Το παράδοξο της ταυτότητας Das Paradoxon der Identität The paradox of identity La paradoja de la identidad

Tο επεισόδιο αυτό είναι μια προσφορά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης This episode is brought to you by University Press of Crete

και του βιβλίου "Ο άνθρωπος των αριθμών". and the book "The Man of Numbers".

Η φυσική σου ύπαρξη αποτελείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα, Your physical existence is made up of trillions of cells,

που συνεχώς πεθαίνουν και γεννιούνται.

Σε ένα διάστημα περίπου 10 ετών, η πλειοψηφία των κυττάρων στο σώμα σου, έχει ανανεωθεί.

Και όμως, σχεδόν μαγικά, παραμένεις... Εσύ.

Ένα από τα λίγα πράγματα που γνωρίζεις με σιγουριά, είναι πως υπάρχεις. One of the few things you know for sure is that you exist.

Ποιος είσαι λοιπόν;

Το παράδοξο της ταυτότητας, έχει απασχολήσει την ανθρωπότητα για χιλιετίες, και ο Πλούταρχος το συνόψισε σε ένα πολύ εύστοχο νοητικό πείραμα. The paradox of identity has preoccupied humanity for millennia, and Plutarch summed it up in a very apt mental experiment.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Θησέας σάλπαρε για την Κρήτη, According to mythology, Theseus sailed for Crete,

σκότωσε τον Μινώταυρο και έσωσε τα 14 παιδιά από την Αθήνα, που προοριζόταν για θυσία. killed the Minotaur and rescued the 14 children from Athens, who were destined for sacrifice.

Για να τον τιμήσουν οι Αθηναίοι, διατήρησαν το πλοίο του στο λιμάνι, αλλάζοντας κάθε κομμάτι που φθήρονταν με ένα καινούριο, αλλά ολόιδιο. In order to honour him, the Athenians kept his ship in the harbour, changing every piece of it with a new, but identical one.

Με το πέρασμα των ετών, όλα τα αρχικά κομμάτια είχαν πια αντικατασταθεί. Over the years, all the original pieces had been replaced.

Το ερώτημα είναι, λοιπόν, είναι αυτό το πλοίο, το πλοίο του Θησέα;

Κάποιος μπορεί να απαντήσει πως «Ναι, είναι».

Γιατί ενώ κανένα από τα αρχικά κομμάτια δεν υπάρχει πια, η μετάβαση έγινε σταδιακά.

Γιατί να έχει σημασία, όμως, ο ρυθμός της μετάβασης; But why should the pace of transition matter?

Και ποιος ορίζει ποιος είναι ο σωστός ρυθμός; And who defines what the right rhythm is?

Θα εξακολουθούσε να είναι το πλοίο του Θησέα, αν αντικαθιστούσαμε τα κομμάτια ανά δύο; Would it still be the ship of Theseus if we replaced the pieces two by two?

Αν αντικαθιστούσαμε πρώτα το μισό κι έπειτα το άλλο μισό;

Το αποτέλεσμα σε όλες τις περιπτώσεις είναι το ίδιο.

Το να βάλουμε έναν περιορισμό στον αριθμό, μοιάζει αρκετα αυθαίρετο.

Ένα αντικείμενο αλλάζει, όταν χάνει μια συγκεκριμένη ιδιότητα που έχει. An object changes when it loses a particular property it has.

Κάποιος θα μπορούσε να πει πως το πλοίο δεν είναι το θρυλικό πλοίο του Θησέα, αφού ο Θησέας δεν πάτησε ποτέ το πόδι του σε αυτό. One could say that the ship is not the legendary ship of Theseus, since Theseus never set foot on it.

Πότε, όμως, συνέβη η αλλαγή;

Πότε το νέο πλοίο σταμάτησε να είναι το παλιό;

Αρκεί η αντικατάσταση μίας σανίδας, για να χάσει το πλοίο την ιδιότητα να είναι το πλοίο του Θησέα; Is it enough to replace a plank to make the ship lose its status as the ship of Theseus?

Τα φυσικά αντικείμενα, βέβαια, δεν ειναι τα μόνα πράγματα που αλλάζουν. Physical objects, of course, are not the only things that change.

Επιχειρήσεις, ιδρύματα και οργανισμοί είναι δυναμικές οντότητες που συνεχώς μεταβάλλονται. Businesses, institutions and organisations are dynamic entities that are constantly changing.

Πώς μια ποδοσφαιρική ομάδα παραμένει η ίδια αν οι παίχτες, ο προπονητής, ακόμη και ο πρόεδρος, αλλάζουν ανά μερικά χρόνια; How does a football team stay the same if the players, the coach, even the president, change every few years?

Ποια είναι η θεμελιώδης ιδιότητα, που κάνει μια ομάδα αυτή που είναι, ώστε να διατηρεί πιστούς φίλους για ολόκληρες δεκαετίες; What is the fundamental quality that makes a group what it is, to keep loyal friends for decades?

Η συζήτηση γίνεται πολύ πιο ενδιαφέρουσα, όταν εξετάζουμε τους ανθρώπους. The discussion becomes much more interesting when we look at people.

Γεννιόμαστε βρέφη και πεθαίνουμε, αν είμαστε τυχεροί, στα βαθιά γεράματα. We are born infants and die, if we are lucky, in old age.

Τι κοινό μπορεί να έχει ένα πεντάχρονο παιδί με έναν ογδοντάχρονο παππού;

Τι κοινό έχεις εσύ με τον προ εικοσαετίας εαυτό σου; What do you have in common with your twenty-year-old self?

Σαν το πλοίο του Θησέα, τόσο βιολογικά όσο και ψυχολογικά είστε δύο πολύ διαφορετικοί άνθρωποι.

Ποιος είναι ο πραγματικός εσύ:

Το ντροπαλό παιδί από την επαρχία ή ο εξωστρεφής επαγγελματίας που είσαι σήμερα; The shy country boy or the outgoing professional you are today?

Έστω πως ένας τρελός επιστήμονας [σ.σ. αναφορά στον The Mad Sc1ent1st] απαγάγει εσένα και μια τυχαία περαστική. Let's say a mad scientist [ed. reference to The Mad Sc1ent1st] kidnaps you and a random passerby.

Μεταφέρει το μυαλό σου στο σώμα τηςκαι το μυαλό εκείνης στο δικό σου. She transfers your mind to her body and her mind to yours.

Αν έχουμε μάθει κάτι από τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας είναι πως,

αν επιβιώσεις της εγχείρησης, όταν ξυπνήσεις θα ξυπνήσεις στο σώμα της γυναίκας. if you survive the surgery, when you wake up, you'll wake up in the woman's body.

Και μπορεί αυτό το σώμα να είναι εντελώς διαφορετικό,

ωστόσο οι αναμνήσεις, οι φιλοδοξίες και ο χαρακτήρας σου είναι καλά ριζωμένα στο μυαλό σου. yet your memories, ambitions and character are well rooted in your mind.

Άρα μήπως είσαι το μυαλό σου; So are you your mind?

Μήπως το μοτίβο των νευρικών συνάψεων, που έχει δημιουργήσει με έναν μοναδικό τρόπο αυτό το πολύπλοκο όργανο, είναι αυτό που κάνουν εσένα; Is it the pattern of nerve synapses, uniquely created by this complex organ, that makes you?

Ο τρελός επιστήμονας συνεχίζει τα πειράματα και, αφού επιστρέφει το μυαλό σου στη θέση του, The mad scientist continues the experiments and, after returning your mind to its place,

δημιουργεί ένα τέλειο αντίγραφο του εαυτού σου, με έναν εγκέφαλο πιστό μέχρι και το τελευταίο κύτταρο. creates a perfect copy of yourself, with a brain that is faithful to every last cell.

Όταν ξυπνήσετε, ο τρελός επιστήμονας κάνει την εξής προσφορά:

Θα βασανίσω και θα σκοτώσω έναν από εσάς, ενώ στον άλλο θα δώσω 1 εκατομμύριο ευρώ και θα τον αφήσω να φύγει.

Παρ' όλο που για όλο τον υπόλοιπο κόσμο το αποτέλεσμα θα είναι ακριβώς το ίδιο

–μία έκδοσή σου θα συνεχίσει να υπάρχει και θα επιστρέψει σπίτι με 1 εκατομμύριο ευρώ – χωρίς δεύτερη σκέψη επιλέγεις να σώσεις τον εαυτό σου. -one version of you will continue to exist and return home with 1 million euros - without a second thought you choose to save yourself.

Μπορεί ο άλλος να είναι φτυστός με εσένα, να ισχυρίζεται πως είναι εσύ, να έχει πρόσβαση σε όλα τα ενδόμυχα μυστικά σου, The other person can be spitting on you, claiming to be you, having access to all your innermost secrets,

ωστόσο εσύ ξέρεις πολύ καλά ποιος είσαι και σίγουρα δεν είσαι αυτός!

Είσαι τότε η συνείδησή σου; Are you then your conscience?

Και τι είναι τέλος πάντων η συνείδηση;

Η ερώτηση αυτή είναι ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ζωής.

Σε αντίθεση με το βιολογικό υλικό, η συνείδησή σου είναι μοναδική και εσύ είσαι ο μόνος που τη βιώνεις. Unlike biological material, your consciousness is unique and you are the only one who experiences it.

Αντιμετωπίζεις τους υπόλοιπους σαν να έχουν συνείδηση, επειδή φαίνεται να έχουν και επειδή λένε πως έχουν. You treat others as if they have a conscience, because they seem to have one and because they say they do.

Δεν είμαστε σίγουροι αν τα ζώα έχουν συνείδηση του εαυτού τους, γιατί πολύ απλά δεν μπορούν να μας το πουν. We are not sure if animals are self-aware, because they simply cannot tell us.

Κατά πως φαίνεται η συνείδηση, είναι μια προκύπτουσα ιδιότητα, που αναδύεται από τον τρόπο που είναι δομημένος ο εγκέφαλός μας. Consciousness, it seems, is an emergent property, emerging from the way our brain is structured.

Με κάθε νέα πληροφορία οι συνάψεις μεταβάλλονται, οι αναμνήσεις με τον καιρό εκφυλίζονται και οι δεξιότητες που δεν εξασκούνται χάνονται. With each new piece of information, synapses change, memories degenerate over time and skills that are not practiced are lost.

Το δίκτυο των νευρώνων σου δεν παραμένει ποτέ σταθερό, άρα πώς θα μπορούσε η ταυτότητά σου να παραμένει; Your network of neurons never remains constant, so how could your identity remain constant?

Και τι συμβαίνει όταν υπάρχουν κενά στη συνείδηση; And what happens when there are gaps in consciousness?

Αν είσαι η συνείδησή σου, τότε όταν δεν έχεις τις αισθήσεις σου, όπως για παράδειγμα όταν κοιμάσαι, αυτό ισοδυναμεί με… θάνατο; If you are your consciousness, then when you are not conscious, such as when you are asleep, is that equivalent to... death?

Είναι δυνατόν η ζωή σου να διαρκεί για όση ώρα μένεις ξύπνιος; Is it possible for your life to last as long as you stay awake?

Κάθε πρωί να ξυπνάς κυριολεκτικά ένας καινούργιος άνθρωπος και κάθε βράδυ να παραχωρείς τη θέση σου στον επόμενο; To literally wake up every morning a new person and every night give way to the next person?

Αν αυτές οι σκέψεις κάνουν το μυαλό σου να πονάει, If these thoughts make your mind hurt,

είναι η εξέλιξη που σου φωνάζει να σταματήσεις να σπαταλάς ενέργεια στη φιλοσοφία και να πας να κάνεις περισσότερα παιδιά. is evolution screaming at you to stop wasting energy on philosophy and go have more children.

Το ανθρώπινο μυαλό έχει εξελιχθεί για να αντιμετωπίζει το απόλυτο και όχι, τα ασαφή όρια της πραγματικότητας. The human mind has evolved to deal with the absolute, not the fuzzy boundaries of reality.

Ίσως το πλοίο να είναι το πλοίο του Θησέα αν ο κόσμος πιστεύει πως είναι. Maybe the ship is Theseus' ship if people think it is.

Ίσως οι άνθρωποι να είναι μονίμως έργα υπό κατασκευή, που λαθεμένα πιστεύουν πως έχουν τελειοποιηθεί. Perhaps people are permanently works in progress, which they mistakenly believe to be perfected.

Η ταυτότητά σου να είναι ένα στιγμιότυπο, το ίδιο εφήμερη με τις προηγούμενες και τις επόμενες. Your identity being a snapshot, as ephemeral as the ones before and after.

Ίσως το μόνο που μένει σταθερό στη ζωή σου να είναι πως τα πάντα αλλάζουν.

[μουσική]