2013.08.06. Ĉu la plena luno influas nian animstaton? Does|the|full|moon|influence|our|state of mind 2013.08.06. Does the full moon influence our mental state?

Ĉu la plena luno influas nian animstaton? Does|the|full|moon|influence|our|state of mind Does the full moon influence our mental state?

Montriĝis unuafoje ke la plena luno ja influas nian bonstaton: Ĝi ĝenas la dormon. It was shown|for the first time|that|the|full|moon|indeed|influences|our|well-being|It|disturbs|the|sleep It has been shown for the first time that the full moon does indeed influence our well-being: It disrupts sleep.

Se oni survojas aŭtomobile en Vieno rekte antaŭ ol la plena luno aperas, tiam ĉiuj (aliaj) veturas pli agreseme ol alifoje. If|one|drives|by car|in|Vienna|straight|before|than|the|full|moon|appears||all|(other)|drive|more|aggressively|than|at other times If you drive a car in Vienna just before the full moon appears, then everyone (else) drives more aggressively than usual. Jes, tio eblas. Yes|that|is possible Yes, that is possible. Sed ne okazas pli da stratakcidentoj, la statistiko montras tion de jardekoj, kaj ankaŭ la ciferoj de murdoj kaj memmortigoj ne plialtiĝas, la luno ne havas konstateblan efikon je nia konduto kaj nia mensa sano. But|not|occur|more|of|traffic accidents|the|statistics|shows|that|for|decades|and|also|the|figures|of|murders|and|suicides|not|increase|the|moon|not|has|noticeable|effect|on|our|behavior|and|our|mental|health But there are no more street accidents, statistics have shown this for decades, and the numbers of murders and suicides are not increasing, the moon has no observable effect on our behavior and our mental health. Kiel ajn tio estu la kazo? How|ever|that|may be|the|case How could that be the case? La luno nur heligas - eĉ tre: Ĉe plena luno sur la ĉielo estas 250-oble pli da lumo ol ĉe senluma luno - kaj tio povas esti la kaŭzo ke la plena luno influis tiom da kulturoj. The|moon|only|illuminates|even|very|At|full|moon|on|the|sky|there is|250 times|more|of|light|than|at|unlit|moon|and|that|can|be|the|cause|that|the|full|moon|influenced|so much|of|cultures The moon only illuminates - even very much: At full moon in the sky, there is 250 times more light than at a moonless night - and that may be the reason why the full moon has influenced so many cultures. Antaŭ la enkonduko de elektra lumo dum plena luno estis tempo resp. Before|the|introduction|of|electric|light|during|full|moon|there was|time|respectively Before the introduction of electric light during full moon, there was a time when light was needed for nighttime activities, for example, one could walk to church: Easter Sunday is the first Sunday after the first full moon of spring, as decided by the Council of Nicaea. lumo por noktaj aktivecoj, ekzemple oni povis paŝi al la preĝejo: La paska dimanĉo estas la unua dimanĉo post la unua plena luno de printempo, tion decidis la koncilo de Niceo. light|for|night|activities|for example|one|could|walk|to|the|church|The|Easter|Sunday|is|the|first|Sunday|after|the|first|full|moon|of|spring|that|decided|the|council|of|Nicaea

Kompreneble la luno influas ankaŭ la naturon, ekzemple per la ĉiutaga ritmo laŭ kiu la luno orbitas ĉirkaŭ la tero kaj tiel kaŭzas ke dum ĉiuj 12,8 horoj ĉe la marbordoj ŝanĝiĝas la tajdoj. Of course|the|moon|influences|also|the|nature|for example|by|the|daily|rhythm|according to|which|the|moon|orbits|around|the|earth|and|thus|causes|that|during|all|hours|at|the|coastlines|change|the|tides Of course the moon also influences nature, for example through the daily rhythm by which the moon orbits around the earth, causing the tides to change along the shores every 12.8 hours. Multaj plantoj kaj bestoj adaptiĝis al tiu ritmo. Many|plants|and|animals|adapted|to|that|rhythm Many plants and animals have adapted to this rhythm. Kaj kelkaj homoj supozas ke la gravito de la luno efikas al ni - ni ja konsistas je preskaŭ 80 procentoj el akvo -, kaj ke tial la influo de la plena luno estas ebla. And|some|people|assume|that|the|gravity|of|the|moon|affects|on|us||indeed|consists|of|almost|percent|of|water|and|that|therefore|the|influence|of|the|full|moon|is|possible And some people assume that the gravity of the moon affects us - we are indeed made up of almost 80 percent water - and that is why the influence of the full moon is possible. Sed la gravito de apuda dommuro estas pli granda, kaj la luno ja entute nur ŝanĝas sian lumon, ne sian mason. But|the|gravity|of|adjacent|wall|is|more|greater|and|the|moon|indeed|at all|only|changes|its|light|not|its|mass But the gravity of a nearby wall is greater, and the moon only changes its light, not its mass.

Tiel ni adaptiĝis al multaj cikloj de la naturo (ekzemple al la tagnokta ritmo) kaj disvolvis tiucele "internajn horloĝojn", sed la bonan lunon ni silente bonvenigas kaj adiaŭas - ĉiujn 29,5 tagojn - kaj plue la luno ne ĝenas nin. Thus|we|adapted|to||cycles|of|the|nature|(for example|to|the|day-night|rhythm|and|developed|for that purpose|internal|clocks|but|the|good|moon|we|silently|welcome|and|bid farewell|all|days|and|further|the|moon|not|bothers|us Thus we have adapted to many cycles of nature (for example, the day-night rhythm) and developed "internal clocks" for that purpose, but we silently welcome and bid farewell to the good moon - every 29.5 days - and furthermore the moon does not bother us. Tiel oni pensis ankaŭ ĉe la ĥronobiologoj de la universitato de Basel en Svislando, kiam oni antaŭ kelkaj jaroj invitis testpersonojn al dormolaboratorio por resti tie dum tri tagoj kaj duona kaj oni poste analizis la dormoskemojn. Thus|they|thought|also|at|the|chronobiologists|of|the|university|of|Basel|in|Switzerland|when|they|before|a few|years|invited|test subjects|to|sleep laboratory|to|stay|there|for|three|days|and|a half|and|they|later|analyzed|the|sleep patterns Thus, this was also thought by the chronobiologists at the University of Basel in Switzerland when, a few years ago, they invited test subjects to a sleep laboratory to stay there for three and a half days, and then analyzed the sleep patterns.

Ke dum la artefarita nokto de la laboratorio la luno povus ludi rolon, tiun ideon neniu ekhavis, tion ili ekpensis nur multe pli poste - dum vespero kun plena luno en trinkejo - kaj ili traserĉis ankoraŭfoje la malnovajn datumojn kaj eltrovis: La plena luno mallongigas la daŭron de la dormo je 20 minutoj, ĝi ŝanĝas la dormoskemojn - la profunda dormo reduktiĝas je ĉirkaŭ 30 procentoj - ĝi ŝanĝas la elŝuton de la dormoreguliga neŭrotransmitilo melatonino. That|during|the|artificial|night|of|the|laboratory|the|moon|could|play|role|that|idea|no one|had|that|they|thought|only|much|more|later|during|evening|with|full|moon|in|pub|and|they|searched|again|the|old|data|and|discovered|The|full|moon|shortens|the|duration|of|the|sleep|by|minutes|it|changes|the|sleep patterns|the|deep|sleep|is reduced|by|about|percent|it|changes|the|secretion|of|the|sleep-regulating|neurotransmitter|melatonin That during the artificial night of the laboratory the moon could play a role, no one had that idea; they only thought of it much later - during an evening with a full moon in a pub - and they searched again through the old data and discovered: The full moon shortens the duration of sleep by 20 minutes, it changes the sleep patterns - deep sleep is reduced by about 30 percent - it alters the release of the sleep-regulating neurotransmitter melatonin. Tio ne restas sen postsignoj: La testpersonoj  sentas sin malpli bone eldormintaj kaj tie tamen povus troviĝi kunligoj al la mensa bonstato. That|not|remains|without|post-signs|The|test subjects|feel|themselves|less|well|rested|and|there|however|could|be found|connections|to|the|mental|well-being This does not go without consequences: The test subjects feel less well-rested, and there could be connections to mental well-being.