Ιστορία - Πελοποννησιακός Πόλεμος (2ο Μέρος) Δ' Δημοτικού Επ. 42
Γεια σας παιδιά! Ονομάζομαι Γιώργος Ποταμιάς, και σήμερα θα είμαι ο δάσκαλος σας στο μάθημα της ιστορίας
και συγκεκριμένα στο μάθημα της ιστορίας, που αφορά από τους πιο τραγικούς και αδελφοκτόνους πολέμους της Αρχαίας Ελληνικής, αλλά και παγκόσμιας ιστορίας.
Έναν εμφύλιο πόλεμο, που είχαμε την τύχη να μας το καταγράψει, ο πρώτος ουσιαστικά ιστορικός που υπήρξε, ο Θουκυδίδης.
Και δεν μιλούμε παρά για τον πολύ γνωστό Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Έναν πόλεμο μεταξύ των δύο μεγάλων συμμαχιών του ελληνικού κόσμου, της Αθήνας και της Σπάρτης, ο οποίος έγινε το 431 με 404 π.Χ.
Ένας πόλεμος, όπως είχε πει και ο Μελήσιππος, όταν έγινε η συγκέντρωση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας για να αποφασίσουν αν θα γίνει ή όχι.
Ένας πόλεμος που θα φέρει πολλές συμφορές στους Έλληνες.
Όπως πάντα για να εξετάσουμε ένα ιστορικό γεγονός πρέπει να απαντήσουμε σε κάποιες πολύ σημαντικές ερωτήσεις.
Πότε; Ποιος; Πού; Γιατί; Πώς; και τι αποτέλεσμα; Ξεκινάμε.
Θα δούμε τις κυριότερες φάσεις αυτού του πολέμου.
Πότε έγινε αυτός ο πόλεμος; Ο πόλεμος αυτός, όπως είπαμε και πριν, έγινε μεταξύ του 431 με 404 π. Χ. στον ευρύτερο ελληνικό χώρο.
Και έγινε αφότου συγκεντρώθηκαν οι αντιπρόσωποι της Πελοποννησιακής Συμμαχίας στη Σπάρτη
για να αποφασίσουν αν θα κάνουν ή όχι πόλεμο με τους Αθηναίους, επειδή οι Αθηναίοι τόλμησαν
να μπουν στη ζώνη οικονομικής επιρροής των Κορινθίων, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά τη Δυτική Ελλάδα.
Πού έγινε αυτός ο πόλεμος; Στην Ελλάδα, στη Μικρά Ασία και στην Ιταλία, πιο συγκεκριμένα στη Σικελία.
Άρα, μιλάμε για έναν μικρό Παγκόσμιο Πόλεμο εκείνης της εποχής, γιατί ουσιαστικά η ιστορία εκείνη την εποχή
είχε εστιάσει στον ελληνικό χώρο.
Βλέπουμε και στο χάρτη, το θέατρο του πολέμου: Ιταλία, Ελλάδα και Μικρά Ασία.
Πάμε στο επόμενο βασικό ερώτημα. Ποιος; Τι ήταν αυτοί που συμμετείχαν σε αυτό τον πόλεμο;
Καταρχάς, βλέπουμε στο χάρτη με μπλε χρώμα, την Πελοποννησιακή συμμαχία και με κόκκινο χρώμα την Αθηναϊκή ηγεμονία.
Έχουμε δηλαδή, Αθήνα και Σπάρτη, με τους συμμάχους τους. Θα δούμε και στις στάσεις ότι οι σύμμαχοι
αυτοί αλλάζουν πολλές φορές και πηγαίνουν από τη μία πλευρά στην άλλη.
Δεν πρέπει όμως, παιδιά, να ξεχνάμε τον πολύ σημαντικό παράγοντα ο όποιος ήθελε να επηρεάσει τα πράγματα και βρισκόταν στα παρασκήνια.
Ποιος είναι αυτός ο ξένος παράγοντας, που θέλει να επηρεάσει αυτή τη διαμάχη και ουσιαστικά την υποκινεί;
Δεν είναι τίποτα άλλο παρά η μεγάλη Περσική αυτοκρατορία. Μία ηττημένη, μετά τους Περσικούς πολέμους, Περσική αυτοκρατορία,
που τώρα κοιτάζει να δοκιμάζει άλλους τρόπους για να νικήσει και υποτάξει τους Έλληνες.
Τρόπους, λιγότερο αιματοβαμμένους, όπως η διπλωματία, και ο χρηματισμός.
Για αυτό η Περσική διπλωματία παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτή τη διαμάχη.
Ποιες είναι οι αιτίες που έγινε αυτός ο πόλεμος;
Τα διαφορετικά πολιτεύματα, ο άλλος τρόπος ζωής και κυρίως το ότι η Αθήνα τόλμησε να αγγίξει τη ζώνη οικονομικής επιρροής της Σπάρτης,
που ταυτιζόταν με τη ζώνη παγκόσμιας οικονομικής επιρροής της Κορίνθου.
Οι δύο συμμαχίες είχαν διαφορετική έμφαση στη μάχη. Η Αθηνά βασιζόταν στο ναυτικό, η Σπάρτη βασίζονταν στο πεζικό.
Θα δούμε όμως στις φάσεις, ότι αλλάζει αυτή η δυναμική. Αφορμή του πολέμου ήταν, ότι οι Κερκυραίοι ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους
και ξέσπασε διαμάχη μεταξύ Κορίνθου και Αθήνας.
Πάμε τώρα στην καρδιά αυτού του μαθήματος, στις φάσεις του πολέμου.
Μιλάμε για έναν πόλεμο που κράτησε πολλά χρόνια, αλλά εμείς θα κοιτάξουμε τα πιο σημαντικά του σημεία.
Στην Α' φάση του πολέμου έχουμε μία Αθήνα δυνατή, μια Αθήνα ακμάζουσα, με αρχηγό τον Περικλή.
Μία Αθήνα. όμως, που αποφασίζει να κλειστεί μέσα στα Μακρά τείχη.
Και ο Περικλής στέλνει μόνο το Ναυτικό του να βλάπτει τις ακτές της Λακωνίας.
Αντίθετα, οι Σπαρτιάτες πολύ σίγουροι, βασισμένοι στο στρατό τους, εισβάλλουν στην Αττική.
Όμως, παιδιά μου, επειδή μαζεύτηκαν πολλοί Αθηναίοι μέσα στα μακρά τείχη, είχαν την ατυχία να
ξεσπάσει ένας μεγάλος λοιμός, μια μεγάλη αρρώστια.
Μία αρρώστια που αποδυνάμωσε την Αθήνα, και μάλιστα, πήρε μαζί της και τον ίδιο τον Περικλή.
Η Αθήνα πια δεν έχει τον αρχηγό της, δεν έχει το διάσημο Περικλή.
Ένας στρατηγός ολιγαρχικός, ο Νικίας, αποφασίζει ότι πια πρέπει να κοιτάξουν για Ειρήνη.
Για αυτό ο Νικίας, ανταγωνιστής μεν του Περικλή, παίρνει την ηγεσία, και συνάπτει μία Ειρήνη με όσο το
δυνατόν ευνοϊκότερους όρους με τους Σπαρτιάτες.
Οι υπόλοιποι σύμμαχοι της Σπάρτης, ζητούσαν μία συνθήκη πιο ταπεινωτική για την Αθήνα.
Οι Σπαρτιάτες όμως, απέναντι στο Νικία, φάνηκαν πιο ταπεινοί και δεν κατέστρεψαν την Αθήνα.
Στο αρχαιολογικό μουσείο υπάρχει και η αναπαράσταση ενός κοριτσιού, το οποίο εκείνη την εποχή έχασε
τη ζωή του από αυτό το λοιμό, και δεν είναι άλλη από την πολύ γνωστή σε μας, Μύρτις.
Έτσι τελείωσε η Α' φάση. Μετά την Α' φάση, οι εχθροπραξίες δεν σταμάτησαν, αλλά η Σπάρτη
και η Αθήνα υπέγραψαν μία αμυντική συμφωνία.
Οπότε, όλοι οι εχθροί της μιας πόλης, ήταν εχθροί και της άλλης.
Ουσιαστικά, δηλαδή, πρόκειται για μία ουδέτερη φάση, που απλά περιμένουμε την επόμενη φάση του πολέμου.
Πολύ σημαντική προσωπικότητα στη Β' φάση αλλά και στην Γ' φάση του πολέμου, είναι ο Αλκιβιάδης.
Ο Αλκιβιάδης, ένας άνθρωπος με πολλά χαρίσματα και πολλά ταλέντα, όμως στην πραγματικότητα
άλλαζε συνέχεια παρατάξεις, και από ότι φαίνεται κοίταζε πάνω από όλα το προσωπικό του συμφέρον.
Για αυτό στην αρχή έπεισε τους Αθηναίους να κάνουν εκστρατεία στη Σικελία.
Αλλά μετά, όταν τον κατηγόρησαν για ιεροσυλία, έφυγε στη Σπάρτη. Μετά και στη Σπάρτη τον
κατηγόρησαν ότι ήταν προδότης, και έφυγε στην Περσία.
Στο τέλος, κατέληξε πάλι στην Αθήνα, αλλά και από εκεί τον έδιωξαν.
Τι έκανε, όμως, ο Αλκιβιάδης στη Β' φάση;
Έπεισε τους Αθηναίους, ότι για το συμφέρον τους, έπρεπε να μεταφέρουν τον πόλεμο στη Σικελία.
Και κυρίως να κατακτήσουν την πόλη των Συρακουσών. Δυστυχώς όμως αυτό το εγχείρημα απέτυχε, και κατέληξε σε μία μεγάλη ήττα των Αθηναίων.
Τόσο μεγάλη ήττα, που στο τέλος, οι περισσότεροι από τη μαχόμενη νεολαία των Αθηναίων
κατέληξαν να εργάζονται ως δούλοι στα μεταλλεία των Συρακουσών.
Μεγάλη καταστροφή για την Αθήνα.
Και πάμε στη Γ' φάση του πολέμου, που ονομάστηκε και Δεκελεικός πόλεμος, επειδή στη Δεκέλεια οι
Σπαρτιάτες είχαν χτίσει ένα τοίχος, ώστε να μην μπορούν οι Αθηναίοι να παίρνουν προμήθειες.
Ετσι σιγά-σιγά έσφιγγαν τον κλοιό γύρω από την Αθήνα, ώστε η Αθήνα να υποταχτεί.
Τώρα πια ο Αλκιβιάδης, ο οποίος πριν ήταν με τους Αθηναίους, είναι στην παράταξη των Σπαρτιατών.
Και τι τους συμβουλεύει; Να πάρουν χρήματα από τον αιώνιο εχθρό των Ελλήνων, τους Πέρσες. Και τι να κάνουν;
Να φτιάξουν ναυτικό. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια τι αποκτούν οι Σπαρτιάτες κάτι το οποίο δεν είχαν ποτέ. Ναυτικό.
Γιατί; Για να ρίξουν τον πόλεμο στην καρδιά της Αθήνας. Να πολεμήσουν την Αθήνα εκεί που πονάει.
Ποιες είναι οι σημαντικότερες μάχες σε αυτή τη Γ' φάση, όπου οι δύο αντίπαλοι θα αναμετρηθούν και με πεζικό και με ναυτικό;
Πρώτη ναυμαχία στις Αργινούσες το 406 π.Χ. Η Σπάρτη ηττήθηκε. Δεν έχει αποκτήσει ακόμα την εμπειρία στο ναυτικό πόλεμο
και ακόμα και στο ναυτικό πόλεμο προσπαθεί να κάνει τακτικές πεζικού.
Να αιφνιδιάσει, δηλαδή, τους Αθηναίους, πριν καν αυτοί μπουν στα πλοία.
Τακτική την οποία εφάρμοσε με τέτοιο τρόπο ο σπαρτιάτης Λύσανδρος το 405 π.Χ. στους Αιγός ποταμούς,
που βρίσκονται στη Μικρά Ασία, με αποτέλεσμα να κυριεύσουν οι Σπαρτιάτες όλα τα πλοία των Αθηναίων εκτός από δώδεκα.
Δώδεκα πλοία των Αθηναίων που έφυγαν στην Κύπρο για να σωθούν.
Έτσι πια, η Αθήνα στη Γ' φάση μετά την ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς που έχασε, δεν έχει ναυτικό, δεν έχει τη δύναμη της.
Μετά από αυτά οι Σπαρτιάτες αποφάσισαν να αποκλείσουν την Αθήνα και από στεριά και από θάλασσα.
Αυτή η πολιορκία εξάντλησε τους Αθηναίους. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, ενώ όλοι οι σύμμαχοι της Σπάρτης
ζητούσαν από τους Σπαρτιάτες να ισοπεδώσουν πλήρως την Αθήνα, οι Σπαρτιάτες δεν το έκαναν.
Και υπέγραψαν με τους Αθηναίους μία συνθήκη ειρήνης. Ποια ήταν τα αποτελέσματα λοιπόν αυτού του
πολέμου που είδαμε ουσιαστικά και τις τρεις σημαντικότερες φάσεις του;
Τα προφανή: αμέτρητοι νεκροί, ερειπωμένες πόλεις και το πιο σημαντικό: η διχόνοια και ψυχικά
τραύματα που πάντα μένουν μετά από έναν εμφύλιο πόλεμο
και γιατρεύονται ίσως μετά από πολλά χρόνια. Οι Αθηναίοι δεν έχουν πια πλοία εκτός από 12.
Μήπως ήταν αυτά τα 12 πλοία που έφυγαν μετά τη Ναυμαχία μετά τους Αιγός ποταμούς;
Τα μακρά τείχη. Αυτά τα τείχη που με τόσο κόπο και με τόση επιδεξιότητα έχτισαν οι Αθηναίοι με τον Περικλή. Πια, κατεδαφίζονται.
Όλοι οι πολιτικοί εξόριστοι που ήταν εναντίον της δημοκρατίας έρχονται πίσω.
Οι Αθηναίοι, πια, είναι υποχρεωμένοι να έχουν τους ίδιους φίλους και τους ίδιους εχθρούς με τους Σπαρτιάτες.
Σε βάθος χρόνου όμως, έχουμε και αποτελέσματα πιο σημαντικά. Πια, στον ελληνικό χώρο, μιλάμε όχι
για Αθηναϊκή ηγεμονία αλλά για Σπαρτιατική ηγεμονία. Στην Αθήνα θα κυβερνήσουν 30 τύραννοι.
Δεν θα τελειώσει πια ο αδελφοκτόνος αυτός πόλεμος μεταξύ των Ελλήνων.
Θα ξεσπάσει ένας καινούργιος, που ονομάζεται Βοιωτικός ή Κορινθιακός. Και έρχονται,
ουσιαστικά, οι πραγματικοί νικητές αυτού του πολέμου, που δεν είναι παρά οι Πέρσες, και επιβάλλουν την
Ανταλκίδειο ειρήνη το 386 π.Χ.
Τελικά οι πόλεις της Μικράς Ασίας και η Κύπρος περνάνε στα περσικά χέρια. Ουσιαστικός νικητής από
αυτήν τη διχόνοια είναι οι Πέρσες.
Πάμε τώρα σε κάποιες ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης.
Πρώτη ερώτηση: Στην Α' φάση του πολέμου, ο στρατός των Πελοποννησίων εισέβαλε στην Αττική, ο
στρατός των Πελοποννησίων εισέβαλε στην Ιταλία ή στη Σικελία,
ο στρατός των Πελοποννησίων εισέβαλε στην Αττική αλλά το 480 π.Χ. ή ο στρατός των Αθηναίων εισέβαλε στην Αττική;
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά η πρώτη. Οι Πελοποννήσιοι, δηλαδή η Σπάρτη και οι σύμμαχοι της, εισέβαλαν στην Αττική.
Πάμε στη δεύτερη ερώτηση μας.
Η Α' φάση του πολέμου, στην οποία αρχηγός των Αθηναίων ήταν ο πολύ γνωστός μας Περικλής,
έληξε με το μεγάλο λοιμό, τη μεγάλη αρρώστια, το θάνατο του Περικλή και την Ειρήνη του Νικία;
Mε το μεγάλο λοιμό, τη νίκη του Περικλή, και την Ειρήνη του Νικία;
με τη μεγάλη πείνα, το θάνατο του Περικλή και την Ειρήνη του Νικία ή με τη νίκη των Αθηναίων;
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά η πρώτη, με το μεγάλο λοιμό, που σημαίνει αρρώστια,
το θάνατο του Περικλή και την Ειρήνη του Νικία.
Και τώρα, πάμε στην επόμενη μας ερώτηση. Στη Β' φάση του πολέμου οι Αθηναίοι εκστράτευσαν, πού;
Στην Ισπανία; Υπήρχαν και εκεί ελληνικές αποικίες, όσο κι αν μας φαίνεται περίεργο.
Στην Ρώμη που υπήρχε εκείνη την περίοδο;
Στη Σικελία;
Ή πουθενά, κλείστηκαν μέσα στα τείχη, όπως τους είπε ο Περικλής;
Στη Β' φάση, που ο Περικλής έχει πια πεθάνει, τη στρατηγεία την έχει ο Αλκιβιάδης με τον Νικία.
Αποφάσισαν να τολμήσουν και να μεταφέρουν τον πόλεμο στην Σικελία.
Άρα η απάντησή μας είναι η τρίτη. Στη Β' φάση οι Αθηναίοι εκστράτευσαν στη Σικελία.
Πάμε στην προ-τελευταία μας ερώτηση.
Στη Β' φάση του πολέμου, που είδαμε και πριν, οι Αθηναίοι έχασαν;
Νίκησαν;
Εφόσον εκστράτευσαν στην Ιταλία κατέκτησαν τη Ρώμη;
Γύρισαν σόι και αβλαβείς στα σπίτια τους;
Η απάντηση είναι η πρώτη.
Οι Αθηναίοι έχασαν, και μάλιστα οι περισσότεροι νεαροί κωπηλάτες και ναύτες και πολεμιστές των Αθηναίων κατέληξαν δούλοι
να δουλεύουν στα μεταλλεία των συρακουσίων.
Και πάμε, επομένως, στην τελευταία μας ερώτηση:
Και είναι μία πολύ σημαντική μάχη, γιατί θα μιλήσουμε για κάτι που έπαθαν οι Αθηναίοι.
Το 405 π.Χ. στη Γ' φάση του πολέμου, οι Αθηναίοι έπαθαν μεγάλη, τι, στους Αιγός ποταμούς;
Χαρά; Καταστροφή; Έκπληξη; Ή είχαν μία επιθυμία να κατακτήσουν κάτι άλλο ή να κάνουν κάτι άλλο.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά η δεύτερη. Οι Αθηναίοι έπαθαν μεγάλη καταστροφή στους Αιγός ποταμούς.
Είναι μία μεγάλη ναυτική ήττα που πάθανε από τους Σπαρτιάτες.
Και προχωράμε στην τελευταία μας ερώτηση, και θέλω να την κρατήσουμε σαν ένα τελικό συμπέρασμα για αυτό το μάθημα.
Αυτό το σύντομο μάθημα που αφορά αυτή την πολύ σημαντική διαμάχη μεταξύ των Ελλήνων.
Αυτός ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε, τι άφησε όμως πίσω του;
Άφησε δόξα και τιμή όπως στους Περσικούς πολέμους;
Έχουμε τέσσερις απαντήσεις.
Άφησε πολλούς νεκρούς, ερειπωμένες πόλεις και ψυχικά τραύματα;
Ευτυχία και ηρεμία, όπως είδαμε ότι άφησαν οι Περσικοί πόλεμοι;
Δεν άφησε τίποτα, ήταν ένας ουδέτερος πόλεμος; Ή κάτι το οποίο κανένας πόλεμος, και συγγνώμη που το λέω, άφησε μόνο καλοσύνη;
Η απάντησή μας δεν μπορεί παρά να είναι να είναι η πρώτη.
Ήταν ένας πόλεμος που άφησε πολλούς νεκρούς, ερειπωμένες πόλεις και κυρίως πάρα πολλά ψυχικά τραύματα.
Και κυρίως μία μεγάλη βαθιά διχόνοια μεταξύ των Ελλήνων που θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια.
Ποιος είναι επομένως ο ουσιαστικός νικητής αυτής της διαμάχης;
Ποιος είναι εκείνος ο νικητής πίσω από τα παρασκήνια που τρίβει τα χέρια του που όλοι οι Έλληνες είναι διχασμένοι;
Είναι η Περσία, η οποία ότι δεν κατάφερε με εκατομμύρια στρατό στις εκστρατείες στους Περσικούς πολέμους το κατάφερε τώρα χρησιμοποιώντας δύο σημαντικά όπλα.
Τη διπλωματία και την οικονομία.
Εδώ λοιπόν, τελειώνει το μάθημα μας, να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ που μας παρακολουθήσατε.
Εύχομαι να είστε καλά και να περνάτε καλά. Καλή συνέχεια!
