Το Παλατάκι των Αορίων του Βασίλη Παναγιωτακόπουλου Der Palast der Aorianer von Vassilis Panagiotakopoulos The Palace of the Aorians by Vassilis Panagiotakopoulos El Palacio de los Aorianos, de Vassilis Panagiotakopoulos

[φύσημα αέρα] [Wind weht] [wind blowing]

[γυναίκα 1] Τότε ήτανε ένα λιβάδι με σφάκες με βουρλιές... και ήταν ένα μεγάλο δέντρο η Εθιά. [Frau 1] Damals gab es eine Wiese mit Ginster... und einen großen Baum namens Ethia. WOMAN 1: There was a field with oleanders and bulrushes

Ήθελε να βρει νερό να ξαποστάσει... και δέντρο για σκιά. Er wollte Wasser zum Ausruhen finden... und einen Baum als Schattenspender. and a big tree: a willow called "Ethia".

Εσταμάτησε εκεί στο δέντρο μέρες. Tagelang blieb er dort im Baum stehen. My great grandfather was looking for a place to rest

Μια στιγμής εσκέφτηκε καλά είναι εδώ να καθίσω. Einen Moment lang dachte er, nun, hier sitze ich. and a tree for some shade.

Και ιδρύθηκε το χωριό. Und das Dorf wurde gegründet. He stayed by the willow for days.

[άντρας 1] Οι κάτοικοι της Εθιάς ήρθανε κυρίως από τα Σφακιά. [Mann 1] Die Einwohner von Ethia kamen hauptsächlich aus Sfakia. Then he thought, this is fine, I'll stay here.

Κυνηγημένοι από τους Τούρκους... πιάνανε συνήθως τα βουνά όπου ήτανε πιο ασφαλή σημεία. Von den Türken gejagt ... nahmen sie normalerweise die Berge, wo sie sicherer waren. So, Ethia the village was created.

[άντρας 2] Εν τω μεταξύ εδώ στην αρχή δεν είχε Τούρκους. [Mann 2] Unterdessen gab es hier zuerst keine Türken. MAN 1: Ethia's inhabitants mostly came from Sfakia.

Σιγά σιγά ανεβήκανε κι εδώ Τούρκοι, ήτανε κτηνοτρόφοι. Nach und nach kamen auch Türken hierher, sie waren Viehzüchter. Pursued by the Turks,

[κουδουνίσματα] they mostly stayed in the mountains, looking for safe places.

Και ήσανε Τούρκοι δεν ξέρω πόσες οικογένειες... αλλά ήσανε πολύ φιλικοί με τσι χριστιανούς. MAN 2: Initially, there were no Turks here,

Του πατέρα μου το σπίτι... ακόμη εδά το λένε "του Καραμεμέτη το σπίτι". later they came too and bred livestock.

[απαλή μουσική] [sheep bells ringing]

Μετά την περίοδο του 1900... είχαμε μια πληθυσμιακή ας την πούμε έκρηξη... για τα δεδομένα του οικισμού. I don't know how many Turkish families there were,

Που έφτασε το 1950-55... τους 400-450 κατοίκους. but they were very friendly.

Με δημοτικό σχολείο... με παιδιά 60 και 70... άτομα περίπου. They still call my father's house

Γιατί ήτανε γεμάτο το χωριό εδώ πέρα παιδιά τότε. "Karamemeti's place".

Ήτανε πολλές οικογένειες.

Ήτανε μια κοινωνία που ο ένας νοιαζόταν για τον άλλον. After 1900,

Ήτανε κοντά στις χαρές και στις λύπες... ο ένας στον άλλον. the village's population pretty much boomed.

Υπήρχε ένα δέσιμο των ανθρώπων.

Υπήρχε μια επικοινωνία ψυχική θα έλεγα. In 1950-1955,

Υπήρχε μια ελευθερία σκέψης και έκφρασης. there were 400-450 inhabitants.

Το παλατάκι των Αορίων το λέγανε. There was a primary school

[η μουσική σβήνει] with about 60-70 students.

[φύσημα αέρα]

[ο βοσκός φωνάζει] The village was full of kids back then,

Μετά το 1955-60... άρχισε μια αντίστροφη πάλι πορεία, με φυγή του κόσμου... προς τις πόλεις, προς το εξωτερικό... για αναζήτηση καλύτερων όρων διαβίωσης. there were a lot of families.

Φεύγανε κατά ομάδες θα έλεγα από το χωριό... με αποτέλεσμα τη δεκαετία 1960-70... ο οικισμός να έχει συρρικνωθεί σε αφάνταστο βαθμό... και το δημοτικό σχολείο να κλείσει τελικά το 1974. It was a community where people cared for each other;

Από εδώ φύγανε μετά που ερήμωσε το σχολείο. they were there in good times and bad times

Όταν έφυγε από 'δώ ο παπάς κατέβηκε κάτω. for each other.

Έφυγε ο πρόεδρος που ήταν εδώ, γιατί εδώ ήταν κοινότης Εθιάς. People were close.

Κοινότητα Εθιάς. There was a certain communication, mental I would say,

Μετά που δεν ήτανε το σχολείο κι έκλεισε το σχολείο... τα παιδιά που ήταν εδώ έπρεπε να πάνε στο σχολείο. there was a freedom of thought and expression.

Που να πηγαίνανε τώρα με τα γαϊδουράκια... ή με τα πόδια να πάνε στο άλλο χωριό. They called it "the little Palace of Aoria".

[φύσημα αέρα]

Δεν υπήρχε τίποτα... μα τίποτα που να θυμίζει και να λέει ότι εδώ υπάρχει ζωή.

Δεν είχαμε πράμα ευκολία.

Δηλαδή ήτονε μια κατάσταση απελπιστική. After 1955-60,

Ερείπιο ερείπιο τίποτε, ερχόσουνα εδά και ήθελες να φύγεις. the reverse happened, with people moving

[λυπητερή μουσική] to the cities, to other countries,

[η μουσική σβήνει] to look for a better life.

Και τελικά το χωριό τούτο 'δώ... έμεινε στην εγκατάλειψη. They were leaving the village in groups,

Έμειναν 5-6 γέροντες κάποια στιγμή... και 2-3 δέντρα. so in the 60's and 70's

[χωριανός φωνάζει] there were very few people left,

[γάβγισμα σκύλου] and in 1974 the primary school was finally shut down.

Με αυτή την κατάσταση, λοιπόν, εμείς που ζήσαμε τις καλές καταστάσεις... και περιόδους του χωριού προβληματιστήκαμε. They left this place after the school was abandoned.

Προσπαθήσαμε να βρούμε λύση... για να ξαναδούμε πάλι τον τόπο αυτό και το χωριό... να ζωντανεύει. Then the priest left, he went south.

Είχε βγει ο Ανδρουλάκης ο Γιάννης... ο οποίος ήτανε πολιτικός μηχανικός... και αγαπούσε το χωριό πάρα πολύ. The president left, because this used to be the Community of Ethia.

Ερχόταν εδώ και έβλεπε και ξανάβλεπε... και λέγαμε όλοι "Μα τι φτιάχνει αυτός;" Municipality of Ethia.

Αυτός γύρναγε εδώ, κοίταζε πάνω, έβγαινε ψηλά... στη Στρωματιά στον Βόλακα εδώ. When the school was shut down, Τι δουλειά έχει αυτός; the children who lived here had to go to school.

Μηχανικός τώρα... παρατούσε τη δουλειά του στο Ηράκλειο κι ερχόταν. It was hard to ride a donkey or walk to another village.

Πιστεύω ότι ο άνθρωπος τη δυσκολία την έχει στο να συλλάβει... την ιδέα.

Εμείς είμαστε τυχεροί εδώ... γιατί πρωτεργάτες της ανάπλασης συνέλαβαν την ιδέα... μέσα της δεκαετίας του '90.

Σε ένα κάλεσμα που έκανα στους ανθρώπους... που ζούσαν στο Ηράκλειο βασικά. There was nothing,

Είπαμε ότι έπρεπε να φτιαχτεί το χωριό τούτο 'δώ ξανά. absolutely nothing, no signs of life.

Και με πρόταση τότε του Γιάννη του Ανδρουλάκη... έγινε η σύσταση του συνδέσμου ανάπλασης Εθιάς. Nothing came easy to us.

[συγκεχυμένες ομιλίες] It was a desperate situation.

Το ξεκίνημα είναι λίγο δύσκολο αν ξεκινήσουμε μετά... Ruins, nothing but ruins. If you got here, you immediately wanted to leave.

Λοιπόν εντυπωσιαστήκαν και αυτοί, υπάρχουν κάποια προβλήματα... αλλά εν πάση περιπτώσει μπορούν να αντιμετωπιστούν. [suspenseful music]

Ενώ είχαμε κάνει τη συγκέντρωση στο Ηράκλειο... και αποφασίσαμε να 'ρθουμε εδώ να δούμε τον τρόπο δράσης... και εξέλιξης της κατάστασης... δεν υπήρχε σπίτι που να μπορεί να χωρέσει 4-5 άτομα παραπάνω... διότι ήτανε χαλάσματα τα περισσότερα.

Δεν υπήρχε, λοιπόν, άλλη επιλογή... από το να πάμε στην εκκλησία. In the end, this village was abandoned.

[καμπάνα]

Εσυγκεντρωθήκαμε και μας ελέει ότι αυτό και αυτό έχω στο νου μου. At one point, only five or six old men

"Τι λέτε;" and a couple of trees lived here.

Άλλοι γελάσανε, άλλοι προβληματιστήκανε... άλλοι το είδανε πολύ δύσκολο. [wind blowing]

Το να φτιάξεις δρόμους... πλακόστρωτα, να φτιάξεις τα πηγάδια... να βγάλεις γεωτρήσεις. Αυτό ήτανε πολύ δύσκολα πράγματα. Well, given this situation, having experienced the good times,

Όταν δεν έχεις και οικονομικό υπόβαθρο. we were concerned,

Με πίστη, όμως, ότι θα τα καταφέρουμε, ξεκινήσαμε. so we tried to find a way

Έπρεπε και τα στοιχειώδη έργα υποδομής να τα κάνουμε εμείς... όπως ήταν η ύδρευση του οικισμού που ποτέ δεν υπήρχε. to see this village

Θα έπρεπε να πάμε στις σύγχρονες συνθήκες... και ο άλλος να μπορεί να έχει στο σπίτι του τη βρύση... να ανοίγει να μπορεί να πιει ή να ποτίσει το περιβόλι του. come back to life.

Αυτά έπρεπε να γίνουν οπωσδήποτε και πριν από όλα... διότι, αν αποτυγχάναμε σε αυτά... δεν θα μπορούσε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια κάναμε να επιτύχει. Yannis Androulakis,

Χτυπάνε μια εκεί πάνω, βγάζει λίγο, δεν ήτανε. a civil engineer

Χτυπάνε ύστερα εδώ απ' έξω πιο κάτω άλλη μία... βγάζει λίγο, δεν ήτανε καλό το νερό, ξανασταματάει. who loved the village very much,

Για να βρει νερό ήτανε δύσκολο. used to come and look around all the time.

Έκανε 4-5 γεωτρήσεις. We wondered "What on earth is he doing, Εδώ γύρω νερό δεν έβρισκε. going up the hill

[γυναίκα 1] Και κάμανε 13 γεωτρήσεις... και τελευταία βρήκανε το νερό, δόξα σοι ο Θεός. and all around the place,

[εύθυμη μουσική] an engineer, leaving his work in Heraklion and coming up here?"

[η μουσική σβήνει]

Επειδή, όμως, υπήρχανε πηγάδια... στον οικισμό περίπου 80 με 100... όσο και αν η βρύση εξυπηρετούσε τις νέες ανάγκες... θα έπρεπε να μείνει σαν εφεδρεία το νερό... και να μην τον μολύνουμε τον υδροφόρο ορίζοντα... με το να κάνουμε βόθρους. I think the most difficult part

Εκτός του ότι θα ήτανε, βέβαια, περιττό έξοδο για κάθε κάτοικο... ο οποίος θα σκεφτότανε να χτίσει τα σπίτια του. is having the idea.

Έτσι, λοιπόν, αποφασίσαμε μαζί με την ύδρευση... να κάνουμε και την αποχέτευση. We were lucky,

Και το τονίζω χωρίς καμία κρατική βοήθεια, οικονομική βοήθεια. because the restoration pioneers had the idea

[ήχος κομπρεσέρ] in the mid 90's.

[εργάτης] Δεν θέλω να βάλεις πράμα από πάνω τώρα. We called a meeting of the people

Αφού λοιπόν κάναμε αυτά και άρχισε η πορεία... να υλοποιείται... αναθάρρυνε ο κόσμος, ενθουσιάστηκε ο κόσμος, βρέθηκε δίπλα μας... όλος ο κόσμος που καταγόταν από 'δώ και όχι μόνο. who lived in Heraklion.

[άντρας 5] Έχουμε κάνει μια προσπάθεια μέσω του Γιάννη του Ανδρουλάκη... η Εθιά να γίνει διατηρητέα. We said this village has to be rebuilt.

Που σημαίνει ότι... παραδοσιακός οικισμός. And with Yannis Androulakis' proposal,

Αναφέρει, λοιπόν, ο Γιάννης σε μια παράγραφο... ότι είναι το μοναδικό χωριό χωρίς τσιμέντο. we created the association for the restoration of Ethia.

Αρχίσαμε, επίσης, και τις δευτερεύουσες επεμβάσεις... όπως ήτανε πλακοστρώσεις, διαστρώσεις δρόμων... την ανακατασκευή, σχεδόν, του δημοτικού σχολείου... του οποίου είχε πέσει η στέγη και είχε ερημώσει. [inaudible]

Δεντροφυτεύσαμε γύρω από το χωριό... κάναμε παρεμβάσεις δεντροφύτευσης... περίφραξης και δεντροφύτευσης 15.000 περίπου δέντρων. MAN 4: Getting started is a bit difficult, once we get started...

Οι βοσκοί σεβαστήκανε, απολύτως, την περίφραξη... με τα δενδρύλλια που φυτευτήκανε. Well, they were impressed. There were a few problems,

[φύσημα αέρα] but we can face them.

Θα πει κάποιος ότι καλά κάνατε τόσα έργα υποδομής ύδρευσης, αποχέτευσης... σχολείο, πλακοστρώσεις και λοιπά. After the Heraklion gathering,

Κάποια χρήματα, ασφαλώς, απαιτούνται.

Κύρια πηγή όσο και αν είναι, έτσι, λίγο μακάβριο... γιατί ο θάνατος κάποιων ανθρώπων... έδινε ζωή στον τόπο. and what the situation would involve.

Στους θανάτους και στις κηδείες... οι άνθρωποι που είδανε ότι υπήρχε αυτή η προσπάθεια... βάζανε χρήματα στην εκκλησία... για τον σύνδεσμο ανάπλασης Εθιάς. No house could fit more than four or five people,

[καμπάνα ηχεί πένθιμα] because most were in ruins.

Είχαμε, λοιπόν, σωστή πορεία. So, there was no other option.

Σωστή διαχείριση των πραγμάτων είτε οικονομικών είτε άλλων... και επίλυσης των προβλημάτων που προέκυπταν. We had to go to the church.

Με αποτέλεσμα να αναθαρρύνει ο κόσμος ακόμα περισσότερο... και να βρίσκεται κοντά μας συνεχώς. [church bells ringing]

Όλοι βοηθήσανε. We got together and he said "This is what I have in mind,

Όλος ο κόσμος ενθουσιασμένος what do you think?"

Νομίζω ότι μου χαρίσανε τον ουρανό. Some laughed, others were concerned,

[συγκεχυμένες ομιλίες] others thought it was very difficult.

Ο άλλος να με συναντάει στον δρόμο και να μου λέει "Πάρε". Mending roads,

Πέντε χιλιάρικα δραχμές τότε που ήτανε. cobblestone streets, fixing the wells,

Πέντε χιλιάρικα. the excavations, these are all difficult things. "Αυτά έχω παρ' τα." Especially if you don't have much money.

Τι να σε κάνω ούτε αποδείξεις ούτε τίποτα. But we believed we would get there, so we got started.

"Παρ' τα και ότι θες κάνε τα". We even had to do the basic infrastructure,

Άμα άρχισε και γινόταν η ανάπλαση, ας πούμε... αισθάνθηκα, έτσι... μια υποχρέωση. like the water supply, ourselves. The village never had any.

Στεναχωριόμουν που είχε ρημάξει το χωριό έτσι. We had to install modern facilities,

Και αναγκάστηκα κι εγώ... Όχι, αναγκάστηκα ήθελα να 'ρθω... να το σιάσω, γιατί εδώ γεννήθηκα... εδώ παντρεύτηκα, εδώ πήγα σχολείο... εδώ βαφτίστηκα. each home had to have its own tap Οι γονείς μου εδώ πεθάνανε. for drinking or watering the orchards.

Και είχα ένα συναίσθημα. These things had to be done before anything else,

[συγκεχυμένες ομιλίες] because if we failed in those,

Ήταν τόση η θέληση των ανθρώπων, που από τις στερήσεις τους... κάνανε την αναπαλαίωση των κτισμάτων τους. we wouldn't succeed in anything else.

Από πραγματικά στερήσεις, δηλαδή, μπορεί να λέγανε... They dug up there, but only a bit came out,

"Θα τρώμε μια φορά τη μέρα για να μας μείνουνε πέντε ευρώ... για να πάμε να κάνουμε εκείνο, να κάνουμε το σπίτι στην Εθιά". then they tried further down, again just a little came out,

[συγκεχυμένες ομιλίες] but the water was no good. They stopped.

Αρχίσαν εδά ύστερα εδώ και αναστυλώνανε όλοι τα σπίτια. It was very difficult to find water,

Ήρθαν, ανεβήκαν εδώ. they tried to sink 4-5 pipes around here, but there was no water.

Όταν ήρθαμε ύστερα και φτιάξαμε το σπίτι εδώ... και το 'φτιαξε ο αδερφός μου λίγο κλάματα πράματα όλοι. WOMAN 1: They dug 13 times

Έφτιαξε τον οντά πάλι λίγο. and in the end, they found water, thank God.

[εύθυμη μουσική]

Όσα σπίτια επισκευάσθησαν... δεν ξεφύγαμε από την παλιά δομή.

Δηλαδή, όπως ήταν το παλιό σπίτι... έτσι, έχει δημιουργηθεί και το καινούργιο. But there were many wells,

[η μουσική σβήνει] about 80-100 of them,

Η καλύτερη αρχιτεκτονική είναι η ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων. so, even if the tap was going to serve our new needs,

Αυτοί είδαν τις ανάγκες λειτουργίας... και τις ανάγκες ασφάλειας που υπήρχαν... και βάση αυτουνών δημιουργήσανε τα κτίρια και τις συνθήκες εδώ. we had to store water,

Αυτή η αρχιτεκτονική αξίζει. and not contaminate the water table

Αυτή η οποία έχει βγει από τις ανάγκες του λαού... από τις ανάγκες του κόσμου. with sewers,

[χωριανός 1] Θα δούμε και τον μπάρμπα που δεν μπορεί... να σηκωθεί από το κρεβάτι. which would also be a further expense for each person

Έλα, κάτσε thinking of rebuilding a house.

[αναστεναγμός] So we decided to install the water system

Δεν πιστεύω να μην σ' αρέσει το χωριό; along with the sanitation system.

[χωριανός 2] Ωραίο είναι, μ' αρέσει πολύ. And I must insist, we received no financial support from the state.

[άντρας 1] Η αμοιβή η δική μου... είναι να βλέπω στα πρόσωπα πολλών ανθρώπων την ικανοποίηση... ότι ένα όνειρό τους έγινε πραγματικότητα. [jackhammer digging]

[χωριανή 1] Καλά είμαι.

Αισθάνομαι μια αγαλλίαση... και μια ανακούφιση ότι επιτέλεσα το καθήκον. After completing all that, and the works started

[γυναίκα 1] Ενιώσαμε υπέροχα... γιατί βλέπομε τώρα αναστηλωμένα τα σπίτια. materializing, βλέπομε τις εκκλησίες, ο δρόμος. people felt inspired, motivated.

Έρχονται τα παιδιά μας και είναι ευχαριστημένα. They were all enthusiastic about it, not just the local people.

Αυτά τα πράγματα τα εκτιμούμε εμείς οι μεγάλοι πολύ... γιατί εζήσαμε καταστάσεις παλιές... που θυμούμαστε πολλά πολλά δεινά και πολλές στενοχώριες στην ζωή μας. MAN 5: With Yannis Androulakis, we tried

Και χαιρόμαστε με αυτά που βλέπουμε τώρα. to have Ethia listed listed as a traditional habitat.

[συγκεχυμένες ομιλίες] Meaning

Τώρα έχουν έρθει εκτός από τους γέροντες που υπήρχανε... και αρκετοί νεότεροι. it should be traditional.

Άνθρωποι τα σαββατοκύριακά τους να περνούν εδώ. So Yannis reports in a paragraph

Εξήντα έως εβδομήντα σπίτια... να έχουν ανακαινιστεί. that it's the only village without cement.

[χωριανός 3] Στην υγειά σας. Then we started the secondary work [χωριανή 2] Στις χαρές σου. paving, laying roads, and rebuilding the secondary school.

[κρητική μουσική] and rebuilding the primary school.

Εδώ αναπτύσσεται η ανθρώπινη φύση... στα φυσιολογικά επίπεδα. The roof had fallen off and it was deserted.

Όταν έρθεις εδώ, ανακαλύπτεις την αξία των αντιθέσεων. We planted and fenced

Που 'χε να γίνει γλέντι του προφήτη Ηλία εδώ 30 χρόνια. around 15,000 trees around the village.

[τέλος μουσικής]

[χειροκρότημα] The shepherds completely respected the fences

[φύσημα αέρα] and the saplings.

[απαλή μουσική]

Εμένα μ' αρέσει, επειδή έχει εδώ πολλά παιδιά... ενώ στο Ηράκλειο δεν έχει και τόσο πολλά. You could say, well you've created all this infrastructure,

Θα μου άρεσε να πηγαίνω σε αυτό εδώ το σχολείο. water and sanitation systems,

Δεν παίρνεις κάποιον τηλέφωνο να κανονίσετε ραντεβού... να βγείτε και όλα αυτά. schools, cobbled streets etc.

Απλά, πηγαίνεις, τους επισκέπτεσαι... σε κερνάνε σίγουρα. you must have needed some money.

Εγώ εδώ πέρα έχω και ξαδέρφια. Even if it sounds gruesome,

[τέλος μουσικής] because death

Υποτιτλισμός AUTHORWAVE would give life to the place,