The burden of lightness | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia Die Last der Leichtigkeit | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia The burden of lightness | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia El peso de la ligereza | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia Le poids de la légèreté | Petros Martinidis | TEDxUniversité de Macédoine Ciężar lekkości | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia Hafifliğin yükü | Petros Martinidis | TEDxUniversityofMacedonia

Μετάφραση: Victor Carras Επιμέλεια: Chryssa Takahashi ♪ I don't know what to do ♪

Καλησπέρα σε όλους.

Ευχαριστώ πολύ τους οργανωτές για την πρόσκληση.

Έχω την υποψία ότι με κάλεσαν Ich habe den Verdacht, dass ich gerufen wurde

για να ανεβάσουν τον μέσο όρο ηλικίας των ομιλητών. das Durchschnittsalter der Redner zu erhöhen. to raise the average age of the speakers.

(Γέλια)

Είναι ίσως ο απόλυτος λαϊκισμός, Das ist vielleicht der ultimative Populismus,

να ξεκινάει κανείς μια ομιλία κολακεύοντας το κοινό του. eine Rede mit Schmeicheleien für das Publikum zu beginnen.

Αλλά με τόση νεανική δεξιοτεχνία λίγο πολύ νωρίτερα εδώ Aber mit solch jugendlichem Geschick ziemlich viel früher hier

και με τόση νεανική φιλομάθεια κάτω,

νομίζω ότι αναπτερώνεται η ελπίδα μου για το μέλλον της ανθρωπότητας,

το οποίο δεν θα έχω να το ελέγχω βέβαια για πολλά χρόνια ακόμα.

Εν πάση περιπτώσει, ο τίτλος ακούγεται περίεργος

σχεδόν σιβυλλικός: «Το βάρος της ελαφρότητας», fast sibyllinisch: "Das Gewicht der Leichtigkeit",

άλλα πίσω από αυτόν θέλω να σας πω κάτι πάρα πολύ απλό.

Να διαθέτετε την ευαισθησία σας στη μουσική, Haben Sie Ihre Sensibilität für Musik,

αλλά να είστε πιο επιφυλακτικοί απέναντι στις λέξεις.

Ουσιαστικά γίναμε άνθρωποι χάρη στις λέξεις,

ειπώθηκε και στη δεύτερη ομιλία νωρίτερα από τον κύριο Αθανασόπουλο,

ότι εκεί οφείλουμε τη διαμόρφωσή μας ως Homo sapiens.

Είμαστε άνθρωποι επειδή μπορούμε να επικοινωνούμε

για πράγματα που δεν είναι της άμεσης εποπτείας μας.

Φέρε εδώ την μπριζόλα, πάνε πιο εκεί να καθίσω,

δώσε τη γυναίκα αυτή να τη συνεχίσω εγώ,

ή δεν ξέρω τι άλλο.

(Γέλια)

Μπορούμε να λέμε για πράγματα που δεν έχουν γίνει ακόμη,

που ελπίζουμε θα γίνουν,

για πράγματα που θα μπορούσαν να έχουν γίνει αλλιώς αλλά έγιναν έτσι όπως έγιναν, για φανταστικά όντα,

για μισούς ανθρώπους μισά άλογα, που τους είπαμε κενταύρους,

για τέρατα περίεργα με εννιά λαιμούς, που τις είπαμε λερναίες ύδρες.

Άρα μπορούμε να λέμε για πράγματα που δεν υπάρχουν,

για καταστάσεις που προσδοκούμε και που δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ,

και αυτή η κατάσταση, αυτή η δυνατότητα, αυτή η συνθήκη μάς κάνει ανθρώπους.

Άλλα αυτή η συνθήκη που μας κάνει ανθρώπους,

και από πίθηκοι γίναμε Homo sapiens,

μπορεί επίσης να μας ξαναγυρίσει στην κατάσταση του κτήνους.

'Όταν εξαιτίας των λέξεων επίσης δομούνται θεωρίες

οι οποίες δικαιώνουν τις φρικωδίες των ISIS, ή τις φρικαλεότητες των Ναζί πριν από 70-75 χρόνια,

ή άλλες φρικωδίες και θηριωδίες, από τις οποίες, αλίμονο,

είναι γεμάτη η ανθρώπινη ιστορία.

Πάλι μέσα από λέξεις, φτιάχνονται εκείνες οι δικαιολογίες,

εκείνα τα excuse,

που επιτρέπουν ακριβώς να λειτουργήσουν αυτές οι θηριωδίες.

Εξού και η επιφύλαξη για τις λέξεις.

Εν πάση περιπτώσει, αυτό που έχει σημασία,

είναι ότι όταν πρωτογίναμε Homo sapiens,

κάπου 30.000 χρόνια πριν και αρχίσαμε να φτιάχνουμε θεωρίες,

από τις πρώτες θεωρίες,

μετά τις τελετές ταφής που εξελίσσονται

στην Αρχαία Αίγυπτο και τη Βίβλο των Νεκρών,

μέχρι τις ομηρικές περιγραφές του Άδη,

ουσιαστικά δημιουργείται μια ολόκληρη θεωρία

για τη μεταθανάτια σταδιοδρομία του καθενός μας,

και χάρη -ή εξαιτίας- της μεταμόρφωσης της πεταλούδας από σκουλίκι σε λεπιδόπτερο,

ή της μεταμόρφωσης του αλεσμένου σιταριού σε ψωμί,

ή του ζωμού των σταφυλιών σε κρασί,

ουσιαστικά δημιουργείται μια θεωρία,

που μέχρι τον Μεσαίωνα που διαπρέπει σε διάφορες φιλοσοφικές ανθολογίες,

υποστηρίζει ακριβώς ότι κατά τον ίδιο τρόπο μεταμορφώνεται και ο άνθρωπος

και απλώς ο θάνατος δεν είναι παρά ένα πέρασμα

από μία κατάσταση σε μίαν άλλη κατάσταση.

Δεν είναι τυχαίο για όσους εξακολουθείτε να κοινωνείτε τις Κυριακές.

Εγώ το έχω σταματήσει γύρω στα 8-9. (Γέλια)

Αυτό που σας δίνουνε είναι κρασί και ψίχουλα από ψωμί.

Κι όχι, ξέρω εγώ, πορτοκαλάδα με αμύγδαλα,

ή τζιν με τόνικ, που θα είχε πιο ενδιαφέρον.

(Γέλια)

Εν πάση περιπτώσει, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον ακριβώς έγινε η ψυχή.

Και το ρήμα «ψύχω» που σημαίνει πνέω, που σημαίνει αναπνοή,

συνδυασμένο με την ψυχρότητα της τελευταίας αναπνοής,

μας έδωσε τον όρο ψυχή.

Ενώ διάφορες καταστάσεις μεταμορφώσεων πεταλουδών,

κρασιών, σταριών και δεν συμμαζεύεται,

μας δώσανε την εικόνα της λειτουργίας της ψυχής.

Ωστόσο, σαν η επιστήμη να εννοεί να τεκμηριώσει τις δεισιδαιμονίες,

ούτε λίγο ούτε πολύ το 1901, (στις) αρχές 20ου αιώνα,

ενός αιώνα με μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα, ein Jahrhundert mit großen technischen Errungenschaften,

κάποιος γιατρός ονόματι Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ στη Μασαχουσέτη,

-έγκριτος γιατρός- έκανε το μάλλον φριχτό πείραμα

του να έχει μερικούς ετοιμοθάνατους πάνω σε κρεβάτια ζυγαριές

-ζυγαριές ακριβείας μάλιστα-

και κατάφερε να διαπιστώσει, σύμφωνα με τις μετρήσεις του,

ότι αμέσως μετά την τελευταία αναπνοή των ετοιμοθάνατων,

τα κορμιά τους ζύγιζαν 21 γραμμάρια λιγότερο.

Εξού και η αντίληψη μετά που έγινε και μεγάλη είδηση,

ότι το βάρος της ψυχής είναι 21 γραμμάρια ακριβώς.

Στην εποχή μας συνεχίζεται - διάφοροι κύριοι όπως ο Ρόμπερτ Λάντζα,

σε διάφορα έγκριτα εργαστήρια με διάφορες θεωρίες βιοκεντρισμού και άλλες,

εξακολουθούν να υποστηρίζουν

ότι κάπου εκεί παίζεται το τέλος της ανθρώπινης ζωής,

βγάζοντας μια ποσότητα 21 γραμμαρίων πάντοτε,

λίγο βαρύτερης απ' ό,τι ένα πούπουλο

κι εμπνέοντας βεβαίως διάφορες χολυγουντιανές,

ή λιγότερο χολυγουντιανές επιτυχίες.

Κάποιοι θα έχετε δει την ταινία ακριβώς «21 Γραμμάρια»,

ή την άλλη τελείως θα έλεγα χαριέστατη ταινία με τον Πάτρικ Σουέιζι,

ο οποίος κάπου μία εβδομάδα μετά το θάνατό του

εξακολουθεί να κυνηγάει τον δολοφόνο του,

και στο τέλος τον βρίσκει βέβαια και ησυχάζει.

Λοιπόν, το ωραίο είναι ότι στον αιώνα μεν του ρομαντισμού -τον 19ο αιώνα-

είχαν ανθίσει διάφορες προσωπικότητες όπως η κα Έλενα Μπλαβάτσκι,

μια Ρωσίδα που έφαγε του κόσμου τα λεφτά στην Αμερική, εξαπατώντας διάφορους,

ή διάφορες θεοσοφικές εταιρείες

που είχαν δημιουργηθεί μέσα στον αιώνα του ρομαντισμού επαναλαμβάνω,

επέμεναν σε αυτήν την προσπάθεια επικοινωνίας με τους νεκρούς

και το ωραίο είναι ότι και διάσημοι ψυχολόγοι όπως ο Καρλ Γιουνγκ ας πούμε, -δεν είναι τυχαίο βέβαια ότι ήρθε σε σύγκρουση με τον υλιστή Φρόιντ αργότερα-

υποστήριζε ότι υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας,

όχι ακριβώς με την ψυχή ενός αγαπημένου προσώπου,

άλλα με το μαζικό ασυνείδητο, άρα με το πιο αρχαίο πνεύμα της φυλής.

Kαι εξαιρετικά ιδιοφυείς αγχίνοες,

θα έλεγα για να σας κεντρίσω με μια περίεργη λέξη, εφευρέτες,

όπως ο Τόμας Έντισον, έψαχνε σε κάποιες συχνότητες ραδιοφωνικές,

εκείνη τη συχνότητα η οποία επιτρέπει την επικοινωνία με τους νεκρούς,

ουσιαστικά συνεχίζοντας την πιο πανάρχαια αντίληψη για την ανακύκλωση της ζωής,

ότι το τέλος της ζωής είναι ένα πέρασμα σε μιαν άλλη ζωή,

η οποία συμβολιζόταν από τους Πυθαγόρειους

μέχρι τα μεσαιωνικά φιλοσοφικά ανθολόγια, με τον περίφημο ουροβόρο όφι.

Ουροβόρο, όχι με την έννοια μιας ουρολαγνικής διαστροφής,

άλλα του φιδιού που τρώει την ουρά του και ξανακαταπίνεται.

Σαν να μην είχε περάσει δηλαδή μια μέρα από 4.500 χρόνια πριν,

όταν στις πυραμίδες, στην Πυραμίδα του Χέοπα

κάποιοι κατασκευαστές από ξύλα κέδρου λιβανέζικου

έφτιαχναν αυτό το καράβι του Χέοπα, 45 μέτρα μακρύ 6 πλατύ,

για να σηκώσει στο μεταθανάτιο ταξίδι της

την 21 γραμμαρίων ελαφρότατη ψυχή -τέλος πάντων- του Χέοπα.

Με αυτήν την έννοια μιλάω για το βάρος της ελαφρότητας

και ένα ακόμη ίσως πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα,

είναι αυτό που συνέβει το 1917 την εποχή της σοβιετικής επανάστασης,

όπου δύο κοριτσάκια, δύο ξαδερφούλες από ένα κεντρικό εγγλέζικο χωριό

έφτιαξαν αυτές τις φωτογραφίες,

οι οποίες παρέσυραν ακόμα και τον Κόναν Ντόιλ

να πιστεύει ότι υπάρχουν νεράιδες στους κήπους,

και έκαναν όλην την εγγλέζικη κοινωνία,

τα δύο κοριτσάκια που βλέπετε, η Φράνσις και η Έλσι είναι εκεί,

φτιάξαν αυτές τις φιγούρες, πήραν τη φωτογραφική μηχανή του πατέρα τους,

την έστησαν στον κήπο, τράβηξαν

κι έπεισαν την εγγλέζικη κοινωνία της εποχής παρακαλώ,

ότι ουσιαστικά κυκλοφορούν νεράιδες σε κήπους.

Και βγήκαν διάφοροι Εγγλέζοι

να ψάχνουν τις νεράιδες σε κήπους και είχαν και πολλούς κήπους.

Πράγμα που δεν απέχει καθόλου θα έλεγα, από αυτό που συμβαίνει στην εποχή μας,

όπου αντί για της νεράιδες του Κότινγκλι,

διάφοροι ψάχνουν ουσιαστικά τα πόκεμον στα κινητά τους τηλέφωνα.

Πράγμα που μας δίνει την ευκαιρία ίσως να χαρακτηρίσουμε τον ρομαντισμό

σαν μια περίοδο αναζήτησης επικοινωνίας με φαντάσματα,

τον μοντερνισμό, ένα άλλο ρεύμα του 20 αιώνα,

σαν εκείνη την περίοδο όπου οι άνθρωποι αποφασίζουν

ότι δεν υπάρχει επικοινωνία με φαντάσματα,

και τον μεταμοντερνισμό της εποχής μας,

σαν μια αποδοχή του ότι δεν υπάρχει επικοινωνία με τα φαντάσματα,

αλλά παρ' όλα αυτά προσπαθούμε να την έχουμε.

Λοιπόν αυτό που δοκίμασε να μας πείσει ο Μαγκρίτ το 1928, ότι δεν είναι μία πίπα,

εν τέλει δεν πιάνει πάρα πολύ.

Οι άνθρωποι έχουμε την τάση να πιστεύουμε σε πίπες,

διάφορες πίπες όπως το η ελπίδα έρχεται, ξεμπερδεύουμε με το παλιό,

θα χτυπάμε το νταούλι και θα χορεύουνε οι αγορές,

τις οποίες πιστεύουν διάφοροι άνθρωποι,

όπως πιστεύουν στα πόκεμον με τέτοιου είδους αποτελέσματα.

Και στα μεν πόκεμον τα δυστυχήματα είναι φανερά,

άλλα στην άλλη περίπτωση έχετε μια ολόκληρη χώρα που δυστυχεί

ακριβώς από αυτήν την έφεση, την ευπιστία απέναντι σε πίπες.

Άρα ό,τι έχω να σας προτείνω όλο όλο είναι:

να διαθέτετε την ευαισθησία σας στη μουσική,

αλλά να δείχνεστε επιφυλακτικοί απέναντι στις λέξεις.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)