Άλογα κατάδυσης και άλλες μυθολογίες | Κωνσταντίνος Παπανικολάου (1)
ΑΛΟΓΟ ΚΑΤΑΔΥΣΗΣ
Η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι η πρώτη επιφάνεια εργασίας... που είχα στον πρώτο μου υπολογιστή... που μου πήραν οι γονείς μου στο τέλος του δημοτικού.
Εκείνη την εποχή επειδή δεν μιλούσα πολύ καλά αγγλικά... και δεν καταλάβαινα ακριβώς σε τι χρησιμεύει το ίντερνετ... περνούσα πάρα πολλή ώρα κοιτάζοντας φωτογραφίες... και ανάλογα με αυτό που καταλάβαινα, τις ταξινομούσα σε φακέλους.
Η φωτογραφία απεικονίζει ένα άλογο το οποίο... βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση με μία νεαρή αναβάτρια.
Και εκτός του ότι, ειδικά στα παιδικά μου μάτια... ήταν μία πολύ εντυπωσιακή εικόνα... με εξίταρε ακόμα πιο πολύ το ότι δεν μπορούσα να δω.
Επειδή ο φωτογραφικός φακός βρισκόταν... στο ύψος του κοινού που παρακολουθεί... δεν μπορούσα να καταλάβω που μπορεί να προσγειώνεται ένα άλογο... όταν πέφτει από τέτοιο ύψος.
Απ' τις πρώτες μου υποθέσεις... ήταν ότι επρόκειτο... για μία ανθρωποθυσία.
O άνθρωπος πάνω στην εξέδρα είναι ο δήμιος και η κοπέλα... τιμωρείται για κάποιο αδίκημα που έχει διαπράξει.
Οπότε... δεν υπήρχε κάπου να προσγειώνεται. Το ζητούμενο ήταν... να πεθάνει.
Καθώς περνούσαν τα χρόνια και την επισκεπτόμουν ξανά... άρχισα σιγά σιγά ανάλογα με τις πληροφορίες που είχα... να αναπροσαρμόζω την υπόθεσή μου. Καθώς περνούσαν τα χρόνια... πλέον μπορούσα να πω ότι... βρισκόμαστε μάλλον στις αρχές του 20ου αιώνα... όπως φαίνεται και απ' το ντύσιμο του κοινού.
Σε μία δυτική χώρα.
Άρχισα σιγά σιγά να πιστεύω ότι το πιο πιθανό... είναι να πρόκειται για κάποιο γύρισμα ταινίας.
Και πιο συγκεκριμένα, γουέστερν.
Γιατί όντως, αν είχα πέσει μέσα και η φωτογραφία είχε τραβηχτεί... το 1910-15, ήδη το Χόλυγουντ μετρούσε πάρα πολλές υπερπαραγωγές.
Οπότε, κατά πάσα πιθανότητα... επρόκειτο για μία κασκαντέρ η οποία εκτελεί αυτό το εντυπωσιακό σάλτο... ίσως από κάποια σκηνή κυνηγητού.
Η συγκεκριμένη υπόθεση ήταν η επικρατέστερη... από τις διάφορες που είχα κάνει.
Ουσιαστικά, η αλήθεια αποκαταστάθηκε μόλις πέρυσι... όταν τυχαία ο αλγόριθμος του ίντερνετ έβγαλε μία αντίστοιχη φωτογραφία.
Μπαίνοντας να ψάξω και να δω... να λυθεί επιτέλους αυτό το μυστήριο... συνειδητοποίησα δυστυχώς ότι είχα πέσει έξω.
Δεν επρόκειτο για γύρισμα ταινίας... αλλά ουσιαστικά είναι ντοκουμέντο. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί το 1892... στο Ατλάντικ Πιρ της Νέας Υόρκης.
Απαθανατίζει... ένα νούμερο, ένα σόου που εκείνη την εποχή ήταν πολύ δημοφιλές... κατά το οποίο... από μία ξύλινη εξέδρα 5-6 ορόφων, μία αναβάτρια με το άλογό της... βουτούσε στο κενό και προσγειωνόταν, αυτό δεν θα το μάντευα ποτέ... σε μία δεξαμενή νερού.
Η συγκεκριμένη ιδέα... άνηκε σε έναν καλλιτέχνη της Άγριας Δύσης. Το 1881... ενώ διέσχιζε με το άλογό του μία γέφυρα στη Νεμπράσκα... η γέφυρα υποχώρησε, με αποτέλεσμα να βρεθεί αυτός και τ' άλογό του... μέσα στο ποτάμι.
Είχε λοιπόν αυτήν την ιδέα να δημιουργήσει ένα τέτοιο σόου.
Ο ίδιος δεν συμμετείχε ποτέ.
Απλά ο γιος του ήταν αυτός που κατασκεύασε για πρώτη φορά... την εξέδρα... και η κόρη του, η Λορένα Κάρβερ, έγινε η πρώτη αναβάτρια.
Τα άλογα βουτούσαν δύο με έξι φορές ημερησίως... σχεδόν σε καθημερινή βάση... γιατί επρόκειτο για μία πολύ επικίνδυνη πρακτική.
Διότι τα άλογα κινδύνευαν από κατάγματα... εσωτερικές αιμορραγίες, τραυματισμούς στη σπονδυλική στήλη.
Παραδόξως, όμως... για τις αναβάτριες ήταν ακόμα πιο επικίνδυνο.
Η πιο γνωστή μάλιστα αναβάτρια, η Σονόρα Γουέμπστερ... η οποία ξεκίνησε να κάνει καταδύσεις το 1924... το 1931 είχε ένα ατύχημα.
Κατά τη διάρκεια της πρόσκρουσης του αλόγου... με το νερό, δεν πρόλαβε να κλείσει καλά τα μάτια της... έπαθε αποκόλληση αμφιβληστροειδούς... με αποτέλεσμα να μείνει τυφλή για την υπόλοιπη ζωή της.
Έκρυβε αυτήν την πληροφορία απ' το κοινό της... για τα επόμενα δέκα χρόνια που συνέχισε να είναι ενεργή.
Η ίδια, η οποία πέθανε 99 χρονών... στην αυτοβιογραφία της δήλωνε... πόσο χαρούμενη ήταν να συμμετέχει σε ένα τέτοιο νούμερο... πώς ήταν η ζωή της... ότι δεν αντιλαμβανόταν καθόλου τον κίνδυνο και τ' άλογα λάτρευαν... να εκτελούν... το συγκεκριμένο σάλτο.
Στην πραγματικότητα... ακόμα και ο τίτλος "Άλογο Κατάδυσης" είναι λίγο παραπλανητικός.
Όπως είπα και με την πλατφόρμα, το άλογο... δεν αποφασίζει να πηδήξει, απλά υποχωρούσε η πλατφόρμα... με αποτέλεσμα ουσιαστικά να πέφτει στο κενό. Ή πολλές φορές όταν... αντιδρούσε, ο άνθρωπος που βρισκόταν πάνω στην εξέδρα... έκανε ηλεκτροσόκ.
Να σημειώσω ότι το συγκεκριμένο θέαμα απαγορεύτηκε μόλις το 1978... και αυτό λόγω έντονων αντιδράσεων... από ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων.
Στην πραγματικότητα, για τις αναβάτριες... ήταν ακόμα πιο επικίνδυνο απ' ότι ήταν για τα ζώα.
Εφόσον, όμως, ήταν προσωπική τους επιλογή... δεν μπορούσε κάποιος να παρέμβει.
Ακριβώς αυτή η οικειοθελής ανάγκη, ή τέλος πάντων... ότι δεν σε νοιάζει σε τι βαθμό θέτεις την υγεία σου... ή το σώμα σου σε κίνδυνο ώστε να κάνεις αυτό που αγαπάς... ή αυτό που θεωρείς ότι είναι το σωστό για την τέχνη σου, θυμήθηκα... πως στη διάρκεια των σπουδών μου... στην επαγγελματική σχολή χορού, είχαμε πάρα πολύ... χωρίς να το ομολογούμε άμεσα, αυτήν την ανάγκη... κακοποίησης του σώματος. Σε τέτοιο βαθμό... που πολλοί συμφοιτητές μου... όταν επισκεπτόμασταν τον φυσιοθεραπευτή... σαν τάξη... αν δεν τους έβρισκε κάποιον τραυματισμό... ή κάποιο κάταγμα ή κάποια... κάποια φλεγμονή πάνω στο σώμα τους... αυτό σήμαινε... ότι δεν αγαπούσαν αρκετά αυτό που κάνουν, και δεν ήταν αρκετά καλοί σε αυτό.
Ότι δεν αφοσιωνόντουσαν στην τέχνη τους... στον βαθμό που έπρεπε.
Όλως περιέργως, το 1991 η Ντίσνεϊ γύρισε μία ταινία... για τη ζωή της Σονόρα Γουέμπστερ, η οποία λέγεται "Ατίθασες Καρδιές".
Καθώς το συγκεκριμένο θέμα ξαναβγήκε στην επικαιρότητα... ο Ντόναλντ Τραμπ εκείνη την εποχή αγόρασε... το Ατλάντικ Πιρ και θέλησε να επαναφέρει τα συγκεκριμένα θεάματα.
Φυσικά οι ακτιβιστές παρενέβησαν και δεν συνέβη ποτέ αυτό.
Μάλιστα, ο διευθυντής της φιλοζωικής... εταιρείας της Αμερικής δήλωσε ότι... [ανάγνωση σημειώματος]
Το μόνο βιβλίο χορού που υπήρχε στο πατρικό μου, στη βιβλιοθήκη μας... ήταν ένα λεύκωμα με φωτογραφίες, το οποίο ήταν αφιερωμένο... στην ιστορία του άντρα χορευτή. Τη θέση που έχει δηλαδή ο άντρας... στο χορό, και πιο συγκεκριμένα στο μπαλέτο. Ήταν μετάφραση...
Αλέξη Κωστάλα.
Μου άρεσε πολύ να χαζεύω τις φωτογραφίες.
Μία από τις αγαπημένες μου ήταν αυτή.
Όταν την πρωτοαντίκρισα... θεώρησα ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι ρόλων... όπου τον γυναικείο ρόλο τον παίζει ένας άνδρας... και τον ανδρικό μία γυναίκα.
Η λεζάντα από κάτω έγραφε...
"Η Καρλότα Ζαμπέλη έχει για καβαλιέρο της τον Αντονίν Μενιέ."
Δύο γυναίκες λοιπόν, τα πρότυπα ομορφιάς... λίγο με εξέθεσαν.
Αλλά πάλι, ήταν η μόνη φωτογραφία... στο λεύκωμα που αναπαριστούσε δύο γυναίκες χορεύτριες.
Προσπαθώντας... απ' το στούντιο του φωτογράφου και απ' την ανάλυση... υποθέτω ότι βρισκόμαστε...
Η φωτογραφία τραβήχτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Απ' τα ονόματα, μάλλον στη Γαλλία.
Αρχικά, η πρώτη μου υπόθεση είναι ότι... ενδεχομένως εξυπηρετούσε την πλοκή.
Κάποια Ροζαλίντα Σαιξπηρική του χορού; Εννοώ κάτι τέτοιο.
Αλλά επειδή εκείνη την εποχή έτυχε να δω πρόσφατα και...
τον Μπίλι Έλιοτ... όπου υπήρχε η λίμνη των κύκνων του Μάθιου Μπερν.
Στη συγκεκριμένη, όλο το μπαλέτο... χορευόταν από άνδρες.
Ή τα μπαλέτα του Τροκαντερό που διαφημίζονταν στην τηλεόραση... που άνδρες ντυμένοι γυναικεία... κάνανε σατιρικά νούμερα με βάση το κλασικό ρεπερτόριο.
Θεώρησα ότι θα μπορούσε να πρόκειται απλά για μία... μια χορογραφική πρόταση, μια σκηνοθετική ελευθερία... που, γιατί όχι, τον ανδρικό ρόλο να τον χορέψει μία γυναίκα.
Η συγκεκριμένη φωτογραφία ξαναμπήκε στη ζωή μου.
Εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου... στο πρώτο έτος της επαγγελματικής σχολής χορού... όταν, κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος, η καθηγήτρια... μας έδειξε μία αντίστοιχη φωτογραφία.
Πάλι δύο γυναίκες χόρευαν ένα κλασσικό "Pas de deux".
Πριν προλάβω να μοιραστώ την πληροφορία μου, μας παρουσίασε... μία δεύτερη γκραβούρα του 19ου αιώνα.
Παρουσίαζε μία μπαλαρίνα και από πίσω της, τον καβαλιέρο της.
Από κάτω η λεζάντα έγραφε...
[ανάγνωση σημειώματος]
Άλλαξε πολύ τα δεδομένα μου η συγκεκριμένη γκραβούρα.
Η καθηγήτρια μάς αποκάλυψε την αλήθεια... ότι αυτό που εγώ ουσιαστικά πίστευα ότι είναι μία χορογραφική άδεια... επρόκειτο περισσότερο για μία λύση ανάγκης.
Θα εξηγηθώ αμέσως.
Ενώ ουσιαστικά... τα πρώτα χρόνια του χορού, από την ίδρυση του μπαλέτου... από την ίδρυσή του από τον Λουδοβίκο τον 14ο... ήταν μία κυρίως ανδρική υπόθεση, καθώς και τους γυναικείους ρόλους... τους χόρευαν άνδρες, το θέατρο ήταν ένας χώρος αμφιβόλου ηθικής... για μία γυναίκα.
Η αλτικότητα, οι στροφές, όλο αυτό το εκτόπισμα... πάνω στη σκηνή, εκείνη την εποχή θεωρείτο μία ανδρική ιδιότητα.
Όλη η δεξιοτεχνία... τα βήματα ήταν φτιαγμένα γύρω απ' την ανδρική παρουσία.
Μάλιστα, πολλά εγχειρίδια καλών τρόπων εκείνης της εποχής... διαβάζω ενδεικτικά ενός κυρίου που λέγεται Ντεσάν Ντιμπέ...
[ανάγνωση σημειώματος]
Όντως, μετά θυμήθηκα ότι τα ονόματα που ήξερα μεγάλων χορευτών... εκείνης της εποχής, ήταν όλα ανδρικά.
Απ' τον Γκετάν Βεστρίς, τον Ζάν Οβέρ, τον Ζιρπερό, τον Κάρεϊ...
Η παρουσία του άνδρα στα πρώτα χρόνια του κλασικού μπαλέτου... επαγγελματικά ήταν... σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένη με τον άνδρα.
Η μεταστροφή που παρατηρείται τον 19ο αιώνα... είχε να κάνει περισσότερο με την αλλαγή εικόνας... του άνδρα.
Ουσιαστικά, με την πτώση της μοναρχίας και την αλλαγή του καθεστώτος... που συνέπεσε με την άνοδο της αστικής τάξης... η καινούργια εικόνα του άνδρα... ένας άνδρας που για πρώτη φορά ψήφιζε... είχε εμπορικές φιλοδοξίες... ήταν μία εικόνα η οποία δεν μπορούσε... να συνδεθεί στα μάτια του κόσμου... με την εικόνα του ευγενούς... λίγο ράθυμου, που βάφεται, που εκθέτει το σώμα του έναντι χρημάτων.
Οπότε, επειδή οι δύο αυτές διαφορετικές εικόνες δεν μπορούσαν... να μπουν στο ίδιο κάδρο, άρχισε σιγά σιγά να εκτοπίζεται... η παρουσία του άνδρα. Σε τέτοιο βαθμό... που μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι ανδρικοί ρόλοι... άρχισαν να χορεύονται μόνο από γυναίκες.
Ο γαλλικός Τύπος της εποχής είναι ενδεικτικός.
Θέλω να διαβάσω κάποια αποσπάσματα.
Το συγκεκριμένο του Εφίλ Γκοτιέ, ένας πολύ γνωστός κριτικός χορού... και θεωρητικός τέχνης της εποχής.
[ανάγνωση σημειώματος]
Έπειτα γίνεται πιο συγκεκριμένος.
[ανάγνωση σημειώματος]
Το συγκεκριμένο είναι απόσπασμα από το "Ημερολόγιο της Διαμάχης" του 1933.
Από το ίδιο περιοδικό το 1832, κριτική για το μπαλέτο "Ο πειρασμός"...
[ανάγνωση σημειώματος]
Και πολλοί μεγάλοι χορευτές εκείνης της εποχής δεν γλίτωσαν... από τη γλώσσα των κριτικών. Ο Ζανά συγκεκριμένα αναφέρει... τον Ιούνιο του 1836...
[ανάγνωση σημειώματος]
Δεν χαρίζεται.
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να διαβάσω, είναι άπειρα τα αποσπάσματα.
Πάνω κάτω το μήνυμα είναι πολύ σαφές.
Για κανένα λόγο ο άνδρας δεν πρέπει να χορεύει δημόσια, διότι εκθέτει... όπως αναφέρει μάλιστα και πιο ρεαλιστικά ο Γκοτιέ μετά:
[ανάγνωση σημειώματος]
Φαίνεται πως η μόνη ιδιότητα την οποία αναγνώριζαν... ως ανδρική ήταν αυτή της δύναμης.
Αυτό το λέω γιατί... σε ρόλους χαρακτήρα ή πιο δυναμικούς ή ζογκλέρ... ή πιο ακροβατικούς στα μπαλέτα δεν είχαν θέμα με τους χορευτές.
Η βασική τους ένσταση, εκεί που θεωρείτο ότι εκτίθεται ο άνδρας... ήταν στον κορυφαίο χορευτή, όπου έφερνε μια θηλυπρέπεια.
Η θηλυπρέπεια δεν ξέρω αν είναι η σωστή λέξη.
Ουσιαστικά έφερνε την εικόνα του ευγενούς του προηγούμενου αιώνα.
Και σήμερα, κατά μία έννοια, αν ένας άνδρας χορευτής... επιλέξει να ασχοληθεί με το χιπ-χοπ ή με την καποέιρα, ή κάτι πιο... πιο συμβατό με τις ανδρικές ιδιότητες, δεν υπάρχει θέμα.
Ως προς την σεξουαλικότητα του ή...
Εκεί που υπάρχει θέμα είναι σε κάτι λίγο πιο μουσικοκινητικό.
Σάλσα, σάμπα, μπαλέτο, δηλαδή εκεί πέρα ξεκινούν λίγο τα προβλήματα.
Επειδή κάθε νόμισμα έχει και την καλή του πλευρά και την κακή... εγώ π.χ. λόγω αυτής της ιδιότητας, ότι είμαι άνδρας... δεν έχω πληρώσει σχεδόν τίποτα, ούτε στην ερασιτεχνική... ούτε στην επαγγελματική σχολή που πήγαινα.
Επειδή δεν είναι πολλοί άνδρες χορευτές, υπάρχει αυτή... η τακτική από πολλές σχολές.
Ουσιαστικά, μας κάνουν δώρο... την εκπαίδευση, ενώ αν ήμουν γυναίκα θα μου είχε κοστίσει πάρα πολλά λεφτά.
Και μπορεί και να μην μπορούσα να το κάνω. Θα ήθελα να αναφέρω... ένα απόσπασμα απ' την εισαγωγή ενός βιβλίου... του Αμερικανού ανθρωπολόγου, Ρέι Μπερτγουίστλ... απ' τη δεκαετία του '60... ο οποίος αναφέρει ένα σχόλιο του καθηγητή του.
Λέει...
[ανάγνωση σημειώματος]
Αρκετά σαφές.
ΜΑΡΑΘΩΝΙΟΙ ΧΟΡΟΥ
Με τα πολλά, τελικά έγινα επαγγελματίας χορευτής.
Η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι απ' την πρώτη μου δουλειά.
Μας την έδειξε η χορογράφος κατά τη διάρκεια έρευνας στην πρόβα.
Δείχνοντάς την, ζήτησε από μένα και τους συγχορευτές μου... να της πούμε τι καταλαβαίνουμε.
Εγώ, έχοντας κάνει εξάσκηση, λέω "παιδιά, εγώ θα σας πω."
Θεωρώ πως βρισκόμαστε πιθανόν στις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Έχει κάποιες πινακίδες πίσω αγγλόφωνες, άρα βρισκόμαστε... ενδεχομένως, γιατί όχι, στην Αμερική.
Το πρόβλημα μου ήταν ότι δεν μπορούσα να καταλάβω... περί τίνος πρόκειται, γιατί ήταν σαν ένα κολλάζ από άσχετες εικόνες.
Θα μπω λίγο να την περιγράψω.
Σε κεντρικό πλάνο έχουμε τέσσερις χορευτές... που χορεύουν κάτι σαν μπλουζ.
Μία μπάντα που παίζει πίσω τους... και γύρω γύρω υπάρχουν κάποιες νοσηλεύτριες... που περιθάλπουν ασθενείς... ενώ πλήθος γύρω γύρω τους παρακολουθεί.