In oorlog zonder zelf te bloeden
We moeten het even hebben over de Koude Oorlog.
Nee, niet die.
Even inzoomen.
Ik heb het over Saudi-Arabië en Iran.
De twee grootmachten in het Midden-Oosten...
...die al jarenlang strijden om politieke, economische en ideologische dominantie in de regio.
Ze zijn niet direct in oorlog met elkaar...
...maar Saudi-Arabië en Iran steunen met geld en wapens partijen in de regio...
...die ook Saudische dan wel Iraanse belangen dienen.
Daarom zijn de conflicten in Syrië, Irak en Jemen meer dan alleen burgeroorlogen.
Het zijn ook zogeheten proxyoorlogen...
...waarbij de strijdende partijen, naast hun eigen, ook de belangen dienen van één van de grote spelers Saudi-Arabië of Iran.
Vandaar dus koude oorlog.
Want Saudi-Arabië en Iran vechten dus niet rechtstreeks met elkaar.
En al helemaal niet op hun eigen grondgebied.
Toch?
De grootste olieraffinaderij van Saudi-Arabië is vandaag gebombardeerd met drones...
...en veranderde delen van de raffinaderij in een hel.
Volgens de Saudi's is Iran en de Iraanse Revolutionaire Garde verantwoordelijk.
Ze zullen moeten opdraaien voor hun daden.
De VS staat klaar 'met geladen geweer', wat een militair antwoord suggereert.
Iran neemt deze beschuldigingen van de Amerikanen heel serieus.
We zien wel wat er gebeurt.
Een totale oorlog, wij zullen niet aarzelen ons land te verdedigen.
wow.
Dit is niet zomaar een regionaal akkefietje...
...want zo'n 'all-out war' tussen deze twee zou rampzalig zijn voor de hele wereld.
Eerst...
...waar komt het hele conlict eigenlijk vandaan?
Op het eerste gezicht lijkt de rivaliteit vooral religieus van aard.
Iran, en door Iran gesteunde partijen in de regio, zijn voornamelijk sjiitisch.
Saudi-Arabië en de grote meerderheid van de Islamitische wereld zijn soennitisch.
Maar het conflict daaraan ophangen is veel te kort door de bocht.
De stromingen sjiisme en soennisme verschillen in de kern niet zo zeer in hun interpretatie van het geloof...
...maar over wie de rechtmatige opvolger was van de profeet Mohammed.
Historisch gezien leven de sjiieten en soennieten ook al eeuwenlang, pak en beet 1400 jaar, zolang als de islam bestaat...
...in relatieve vrede met elkaar in het Midden-Oosten.
Bovendien is die rivaliteit tussen Iran en Saudi-Arabië pas enkele tientallen jaren oud.
Dus is die strijd dan überhaupt wel religieus te noemen?
In zekere zin wel.
Het koninkrijk Saudi-Arabië ziet zichzelf, met de heilige plaatsen Mekka en Medina...
...als de onbetwistbare leider van de moslimwereld.
Maar Iran waagt dat wél te betwisten.
De Islamitische Republiek Iran ziet zichzelf als de verdediger van álle onderdrukte moslims...
...en keert zich vooral tegen machtige monarchieën in de Golfregio...
...zoals de Saudi's.
Het is misschien toch allemaal wat minder religieus.
De kern van het conflict is toch vooral...
...geopolitiek.
Macht.
Oké.
Hoe zit dat dan?
Daarvoor kijken we naar de recente geschiedenis...
...van beide landen.
Want Saudi-Arabië bestaat nog helemaal niet zo heel lang.
Eeuwenlang is het een verzameling van losse stammen.
Pas in 1932 werd Saudi-Arabië het koninkrijk zoals we dat kennen.
Niet lang daarna worden er grote oliereserves gevonden die de Saudi's steenrijk maken.
En niet onbelangrijk...
Saudi-Arabië vindt in de Verenigde Staten...
...de militaire supermacht...
...zijn belangrijkste bondgenoot.
Iran heeft er al wel een rijke historie op zitten.
Vooral als centrum van het glorieuze Perzische Rijk.
Maar in de vorige eeuw is het er vooral onrustig geweest...
...met staatsgrepen en buitenlandse inmenging.
Ook de Iraanse economie drijft op olie.
In 1953 zijn het de Amerikanen die in het geheim een staatgreep organiseren...
...en de Sjah weer aan de macht helpen...
...die het land op hardhandige wijze seculariseert en verwestert.
Tot zover alles oké tussen die twee.
Saudi-Arabië en Iran onderhouden prima diplomatieke banden met elkaar.
Hier lopen de Iraanse Sjah Mohammed Reza Pahlavi en de Saudische koning Abdullah...
...nog gewoon naast elkaar tijdens een staatsbezoek in 1978.
Maar dan 1979.
De Iraanse revolutie.
De Iraniërs zijn de opgedrongen, westerse hervormingen van de Sjah zat.
De goedgeorganiseerde beweging van geestelijke Ayatollah Khomeini...
...leidt de revolutie...
...werpt het regime van de Sjah omver en maakt van Iran een religieus-fundamentalistische staat.
En daar begint de rivaliteit tussen Saudi-Arabië en Iran.
Die dus de afgelopen 40 jaar, en dus ook nu nog, het nieuws domineert.
Saudi-Arabië ziet Iran als een bedreiging voor zijn macht.
En dat is geen wonder, want Iran werpt zichzelf ook op als de grote uitdager...
...van die zittende macht in het Midden-Oosten.
En roept onderdrukte moslimbevolking op in opstand te komen.
Precies zoals de Iraniërs tijdens hun eigen revolutie.
Waar destijds ook een reactie op kwam.
Te beginnen met buurland Irak...
...dat in 1980 de Iraanse revolutie aangrijpt om een oorlog te beginnen tegen Iran.
De Irakese dictator Saddam Hoessein denkt het instabiele Iran...
...zo kort na de revolutie wel even snel op de knieën te krijgen...
...om zo de olievelden in het westen van het land te kunnen annexeren.
Maar het loopt anders.
Het wordt een smerige oorlog met veel doden, Iraakse chemische wapens...
...en Iraanse kinderen die sterven als martelaar.
Een oorlog die Iran naar zich toetrekt...
...maar waar Saudi-Arabië, en het Westen, Irak te hulp schieten.
Zo is Irak het eerste strijdtoneel van deze twee grootmachten in het Midden Oosten.
Tot de wapenstilstand van 1988.
Na bemiddeling door de VN-Veiligheidsraad.
Even rust.
Tot 15 jaar later de Amerikanen Irak binnenvallen...
...met alle gevolgen van dien.
Maar de rol van de Amerikanen in het Midden-Oosten?
...dat is een video op zich.
Voor Irak geldt in ieder geval...
...dat Saddam Hoessein het veld moet ruimen.
Maar wat overblijft na het vertrek van de Amerikanen...
...is een machtsvacuüm en chaos.
Irak, verdeeld soennitisch en sjiitisch...
...wordt opnieuw het strijdtoneel.
Dit keer van gewapende groeperingen van beide stromingen.
Gesteund door Iran, dan wel Saudi-Arabië...
...die in een burgeroorlog strijden om de macht.
Ook Islamitische Staat springt in dat gat.
Lang verhaal kort...
...sinds de val van Saddam Hoessein en zeker ook later na het verdrijven van IS...
...is het Iran dat een steeds grotere vinger in de pap heeft in Irak.
Tot afgrijzen van Saudi-Arabië.
En dan...
...de Arabische Lente.
Begin dit decennium is het in meerdere landen in de regio onrustig...
...als bevolkingsopstanden de zittende regimes uitdagen voor meer vrijheid.
Het volk wil de val van het regime!
Iran en Saudi-Arabië gebruiken deze revoluties om hun invloed te laten gelden...
...door steun te geven aan die partij die in hun straatje past.
...aan een regime of juist aan een rebellenbeweging.
Met Syrië en Jemen als absolute dieptepunten.
Wat lentes hadden moeten worden...
...zijn nu twee nietsontziende brute burgeroorlogen...
...waar de invloeden van Iran en Saudi-Arabië, door de jaren heen, alleen maar groter zijn geworden.
Maar is er eigenlijk ook iemand aan het winnen?
Nou...
...Iran heeft zijn strategische bondgenoot...
...de Syrische president Bashar al-Assad...
...in het zadel weten te houden en de bevolkingsopstand weten te temmen.
Aan de andere kant krijgt Saudi-Arabië...
...ondanks direct militair ingrijpen in Jemen...
...maar geen vat op de door Iran gesteunde Houthi-rebellen.
Door de situaties in Irak, Syrië en Jemen...
...zou je voorzichtig kunnen stellen dat Iran deze regionale strijd naar zijn hand zet.
Maar...
...even voorzichtig met conclusies, want het Midden-Oosten...
...is zacht gezegd een stuk ingewikkelder dan het lijkt.
Want er is nog zo veel meer aan de hand.
Zo is de machtsstrijd in Libanon, met het door Iran gesteunde Hezbollah...
...een heet hangijzer in deze koude oorlog.
Speelt Israël geen geringe rol als het gaat om de geopolitieke verhoudingen in de regio...
...zetten zaken als het Iraanse atoomprogramma en aanvallen op olieschepen...
...in de Perzische Golf de internationale betrekkingen verder op scherp.
Zelfde geldt voor de Saudi's die een sjiitische geestelijke executeren...
...of een kritische journalist op brute wijze laten ombrengen...
...zijn er los van deze twee grootmachten ook nog heel veel kleine groeperingen in de regio...
...met elk een eigen belang, ideologie en agenda.
En hebben internationale grootmachten als Rusland, China en de VS...
...ook elk zo hun eigen belangen in de regio.
En spelen bondgenootschappen met Saudi-Arabië dan wel Iran...
...ook een hele grote rol in de regionale machtsverhoudingen...
...en of er wel of geen oorlog komt.
Dus...
...wat nu?
Even terug naar die drone-aanval op Saudisch grondgebied.
Jemenitische Houthi-rebellen hebben de aanval opgeist.
Iran ontkent elke betrokkenheid, maar Saudi-Arabië en het Westen geloven dat niet.
Dus.
Zou dit werkelijk waar het begin kunnen zijn van zo'n 'all-out war'...
...die voor eens en voor altijd deze koude ...
...oorlog beslecht?
Nou...
...je moet je vooral afvragen wie er gebaat is bij een brute oorlog...
...en een wereldeconomie die door stijgende olieprijzen in een diepe recessie stort.
De wereld zit hier in ieder geval niet op te wachten.
Maar...
...terug naar het Midden Oosten.
Saudi-Arabië en Iran doen voor elkaar geen stap opzij.
De vraag blijft dan ook of de boel nog verder escaleert.
De rivaliteit blijft in ieder geval voor een hoop onrust zorgen in de regio.
En de wereld kijkt toe.
Wil je niet alleen op de hoogte blijven, maar ook echt begrijpen wat er in de wereld gebeurt?
Abonneer je dan even op dit kanaal.
