8 Beschuldigd van ketterij deel 1
Accused||heresy|
8 Der Ketzerei angeklagt Teil 1
8 Κατηγορούμενοι για αίρεση μέρος 1
8 Accused of heresy part 1
8 Acusados de herejía parte 1
8 Accusés d'hérésie partie 1
8 Oskarżony o herezję, część 1
8 被指控为异端第 1 部分
8 被指控為異端第 1 部分
Het vertrek ging de volgende ochtend niet door.
|departure|departure|||||
Tegen het aanbreken van de ochtend ontstond er grote opschudding in de leiderstent waar Anselmus en Johannis schreeuwend over de grond kropen, krimpend van maagpijn.
|||||||||Aufruhr|||||||||||||sich krümmend||Magenschmerzen
||break of dawn||||arose|there||commotion|||leader tent|||||screaming||||crawl|shrinking||stomach pain
Im Morgengrauen herrschte große Aufregung im Zelt des Anführers, wo Anselmus und Johannis schreiend auf dem Boden herumkrochen und sich vor Bauchschmerzen krümmten.
À l'aube, une grande agitation règne dans la tente du chef, où Anselmus et Johannis rampent sur le sol en hurlant et en se contractant à cause de maux d'estomac.
Dom Thaddeus werd in allerijl uit het ziekenkamp gehaald.
||||in aller Eile||||
||||hurry||||taken out
Dom Thaddeus wurde eilig aus dem Krankenhauslager gebracht.
Dom Thaddeus was rushed out of the hospital camp.
Maar hij kon voor de lijdende monniken niets anders doen dan bidden.
|||||suffering||||||to pray
‘Roep Rudolf van Amstelveen,' raadde hij aan.
Call||||recommended||
'Call Rudolf of Amstelveen,' he advised.
‘Die jongen heeft verstand van ziekten.'
|||knowledge||
Der Junge kennt sich mit Krankheiten aus.
'That boy knows about diseases.'
Slaapdronken wankelde Dolf naar de tent en keek verbaasd neer op de naar adem snakkende priesters.
Sleepy-headed|staggered|||||||amazed|down||||breath|gasping|
Sleepily drunk, Dolf staggered to the tent and looked down at the gasping priests in amazement.
Ivre de sommeil, Dolf tituba jusqu'à la tente et regarda avec stupéfaction les prêtres haletants.
Zaspany Dolf zatoczył się do namiotu i ze zdziwieniem spojrzał w dół na zdyszanych kapłanów.
Hij keek naar hun groene gezichten en hun van pijn vertrokken monden.
||||||||||twisted|
Er betrachtete ihre grünen Gesichter und ihre vor Schmerz verzerrten Münder.
Angst besprong hem.
fear seized him|suddenly overwhelmed|
Fear jumped out at him.
Wat mankeerden ze?
|Was fehlte ihnen?|
|were missing|
Was haben sie verpasst?
What were they missing?
Koorts schenen ze niet te hebben.
Fever|seemed||||
Vooral Anselmus was er slecht aan toe.
especially|||in a bad way|||
Telkens schreeuwde hij het uit.
Every time|screamed|||
Zijn maag legde zich in knopen, gloeiende messen kerfden zijn ingewanden, op zijn voorhoofd stonden zweetdruppeltjes en het was duidelijk dat de man zich in zijn veertigjarig leven nooit zo ellendig had gevoeld.
||||||glühende|glühende Messer|schnitten durch||Eingeweide||||||||||||||||||||||
|stomach|twisted|||knots|glowing|knives|carved||intestines|||forehead||sweat droplets||||clear|||||||forty-year||||miserable||felt
His stomach was in knots, glowing knives were carving his insides, there were drops of sweat on his forehead, and it was clear that the man had never been so miserable in his 40 years of life.
Dolf haatte hem, maar kreeg nu bijna medelijden.
|hated||||||pity
Nicolaas stond er hulpeloos bij.
||there|helpless|
De kinderen van edel bloed hadden zich angstig in de verste hoek teruggetrokken, behalve Carolus die bij de zieken knielde.
||||||||||entferntesten|||||||||
|||noble||||anxiously|||farthest|||except for||||||knelt down
‘Wat scheelt hun?'
|Was fehlt ihnen?|
|is wrong with|
Was ist los mit ihnen?
– Co im dolega?
vroeg hij, opkijkend naar Dolf.
||looking up||
‘Ik weet het niet.
Iets verkeerds gegeten denk ik.'
|wrong thing|||
‘Maar hoe kan dat?
Gisteravond hebben we allemaal hetzelfde gehad: gekookte vis, gebraden patrijs en een kom kruidenthee.
|||||||||Rebhuhn||||
last night||||same||boiled||roasted partridge|partridge||||
Waarom zijn we dan niet allemaal ziek geworden?'
Dat vraag ik me ook al af, dacht Dolf.
|||||already|||
I wonder that too, thought Dolf.
Hij legde zijn hand op het klamme voorhoofd van Anselmus en zei troostend: ‘Vrees niet, vader.
||||||feuchte|||||||||
|placed|||||clammy|forehead|||||comfortingly|Fear||
We zullen u niet in de steek laten en evenmin zullen we van u verlangen dat u straks de lange mars te voet maakt.
||||||leave|||nor|||||require||||||march|||
Wir werden euch nicht im Stich lassen und auch nicht verlangen, dass ihr den langen Marsch zu Fuß zurücklegt.
We will not abandon you, nor will we require you to make the long march on foot soon.
U en Dom Johannis zullen we in de huifkar bij de andere zieken met ons meevoeren.
||||||||covered wagon|||||||bring along
‘We moeten ons vertrek uitstellen,' riep Nicolaas verschrikt.
||||verschieben|||
||||delay|exclaimed||startled
‘Waarom?'
vroeg Dolf met een stalen gezicht.
||||steel|face
Dolf asked with a face of steel.
‘We hebben toch nog veel meer zieken.
Maar door hen willen jullie je niet laten ophouden.
|for|||you||||stop
Dat hebben jullie gisteren toch besloten?'
|||||decided
Ontsteld keek Nicolaas hem aan.
Astonished||||
Dismayed, Nicholas looked at him.
Nicholas spojrzał na niego z przerażeniem.
‘Maar Rudolf... zie eens hoe ze er aan toe zijn.
Aber Rudolf... schau, wie sie sind.
'But Rudolf ... See how they're doing.
Ze zullen de rit niet overleven,' riep hij wanhopig.
|||ride||survive|he shouted||desperately
‘Dat zullen de meeste zieke kinderen ook niet,' zei Dolf, quasi-onverschillig.
||||||||||pretending to be|quasi-indifferent
Hij genoot van de situatie.
|enjoyed|||
‘Nee, nee,' gilde Nicolaas.
||squealed|
‘Ik wil niet dat we verdergaan.
|||||continue
Nu niet.'
‘Goed, jij beslist,' zei Dolf stug, inwendig overgelukkig.
||||||innerlich|
||decide|||stubborn|internally|overjoyed
'Gut, du entscheidest', sagte Dolf streng und innerlich überglücklich.
‘We zullen hen laten overbrengen naar het ziekenkamp.'
||||transfer|||
Wir werden sie in das Krankenlager verlegen lassen.
'We will have them transferred to the hospital camp.'
Johannis vond net genoeg lucht om daartegen te protesteren.
||just||air||against that||
Johannis fand gerade genug Luft, um dagegen zu protestieren.
Johannis found just enough air to protest that.
‘Laat ons in de tent,' smeekte hij.
|||||"flehte"|
||||tent|begged|
‘Buikpijn is niet besmettelijk.'
stomach pain|||contagious
Unterleibsschmerzen sind nicht ansteckend.
Die opmerking bracht Dolf weer half in paniek, want opeens dook er een woord op in zijn geest: cholera.
|comment|brought||again||||because|suddenly|dive|there||||||mind|cholera
Begon dat ook niet zo?
Dom Thaddeus kwam hem te hulp.
‘Misschien is het wél besmettelijk,' zei hij.
||||contagious||
‘Het zal voor ons allen veiliger zijn om deze zieken niet met anderen in aanraking te laten komen.'
|will||||safer|||||||||contact|||
'It will be safer for all of us not to let these sick people come into contact with others.'
‘En wie moet hen dan verplegen?'
|||||nurse them
gilde Carolus verontwaardigd.
gild (1)||outraged
‘Ik,' zei Dolf hard.
|||hard
Op veilige afstand van de kinderen met roodvonk werden twee nieuwe bedden neergelegd voor de zieke monniken.
|||||||Scharlach|||||||||
|safe|safe distance|||||scarlet fever|||||set up||||
In sicherer Entfernung von den scharlachkranken Kindern wurden zwei neue Betten für die kranken Mönche aufgestellt.
Daar lagen ze dan, krom van de pijn.
|lay|||crooked|||
Dolf had het er druk mee, want hun krampen veroorzaakten niet alleen ondraaglijke pijnen, maar ook diarree.
||||||||||||unerträgliche||||
|||it|busy|with it|because||cramps|caused|||unbearable|pains|||diarrhea
Dolf hatte es schwer, denn die Krämpfe verursachten nicht nur unerträgliche Schmerzen, sondern auch Durchfall.
Dolf ging eigenhandig de bevuilde pijen in een kleine poel uitwassen.
||||beschmutzten|Kutten||||kleiner Teich|
|went|personally||dirty|pipes||||pond|wash out
Dolf ging im Alleingang los, um die verschmutzten Gewänder in einem kleinen Becken auszuwaschen.
Dolf własnoręcznie poszedł umyć zabrudzone szaty w małym basenie.
Hij onderdrukte zijn walging en probeerde niet meer aan het woord cholera te denken.
|||Ekel||||||||||
|suppressed||disgust|||||to|||||
He suppressed his disgust and tried not to think of the word cholera.
Het liefst zou hij de donkere pijen verbrand hebben.
||||||dunklen Kutten||
|preferably||||dark|pines|burned|
Im Idealfall hätte er die dunklen Roben verbrannt.
He would rather have burned the dark robes.
Dat zijn bezorgdheid overbodig was, bleek toen later op de ochtend Leonardo hem kwam opzoeken.
|||überflüssig|||||||||||
||concern|unnecessary concern||became clear|when||||morning||||look up
Dass seine Besorgnis unnötig war, zeigte sich, als Leonardo später am Morgen zu ihm kam.
That his concern was unnecessary became apparent when later that morning Leonardo came to see him.
‘Blijf hier vandaan!'
stay||
Bleib weg von hier!
"Stay away from here!
riep Dolf hem toe.
called out|||
‘We weten nog niet wat ze mankeren.'
||||||are missing
'We don't know what's wrong with them yet.'
Nous ne savons pas encore ce qui leur arrive.
De student glimlachte luchtig, naderde en boog zich over de uitgeputte mannen.
|||unbeschwert|||||||erschöpften|
||smiled|light-hearted|approached||bent over||||exhausted|
Der Student lächelte lässig, trat heran und beugte sich über die erschöpften Männer.
‘Flink ziek, hè?'
Pretty sick huh||right
Ziemlich krank, hm?
"Pretty sick, huh?
mompelde hij met voldoening.
|||Zufriedenheit
mumbled with satisfaction|||satisfaction
murmelte er befriedigt.
Dolf trok hem terzijde, wit van angst.
|pulled||to the side|||fear
Dolf zog ihn zur Seite, weiß vor Angst.
‘Zou het cholera kunnen zijn, Leonardo?'
"Could it be cholera, Leonardo?
De Italiaan keek hem spottend aan.
||||mockingly|
‘Heb je aan één epidemie niet genoeg, Rudolf van Amstelveen?
Zeg dat dan nooit meer, want dat is de goden verzoeken.
|||||||||Götter|
|||||because||||the gods|asking the gods
Dann sagen Sie das nie wieder, denn das ist eine Versuchung für die Götter.
Then never say that again, because that is asking the gods.
En wees gerust, het is geen cholera en het is niet besmettelijk.
|be|be assured|||||||||contagious
Und seien Sie versichert, dass es sich nicht um Cholera handelt und dass es nicht ansteckend ist.
Binnen een week zijn die twee weer springlevend en zo gezond als wat.
|||||||putzmunter|||||
||||||again|alive and well|||||
Innerhalb einer Woche sind die beiden wieder gesund und munter und kerngesund.
Dat kan ik je verzekeren.'
||||assure
‘Maar hoe weet jij...'
Leonardo haalde de schouders op.
|shrugged his shoulders|||
Leonardo zuckte mit den Schultern.
Leonardo shrugged.
‘Och, ik weet dat nou toevallig,' prevelde hij.
|||||by chance|muttered|
Ach ja, das weiß ich zufällig", murmelte er.
‘Jij schurk,' siste Dolf vrolijk.
||„zischte“||
|scoundrel|hissed||cheerfully
Du Halunke", zischte Dolf fröhlich.
'You scoundrel,' hissed Dolf cheerfully.
‘Ik snap het al.
|||already
Ich habe es schon verstanden.
Jij hebt gisteravond iets in hun eten gedaan, niet?
Du hast ihnen gestern Abend etwas ins Essen gemischt, nicht wahr?
Een of ander gifmengseltje, net genoeg om hen een paar dagen flink ziek te maken... O, Leonardo, daar zal ik je mijn hele leven dankbaar voor blijven.
|||poison concoction|just|||||||really|||||||will||||||||be grateful
Ein wenig Gift, gerade genug, um sie für ein paar Tage ziemlich krank zu machen.... Oh, Leonardo, dafür werde ich mein ganzes Leben lang dankbar sein.
Al moet ik het natuurlijk moreel afkeuren.'
|||||moralisch|moralisch ablehnen
of course|||||moral|condemn
Obwohl ich das natürlich moralisch missbilligen muss".
Although of course I have to disapprove of it morally.'
Même si, bien sûr, je dois désapprouver moralement".
Chociaż oczywiście muszę to moralnie nie pochwalić.
‘Je doet maar,' grinnikte de student.
|||chuckled||
Du schon", kicherte der Student.
Zeventig snel herstellende roodvonkpatiëntjes telde het ziekenkamp nu.
Seventy||recovering|scarlet fever patients|counted|||
Siebzig sich schnell erholende Rotfunken-Patienten zählten nun zum Krankenhauslager.
Voor de anderen bestond geen hoop meer, ze stierven kort na elkaar.
|||was|||||died|||
Für die anderen gab es keine Hoffnung, sie starben kurz nacheinander.
Nieuwe gevallen deden zich niet voor en Dolf wist dat hij het gevecht tegen de Scharlaken Dood had gewonnen.
|cases|||||||||||fight||||||
Neue Fälle traten nicht mehr auf, und Dolf wusste, dass er den Kampf gegen den Scharlachroten Tod gewonnen hatte.
Hij liet de grafkuil helemaal dichtgooien, met stenen beleggen en op die heuvel nog een etmaal lang grote vuren branden.
|||Grabgrube||zuschütten|||mit Steinen bedecken|||||||ein ganzer Tag||||
|let||grave pit||fill in||stones|cover||||hill|||twenty-four hours|||fires|burning fires
Er ließ die Grabgrube vollständig verschließen, mit Steinen aufschütten und weitere 24 Stunden lang große Feuer auf dem Grabhügel brennen.
Il a fait boucher complètement la fosse funéraire, l'a investie de pierres et a fait brûler de grands feux sur ce monticule pendant encore 24 heures.
Całkowicie zamknięto jamę grobową, zasypano kamieniami i na tym wzgórzu paliły się wielkie pożary przez kolejne 24 godziny.
Daags nadat ook die vuren waren gedoofd, richtten de kinderen op de steenhoop een houten kruis op.
the next day|after|||||extinguished|erected|||||stone pile||wooden||
Tage, nachdem auch diese Brände gelöscht waren, errichteten die Kinder ein Holzkreuz auf dem Steinhaufen.
Days after those fires were also extinguished, the children erected a wooden cross on the stone pile.
Aan deze plechtigheid namen duizenden gezonde kinderen, de drie priesters en Nicolaas deel.
||Zeremonie||||||||||
||ceremony|participated|||||||||
Tausende von gesunden Kindern, die drei Priester und der Nikolaus nahmen an der Zeremonie teil.
Daarna wendde de herdersknaap zich tot de schare: ‘Kinderen!
|||Hirtenjunge||||Menge|
Then|turned||shepherd boy||||crowd|
Wtedy pasterz zwrócił się do tłumu: „Dzieci!
God is ons genadig geweest.
|||merciful|been to us
Hij heeft de Scharlaken Dood onder ons overwonnen.
|||||||defeated
Hij heeft evenmin toegestaan dat twee heilige mannen die Hij mij zond om onze kruistocht te leiden, zouden sterven.
||ebensowenig|zugelassen|||||||||||||||
||neither|allowed|||holy|||||sent|||crusade||lead|would|die
Er hat auch nicht zugelassen, dass zwei heilige Männer, die er mir zur Führung unseres Kreuzzuges geschickt hat, sterben.
Nor did He allow two holy men whom He sent me to lead our crusade to die.
Dankt Hem daarvoor, kinderen.
Morgen kunnen we onze kruistocht voortzetten.
Spoedig zullen we de hoge bergen bereiken.
soon|||||mountains|reach
Als we die doorkruist hebben, komen we bij de zee.
|||cross||||||
Daar zal God Zijn grote wonder voltrekken.
||||||perform
Laat ons bidden.'
||pray
Ruim twee weken hadden ze bij het Meer van Konstanz doorgebracht en de epidemie was onderdrukt.
Clear||||||||||spent|||||suppressed
Über zwei Wochen hatten sie am Bodensee verbracht und die Epidemie war unterdrückt worden.
Ils ont passé plus de deux semaines au lac de Constance et l'épidémie a été jugulée.
Dolf richtte het wel zo in dat de kinderen die pas van de roodvonk hersteld waren, voorlopig in een aparte groep werden ondergebracht en met extra voedsel zo snel mogelijk op krachten werden geholpen.
|||||||||||||Scharlachfieber||||||||||||||||||||
|arranged||well|||||||just recently|||scarlet fever|recovered||for now|||separate|||housed||||food|||||strength||helped to recover
Dolf sorgte dafür, dass die Kinder, die sich gerade von Scharlach erholt hatten, vorerst in einer separaten Gruppe untergebracht wurden und mit Zusatznahrung so schnell wie möglich wieder zu Kräften kamen.
Toch waren zijn zorgen nog niet voorbij.
||||||over
Zouden ze dat ooit zijn tijdens deze reis?
would|||ever||during||
Würden sie jemals an dieser Reise teilnehmen?
Nauwelijks was de ene crisis bezworen of nieuwe problemen doken op.
|||||beschworen|oder||||
barely|||||averted|of|||dropped|
Kaum war eine Krise entschärft, tauchten neue Probleme auf.
Zaledwie jeden kryzys został zażegnany lub pojawiły się nowe problemy.
Want Nicolaas weigerde hardnekkig om afstand te doen van de huifkar.
Because||refused|stubbornly||distance|||||
Denn Nicholas weigerte sich hartnäckig, den Planwagen aufzugeben.
For Nicholas stubbornly refused to relinquish the covered wagon.
‘Die kunnen we niet missen,' betoogde hij nadat Dolf had voorgesteld de wagen in het meer te rijden of te verbranden.
||||to miss|argued||after|||suggested|||||||drive|||burn
Die dürfen wir nicht verpassen", argumentierte er, nachdem Dolf vorgeschlagen hatte, das Auto in den See zu fahren oder zu verbrennen.
'We can't miss those,' he argued after Dolf suggested driving the car into the lake or burning it.
‘Toch moeten we de kar vernietigen,' hield Dolf vol.
||||cart|destroy|||
Trotzdem müssen wir den Wagen zerstören", beharrte Dolf.
‘Hij is besmet.
||Er ist infiziert.
||infected
Er ist infiziert.
We hebben er zieken en lijken in vervoerd, hij vormt een dodelijk gevaar voor ons allen.'
||there|||corpses||transported||poses|||danger|||
Wir haben darin Kranke und Tote transportiert, er stellt eine tödliche Gefahr für uns alle dar".
‘Dat is onzin,' zei Nicolaas.
‘De ossenwagen is mij geschonken door de aartsbisschop van Keulen.
|ox cart|||given|||||
Jij laadt een grote zonde op je ziel door te beweren dat die kar een bron van gevaar is.'
|load|||sin|||soul|||claim|||car||source||danger|
Du belastest deine Seele mit einer großen Sünde, wenn du behauptest, dass dieser Wagen eine Quelle der Gefahr ist".
Vous chargez votre âme d'un grand péché en prétendant que cette charrette est une source de danger".
De monniken Anselmus en Johannis vielen hem bij.
|||||fell||
The monks Anselmus and Johannis joined him.
Les moines Anselmus et Johannis le rejoignent.
Dolf maakte zich kwaad.
|||Dolf wurde wütend.
|||angry
Dolf wurde wütend.
Dolf s'est mis en colère.
‘Wat weten jullie ervan?'
|||about it
Was wisst ihr darüber?
snauwde hij.
snapped|
‘Die kar is zwaar besmet en de rijdende dood!
||||infected|||driving|
'That cart is heavily contaminated and driving death!
Verbrand hem!'
burn|
Burn him!
‘Waarom wil jij altijd de heer over ons spelen, Rudolf van Amstelveen?'
|||||the lord||||||
riep Nicolaas geërgerd.
shouted||annoyed
‘Wie ben je helemaal?
Voortdurend spreek je ons tegen, voortdurend wil je ons bevelen geven.
constantly|speak||||continuously||||command|
Wie gaf jou daartoe het recht?'
|gave||to do so||right
‘Niemand,' gilde Dolf.
|guild|
‘Maar als je die ossenwagen niet laat vernietigen, hebben jullie binnen een week weer een paar honderd doden.
||||ox cart|||destroyed||||||again||||
Is dat de bedoeling?'
|||intention
Is that the intention?
Dom Thaddeus legde kalmerend een hand op de schouder van de jongen.
||placed|soothing||||||||
‘Vertrouw op God, mijn kind.
Trust||||
Hij waakt over ons.'
|watches||
‘O, jullie begrijpen het niet,' zei Dolf stampvoetend.
|||||||stomping
‘Jullie willen nooit iets begrijpen.
Die huifkar is vergif voor het kinderleger.
|covered wagon||poison|||
Dat is geen geschenk van een bisschop meer, dat is een bolwerk van de Duivel!
|||||||||||Bollwerk des Teufels|||
|||gift|||bishop|||||stronghold|||
Maar als jullie dan met alle geweld een drama van deze kruistocht willen maken, ga je gang.
||||||violence||||||||||go ahead
Aber wenn ihr aus diesem Kreuzzug ein Drama machen wollt, dann nur zu.
Als jullie mij de schuld maar niet geven, wanneer het allemaal verkeerd afloopt.'
||||blame||||||all of it|wrong|ends badly
Solange Sie mir nicht die Schuld geben, wenn alles schief geht.
As long as you don't blame me when it all goes wrong.
En voor de zoveelste maal stampte hij ziedend van woede de tent uit.
|||||||kochend vor Wut|||||
|||umpteenth time||stomped||furiously|||||
Und zum x-ten Mal stapfte er wutentbrannt aus dem Zelt.
And for the umpteenth time, he stomped out of the tent seething with anger.
Diezelfde nacht ging de wagen in vlammen op.
that same||went up||||flames|
Spontaan.
spontaneous
Niets bleef er over dan een rokende puinhoop, verkoolde wielen en kromgetrokken assen.
|||||||Trümmerhaufen|||||Achsen
|remained|there||||smoldering|wreckage|charred|wheels||bent axles|axles
Übrig blieben ein rauchendes Chaos, verkohlte Räder und verbogene Achsen.
Nothing remained but a smoking mess, charred wheels and warped axles.
De jongens van de knokploeg die met de nachtelijke bewaking waren belast, beweerden later dat ze niets hadden gezien.
||||||||||||behaupteten||||||
||||the gang|||||guard duty||assigned to|claimed||||||
Die mit der nächtlichen Überwachung beauftragten Jungs von den Knuckle Draggers behaupteten später, sie hätten nichts gesehen.
De brand moest ‘helemaal vanzelf' in het binnenste van de wagen zijn ontstaan.
|fire||||||inside|||||originated
Das Feuer muss im Inneren des Wagens "von selbst" ausgebrochen sein.
‘Hebben jullie werkelijk niemand gezien?'
||really||
'Did you really not see anyone?'
informeerde Anselmus wantrouwig.
||suspiciously
‘Weten jullie zeker dat Rudolf van Amstelveen er niet bij is geweest?
|||||||there||||been
Of Leonardo, de koopmanszoon?'
|||merchant's son
‘Niemand,' zeiden de jongens.
|said||
‘Dom Thaddeus heeft de wagen nog gezegend, kort na het avondgebed.
||||||blessed||||evening prayer
Dom Thaddäus segnete den Wagen noch kurz nach dem Abendgebet.
'Dom Thaddeus still blessed the wagon shortly after evening prayers.
Verder is er niemand bij geweest.'
||there|||
Niemand sonst ist dort gewesen".
Fredo richtte zich hoog op.
|rose|||
Fredo zielte hoch.
‘Denkt u dat mijn jongens het liegen?'
||||||lügen erzählen
||||||lying
Glauben Sie, dass meine Jungs lügen?
'Do you think my boys are lying?'
vroeg hij hautain.
||hochmütig
||arrogantly
fragte er hochmütig.
Toen moest Anselmus wel toegeven dat de brand een nieuwe beproeving was, hun door een hogere macht opgelegd.
Then||||admit|||fire|||trial|||||||imposed on them
Dann musste Anselmus zugeben, dass das Feuer eine neue Prüfung war, die ihnen von einer höheren Macht auferlegt wurde.
Een bijgelovige angst bekroop hem.
|superstitious|superstitious fear|overcame him|
Eine abergläubische Angst überkam ihn.
Ogarnął go zabobonny strach.
Zodra hij de wensen van Rudolf van Amstelveen weerstreefde, gebeurde er iets...
||||||||widersetzte sich|||
As soon as|||wishes|||||contradicted|something happened|something|
Sobald er sich den Wünschen von Rudolf van Amstelveen widersetzte, geschah etwas
Gdy tylko sprzeciwił się życzeniom Rudolfa van Amstelveena, coś się stało...
Toen Dolf het nieuws hoorde (hij wist er inderdaad niets van) liet hij van zijn grote opluchting niets merken.
When|||||||it|indeed|||showed|||||relief||show
Als Dolf die Nachricht hörte (er wusste ja nichts davon), zeigte er kein Zeichen seiner großen Erleichterung.
Maar sindsdien bekeek hij Dom Thaddeus toch met andere ogen.
|since then|looked at|||||||
Aber seitdem sah er Dom Thaddeus ohnehin mit anderen Augen an.
Hij dacht: Die monnik is nog slimmer dan Leonardo - en precies zo'n stiekemerd.
||||||||||||Heimlichtuer
||||||sneakier||||||sneak
Er dachte: Dieser Mönch ist noch schlauer als Leonardo - und genau so hinterhältig.
He thought, That monk is even smarter than Leonardo - and exactly as sneaky.
Maar het geeft een veilig gevoel te weten dat ze mijn vrienden zijn.
||||safe||||||||
Aber ich fühle mich sicher, wenn ich weiß, dass sie meine Freunde sind.
Dagenlang trokken ze langs de noordelijke oever van het meer, daarna door heuvelland dat allengs hoger werd en een bergachtig karakter aannam.
||||||||||||Hügelland|||||||||annahm.
||||||shore||||after that||hilly country||gradually|||||mountainous|character|assumed
Tagelang zogen sie am Nordufer des Sees entlang, dann durch hügeliges Land, das allmählich höher wurde und einen bergigen Charakter annahm.
Ze bevonden zich in een streek die later de Beierse Alpen zou worden genoemd.
|found themselves||||region||||Bavarian||||named
Rechts van hen zagen ze de onverbiddelijke bergmuren oprijzen.
|||saw|||relentless|mountain walls|rise up
Zu ihrer Rechten sahen sie die unerbittlichen Bergwände aufragen.
Voorlopig trokken ze daar nog langs, steeds in oostelijke richting, door brede rivierdalen en machtige wouden.
Vorläufig|||||||||||||||
For now|||||along|still||eastern|||wide|river valleys||mighty|forests
For now, they were still moving along there, always heading east, through wide river valleys and mighty forests.
Het land was schaars bewoond, want de winters konden koud en hard zijn.
|||sparsely|inhabited|because|||||||
Zelfs nu, in hoogzomer, was het klimaat onbetrouwbaar.
||||||climate|unreliable
Even now, in high summer, the climate was unreliable.
Mooie dagen wisselden plotseling af met regenbuien, ijskoude nachten, mist en kilte.
|||||||||||Kälte
||alternated with|suddenly|||rain showers|||fog||chill
Les belles journées ont soudainement alterné avec des averses de pluie, des nuits glaciales, du brouillard et du froid.
Dolf kon zijn ogen niet afhouden van de bergmuren die het zuiden afsloten.
|||||keep|||||||closed
Straks moesten ze daaroverheen!
|||over it
Das mussten sie bald überwinden!
Hoe breng je achtduizend argeloze kinderen door honderd kilometer bergland waar het wemelt van wilde dieren, roofridders en vogelvrij gespuis?
|||||||||||||||||||Gesindel
||||innocent||||||||teems||||predators||free as a bird|scoundrels
Wie bringt man achttausend ahnungslose Kinder durch eine hundert Kilometer lange Berglandschaft, in der es von wilden Tieren, Raubrittern und Gesetzlosen wimmelt?
Jak zabrać osiem tysięcy niczego niepodejrzewających dzieci przez sto kilometrów górzystego kraju pełnego dzikich zwierząt, rabusiów i banitów?
Hoe voed je die kinderen als er weinig meer groeit dan naaldhout of mos?
|ernährst||||||||||Nadelholz||
|feed|||||there|little||grows||coniferous wood||moss
Wie soll man diese Kinder ernähren, wenn kaum mehr als Weichholz oder Moos wächst?
Alles wat ze tot nu toe hadden doorgemaakt, zou in het niet zinken bij de verschrikking van het hooggebergte.
|||||||gone through||||not|sink|||horror|||high mountains
Alles, was sie bisher erlebt hatten, würde durch den Schrecken des Hochgebirges in den Schatten gestellt werden.
Zonder tegenspraak te dulden, laste hij daarom opnieuw een paar rustdagen in voordat ze de nauwe kloof zouden betreden die toegang gaf tot de Karwendel.
||||auferlegte||||||||||||Schlucht||||||||
|contradiction||tolerate|added||||||rest days|||||narrow|gorge|would|enter||access||||
Ohne Widerspruch zu dulden, schweißte er deshalb noch einmal ein paar Tage Ruhe ein, bevor sie die enge Schlucht betraten, die den Zugang zum Karwendel ermöglichte.
Dlatego bez znoszenia sprzeczności ponownie zarządził kilka dni odpoczynku, zanim wejdą do wąskiego wąwozu, który dawał dostęp do Karwendel.
Anselmus protesteerde heftig.
|protested|intensely
Waarom nu weer oponthoud?
|||Warum jetzt wieder Verzögerung?
||again|delay
‘Om voorraden in te slaan,' zei Dolf kort.
|supplies|||stock up|||
Um sich mit Vorräten einzudecken", sagte Dolf kurz.
‘U wilt die kinderen levend in Lombardije krijgen, niet?
||||||Lombardy||
'You want to get those children to Lombardy alive, don't you?
Kan het u niet schelen dat ze de kans lopen met duizenden tegelijk om te komen?'
||||ist es egal|||||||||||
||||care||||||||at the same time|||
Ist es Ihnen egal, dass sie zu Tausenden umkommen könnten?'
Don't you care that they risk perishing by the thousands?
Toen Nicolaas, die altijd aan de kant van Anselmus stond, hem erop wees dat God voor hen zou zorgen, snauwde hij: ‘Hou je mond, domoor!
|||||||||||about it|pointed out|||||||snapped|||||fool
Als Nikolaus, der immer auf der Seite von Anselmus stand, ihn darauf hinwies, dass Gott für sie sorgen würde, knurrte er: "Halt die Klappe, Dummkopf!
When Nicholas, who always sided with Anselmus, pointed out to him that God would take care of them, he snarled, "Shut up, stupid!
Jij hebt nooit iets anders gezien dan de heide en een kudde schapen.
||||||||heath|||flock|
Sie haben noch nie etwas anderes gesehen als das Moor und eine Schafherde.
Nigdy nie widziałeś niczego poza wrzosowiskami i stadem owiec.
Ik kén die bergen en weet wat ons te wachten staat.'
|know|||||||||
Geholpen door Leonardo en al zijn vrienden ging hij aan het werk.
||||and all|||went||||
Mit Hilfe von Leonardo und all seinen Freunden machte er sich an die Arbeit.
Van rusten was geen sprake: gesjouwd moest er worden!
|||||geschleppt|||
|resting|||talk|hauled||there|
An Ausruhen war nicht zu denken: Es gab viel zu tun!
There was no question of resting: there was work to be done!
Ze kampeerden op een grote weide, vlak bij een kristalhelder meertje.
||||||||||kleiner See
|camped||||meadow|near|||crystal clear|small lake
Dolf stuurde Pieter naar dat meer, met honderden vissertjes en voorzien van zelfgevlochten netten.
|sent|Pieter||||||little fish||equipped with||self-woven|nets
Dolf schickte Pieter mit Hunderten von Fischern und mit selbst geflochtenen Netzen an diesen See.
‘Vis dat meer leeg,' beval hij.
|||leer||
||||commanded|
"Empty that lake," he ordered.
‘Alleen vissen kleiner dan een handlengte kun je teruggooien, die bestaan toch enkel uit graat.'
||||||||||||||Gräte
||smaller|||hand length|||throw back||only|after all|only||bones
Nur Fische, die kleiner als eine Handlänge sind, können zurückgeworfen werden, sie bestehen ohnehin nur aus Gräten.
'Only fish smaller than a hand length can be thrown back, they consist only of bones anyway.'
Het kamp werd intussen ingericht tot rokerij.
||||||Räucherei
|||in the meantime|set up||smoking area
Roetzwart golfde de rook van de vuren, gevoed met harsrijk en vochtig hout, over de kinderhoofden.
|wogte||||||genährt||harzreiches||||||
Soot black|rolled||||||fed by||resin-rich||moist||||children's heads
Der rußschwarze Rauch der Feuer, die mit harzigem und feuchtem Holz betrieben wurden, waberte über den Köpfen der Kinder.
De honderden ponden vis die uit het meer werden gehaald, werden door de meisjes schoongemaakt en aan lange dunne stokken geregen, waarna ze gerookt werden.
||Pfund||||||||||||||||||aufgereiht an||||
||pounds|||||||taken out|||||cleaned up||||thin||threaded|after which||smoked|
Setki funtów ryb wydobytych z jeziora zostały oczyszczone przez dziewczęta i nawleczone na długie cienkie patyki, po czym zostały wędzone.
Van de buit van de jagersgroepen werden rechte repen vlees gesneden, ook om gedroogd en gerookt te worden.
||Beute||||||Streifen|||||||||
||loot|||||straight|strips||cut strips|||||smoked||
Aus den Beutestücken der Jagdgruppen wurden gerade Fleischstreifen geschnitten, die ebenfalls getrocknet und geräuchert werden sollten.
Z łupów łowieckich grup wycinano proste paski mięsa, które również były suszone i wędzone.
Van het afval werd zoveel mogelijk stevige soep gekookt.
||||||kräftige||
||waste||||hearty||cooked
Aus den Abfällen wurde so viel deftige Suppe wie möglich gekocht.
Drie dagen lang aten achtduizend kinderen niets dan vette soep en nog eens soep.
||||||||greasy||||once|
Drei Tage lang aßen achttausend Kinder nichts als fettige Suppe und noch mehr Suppe.
Tot grote woede van de omwonende boeren werden ook de dorpen afgestroopt.
||||||||||Dörfer|ausgeplündert
||anger|||neighboring|||||villages|stripped bare
Sehr zum Ärger der benachbarten Bauern wurden auch Dörfer abgeholzt.
Much to the anger of nearby farmers, the villages were poached as well.
Ku wielkiemu gniewowi okolicznych rolników, ogołocono także wsie.
De oogst stond er goed bij en Dom Thaddeus belastte zich met de onderhandelingen.
|Die Ernte||||||||||||Verhandlungen führen
|harvest||it||||||burdened||||negotiations
Die Ernte war gut und Dom Thaddäus übernahm die Verhandlungen.
Hij bezocht de boeren op hun hoeven, de ridders op hun burchten, altijd vergezeld door een vijftigtal leden van de knokploeg.
||||||Höfen|||||Burgen||||||Mitglieder|||
|visited|||||farms||knights|||castles||accompanied by|||fifty|members|||fight club
Er besuchte die Bauern auf ihren Hufen, die Ritter auf ihren Burgen, immer in Begleitung von etwa 50 Mitgliedern der Knöchelschlepper.
He visited the peasants on their hoofs, the knights at their fortresses, always accompanied by about fifty members of the knocking squad.
Natuurlijk hadden ze in Beieren gehoord over het reusachtige kinderleger dat op weg was naar Jeruzalem en ook over de wonderen die met hun doortocht gepaard gingen.
|||||||||||||||||||||||||einhergingen mit|
||||||||giant||||||||||||||||passage|accompanied|
Natürlich hatten sie in Bayern von der riesigen Kinderschar auf dem Weg nach Jerusalem gehört und auch von den Wundern, die mit ihrem Weg verbunden waren.
Meer uit angst dan uit medelijden stonden ze een klein deel van de oogst af.
|||||||||||||Ernte|
||fear|||pity||||||||harvest|
Mehr aus Angst als aus Mitleid gaben sie einen kleinen Teil der Ernte ab.
More out of fear than pity, they gave up a small portion of the harvest.
Zakken vol gierst, rogge en gerst kwamen naar het kinderkamp.
||Hirse|||||||
Bags||millet|rye||barley||||
Bags full of millet, rye and barley came to the children's camp.
Daar werd het koren op primitieve wijze geplet en vermalen en er werden keiharde droge koeken van gebakken: duizenden.
|||Korn||||||||||steinhart|||||
|||grain||primitive|primitive way|smashed||ground||there||hard dry||biscuits|||
There the corn was crushed and ground primitively and rock-hard dry cakes were baked from it: thousands.
De voorraden stapelden zich op en Dolf hoopte vurig dat ze niet te snel zouden bederven.
||||||||sehnlich|||||||verderben
|stocks|piled up|||||hoped|fervently||||||would|spoil
Onderwijl vonden er onder de kinderen kleine persoonlijke drama's plaats.
meanwhile|found|there|||||personal|dramas|
Zo was daar het geval van Grethe en haar broertje.
||||||Grethe|||little brother
Grethe was een meisje van een jaar of elf, broodmager en verkommerd.
|||||||||||verwahrlost
|||||||||skinny||wasted
Grethe war ein Mädchen von etwa 11 Jahren, dürr und klapprig.
Grethe was a girl of about eleven, scrawny and decrepit.
Altijd liep ze rond met een kind van een jaar of drie op de arm.
|walked|||||||||||||
Sie lief immer mit einem Kind von etwa drei Jahren auf dem Arm herum.
Toen Dolf bij een van zijn rusteloze inspectietochten over het kamp op hen stuitte, bleef hij stomverbaasd staan.
when||||||restless|inspection tours||||||stumbled upon|stood||dumbfounded|
Als Dolf auf einer seiner rastlosen Inspektionsreisen durch das Lager auf sie stieß, war er verblüfft.
When Dolf stumbled upon them on one of his restless inspections of the camp, he stopped in amazement.
Kiedy Dolf natknął się na nich podczas jednej ze swoich niespokojnych inspekcji obozu, zatrzymał się ze zdumieniem.
Hij wist dat er onder de kinderen vele kleintjes schuilden: zes, zeven jaar oud.
|||there||||||were hiding||||
He knew that among the children there were many little ones: six, seven years old.
Maar zo'n jonge kleuter had hij nog niet aangetroffen.
|||Kleinkind|||||
|||toddler|||||encountered
En hier sjouwde dat piepkleine moedertje, of wat was ze, met een kind dat nog nauwelijks goed kon lopen.
||schleppte||winzig kleine||||||||||||||
||was dragging||tiny|little mother||||||||||barely|||
Und hier war diese winzige Mutter, oder was war sie, die ein Kind schleppte, das kaum richtig laufen konnte.
Hij begon Grethe uit te horen en vernam tot zijn ontsteltenis het volgende verhaal.
|||||||learned</br>discovered|||dismay|||story
He began to hear Grethe out and, to his dismay, learned the following story.
Zaczął przesłuchiwać Grethe i ku swemu przerażeniu dowiedział się o następującej historii.
Het meisje had zich in Straatsburg bij de Kinderkruistocht aangesloten.
|||||||||joined
The girl had joined the Children's Crusade in Strasbourg.
Dat was niets bijzonders, overal waar het kinderleger doortrok liepen kinderen van huis weg, betoverd door het sprookje van de Witte Stad.
||||||||||||||verzaubert von dem|||||||
|||special|||||passed|children walked|||||enchanted|||fairy tale||||
Grethe was een wees en had bijna een jaar door de straten van Straatsburg gezworven, zonder onderdak, zonder dat iemand naar haar omkeek.
||||||||||||||umhergeirrt||||||||
|||orphan|||||||||||wandered||shelter||||||looked after
Grethe war ein Waisenkind und irrte seit fast einem Jahr durch die Straßen Straßburgs, ohne Obdach, ohne dass sich jemand um sie kümmerte.
Samen met haar broertje had ze geleefd van bedelarij, soms van diefstal.
||||||||begging|||theft
Toen was, als door een wonder, het kinderleger voor de poorten van de stad verschenen.
then|||||as if by a miracle|||||gates||||appeared
Dann, wie durch ein Wunder, war die Kinderschar vor den Toren der Stadt erschienen.
De burgers van Straatsburg hadden zich ontfermd over de zieken en gewonden, ze hadden voedsel en oude kleren naar het kinderkamp gestuurd.
||||||sich gekümmert|||||||||||||||
||||||cared for|||||wounded|||food|||||||sent
Die Straßburger Bürger hatten sich um die Kranken und Verwundeten gekümmert und dem Kinderlager Lebensmittel und alte Kleidung geschickt.
Toen had de uitgehongerde Grethe zich ook in het kampement gewaagd en daar volop kunnen delen in de overvloed.
Then|||starved||||||camp|dared|||to the fullest||share|||abundance
Dann hatte sich auch die ausgehungerte Grethe in das Lager gewagt und sich an den dortigen Gaben satt gegessen.
Then the starving Grethe had also ventured into the encampment and was able to share in the abundance there.
Wtedy wygłodniała Grethe odważyła się wejść do obozowiska i mogła w pełni podzielić się tamtejszą obfitością.
Wat lag meer voor de hand dan dat zij zich met haar broertje voorgoed bij de Kinderkruistocht aansloot?
|||||||||||||für immer||||
|lay||||||||||||forever||||joined
Was war naheliegender, als dass sie sich mit ihrem kleinen Bruder dem Kinderkreuzzug für immer anschloss?
What could be more obvious than for her to join the Children's Crusade for good with her little brother?
Dolf herkende het verhaal - Mariecke was precies zo'n meisje.
|recognized||story||||such a|
‘Maar je broertje,' stamelde hij.
|||stammered|
‘Hij is toch veel te klein om zulke lange dagmarsen te maken.'
|||||||such||day marches||
Grethe zei verlegen: ‘Hij is niet zwaar.'
||shyly||||
Dus ze had hem gedragen, vanaf Straatsburg!
||||carried him||
Sie hatte es also getragen, angefangen in Straßburg!
So she had carried it, from Strasbourg!
Dolf voelde tranen in zijn ogen springen.
||tears||||well up
Hij vertrouwde Grethe toe aan de goede zorgen van Mariecke.
|entrusted||||||||
Er vertraute Grethe der guten Obhut von Mariecke an.
He entrusted Grethe to Mariecke's good care.
Hij sprak over hem met Dom Thaddeus, die erin slaagde een tehuis voor de twee weesjes te vinden bij kinderloze boeren.
|||||||||es gelang ihm||Zuhause||||Waisenkinder|||||
||||||||it|succeeded||home||||orphans||||childless|
Er erzählte Dom Thaddäus von ihm, dem es gelang, für die beiden Waisenkinder ein Zuhause bei kinderlosen Bauern zu finden.
He spoke of him to Dom Thaddeus, who managed to find homes for the two orphans with childless peasants.
Rozmawiał o nim z księdzem Tadeuszem, któremu udało się znaleźć dom dla dwóch sierot wśród bezdzietnych rolników.
‘Ze zullen misschien leven als horigen,' zei hij tegen Dolf, ‘maar in elk geval léven.'
|||||Leibeigene|||||||||
|||||serfs||||||||in any case|live
Sie mögen als Leibeigene leben", sagte er zu Dolf, "aber sie leben wenigstens.
