14. Rozdział czternasty |fourteenth 14. chapter fourteen Глава четырнадцатая

Rozdział czternasty

— Robinson i Piętaszek przybywają do Anglii. |||arrive|| |||прибывают|| — Robinson and Friday arrive in England. — Synu, drogi synu! — Son, dear son! — Robinson zostaje przedsiębiorcą okrętowym i otrzymuje pomyślne wieści o stanie swych plantacji w Brazylii. ||entrepreneur|shipping||receives|favorable|news|||||| ||підприємцем|мореплавства|||вдалий|новини|||||| — Robinson becomes a ship owner and receives good news about the state of his plantations in Brazil. — Udaje się w podróż i przybywa na wyspę.— Robinson spotyka Hiszpana, a Piętaszek swego starego ojca. he sets off|||||arrives|||||||||| |||||прибує|||||||||| — He embarks on a journey and arrives on the island. — Robinson meets the Spaniard, and Friday meets his old father. — Co zaszło na wyspie w ciągu lat dziesięciu. |happened||||||ten |сталося|||||| — What happened on the island over the course of ten years. — Odjazd Robinsona. Departure| Відправлення(1)| — Robinson's departure. — Zakończenie. Conclusion

Po długiej podróży przybyłem do Londynu dnia 11 czerwca roku Pańskiego 1687. |||I arrived||||June|| |||||||червня|| After a long journey, I arrived in London on the 11th of June in the year of our Lord 1687. Stanąłem po trzydziestopięcioletniej nieobecności znowu na ziemi ojczystej wraz z Piętaszkiem, którego ruch i życie tutejsze wprawiło w takie osłupienie, że nie mógł wyrzec słowa. I stood||thirty-five-year-old|absence||||homeland|||||||life|here|had put|||astonishment||||utter| ||тридцятип’ятирічній|відсутності||||батьківщині||||||||місцеве життя|привело до|||ошелешення||||вимовити| I stood again on my native soil after a thirty-five year absence, together with the little creature, whose movements and life here amazed him so much that he could not utter a word.

Po upływie połowy ludzkiego żywota znalazłem się z powrotem w kraju cywilizowanym, pośród równych sobie, w ludnym mieście. |the passing of|||life|||||||civilized||equal|||crowded| |по закінченні|||життя||||||||||||людному| Nach einem halben Menschenleben fand ich mich wieder in einem zivilisierten Land, unter Gleichen, in einer bevölkerungsreichen Stadt. After the passage of half a human lifetime, I found myself back in a civilized country, among equals, in a bustling city.

A jednak jakże obcy się poczułem tutaj! And yet how foreign I felt here! Wysokie budynki i ciasne ulice dławiły mnie i niepokoiły, a w sercu tętniło ponadto trwożne pytanie, czy zastanę jeszcze przy życiu ojca i matkę? |||narrow|streets|suffocated|||worried||||throbbed|besides|anxious|||I will find|||||| |||||душили|||турбували||||пульсувало|крім того|тривожне|||застану|||||| The tall buildings and narrow streets suffocated and disturbed me, and in my heart beat a fearful question of whether I would still find my father and mother alive.

Rychło znalazłem statek pobrzeżny, który nas obu zawiózł do Hull, skąd ruszyliśmy karetką pocztową do mego rodzinnego Yorku. soon|||coastal||||took||||we set off|by postal coach|post|||family|York |||прибережний||||доставив нас|||||поштовою каретою|поштовою каретою||||Йорка I soon found a coastal ship that took us both to Hull, from where we set off by postal carriage to my native York.

Wydało mi się tu bardziej jeszcze obco niż w Londynie. it seemed||||||strange||| ||||||незвично||| Es kam mir noch fremder vor als in London. It seemed to me even more foreign here than in London. Nie zmieniły co prawda postaci stare ulice i domy, ale z okien spoglądały obce twarze na podstarzałego człowieka, który kroczył wraz z czarnym towarzyszem po kamienistym bruku, tak jakby nie nawykł doń wcale. |they changed|||the appearance of|||||||the windows|were looking||||an aging|||was walking|||a black|companion||stony|cobblestones||||was not accustomed|to| |змінили|||||||||||дивилися||||постарілого|||крокував|||||||бруківці||||звикнув|| Die alten Straßen und Häuser veränderten ihre Form nicht, aber fremde Gesichter starrten aus den Fenstern auf den älteren Mann, der mit seinem schwarzen Begleiter über das steinige Kopfsteinpflaster ging, als wäre er es überhaupt nicht gewohnt. The old streets and houses had not changed in appearance, but foreign faces were looking out from the windows at an aging man who was walking with a black companion on the stony pavement, as if he were completely unaccustomed to it.

Spotykałem samych nieznanych ludzi i dziwiło mnie to bardzo. I met|||||it surprised||| I met only unknown people, and it puzzled me very much. Spodziewałem się zastać tu rówieśników swoich, a zapomniałem całkiem, iż ci, młodzi ongiś ludzie, dziś liczą lat pięćdziesiąt pięć i chylą się ku starości. I expected||to find||peers||||||||once|||are counting||fifty|||are bending||| ||||однолітків||||||||колись|||мають|||||схиляються||| Ich hatte erwartet, hier meinesgleichen zu finden, und ich hatte völlig vergessen, dass diese jungen Leute heute fünfundfünfzig Jahre alt sind und ins hohe Alter gehen. I expected to find my peers here, but I completely forgot that these once young people are now fifty-five years old and are approaching old age.

W końcu stanąłem przed znanym dobrze domem. ||I stood|||| Finally, I stood in front of the well-known house.

— Piętaszku! — Peeves! — powiedziałem wzruszony, kładąc dłoń na klamce. |moved||||the doorknob |||||дверній ручці I said, moved, placing my hand on the doorknob. — Tutaj mieszkał ongiś ojciec mój! ||once|| ||колись|| My father lived here once!

— Czy ojciec żyć jeszcze? Is my father still alive? — spytał z cicha, składając ręce. |||folding| |||склавши| he asked quietly, folding his hands.

— Głos wewnętrzny powiada mi — odparłem — że Bóg raczy nam użyczyć radości powitania się jeszcze tu, na ziemi. |internal|says||I replied|||is pleased to||lend||of greeting||||| |внутрішній|говорить|||||||позичити||зустрічі||||| The inner voice tells me — I replied — that God is pleased to grant us the joy of greeting each other still here, on earth.

To rzekłszy otwarłem drzwi i wszedłem. |having said||||I entered ||я відкрив||| Saying this, I opened the door and entered.

W wąskiej sieni stały te same, stare szafy, ta sama woń przepajała wszystko, toteż uczułem się na nowo dzieckiem… młodzieńcem. |narrow|hall||||||||scent|permeated||||||||youth |вузькій|коридорі|||||||||проникала|||я відчув|||||юнаком In the narrow hallway stood the same old wardrobes, the same scent permeated everything, so I felt like a child again… a young man.

W izbie mieszkalnej tykał głośno, powoli znany mi dobrze zegar wahadłowy. |the room|living|ticked|||||||pendulum |в кімнаті||тикав||||||годинник|маятниковий In the living room, the familiar pendulum clock ticked loudly and slowly. В гостиной громко и медленно тикали знакомые часы с маятником. Słyszałem go doskonale przez zamknięte drzwi. I could hear it perfectly through the closed door.

Bezwiednie chwyciłem ramię mego towarzysza. unconsciously|I grabbed|||companion без свідомості|схопив|руку|| I unconsciously grabbed my companion's arm. Zdjęliśmy kapelusze. we took off|hats зняли| We took off our hats.

Otworzyłem cicho… całkiem cicho… I opened||| I opened it quietly... quite quietly...

Nikt się nie odezwał. |||spoke No one spoke up.

Przekroczyłem próg. I crossed|threshold Я перетнув|поріг I crossed the threshold.

Zgrzybiały starzec o śnieżnych włosach siedział w fotelu o wysokich poręczach. grizzled|||snowy|||||||armrests Старий|||сніжному||||креслі|||підлокітниках An old man with snow-white hair sat in an armchair with high arms.

Na szmer kroków naszych podniósł głowę. |sound|||| |шум|||підняв| At the rustle of our steps, he raised his head.

— Nie wiem, kim jesteś, czcigodny panie — rzekł głosem słabym, niepewnym, starczym — ale witam cię uprzejmie. ||||honorable||||weak|uncertain|old||||politely ||||шановний||||слабким|невпевненим|старечим||||ввічливо I do not know who you are, honorable sir - he said in a weak, uncertain, elderly voice - but I greet you kindly. Proszę, usiądź pan. |sit| Please, have a seat, sir. Zaraz nadejdzie córka moja i spyta czym panu możemy służyć. |will arrive|daughter|||she will ask||||serve |незабаром прийде||||запитає||||служити вам My daughter will arrive shortly and ask how we can serve you.

Przystąpiłem doń i ukląkłem. I approached|to her||knelt |||я став на коліна I approached him and knelt down.

— Nie znasz mnie, panie? — You do not know me, sir? — spytałem ujmując jego dłoń. |taking|| |беручи|| — I asked, taking his hand.

— Nie, nie znam! — No, I don't know! — odparł patrząc w mą brodatą twarz. ||||bearded| ||||бородатою| — he replied, looking at my bearded face. — Oczy mi osłabły całkiem. ||weakened| My eyes have quite weakened. Ale mimo to wydaje mi się, żem cię ongiś widywał, panie. ||||||that I||once|saw| ||||||||колись|| But despite that, it seems to me that I have seen you before, sir. Któż jesteś? Who are you?

Nie mogąc wytrzymać wybuchnąłem płaczem. ||bear|I exploded|crying |||вибухнув| Unable to bear it, I burst into tears.

— Gdzież się to podziała córka moja? |||has gone|| |||поділася|| — Where has my daughter gone? — mruknął starzec. muttered|the old man — muttered the old man. — Uspokójcież się, drogi panie! — Please calm down, dear sir! — dodał. added — he added. — Jeśli cię spotkało nieszczęście, a będę w stanie dopomóc, to uczynię to jak najchętniej! ||||||||to help||I will do|||as gladly as possible ||зустріло|||||||||||з найбільшою охотою — If misfortune has befallen you, and I can help, I will do so gladly! Córka moja zaraz wróci i rozmówi się z panem. |||will return||will talk||| |||||поговорить||| My daughter will be back soon and will talk to you.

— Nie spotkało mnie wcale żadne nieszczęście! |не зустріло|||| I have not encountered any misfortune at all! — odparłem — Przeciwnie, Bóg obdarował mnie tym wielkim szczęściem, że mogę cię jeszcze widzieć, drogi ojcze mój. |on the contrary||has blessed||||happiness|||||||father| |||нагородив|||||||||||| I replied, "On the contrary, God has blessed me with the great happiness of being able to see you again, my dear father." Czyż mnie naprawdę nie poznajesz, ojcze? ||||you recognize| хіба||||| Do you really not recognize me, father? Jestem Robinson, syn twój! I am Robinson, your son!

Starzec wyprostował się i spojrzał uważnie. the old man|straightened|||| |випростався|||| The old man straightened up and looked closely. Wielka radość zabłysła w jego na poły zagasłych oczach. ||shone||||partly|faded| ||засвітилася||||напів|півзагаслих| A great joy shone in his half-extinguished eyes. Potem podniósł drżące ramiona, otoczył mą szyję i przycisnął mnie do piersi. ||trembling||he wrapped||||pressed|||chest |підняв||плечі||||||||грудей Then he raised his trembling arms, wrapped them around my neck, and pressed me to his chest.

— Synu mój! — My son! — zawołał. — he called. — Syn utracony wrócił! |lost| |втрачене| — The lost son has returned! Chwała bądź Bogu przedwiecznemu! Glory|||eternal Слава|||вічному Богу Glory be to God, the Eternal! Слава Вечному Богу! O, teraz już zaprawdę mogę lec spokojnie w grobie! |||||fly|||the grave |||по правді||leżeć|||гробі Oh, now I can truly rest peacefully in the grave!

Szczęsny to był dzień. Szczęsny||| Щенсний|||день It was a blessed day. В этот день был Щенсный.

Ojciec trzymał mnie ciągle przy sobie i nie puszczał mej ręki z dłoni. ||||||||let go of|||| ||||||||відпускав|||| Father kept me close and did not let go of my hand.

Radość siostry mojej była też wielka, a niebawem dom zaroił się sąsiadami i dawnymi znajomymi, którzy przybiegli, chcąc zobaczyć odzyskanego Robinsona i jego czarnego towarzysza. |||||||soon||was filled||||old|||arrived|||the recovered||||| |||||||||заповнився|||||||прибігли|||||||| My sister's joy was also great, and soon the house was buzzing with neighbors and old acquaintances who rushed to see the recovered Robinson and his black companion.

Poczciwy Piętaszek był bardzo uradowany szczęściem swego pana i zaczął opowiadać wszystko w sposób tak komiczny, że cały dom zawrzał niezmierną wesołością, a śmiał się nawet nieraz serdecznie sędziwy ojciec, który liczył obecnie sześćdziesiąt dziewięć lat. Good old||||happy|||||||||||funny||||burst into laughter|immense|joy|||||sometimes||aged||||now|sixty|| Добродушний||||радісний|||||||||||комічний||||завирувало||веселощами|||||||старий||||в даний час||| The good-natured Friday was very happy about his master's happiness and began to tell everything in such a comical way that the whole house was filled with immense cheerfulness, and even the elderly father, who was currently sixty-nine, sometimes laughed heartily.

Matka moja zmarła już przed dwudziestu laty, ale, jak mi powiedział ojciec, udzieliła na łożu śmierci błogosławieństwa synowi. ||died|||twenty|years||||||she gave||bed||blessing|to her son ||||перед||||||||благословила||на ліжку||благословення| My mother had passed away twenty years ago, but, as my father told me, she gave her blessing to her son on her deathbed.

Całe tygodnie zbiegły na szczegółowym opowiadaniu dziejów mego życia i przygód, a zacny ojciec słuchał z wielką uwagą. ||passed||detailed|narration|of my life||||||noble||||| ||пройшли||детальному||історії||||||шановний||||| Entire weeks were spent recounting the details of my life and adventures, and my esteemed father listened with great attention. Недели проходили за подробным рассказом о моей жизни и приключениях, и благородный отец слушал с большим вниманием. Toteż każdą wolną chwilę spędzałem u jego boku, opowiadając, jak to Bóg miłosierny ochronił mnie przed dzikimi i zastawił mi stół obfity wśród bezludnej pustyni. ||free||||||telling||||merciful|protected|||||he set for me|||abundant||desolate|desert ||||проводив||||розповідаючи|||||захистив||||||||щедрим столом||| Thus, I spent every free moment by his side, telling him how merciful God protected me from the wild and laid a bountiful table for me in the midst of a desolate desert.

Zdarzyło się tak szczęśliwie, że mogłem przystąpić jako wspólnik do pewnego przedsiębiorstwa okrętowego w Hull, którą to sposobność pochwyciłem z radością. it happened||||||to join||partner|||enterprise|shipping|||||opportunity|I seized|| сталося||||||||партнер|||підприємства|корабельного підприємства||||||я схопив|| It happened so fortunately that I could join as a partner in a certain shipping enterprise in Hull, an opportunity which I seized with joy. Мне посчастливилось стать партнером одной судостроительной компании в Халле, и я с радостью воспользовался этой возможностью.

Właściciele okrętu, którym ocaliłem kapitana, a tym samem statek i cały jego ładunek, ofiarowali mi w darze dwieście funtów szterlingów. The owners|||I saved||||same|||||cargo|offered|||gift|two hundred|pounds|sterling Власники|||||||самому|||||вантаж||||в подарунок||| The owners of the ship, from which I saved the captain, and thus the ship and all its cargo, offered me a gift of two hundred pounds sterling. Przyjąłem chętnie pieniądze, gdyż moje środki materialne były ograniczone, a musiałem dbać nie tylko o przyszłość własną, ale także mego, zacnego towarzysza. I accepted|||||resources|material||limited|||take care of||||future||||my|noble|companion |||||ресурси|||обмежені||||||||||||шановного| Ich nahm das Geld bereitwillig an, da meine materiellen Mittel begrenzt waren und ich nicht nur für meine eigene Zukunft, sondern auch für meinen guten Gefährten sorgen musste. I gladly accepted the money, as my financial resources were limited, and I had to take care not only of my own future but also that of my noble companion.

Przez kilka jednak tylko miesięcy dane mi było osładzać ostatnie chwile drogiego ojca mego, którego Bóg rychło powołał do siebie. |||||it was given|||to sweeten||moments|dear||||||called|| ||||||||солодити||останні миті|дорогого||||||покликав|| Für ein paar Monate aber konnte ich meinem lieben Vater, den Gott bald zu sich gerufen hatte, die letzten Augenblicke versüßen. For only a few months, however, was I able to sweeten the last moments of my dear father, whom God soon called to Himself. Однако всего на несколько месяцев мне было дано скрасить последние минуты жизни моего дорогого отца, которого Бог вскоре призвал к Себе.

Spuściznę oddałem w całości osamotnionej teraz siostrze, a mogłem to uczynić tym łatwiej, że otrzymałem pomyślne wieści o stanie mych dawno kupionych plantacji w Brazylii, którymi zarządzali teraz synowie dawniejszego kierownika. the legacy|I gave||fullness|to the lonely||||||do it||||I received||news||||||||||they were managing||sons|long-ago|the manager спадщину||||одинокій||||||||||||новини||||||||||керували ними|||попереднього|керівника Ich übergab mein Erbe vollständig an meine nun einsame Schwester und konnte es mir umso leichter machen, als ich gute Nachrichten über den Zustand meiner lang gekauften Plantagen in Brasilien erhielt, die nun von den Söhnen des ehemaligen Managers verwaltet wurden . I bequeathed the inheritance in full to my now lonely sister, and I was able to do this much more easily since I received favorable news about the condition of my long-purchased plantations in Brazil, which were now managed by the sons of the former manager. Byli to ludzie uczciwi i chociaż sądzili, żem dawno zginął, teraz, dowiedziawszy się o mym powrocie, złożyli mi dokładne rachunki z obrotów, dokonywanych w ciągu tak długiego czasu. |||honest|||they thought|that I||died||having learned||||return|they presented||exact|||turnover|conducted||||| |||чесні|||вважали що|||||дізнавшись|||||||точні|||оборотах|які відбувалися||||| Sie waren ehrliche Leute, und obwohl sie dachten, ich sei schon lange tot, gaben sie mir jetzt, als sie von meiner Rückkehr erfuhren, genaue Berichte über den Umsatz, der über so lange Zeit gemacht wurde. They were honest people, and although they believed that I had long since perished, now, having learned of my return, they provided me with detailed accounts of the transactions made over such a long time.

W siedem miesięcy po śmierci ojca otrzymałem od nich bardzo znaczną sumę jako czysty zysk za czas ubiegły. ||||||I received|||||sum||net|profit|||past |||||||||||||чистий|прибуток|||минулий Seven months after my father's death, I received a very substantial sum from them as pure profit for the past time. Wynosiła ona przeszło pięć tysięcy funtów szterlingów, a prócz tego w podarunku pięć pak cukrowych owoców, sto małych bryłek rodzimego złota oraz sześć pięknych skór lamparcich. it amounted to||over|||pounds|||besides|||a gift of|||sugar||||nuggets|native||||||of leopards Складала||понад||||||крім цього|||||паків|цукрових пак||||брусків|вітчизняного||||||леопардових шкір It amounted to over five thousand pounds sterling, and in addition, as a gift, five packs of sugary fruits, one hundred small nuggets of native gold, and six beautiful leopard skins.

Zostałem tedy bogaczem. I became|then|a rich man Therefore, I became a rich man. Kazałem kształcić Piętaszka we wszystkim, co znać musi człowiek cywilizowany i chrześcijanin, i po kilku latach wstąpił on jako pomocnik handlowy do naszego przedsiębiorstwa. I ordered|to educate||||||||civilized||Christian|||||he joined|||assistant|trader|||enterprise |навчати|||||||||||||||||||торговий помічник|||підприємство I ordered Piętaszek to be educated in all that a civilized and Christian person must know, and after a few years he entered our enterprise as a trading assistant. Mimo to pozostał nadal mym serdecznym przyjacielem i drogim towarzyszem. |||||heartfelt|||dear|companion |||||дорожнім|||| Nevertheless, he remained my dear friend and cherished companion.

Nie opuściła mnie jednak żądza podróżnicza, a gdy zarządcy plantacji zaprosili mnie, bym sam przekonał się o stanie posiadłości moich, wyruszyłem razem z Piętaszkiem w podróż dnia 8 stycznia 1694 roku, kierując się przede wszystkim ku mojej wyspie. |she left|||desire||||the managers||invited||||to convince||||estates||I set out|||||||||directing|||||| ||||пристрасне бажання||||управителі||||||||||власності|||||||||січня (1)||керуючися|||||| However, my desire for travel did not leave me, and when the plantation managers invited me to see for myself the condition of my estate, I set off with Piętaszek on a journey on January 8, 1694, heading primarily towards my island.

Kazałem wyposażyć należycie najlepszy okręt naszego przedsiębiorstwa, którego kapitanem był mój krewniak, i naładować rzeczami, które mogły być przydatne kolonistom, a więc płótnem, kapeluszami, obuwiem i inną odzieżą, potem naczyniami i sprzętami gospodarczymi, dalej zaś pościelą, żelaziwem, bronią i amunicją, wśród której były też dwie armaty, sto beczek prochu, ołów, miecze, lance i halabardy. I ordered|to equip|properly||||enterprise|||||relative||to load|||||useful|to the colonists|||canvas|hats|shoes|||clothing||vessels||equipment|economic|||bedding|iron|||||||||artillery||barrel|gunpowder|lead||lance||halberds |оснастити|||||підприємства|||||родич||завантажити|||||корисними|||||капелюхами|взуттям|||||посудом||побутовими приладами|господарським обладнанням|||постільною|залізом|||||||||||||свинець|мечі|списи||алебарди I ordered the best ship of our enterprise to be properly equipped, whose captain was my relative, and to load it with items that could be useful to the colonists, such as canvas, hats, footwear, and other clothing, then dishes and household items, further bedding, ironware, weapons, and ammunition, among which were also two cannons, one hundred barrels of gunpowder, lead, swords, lances, and halberds. У меня был лучший корабль нашей компании, капитаном которого был мой родственник, должным образом оснащенный и загруженный вещами, которые могли пригодиться колонистам, а именно: бельем, шляпами, обувью и другой одеждой, затем посудой и домашней утварью, затем постельными принадлежностями, железом, оружием и боеприпасами, среди которых были также две пушки, сто бочек пороха, свинец, мечи, копья и алебарды.

Podróż odbyła się bez szczególniejszych przypadków, pomyślny wiatr pędził nas przez Atlantyk i prędzej, niż się spodziewać było można, zarzuciliśmy kotwicę u wybrzeża wyspy, tuż przy ujściu rzeczki, niemal pod progiem mego dawnego mieszkania. |took place|||more serious|incidents|favorable||drove|||the Atlantic||sooner||||||we dropped|anchor||||||the mouth||almost||at the threshold||| |відбулася|||особливих||попутний||штовхав|||Атлантику||||||||кинули|якір||||||гирла||||поріг||| The journey took place without any particular incidents, a favorable wind drove us across the Atlantic and sooner than could be expected, we dropped anchor off the coast of the island, right by the mouth of a creek, almost at the doorstep of my former apartment.

Przywołałem z kajuty Piętaszka i spytałem, czy wie, co to za ląd. Я покликав||каюти||||||||| I called Piętaszek from the cabin and asked if he knew what land this was.

Spojrzał, potem zaś zaczął klaskać w dłonie i wołać: ||||applaud|||| ||||плескати в долоні||||кликати He looked, then began to clap his hands and shout:

— O, wiem… Tu… tu… tu! Oh, I know… Here… here… here!

Wyciągnął rękę w stronę góry, pod którą znajdowała się forteca, gdzieśmy mieszkali tak długo. he stretched out|||||||was located|||where we||| He stretched out his hand towards the mountain under which there was the fortress where we had lived for so long. Zaraz potem zaczął tańczyć i skakać, jakby był jeszcze dzikim. |||||to jump|||| Right after that, he started to dance and jump as if he were still wild. Z trudem wstrzymałem go, by nie skoczył z pokładu i nie dotarł wpław do wyspy. ||I held||||jumped||the deck|||arrived|swimming|| ||встримався||||||палуби|||доплив до||| I barely held him back from jumping overboard and swimming to the island.

— Czy sądzisz, że zastaniemy tam ludzi? |you think||we will find|| |||знайдемо|| — Do you think we will find people there? — spytałem. — I asked. — Czy spodziewasz się zastać ojca swego? |you expect||to find|| |очікуєш|||| — Do you expect to find your father?

Milczał przez chwilę i łzy mu przysłoniły oczy. ||||||clouded| ||||||закрили| He was silent for a moment and tears blurred his eyes.

— O nie! — Oh no! — powiedział — Nie zastanę pewnie ojca mego. ||I will find||| ||знайду||| — he said — I probably won't find my father. Umarł niezawodnie. he died|surely помер незаперечно|безсумнівно He undoubtedly died. Он умер надежно. Był już wówczas zgrzybiałym starcem. |||grumpy|old man |||досвідченим| He was already an old and feeble man at that time.

— Wszakże mój ojciec był jeszcze starszy, a zastałem go w pełnym zdrowiu! surely|||||||I found||||health адже|||||||заставив||||здоров'ї — After all, my father was even older, and I found him in good health! Nie martw się przed czasem. Don't worry ahead of time. Czy widzisz kogo na wybrzeżu? Do you see anyone on the shore?

Piętaszek wytężył wzrok, gdzie mimo lunety nie mogłem dostrzec żywej istoty. |strained|sight|||the telescope||||| |напряг зір|зір|||телескоп|||побачити|| Pietaszek strained his eyes, where despite the telescope, I could not discern a living being. Ale oczy jego ostrzejsze były widać od szkieł, gdyż po chwili zawołał: |||sharper||||glasses|||| |||були гострішими||||окулярів|||| But his eyes were evidently sharper than the lenses, for after a moment he exclaimed:

— O tak, widzę mnóstwo ludzi, tu i tam! — Oh yes, I see a multitude of people, here and there!

Miał zupełną słuszność. ||right ||правоту He was completely right.

Nazajutrz rano ruszyłem ku wybrzeżu łodzią pełną uzbrojonych marynarzy, gdyż nie wiedziałem, jakiego rodzaju ludzi spotkam na wyspie. |||||||armed|||||||||| |||||на човні|||||||||||| Am nächsten Morgen fuhr ich in einem Boot voller bewaffneter Matrosen Richtung Küste, denn ich wusste nicht, was für Leute ich auf der Insel treffen würde. The next morning, I set off towards the shore in a boat full of armed sailors, as I did not know what kind of people I would encounter on the island.

Wpłynęliśmy w ujście rzeczki, ja zaś wydałem rozkaz, by nikt przede mną nie postawił stopy na wybrzeżu. we arrived||mouth||||I issued|order||||||set||| ми зайшли||устя||||я віддав|||||||||| Wir betraten die Mündung des Flusses, und ich gab den Befehl, dass niemand vor mich an die Küste treten sollte. We entered the mouth of the river, and I gave the order that no one should set foot on the shore before me. Мы заплыли в устье реки, и я отдал приказ, чтобы никто до меня не ступал на берег.

Ujrzałem gromadkę ludzi, stojących w pewnej odległości, a pośród nich rozpoznałem z radością Hiszpana, któremu ocaliłem życie. |a small group of||||||||||||||I saved| |групу||||||||||||||| I saw a group of people standing at a certain distance, and among them I joyfully recognized the Spaniard whose life I had saved. Ale uprzedził mnie Piętaszek. |warned|| |попередив|| But Piętaszek preempted me. Dostrzegł poza Hiszpanem ojca swego i żadna siła ludzka wstrzymać go nie była w stanie. saw|||||||||to stop||||| помітив|||||||||зупинити||||| He spotted his father beyond the Spaniard, and no human force could stop him. Wyskoczył na wybrzeże i pomknął ku starcowi jak strzała. he jumped||||rushed||the old man||an arrow ||||помчався||старцю|| He jumped onto the shore and ran towards the old man like an arrow.

Trudno opisać scenę powitania. ||the scene|greeting |||привітання It is difficult to describe the scene of greeting. Piętaszek obejmował starca, całował go, głaskał po twarzy, potem wziął go na ręce, zaniósł do powalonego pnia, posadził na nim, położył się w trawie, głaskał mu i całował stopy, wstawał i patrzył nań jak znawca obrazów na piękny portret, brał za rękę, prowadził ostrożnie, to znów biegł raz po raz do łodzi, by mu przynieść kawałek cukru, chleba lub łyk wina, słowem coś smakowitego. |was embracing||kissed||was stroking||||||||he carried||the fallen||he sat|||lay down||||he was stroking|||||he got up|||||expert|||||took|||he led|||||||||||||||||a sip||||delicious |обіймав|старця|||погладив|||||||||||пня||||||||погладив|||цілував його||вставав|||||знавець||||||||вів його|||||||||||||||||глоток||||смачного Pietraszek embraced the old man, kissed him, stroked his face, then picked him up, carried him to a fallen trunk, sat him on it, lay down in the grass, stroked and kissed his feet, got up and looked at him like an art connoisseur at a beautiful portrait, took his hand, led him carefully, and then ran back and forth to the boat to bring him a piece of sugar, bread, or a sip of wine, in short, something delicious. Następnie posadził go znów w trawie i skakał wokoło, jakby stracił zmysły. |||||||was jumping|||he had lost|his mind |||||||стрибав||||розум Then he planted him again in the grass and jumped around, as if he had lost his mind. Przez cały zaś czas gadał przy tym nieustannie, opowiadając ojcu swe przygody u białych ludzi, w dalekim kraju, poza wielką wodą. ||||he talked|||constantly|telling||||||||distant|||| ||||говорив|||безперервно||||||||||||| All the while, he continuously talked, telling his father about his adventures among the white people, in a distant land, beyond the great water.

Podszedłem tymczasem do Hiszpana, którego poznałem doskonale, a on zbliżył się też na pół drogi ku mnie. I approached|||||||||||||||| Я підійшов|||||||||||||||| In the meantime, I approached the Spaniard, whom I recognized perfectly, and he also came halfway towards me. Miał w ręku muszkiet i białą chorągiewkę parlamentariusza. ||||||flag|of the parliamentarian ||||||прапор парламентера|посланця парламенту He had a musket and a white flag of a parliamentary envoy in his hand.

— Señor! — Sir! — powiedziałem doń — nie poznajesz mnie pan, widzę? |to her||you recognize||| |||знаєте||| — I said to him — you do not recognize me, do you?

Nie rzekł słowa, tylko obrócił się, oddał broń idącemu za nim człowiekowi, potem podbiegł i chwyciwszy mnie wpół przycisnął w długim uścisku do piersi. ||||turned||gave||to the one walking||||||||||||||| ||||обернувся||||який йшов|||||||схопивши||половину||||обіймах||грудей He didn't say a word, only turned around, handed his weapon to the man following him, then ran up and, grabbing me by the waist, pressed me in a long embrace to his chest.

— O, señor! — Oh, sir! — zawołał, gdy minęło pierwsze wrażenie i mógł przemówić. ||passed|||||speak |||||||висловитися rief er aus, als der erste Eindruck verging und er sprechen konnte. — he exclaimed when the first impression passed and he was able to speak. — Jakże się stało, żem nie rozpoznał zaraz rysów człowieka, który mi się ongiś zjawił jak anioł boski i ocalił z rąk ludożerców. |||||recognized||features||||||||angel|divine||saved||| ||||||||||||колись|||божественний ангел|||врятував||| - Wie es dazu kam, dass ich die Züge des Mannes nicht sofort erkannte, der mir einst wie ein göttlicher Engel erschien und mich aus den Händen der Kannibalen rettete. — How is it that I did not immediately recognize the features of the man who once appeared to me like a divine angel and saved me from the hands of cannibals. Wówczas miałeś pan ogromną brodę, a dziś twarz pańska jest gładka. ||||||||||smooth ||||бороду||||||гладка At that time you had a huge beard, but today your face is smooth.

Potem skinął na innych, by się zbliżyli i spytał, czy chcę iść do mojej dawnej fortecy, którą mi pragnie oddać w posiadanie, a także pokazać, jak została powiększona i wzmocniona. |he nodded|||||they come closer|||||||||||||give||||||||enlarged||strengthened |показав жестом||||||||||||||||||||володіння||||||збільшена||укріплена Then he nodded to others to approach and asked if I wanted to go to my old fortress, which he wishes to return to me as well as to show how it has been expanded and strengthened.

Zgodziłem się ochotnie, nie mogłem jednak poznać tego miejsca. Ich stimmte freiwillig zu, aber ich konnte diesen Ort nicht kennenlernen. I agreed willingly, but I could not get to know this place. Hiszpanie nasadzili tak gęsto drzew, że forteca była zgoła niedostępna temu, kto nie znał tajnych ścieżek i przesmyków. |||||||||inaccessible||||||||narrow passages |посадили|||||||абсолютно||||||таємних|||перекриття Die Spanier hatten so dicht Bäume gepflanzt, dass die Festung für diejenigen unzugänglich war, die keine geheimen Wege und Gänge kannten. The Spaniards planted trees so densely that the fortress was completely inaccessible to anyone who did not know the secret paths and passages.

Spytałem, czemu tyle pracy włożyli w ubezpieczenie fortecy, on zaś odparł, że mieli po temu ważne powody, jak się sam przekonam z dalszego toku opowieści. ||||they put|||||||||||||||||||course| ||||вклали||страхування||||||||||причини для цього||||переконаюся|||ходу| I asked why they put so much work into securing the fortress, to which he replied that they had important reasons for it, as I would soon find out from the further course of the story.

On i ziomkowie jego przeżyli niejedno od czasu przyjazdu na wyspę. ||||||||arrival|| ||друзі||пережили|не одне||||| He and his buddies have been through a lot since arriving on the island. Doznał wielkiego rozczarowania i zmartwił się bardzo, nie zastawszy mnie tutaj, jednocześnie jednak uradowało go, iż Opatrzność zesłała mi piękny okręt dla powrotu do ojczyzny. |||||||||||||||||sent||||||| Він зазнав||розчарування||засмутився|||||||||зраділо|||Провидіння|послала||||||| He experienced great disappointment and was very saddened not to find me here, but at the same time, he was delighted that Providence had sent me a beautiful ship to return to my homeland. Nigdy też nie stracił nadziei, że mnie jeszcze kiedyś zobaczy. Er verlor auch nie die Hoffnung, dass er mich wiedersehen würde. He never lost hope that he would see me again someday.

Następnie zaczął długą opowieść o trzech pozostałych na wyspie… jak ich nazwał… barbarzyńcach i oświadczył, iż gdyby im pozostawiono swobodę działania, przybyli tu Hiszpanie żałować by musieli gorzko czasu spędzonego pośród ludożerców. ||||||||||||||||||were left|||||||||||spending|| ||||||інших||||||людоїдах||заявив що||||залишили б||||||пожалкувати б|||гірко||проведеного часу|| Dann begann er eine lange Geschichte über die drei auf der Insel verbliebenen ... wie er sie nannte ... Barbaren und erklärte, wenn man ihnen die Freiheit gelassen hätte zu handeln, seien die Spanier hierher gekommen, um zu bereuen, dass sie es hätten tun müssen verbringen ihre Zeit bitterlich unter den Kannibalen. He then began a long story about the three remaining on the island... as he called them... barbarians, and declared that if they had been left free to operate, the Spaniards who came here would have bitterly regretted their time spent among the cannibals. Затем он начал долгий рассказ о трех оставшихся на острове... как он их называл... варварах, и заявил, что если бы им дали свободу действий, то приехавшие сюда испанцы горько пожалели бы о времени, проведенном среди каннибалов.

— Nie bierz mi za złe, señor — powiedział — jeśli oznajmię, że musieliśmy ze względu na własne bezpieczeństwo rozbroić tych Anglików i wziąć ich pod swe rozkazy, nie tylko bowiem kazali nam służyć sobie, ale godzili nawet na nasze życie. ||||||||||||||||disarm|||||||||||||||||we|||| |бери|||||||оголошу||||задля||||роззброїти||||||||командування||||||служити|||погоджувалися|||| „Machen Sie mir keine Vorwürfe, Señor“, sagte er, „wenn ich ankündige, dass wir zu unserer eigenen Sicherheit diese Engländer entwaffnen und unter unser Kommando nehmen mussten, denn sie haben uns nicht nur befohlen, uns selbst zu dienen, sondern haben es auch getan sogar unserem Leben geschadet." - Don't take it too badly, señor," he said, "if I announce that we had to disarm these Englishmen for the sake of our own safety and take them under our orders, for not only did they order us to serve themselves, but they even condoned our lives. - Не обижайтесь, сеньор, - сказал он, - если я скажу, что ради собственной безопасности мы были вынуждены разоружить этих англичан и взять их под свое командование, ибо они не только приказали нам служить себе, но и потворствовали даже нашей жизни.

Odparłem, że wyjeżdżając obawiałem się sam czegoś podobnego. |||боявся|||| I replied that when I was leaving I was afraid of something similar myself. Żałowałem też, iż nie mogę przedtem oddać wyspy wedle wszelkich form panu i pańskim towarzyszom tak, by uczynić stanowisko marynarzy, jak należało, zależnym. ||||||||||||||||||the position|||| Я шкодував||||||||згідно з|усіх форм||||вашим|||||положення||||залежним Ich bedauerte auch, dass ich die Insel nicht zuerst in allen möglichen Formen dem Lord und Ihren Gefährten übergeben konnte, um die Position der Seeleute, wie sie hätte sein sollen, abhängig zu machen. I also regretted that I could not hand over the island to you and your companions in all the right forms before, to make the position of the sailors, as it should be, dependent. Powinszowałem mu też, że zdołał utrzymać w szrankach tych ludzi, co do których nie miałem żadnych złudzeń. ||||||||||||||||illusions Вітаю його|||||||szrankach|||||||||ілюзій Ich habe ihm auch gratuliert, dass er es geschafft hat, Leute in den Reihen zu halten, für die ich mir keine Illusionen gemacht habe. I also congratulated him on being able to keep in check those people for whom I had no illusions. Я также аплодировал ему за то, что он сумел удержать в поле зрения тех людей, относительно которых у меня не было никаких иллюзий.

Tymczasem przyszła reszta Hiszpanów celem powitania mnie i zauważyłem, iż są to ludzie nader grzeczni, o zachowaniu obyczajnym i pełnym godności, jakie się nie zawsze spotyka nawet w najbardziej wykształconych sferach Anglii. ||||||||||||||polite||||||||||||||||spheres| |||||привітання|||||||||ввічливі||поведінці|обичному поведінці|||гідності|||||||||освічених|сферах Англії| Meanwhile, the rest of the Spaniards arrived to greet me, and I noticed that they were very polite people, with behavior that was both civilized and full of dignity, which is not always found even in the most educated circles of England.

Okręt stał u wybrzeża przez dni dwadzieścia pięć. The ship stayed off the coast for twenty-five days. Wraz z Piętaszkiem mieszkałem w swojej fortecy, słuchając sprawozdań kolonistów, robiąc wycieczki w różne miejsca mej dawnej posiadłości i oglądając osady Hiszpanów i Anglików. ||||||||||||||||||||the settlements||| ||||||||звітів|||екскурсії||||||власності|||поселення||| Together with the Little Foot, I lived in my fort, listening to the reports of the colonists, taking trips to various places of my former estate, and observing the settlements of the Spaniards and the English.

Opowiadano mi też szczegółowo historię ostatnich lat dziesięciu. |||детально|||| I was also told in detail the history of the last ten years. Atkins i dwaj jego towarzysze wszczęli walkę ze spokojnymi Hiszpanami, napastowali ich i drażnili, tak że musieli się jąć przemocy aż do zupełnego obezwładnienia burzycieli porządku, zaś Hiszpanie postępowali potem z nimi uczciwie. |||||||||the Spaniards||||||||||||||||||||||| |||||розпочали|||спокійними||нападали на|||дражнили|||||zastosować|насильства|||повного|нейтралізації|порушниками||||діяли||||чесно Atkins und zwei seiner Gefährten bekämpften die friedlichen Spanier, belästigten und neckten sie, so dass sie Gewalt ertragen mussten, bis sie die Ordnungsbrecher völlig überwältigten, und die Spanier gingen dann fair mit ihnen um. Atkins and his two companions initiated a fight with the peaceful Spaniards, attacking and provoking them, so they had to resort to violence until they completely neutralized the troublemakers, after which the Spaniards treated them honestly. Niebawem zalali wyspę ludożercy, a odparto ich i wystraszono dopiero po upartych walkach. |захопили||||відбили|||злякали|||упертих|боях Menschenfresser überschwemmten bald die Insel, und erst nach hartnäckigen Kämpfen wurden sie zurückgedrängt und verängstigt. Soon cannibals flooded the island, and they were repelled and scared off only after stubborn battles. Następnie pojechało pięciu kolonistów na stały ląd i przywieźli jedenastu czerwonoskórych mężczyzn i pięć kobiet. ||||||||||redskins|||| |поїхало|||||||привезли|одинадцять||||| Then five colonists went to the mainland and brought back eleven red-skinned men and five women. Te pięć kobiet wzięli oni sobie za żony i obecnie ludność wyspy wzrosła o dwadzieścioro dzieci. |||||||||тепер|||зросла||двадцятеро| They took these five women as their wives, and now the island's population has increased by twenty children.

Przeżycia i przygody kolonistów w ciągu tych lat dziesięciu były tak liczne i urozmaicone, że można by o tym napisać książkę obszerniejszą jeszcze niż niniejsza, nie wdaję się w to jednak, ponieważ chcę spisać tylko dzieje własnego życia. переживання|||||||||||||різноманітні||||||||більш об'ємну|||ця||не вдаюся||||||||||| Die Erfahrungen und Abenteuer der Kolonisten in diesen zehn Jahren waren so zahlreich und vielfältig, dass ich ein noch umfangreicheres Buch darüber schreiben könnte, aber ich gehe nicht darauf ein, weil ich meine eigene Lebensgeschichte aufschreiben möchte . The experiences and adventures of the colonists over these ten years were so numerous and varied that one could write a book even more extensive than this one, however, I will not get into that, as I want to record only the history of my own life.

Rozdałem własnoręcznie pomiędzy kolonistów broń i zapasy, czym im sprawiłem wielką radość. Я роздав|||||||||зробив їм|| I personally distributed weapons and supplies among the colonists, which brought them great joy. Osadziłem również dwu nowych kolonistów, cieślę i kowala, którzy się przyłączyli w Anglii do mojej wyprawy. Я осадив|||||тесляр|||||приєдналися||||| I also settled two new colonists, a carpenter and a blacksmith, who joined my expedition in England.

Potem rozdzieliłem całą zdatną pod uprawę przestrzeń na określone części i osadziłem na nich każdego kolonistę z osobna, stosownie do życzeń i potrzeb, jakie który wyraził. |я розділив||придатну для вирощування||вирощування|простір для вирощування||визначені|||поселив||||колоніст||окремо|відповідно до||бажання||||| Dann teilte ich den gesamten kultivierbaren Raum in bestimmte Teile und platzierte jeden Kolonisten einzeln darauf, gemäß den Wünschen und Bedürfnissen, die er äußerte. Then I divided all the arable land into specific parts and settled each colonist individually on them, according to the wishes and needs that each expressed. Zachowałem sobie jednak prawo własności całej wyspy. However, I retained ownership of the entire island.

Atkins i towarzysze jego stali się z biegiem czasu ludźmi statecznymi i rozsądnymi. ||||||||||стійкими||розсудливими Atkins and his companions gradually became stable and reasonable people. Przewaga Hiszpanów wyszła im na korzyść, a spokojne usposobienie i obyczajne ich życie oddziałały w końcu na zdziczałych marynarzy. перевага||||||||спокійний характер||звичаєве|||вплинули||||дикі| Der Vorteil der Spanier stellte sich zu ihrem Vorteil heraus, und ihre ruhige Gesinnung und ihr gewohnheitsmäßiges Leben beeinflussten schließlich die wilden Seefahrer. The advantage of the Spaniards worked in their favor, and their calm disposition and civilized way of life eventually affected the savage sailors.

Dałem Atkinsowi Biblię, którą przyjął ze szczerą wdzięcznością. |Аткінсу|||||щирою|подякою I gave Atkins the Bible, which he accepted with genuine gratitude. Posłałem mu potem i towarzyszom jego z Anglii kilka byków, krów i świń, które się rychło bardzo rozmnożyły. Я послав|||||||||биків|||||||| Dann schickte ich ihm und seinen Gefährten aus England einige Bullen, Kühe und Schweine, und sie vermehrten sich schnell. I then sent him and his companions from England several bulls, cows, and pigs, which soon multiplied greatly.

Nadszedł czas rozstania. ||розставання The time of parting had come. Zebrałem raz jeszcze wkoło siebie mieszkańców wyspy, zaleciłem im, by żyli bogobojnie i pracowali wytrwale, a potem pożegnałem się z nimi. |||||||рекомендував їм||||богоугодно|||працьовито|||попрощався||| I gathered once again around me the inhabitants of the island, advised them to live piously and work diligently, and then I said goodbye to them.

Piętaszek nie chciał się jednak rozstawać z ojcem, tak że musiałem zezwolić, by zacny ten chłopak zabrał starca do Anglii, gdzie, jak sądził, mieszkać muszą bogowie. |||||розлучатися||||||дозволити||шляхетний||||||||||||боги Pip did not want to part with his father, so I had to allow this noble boy to take the old man to England, where, he believed, the gods must reside. Однако Хил не хотел расставаться с отцом, и мне пришлось разрешить этому достойному парню забрать старика в Англию, где, по его мнению, должны обитать боги.

Ale los zaoszczędził mu tego rozczarowania, zmarł w drodze, znalazł swój grób w oceanie, a kochający syn żałował go długo. ||зберіг|||розчарування||||||гроб||||коханий||пам'ятав про|| But fate spared him that disappointment; he died on the way, found his grave in the ocean, and the loving son mourned him for a long time.

Opuściłem wyspę ze smutkiem, a jednak radowała mnie świadomość, że postąpiłem z jej mieszkańcami jak przystało człowiekowi i chrześcijaninowi. ||||||||||вчинив з|||мешканцями||належить||| I left the island with sadness, yet I was comforted by the knowledge that I had acted with the island's inhabitants as befits a man and a Christian.

Dzień odjazdu przypadł na 6 maja 1694 roku. The day of departure fell on May 6, 1694.

Skierowaliśmy się ku południu, do Brazylii, gdzie znalazłem plantacje moje w pełni rozkwitu. ми рухалися||||||||плантації||||розквіту We headed south, to Brazil, where I found my plantations in full bloom.

Pod koniec roku wróciłem do ojczyzny. At the end of the year, I returned to my homeland.

Tutaj, jak sądzę, dożyję reszty dni żywota mego. ||я вважаю||||життя| Hier, glaube ich, werde ich den Rest der Tage meines Lebens verbringen. Here, I believe, I will live out the rest of my days. Sądząc po licznych siwych nitkach we włosach mego Piętaszka oraz innych oznakach, widzę, że jestem starcem, który stoi już niedaleko bram wieczności. |||сивих|волосся|||||||||||||||||вічності Den zahlreichen grauen Fäden in meinem Freitagshaar und anderen Zeichen nach zu urteilen, erkenne ich, dass ich ein alter Mann bin, der schon vor den Toren der Ewigkeit steht. Judging by the numerous gray strands in my little one's hair and other signs, I see that I am an old man who is already standing not far from the gates of eternity. Tam to właśnie skieruję się w ostatniej mojej podróży. That is precisely where I will head in my final journey.