Μια φορά κι έναν καιρό... | Lena Chaidouti | TEDxUniversityofMacedonia - YouTube Once upon a time... | Lena Chaidouti | TEDxUniversityofMacedonia - YouTube Il était une fois... | Lena Chaidouti | TEDxUniversité de Macédoine - YouTube Era uma vez... | Lena Chaidouti | TEDxUniversidade da Macedónia - YouTube Жили-были... | Лена Чайдути | TEDxUniversityofMacedonia - YouTube Bir zamanlar... | Lena Chaidouti | TEDxUniversityofMacedonia - YouTube

Μετάφραση: Maria Karagianni Επιμέλεια: Chryssa R. Takahashi

Χαίρομαι που σας γνωρίζω, έστω κι έτσι από μακριά. ||||even|||| It's a pleasure to meet you, even from afar.

Κι αυτό είναι το μαγικό μου κουτί, αυτό εδώ. ||||||box||

Κι αποκλείεται να βρείτε τι δουλειά κάνω. Είναι σίγουρο. |impossible||||job||| And there's no way you're gonna find out what I do for a living. It's a sure thing.

Ένα λεπτάκι. |moment Just a minute.

Τι σου είπα; Δε σου είπα να κάτσεις ήσυχο; Περίμενε! |||||||sit|quiet|Wait! What did I tell you? Didn't I tell you to be quiet? Wait! Wait!

Ένα λεπτό. Πού είχαμε μείνει; ||||left off Wait a minute. Where were we?

Α, ναι! Στο όνομά μου.

Ναι είμαι η Λένα, αυτό είναι το μαγικό μου κου... |||Lena||||||box

Ρεζίλι θα με κάνεις! Περίμενε λίγο! embarrassment||||| You'll make a fool of me! Wait a minute!

Ένα λεπτό.

Κάτσε εδώ και μην κουνηθείς! ||||move

Λοιπόν... τώρα που το λύσαμε το πρόβλημα, ||||we solved||

λοιπόν ναι, αποκλείεται να βρείτε τι δουλειά κάνω. ||It's impossible|||||

Βέβαια αν θέλετε μπορώ να σας βοηθήσω λίγο

και έτσι να το παίξουμε σαν το παιχνίδι με τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις. and so play it like a game of questions and answers.

Θέλετε;

Κοινό: Ναι. Common|

Ωραία. Λοιπόν.

Διάλεξα να κάνω αυτή τη δουλειά γιατί...

Να! Γιατί όταν κάνω αυτή τη δουλειά, |||I do||| There! Because when I do this job,

αυτό το χαρτί, το λευκό χαρτί, μπορώ να το κάνω πατίνι ||paper||white||||||skateboard this paper, the white paper, I can make it into a skateboard

κι άμα θέλω να ταξιδέψω και να πάω στα πέρατα του κόσμου. |||||and||||edges||

Γιατί όταν κάνω αυτή τη δουλειά μπορώ... Because when I do this job I can...

μπορώ να αλλάζω μορφές |||forms

κι εκεί που είμαι όμορφο κορίτσι στον καιρό μου, and there I am a pretty girl in my time,

να γίνομαι γριά πονήρω! |become|old woman|to suffer

(Γέλια)

Κι άλλες φορές μπορώ, άμα θέλω, να γίνομαι λαγός ||||||||hare

και να βουτήξω μες στο χωράφι σου να σου πάρω και πέντε καρότα ||I will dive|||field||||take|||carrots and dive into your field and get you five carrots

και να δεις μετά εσύ, θα φουσκώσει η κοιλίτσα μου, θα τα φάω όλα! ||||||inflate||belly||||I will eat|

(Γέλια)

Κι άλλες φορές, μπορώ άμα θέλω... ||||if|

(Τραγουδά) να σε κάνω να κοιμηθείς, sings|||||fall asleep (Sings) to make you sleep,

να σε κάνω να ονειρευτείς, ||||dream

να σε κάνω να ταξιδέψεις..

Το βρήκατε; Ή θα τραγουδάω κι άλλο; |found it|||sing||

Να το πάρει το ποτάμι; ||to take||river Take the river?

Κοινό: Ναι. Common|Yes, indeed

Λοιπόν. Είμαι η Λένα κι είμαι παραμυθού. ||||||storyteller

Λέω παραμύθια και σε παιδιά και σε μεγάλους |stories||||||adults I tell stories to children and adults alike

κι είμαι παραμυθού ||storyteller

γιατί μ' αρέσει τα μάτια της φαντασίας μου να 'ναι πάντα ανοιχτά. |||||||||||open because I like my imagination's eyes always open.

Γιατί μ' αρέσει να σκέφτομαι πάντα όπως σκέφτονται τα μικρά παιδιά. ||||||like|think|||

Γιατί... αχ χίλια δυο γιατί μπορώ να σας λέω! Because... oh a thousand and two reasons I can tell you!

Επειδή όμως τα λέω λίγο καλύτερα όταν λέω παραμύθια,

θέλετε να σας πω ένα παραμυθάκι; |||||little story

Έτσι να το πάρετε και στην τσέπη σας, έτσι φεύγοντας. ||||||pocket|||leaving

(Γέλια)

Λοιπόν θα κάτσω κι εγώ λίγο να 'μαι πιο άνετη, δε σας πειράζει; |||||||||comfortable|||bother Well, I'm just gonna sit here and be a little more comfortable, do you mind?

Ωραία.

Λοιπόν...

Μια φορά κι έναν καιρό, που λέτε, ήταν ένα παλικαράκι, ο Γιωργής. |||||||||little boy||George Once upon a time, you say, there was a little lad, George.

Ο Γιωργής, που λέτε, λοιπόν είχε μονάχα τη μάνα του. ||that||||only||mother| So George, you say, had only his mother.

Τον πατέρα του τον είχανε χάσει από καιρό, |||||lost him|| His father had long since been lost,

κι είχε και τον μικρό του αδερφό. and he had his little brother.

Ε, λοιπόν, ζούσανε μαζί, αντάμα, ζούσαν σε ένα χωριό ψηλά στο βουνό ||they lived||together||||village|||

κι ήταν αγαπημένη οικογένεια παρόλο που είχανε πολλές δυσκολίες. ||beloved family||||||

Αφού χάσανε, βλέπετε, τον πατέρα τους, έπρεπε να δουλεύει η μάνα. |they lost||||||||| Since they lost their father, you see, the mother had to work.

Μοδίστρα ήταν η γυναίκα, ό,τι μπορούσε να κάνει, έκανε. Seamstress||||||||

Ε, κι ο Γιωργής, όσο μεγάλωνε κι αυτός, σιγά σιγά προσπαθούσε. ||||||||||was trying

Πότε βοηθούσε από δω, πότε από κει, When|was helping||||| Sometimes he helped here, sometimes he helped there,

πότε έκανε θελήματα, όπου τον ζητούσανε, ||favors, services|||they were asking when he ran errands where he was wanted,

πήγαινε ο καημένος ο Γιωργής να βγάλει καμιά δεκάρα. go||poor||||earn money||dime

Ε, λοιπόν, δύσκολα μεγαλώσαν τα δυο αγόρια. |||grew up|||

Ευτυχώς, βέβαια, βοηθούσε και το χωριό, βοηθούσαν οι συγγενείς, Fortunately||was helping|||||| Fortunately, of course, the village was helping, the relatives were helping,

πότε τους δίναν και κάνα ρούχο τα ξαδέρφια και κανά παπούτσι. ||gave them||a shoe|||cousins||some| when the cousins would give them some clothes and a shoe.

Μεγαλώναν τα δυο αγόρια. were growing|||

Ο Γιωργής, λοιπόν, όσο μεγάλωνε

κι όσο περνούσε ο καιρός του και καταλάβαινε όλο και πιο πολλά πράγματα, ||||time||||||||things, concepts

είχε ένα όνειρο.

Ήθελε να αγοράσει ένα ολόδικό του κουστούμι. ||||custom-made||suit

Ένα κοστούμι που να μην το έχει φορέσει ποτέ κανείς, |||||||worn|| A suit that no one has ever worn,

να 'ταν ο πρώτος που θα το φορούσε. |if|||||| he'd be the first to wear it.

Και πράγματι, βρε παιδιά, σαν έχεις στόχο, λέει, κάνεις τα πάντα! |indeed|you know||like|||they say|you do|| And indeed, you guys, when you have a goal, he says, you do everything!

Κι αυτό έκανε κι ο Γιωργής.

Φρόντιζε και δούλευε και πήγαινε κι από δω στα χωράφια, Took care|||||||||fields

και πήγαινε κι από κει, και πήγαινε κι αλλού,

όπου τον φωνάζανε ό,τι μπορούσε έκανε το παλικάρι. ||were calling|||||young man

Και σιγά σιγά, δεκάρα τη δεκάρα, |||penny by penny||

τις έβαλε όλες τις δεκάρες τη μία πάνω στην άλλη

κι έφτιαξε έναν πύργο ψηλά, ίσα με το όνειρο! |built||tower||just like|||

Και μια άλλη μέρα, επήρε στο σακούλι του όλες αυτές τις δεκάρες ||||took in|||||||

και κατέβηκε στην πόλη να δει τα μαγαζιά. |he went down||||||

Κι όπως είδε τα μαγαζιά, πώς κάνει και βλέπει το μάτι του μια βιτρίνα |||||||||||||window display

και βλέπει το κοστούμι του ονείρου του.

Μπαίνει μέσα, που λέτε, να το προβάρει, ||||||tries on He goes in, you say, to rehearse it,

το φοράει, κοιτάζεται στον καθρέφτη, ||looks at itself||mirror

και τι να δει;

Θαύμασε κι ο ίδιος την ομορφιά του. Admired|||himself|the|beauty|

Ήτανε ολόιδιος μ' αυτό που φανταζόταν κι είχε μες την καρδιά του. |exactly like||||imagined|||in|||

Πήγε, που λέτε, γρήγορα, το πλήρωσε, went|||||paid

το αγόρασε και πήγε στο χωριό του.

Κι από κείνη την ημέρα, το φορούσε ο Γιωργής ολημερίς κι οληνυχτίς! ||that|||||||all day||all night

Δε πάει να πήγαινε στα χωράφια, το κοστούμι φορούσε. |goes||went||fields|||

Δε πάει να γυρνούσε στο σπιτικό του, |||returning||home|

μέχρι και τη νύχτα, το κοστούμι φορούσε και μ' αυτό κοιμότανε! ||||||||||slept in it

Κι όλοι, βέβαια, στο χωριό τον καμαρώνανε ||||||admired him And everyone, of course, in the village admired him

και λέγανε «Πω, πω ο Γιωργής, τι ωραίο κοστούμι που είναι αυτό που φορεί!» |||||||||||||wears

Μα γιαγιάδες, μα νέες κοπέλες, μα αγόρια, |grandmothers|||||

όλοι λέγανε για το κοστούμι του Γιωργή. |were saying|||||George

Κι αυτός καμάρι, εκεί να δείτε. Καμάρωνε σαν το γύφτικο σκεπάρνι. ||pride||||boasted|||gypsy|shovel And he's proud, there you see. He was as proud as a gypsy scorpion.

Το φορούσε λοιπόν, που λέτε, το κοστούμι καιρό πολύ,

μέρες πολλές και μήνες. |||months

Αλλά, φυσικά, όσο περνούσε ο καιρός

και το φορούσε το κοστούμι,

άρχισε κι αυτό το ύφασμα, τι να κάνει άρχισε να τρίβεται και να χαλάει. ||||fabric|what to do|||||rub|||to wear out

Έλα, όμως, που δεν ήθελε να το βγάλει από πάνω του ο Γιωργής. But come on, George didn't want to take it off.

Πήγε, που λέτε, λοιπόν, μια ημέρα στη μάνα του, μοδίστρα αυτή, |||||||||seamstress|

σου λέει, κάτι θα ξέρει να μου κάνει.

Πηγαίνει, λοιπόν, και της λέει: «Μάνα, πάρε τούτο το κοστούμι ||||||take|this||

και μ' αυτό φτιάξε μου κάτι τις, δεν ξέρω, φτιάξε μου ό,τι θες! |||make me|||||||||

Μονάχα να μην το πετάξουμε, μάνα. Το θέλω τούτο το κοστούμι». only||||let's throw||||this||

Κι η μάνα του η δόλια, που τον αγαπούσε |||||poor thing|||loved him And his treacherous mother, who loved him

κι έναν τον είχε τον Γιωργή της,

του λέγει, «Αχ βρε λεβέντη μου, τι να σε κάνω;» |says|||brave man|||||

«Σκέψου, μάνα, κάτι θα σκεφτείς εσύ», της λέει ο Γιωργής. Think|mother||||||||

Και πράγματι, εκείνη τον φρόντισε τον γιόκα της. |indeed|||took care of||little son|

Και πήρε, που λέτε, μέσα σε μια νύχτα |took||||||

κι έκοψε κι έραψε και πέταξε τα χαλασμένα τα κομμάτια, |cut||sewed||threw||damaged pieces||pieces

επήρε τα καλά και του έφτιασε μ' αυτό, ένα γιλέκο. took|||||made||||jacket

Ένα γιλέκο όμορφο

που σαν έβγαινε, που λέτε, να πάει στην πλατεία ο Γιωργής ||went out||||||square||

τον κοιτάζαν οι κοπελιές που τινάζαν τα σεντόνια τους πρωί πρωί και λέγαν, |they were looking||girls||shook||sheets|||||

«Καλέ κοιτάξτε τον Γιωργή! Come on|look at||

Καλέ ποια θα τον πάρει αυτόν που είναι όμορφο παλικάρι και λεβέντης». call|||||||||handsome young man||brave man Kale who will take him who is a handsome lad and a gentleman".

Και καμάρωνε ο Γιωργής. |was proud||

Και δώστου να το φοράει το γιλέκο, μέρα και νύχτα. |give it|||||vest|||

Δε πάει να πήγαινε στα χωράφια, στην πλατεία, στο καφενείο, |||||the fields||square||the café

ο Γιωργής φορούσε το γιλέκο!

Το φορούσε, δηλαδή, τόσο πολύ καιρό,

που σιγά σιγά άρχισε κι αυτό να τρίβεται και να χαλάει. |||||||to wear down|||wearing out

Ένα βράδυ, λοιπόν, πήγε στη μάνα του

κι όπως ήταν κι εκείνη η δόλια, δίπλα απ' την γαζόλαμπα και μάνταρε εκεί πέρα ||||||poor thing|next to|||gas lamp||mend|| and as she was the deceitful one, next to the gazolaba and lurking over there

και δώστου να ράβει και να κεντάει, |give it||sews|||embroiders

της λέγει «Μάνα, πάρτο τούτο το γιλέκο. Φτιάξε μου κάτι άλλο». |says||take it|this|||make|||

«Αχ βρε παλικάρι μου, τι να σου φτιάξω; |||||||make for you

Τι να σου φτιάξω, που κοίτα εδώ,

το πιάνεις από δω κι εκεί σκίζεται». |you catch|||||tears

«Κάτι θα σκεφτείς, μάνα εσύ, σου 'χω εμπιστοσύνη. Φτιάξε μου κάτι τις». ||||||I have|trust||||

«Αχ γιόκα μου, το ξέρεις πως σ'αγαπάω. ||||||I love you

Κάτι θα σκεφτώ και θα σου φτιάξω».

Και την άλλη μέρα το πρωί,

έκατσε η γυναίκα όλη τη νύχτα sat down|||||

και του έφτιαξε που λέτε, με τα καλά τα κομμάτια, ένα καπέλο πλατύγυρο. ||||||||||||wide-brimmed hat

Το είδε την άλλη μέρα ο Γιωργής, |saw|||||

το φόρεσε, βγήκε να πάει στο καφενείο, το καμάρωνε, ||went out||||café||was showing off

ποιος ξέρει τι καπέλο ήταν αυτό. who|||||

Τον κοιτούσαν κι οι άλλοι άνδρες και λέγαν, «Πω, πω, |were looking||||||||

ωραίο καπέλο είναι αυτό που 'χει ο Γιωργής. Πού το βρήκε τέτοιο καπέλο». ||||||||||found||

Και καμάρωνε δυο και τρεις φορές ο Γιωργής. |was proud||||||

Αλλά έλα, που ο καιρός περνάει

και κυλάει σαν το νερό |flows like|||

και σιγά σιγά άρχισε κι αυτό το καπέλο να φθείρεται και να τρυπάει. |||||||||wear out|||is piercing

Το πήρε ο Γιωργής, πήγε στη μάνα του, της λέει το και το.

Τον κοιτάει πάλι αυτή, τι να κάνει;

Ράγιζε η καρδιά της κάθε φορά που τον έβλεπε να στενοχωριέται. cracked||||||||saw||gets upset

Το παίρνει, λοιπόν, που λέτε, και μέσα σε μια νύχτα, |takes it||||||||

πήρε το καπέλο, έκοψε τα κομμάτια τα χαλασμένα, took||hat|||||damaged pieces

πήρε το καλό το ύφασμα, ό,τι είχε απομείνει ||||fabric|||remained

και μ' ένα κομματάκι, χωρούσε δε χωρούσε στην παλάμη, |||little piece|fit||||palm of the hand

σκέφτηκε η δόλια τι να το κάνει. thought||poor thing||||

Τι να το κάνει; Τι να το κάνει; Της ήρθε η ιδέα η καλή. |||||||||came||||

Κι ακούστε τι έκανε.

Τι κάνει η μάνα σαν θέλει το παιδί της ευτυχισμένο. |||||||||happy

Πήρε, που λέτε, κι έφτιαξε μ' αυτό το ύφασμα ένα κουμπί. ||||||||||button

Και του το έραψε δω μπροστά, στο καλό του το λευκό το πουκάμισο. |||sewed|here||||||||

Και το φορούσε ο Γιωργής

και πήγαινε στην εκκλησιά

και καμάρωνε για το κουμπί λες κι ήταν από χρυσάφι το κουμπί. |||||||||gold||button

Και το φορούσε μέρα νύχτα το πουκάμισο. ||||||shirt

Τόσο το καμάρωνε το κουμπί. ||was proud of||

Και φυσικά,

άρχισε κι αυτό να χαλάει και να φθείρεται και να τρυπάει το ύφασμα ||||||||||||fabric

και τι να μείνει από τούτο δω; |||remain||this|

Το πήρε, που λέτε, ο Γιωργής

το 'βαλε στο χέρι του και το κοιτούσε, τι ήτανε; |put||||||looked||was

Ένα ύφασμα, μια ακίδα μικρή ήταν, σαν κόκκος ρυζιού. |fabric||spike||||grain|rice

Και τώρα πια δεν ήξερε τι να το κάνει τούτο. |||||||||this thing

Το κοιτούσε και σκεφτότανε. |||was thinking

Το έσφιξε στα χέρια του. |tightened|||

Και κείνο το βράδυ δεν πήγε στη μάνα του. |that|||||||

Πήρε, που λέτε, αυτό το μικρό, μικρό, μικρούτσικο κομματάκι από ύφασμα |||||||tiny|||

που είχε απομείνει και πήγε στο πιο ψηλό σημείο του χωριού. ||remained||||||point||

Κι έκατσε εκεί κάτω στο χώμα. |sat||down||dirt

Κι από κει σήκωσε τα μάτια του και κοίταξε όλα τα αστέρια, ένα ένα! |||||||||||stars||

Κι αποφάσισε τι θα κάνει |decided|||

αυτό το μικρό, μικρό, μικρούτσικο κομματάκι από ύφασμα.

Και ξέρετε τι το 'κανε;

Το 'κανε παραμύθι. ||fairy tale

Κι εγώ έτσι κάνω, λοιπόν, σαν τον Γιωργή,

κι ό,τι παίρνω στα χέρια μου ||I take|||

μα μικρό, μα μεγάλο, μα ασήμαντο, μα σημαντικό |||||insignificant||

το κάνω παραμύθι.

Γιατί όταν κάτι γίνεται παραμύθι,

ξέρετε τα παραμύθια μπορεί να μην είναι πραγματικά αλλά είναι αληθινά, ||fairytales|||||real|||true

κρύβουν όλη την αλήθεια της ζωής hide|||||

και τα παραμύθια είναι η δική μου αλήθεια, όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο αυτό. ||fairytales||||||||||oxymoron|

Και εύχομαι και 'σεις,

να μπορείτε να βρείτε το δικό σας παραμύθι

και το κάθετι στη ζωή σας να μπορείτε να το κάνετε παραμύθι. ||everything|||||||||

Γιατί στη ζωή, αν τη δούμε σαν παραμύθι, γίνεται. |||||see|||

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Χειροκρότημα)