Το παράδοξο του Fermi: Γιατί δεν έχουμε βρει εξωγήινους; | Astronio (#3)
Ο γαλαξίας μας έχει ηλικία τριπλάσια από την ηλικία της γης.
Μελέτες δείχνουν ότι πρέπει να περιέχει
40 δισεκατομμύρια τουλάχιστον εν δυνάμει κατοικήσιμους πλανήτες
την ίδια στιγμή η εξίσωση του Drake
προβλέπει χιλιάδες εξωγήινους πολιτισμούς στο γαλαξία
Όμως δεν έχουμε έρθει σε επαφή με κανέναν από αυτούς.
Αυτή η αντίφαση
ανάμεσα στη μεγάλη πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών
και στο ότι δεν έχουμε έρθει σε επαφή με κανέναν από αυτούς
φαίνεται ότι για πρώτη φορά διατυπώθηκε από τον Ενρίκο Φέρμι Fermi τον μεγάλο φυσικό
Έτσι έχει μείνει στην ιστορία ως το παράδοξο του Φέρμι.
Για να κατανοήσουμε όμως τη σημασία του παράδοξου Fermi
πρέπει να μελετήσουμε πρώτα
τους πιθανούς τύπους πολιτισμών
που θα μπορούσαμε να βρούμε στο διάστημα
Σύμφωνα με την κλίμακα Καρντάσεφ
οι πολιτισμοί χωρίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες
βάσει των ποσών ενέργειας που έχουν καταφέρει να τιθασεύσουν
Ένας πολιτισμός τύπου 1
είναι ένας πολιτισμός που έχει καταφέρει να τιθασεύσει
όλη την ενέργειά του πλανήτη στον οποίο κατοικεί
είναι δηλαδή ένας πλανητικός πολιτισμός.
Ενας τέτοιος πολιτισμός θα μπορούσε
να κάνει αποικίες σε κοντινούς πλανήτες και δορυφόρους
και θα μπορούσε πιθανότατα να ελέγχει
το κλίμα τα ηφαίστεια και τους σεισμούς του πλανήτη
Ένας πολιτισμός τύπου 2 θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ενέργεια του ήλιου του
Δηλαδή θα ήταν ένας αστρικός πολιτισμός
ένας τέτοιος πολιτισμός θα μπορούσε να ταξιδεύει σε άλλα άστρα
και είναι αυτός που συχνότερα βλέπουμε στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας
Μία κατασκευή πολιτισμού τύπου δύο θα μπορούσε να είναι για παράδειγμα μία σφαίρα Dyson
Η σφαίρα Ντάισον θα ήτανε
μία σφαίρα η οποία θα περικλείει όλο το χώρο
από τον πλανήτη στον οποίο κατοικεί ο πολιτισμός μέχρι και τον ήλιο
Ετσι θα εγκλώβιζε
όλη την ηλιακή ενέργεια που εκπέμπεται
και θα τη διοχέτευε στις ανάγκες του πολιτισμού
Πολιτισμός τύπου 3 τώρα
θα ήταν ένας πολιτισμός
που θα είχε καταφέρει να τιθασεύσει την ενέργεια ολόκληρου του Γαλαξία του
ένας τέτοιος πολιτισμός
ενδεχομένως θα είχε κάνει αποικίες σε όλο το Γαλαξία
και θα ήταν κάτι σαν μία γαλαξιακή αυτοκρατορία
Και μεις
πού βρισκόμαστε σε αυτή την κατάταξη
Σύμφωνα με τον Καρλ Σαγκάν
εμείς δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να γίνουμε πλανητικός πολιτισμός
και είμαστε στο 0,72
Ας επιστρέψουμε στο παράδοξο του Φέρμι
σκεφτείτε την πρόοδο που έχει σημειώσει η ανθρωπότητα τα τελευταία 100 χρόνια
Και τώρα σκεφτείτε
ότι η ηλικία του Γαλαξία μας είναι 13 δισεκατομμύρια χρόνια
Ακόμα λοιπόν και αν ο αριθμός των εξωγήινων πολιτισμών είναι μικρός
σίγουρα θα υπάρχουν πάρα πολλοί παλιοί εξωγήινοι πολιτισμοί
οι οποίοι θα είχαν αρκετό χρόνο
για να μπορέσουν να εξελίξουν την τεχνολογία και την επιστήμη τους
και να γίνουν τουλάχιστον πολιτισμοί τύπου 2
Που είναι όμως τα σήματα και τα διαστημόπλοια τους
που είναι οι γιγάντιες κατασκευές αστρικής μηχανικής
Έχουν ανιχνεύσει τη ζωή στη γη;
Ίσως συμβάλλουν τα εμπόδια που έχει βάλει η φύση
Για παράδειγμα ισως κανένας πολιτισμός
δεν έχει καταφέρει να ταξιδέψει με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός
Αλλά ακόμα και με ταχύτητες κοντά στο 10% της ταχύτητας του φωτός
ένας πολιτισμός θα μπορούσε να διασχίσει όλο το γαλαξία
μέσα σε ένα εκατομμύριο χρόνια
και αν αυτό το νούμερο σας φαίνεται πάρα πολύ μεγάλο
είναι μόλις το 0,0077%
της ηλικίας του Γαλαξία
Υπήρχε λοιπόν αρκετός χρόνος
ώστε ένας πολιτισμός να αποικίσει ολόκληρο το Γαλαξία
και μάλιστα με εκθετικούς ρυθμούς
Θα μπορούσε δηλαδή να κατασκευάσει διαστημόπλοια
και ρομπότ
τα οποία θα πήγαιναν σε άλλα άστρα
και με τη σειρά τους θα κατασκεύαζαν νέα διαστημόπλοια και ρομπότ
που θα πήγαιναν σε άλλα άστρα και ούτω καθεξής
Έτσι λοιπόν θα έπρεπε να βλέπουμε
ένα ζωντανό Γαλαξία
γεμάτο με τέτοια τεχνολογικά επιτεύγματα
αλλά όχι να ακούμε μόνο σιωπή
Ποιες είναι λοιπόν οι πιθανές εξηγήσεις για το παράδοξο του Φέρμι
Υπάρχουν τρεις μεγάλες κατηγορίες απαντήσεων
με διάφορες υποκατηγορίες η καθεμία
Η πρώτη μεγάλη κατηγορία είναι η εξής.
Γνωρίζουν την ύπαρξη της ζωής στη γη που σημαίνει,
είτε ότι είχαν έρθει στη γη στο παρελθόν,
είτε ότι είναι εδώ σήμερα, είτε ότι μας παρακολουθούν εξ αποστάσεως.
Εάν επισκέφτηκαν τη γη στο παρελθόν
ίσως να είδαν ότι δεν υπήρχε κάποια ανεπτυγμένη νοημοσύνη
και έτσι απλά να συνέχισαν το ταξίδι τους για να ανακαλύψουν άλλους πλανήτες
Υπάρχουν φυσικά κι εκείνοι που πιστεύουν ότι εξωγήινοι βρίσκονται εδώ σήμερα
και κατοικούν ανάμεσά μας
ή εμφανίζονται με τη μορφή ιπτάμενων δίσκων
Φυσικά κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχτεί ακόμα με αντικειμενικά κριτήρια.
Τώρα για την υπόθεση ότι μας παρακολουθούν εξ αποστάσεως
ίσως η πιο παρανοϊκή εκδοχή είναι η λεγόμενη υπόθεση του ζωολογικού κήπου
Σύμφωνα με αυτήν
οι εξωγήινοι μας έχουν περιφράξει και μας παρατηρούν μας μελετούν
ή μας προστατεύουν από κάποιο κακό
όπως εμείς για παράδειγμα μελετούμε τα ζώα
στους ζωολογικούς κήπους και στα μεγάλα ζωολογικά πάρκα
Μία παραλλαγή αυτής της υπόθεσης είναι η υπόθεση του πλανητάριου
σύμφωνα με την οποία οποία ζούμε σε ένα τεράστιο Πλανητάριο
και οτιδήποτε βλέπουμε πέρα από το ηλιακό μας σύστημα
είναι μία ψηφιακή προβολή του σύμπαντος έτσι ώστε να μοιάζει ότι δεν έχει ζωή
Τέλος στην ίδια κατηγορία υπάρχει και αυτή η υπόθεση
περί της συμφωνίας μη επέμβασης των ανώτερων τεχνολογικά εξωγήινων πολιτισμών
στα πράγματα των κατώτερων πολιτισμών όπως είναι για παράδειγμα ο δικός μας
Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία απαντήσεων στο παράδοξο του φέρμι είναι η εξής:
Δεν υπάρχει εξωγήινη νοημοσύνη κατάλληλη να επικοινωνήσει
Εδώ υπάρχουν δύο εκδοχές
Η πρώτη είναι η υπόθεση περί σπάνιας γης
σύμφωνα με την οποία
η ζωή και η νοημοσύνη στη γη
προέκυψε από έναν μοναδικό και ανεπανάληπτο συνδυασμό γεγονότων
Προσέξτε ότι αυτή η αλληλουχία γεγονότων
θα πρέπει να είναι τόσο σπάνια
που θα πρέπει να έχει συμβεί μόνο μία φορά σε ολόκληρο το γαλαξία μας
Η άλλη εκδοχή αυτής της κατηγορίας
η εκδοχή του μεγάλου φίλτρου
σύμφωνα με την οποία οι τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί
είτε πάντα αυτοκαταστρέφονται είτε είναι πάρα πολύ δύσκολο να προκύψουν
Με άλλα λόγια κάποιος όρος μέσα στην εξίσωση του Drake τείνει στο μηδέν
Υπάρχει δηλαδή κάποια γενική αιτία
που σταματάει τους πολιτισμούς από τον έρθουν σε επαφή μεταξύ τους
Η τρίτη και τελευταία γενική κατηγορία απαντήσεων το παράδοξο του Φέρμι είναι η εξής
Υπάρχει εξωγήινη νοημοσύνη αλλά για κάποιον ιδιαίτερο λόγο είναι αδύνατο να την ανιχνεύσουμε
Για παράδειγμα
ίσως χρησιμοποιούμε ξεπερασμένη τεχνολογία ή δεν τη χρησιμοποιούμε σωστά
Οι μέχρι τώρα προσπάθειες που έχουμε κάνει να ανιχνεύσουμε εξωγήινα σήματα
ή να επικοινωνήσουμε εμείς με εξωγήινους πολιτισμούς
γίνονται στα ραδιοκύματα
Υπάρχουν όμως και άλλες τεχνολογίες
και άλλες μορφές ακτινοβολίας όπως είναι το λέιζερ για παράδειγμα
ή οι ακτίνες γ
ή κάποια άλλη τεχνολογία που φυσικά δεν την έχουμε ανακαλύψει ακόμα
Μία εκδοχή αυτής της κατηγορίας είναι ότι
όλοι ακούνε αλλά κανένας δεν μιλάει
Η ίδια η ανθρωπότητα έχει στείλει ελάχιστα μηνύματα στο διάστημα
Επομένως αν όλοι οι πολιτισμοί έκαναν ότι κάνουμε και εμείς
τότε το διάστημα θα ήταν ένα πάρα πολύ σιωπηλό μέρος
Η τελευταία εκδοχή αυτής της κατηγορίας λέει ότι ίσως
όλος αυτός ο τρόπος σκέψης περί επικοινωνίας με εξωγήινους
περί αποικισμού νέων πλανητών περί εξερεύνησης του διαστήματος να είναι πάρα πολύ ανθρώπινος
Ενδεχομένως οι άλλοι πολιτισμοί να μην έχουν τις ίδιες επιθυμίες
και ανάγκες επικοινωνίας όπως οι άνθρωποι
Ή μπορεί να την εξέλιξη της τεχνολογίας να γίνονται πια αθάνατοι
και να μπαίνουν σε μία διαδικασία απόλυτης ευδαιμονίας
Θα έχουν καλύψει πια όλες τις ανάγκες τους
ίσως ζούνε σε κάποια εικονική πραγματικότητα
και δεν θα έχουνε κανένα λόγο να ρισκάρουν να δείξουν που βρίσκονται
ή να θέλουν να επικοινωνήσουν με άλλους πολιτισμούς
Το βασικό πρόβλημα που έχουν όλες οι προηγούμενες απαντήσεις το παράδοξο του Φέρμι
είναι ότι θα πρέπει να ισχύουν για όλους τους πολιτισμούς
Για παράδειγμα
θα πρέπει εάν υπάρχει αυτή η συμφωνία μη επέμβασης
να είναι σε απόλυτη συμφωνία όλοι οι πολιτισμοί
Δεν πρέπει να βρεθεί ούτε ένας
ο οποίος να αποφάσισε τελικά να επέμβει στα πράγματα των κατώτερων πολιτισμών
ή έστω σε ατομικό επίπεδο
κάποιος τυχοδιώκτης πιλότος σαν τον Χανς Σόλο
που να θέλησε να επισκεφθεί τη γη
αγνοώντας όλους τους γαλαξιακούς κανόνες
Κατά ανάλογο τρόπο αν δεχτούμε για παράδειγμα
ότι όλοι οι πολιτισμοί κάποια στιγμή αυτοκαταστρέφονται
θα πρέπει να βρούμε μία αιτία
που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους πολιτισμούς
Είναι δυνατόν όμως να παθαίνουν το ίδιο όλοι οι πολιτισμοί
Η αλήθεια είναι ότι το παράδοξο του Φέρμι
δεν έχει απάντηση για αυτό εξάλλου λέγεται παράδοξο
Ίσως μες στα επόμενα χρόνια με τις νέες αποστολές που ετοιμάζονται
να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε λίγο καλύτερα την πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινης ζωής
και εξωγήινης νοημοσύνης
Μέχρι τότε όμως ίσως πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτό το παράδοξο
σαν έναν οδηγό για το δρόμο που πρέπει να διαχειριστούμε τον πολιτισμό μας και την τεχνολογία μας
Έχουμε φτάσει σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο
και θέλει μεγάλη προσοχή
ώστε να χρησιμοποιήσουμε τα επιτεύγματα της επιστήμης
με τρόπο ωφέλιμο και όχι αυτοκαταστροφικό