νόμο, πρωτοτυπώντας παγκοσμίως
ψήφισε τον μοναδικό νόμο στον κόσμο,
το μοναδικό σύμφωνο συμβίωσης,
κάτι λιγότερο από τον γάμο, μια σύναψη σχέσης μεταξύ δύο ατόμων
το μοναδικό λοιπόν που αναφερόταν στους ετερόφυλους. Σε αυτούς δηλαδή που έτσι κι αλλιώς μπορούν να παντρευτούν.
Τα ομόφυλα ζευγάρια προσέφυγαν στο δικαστήριο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
και δικαιώθηκαν.
Από την ολομέλεια του δικαστηρίου.
Η Ελλάδα καταδικάστηκε, γιατί σε αυτό το ζήτημα παραβίασε τα δικαιώματά τους. Ποιο δικαίωμά τους;
Ισότιμα με τους υπόλοιπους,
να διαμορφώσουν την κοινή, την οικογενειακή τους ζωή. Τι είπε το δικαστήριο του Στρασβούργου, το δικαστήριο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Ότι όταν μια πολιτεία νομοθετεί, δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια
σε μια κοινωνική πραγματικότητα
σε μια κοινωνική ομάδα ανθρώπων.
Μήπως είναι το επιχείρημα που λίγο πριν ακούσαμε και για τους άλλους;
Για την ψήφο των γυναικών, για τους άλλους. Δεύτερο επίπεδο.
Πέρα από το σύμφωνο, υπάρχει και ο γάμος.
Ώπα, θα μου πείτε, εντάξει,
σύμφωνο συμβίωσης, αλλά και γάμος;
Ας έχουνε οι ομοφυλόφιλοι το σύμφωνο συμβίωσης,
ας έχουν τα ζευγάρια του ιδίου φύλου το σύμφωνο συμβίωσης,
γιατί θέλουν να παντρευτούν αφού δεν μπορούν να κάνουν παιδιά.
Μα μόλις πριν από λίγο δεν είδαμε
ότι γάμος και οικογένεια είναι δύο διαφορετικά πράγματα; Μπορείς να κάνεις κατ' αρχήν οικογένεια χωρίς να έχεις γάμο. Το είδαμε στην υιοθεσία, στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Γίνονται κι από έναν γονέα.
Και αντιστρόφως. Γάμο μπορούν κάλλιστα να κάνουν και άτομα του ιδίου φύλου,
που είτε δεν μπορούν, είτε δεν θέλουν να κάνουν παιδιά. Είναι ένας κανονικότατος γάμος.
Άρα το επιχείρημα αυτό φεύγει.
Ναι, αλλά η ελληνική κοινωνία δεν είναι έτοιμη ακόμα. Ας περιμένουμε λίγο ακόμα.
Το επιχείρημα αυτό, που κατά καιρούς προβάλλεται από ομάδες, από ανθρώπους, προκειμένου να στερηθεί μία ομάδα ένα δικαίωμα είναι το κατεξοχήν επιχείρημα κατά της ψήφου των γυναικών,
το κατεξοχήν επιχείρημα κατά της ψήφου και της ισότιμης συμμετοχής των μαύρων στην Αμερικάνικη κοινωνία,
το επιχείρημα αυτό, δηλαδή ότι δεν είναι έτοιμη ακόμα η κοινωνία δεν έχει θέση σε ένα κράτος δικαίου.
Αν τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν λόγο ύπαρξης, δεν μπορούν να παρακάμπτονται κάτω από συντηρητικά κλισέ
επειδή κάποιοι ενοχλούνται,
από το φόβητρο της εκκλησίας και της μικροπολιτικής ψηφοθηρίας. Το βασικό επιχείρημα ότι υπήρχε ένας τύπος οικογένειας και γάμου κάποτε δεν σημαίνει ότι αυτός πρέπει να διαιωνίζεται πάντα. Το είδαμε και πριν με το όνομα της γυναίκας, με την άδεια από τον σύζυγο, ή από τον εργοδότη προκειμένου να παντρευτούν. Εντάξει, είπαμε και για το σύμφωνο,
εντάξει και με τον γάμο,
ε, παιδιά, όμως τώρα μη το παρατραβήξουμε να μην έχουν παιδιά.
Το συμφέρον του παιδιού είναι να έχει τον μπαμπά και τη μαμά του. Όχι να έχει δύο μαμάδες.
Κι όμως.
Όλες οι σύγχρονες εκτιμήσεις, όλες οι σύγχρονες έρευνες
των παιδιατρικών εταιριών, και της Αμερικάνικης και της Αγγλικής,
μας δείχνουν δύο πράγματα.
Πρώτον, ότι το να είναι κάποιος καλός γονέας
δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλική του προτίμηση. Και δεύτερον. Ότι τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών δεν μεγαλώνουν με χειρότερο τρόπο από τα υπόλοιπα παιδιά. Κι αν στιγματιστούν όμως;
Το επιχείρημα αυτό δεν απαντάει σε τίποτα. Απλώς νομιμοποιεί έναν κοινωνικό στιγματισμό. Το να γίνει καλός γονέας κάποιος
δεν έχει να κάνει με τη σεξουαλική του προτίμηση. Έχει να κάνει με την αγάπη του,
την πίστη του, την υπευθυνότητα και την αυτοθυσία.
Κλείνοντας, τα ζευγάρια των ατόμων του ιδίου φύλου δεν προσπαθούν να αλλάξουν ούτε τον τρόπο που οι υπόλοιποι θέλουν να παντρευτούν, ούτε και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις
που απορρέουν από τον γάμο και την οικογένεια. Προσπαθούν απλώς να διεκδικήσουν να έχουν κάτι που τους στερείται
λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού.
Το δικαίωμά τους, ανεμπόδιστα, ανεπηρέαστα, να διαμορφώνουν την κοινή τους ζωή.
Ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκρότημα)
