Hoe het hier -15°C kan worden Wie es hier -15°C werden kann How it can get -15°C here Comment il peut faire -15°C ici Come si può arrivare a -15°C qui Burada hava nasıl -15°C olabilir?

Nu we zo veel binnen zitten... Maintenant que nous sommes à l'intérieur... Agora que estamos tanto dentro de casa...

...móeten we af en toe naar buiten. müssen|||||| ...we have to go outside every now and then. ...nous devons sortir de temps en temps.

Maar er is iets bijzonders aan de hand in Nederland. But there is something special going on in the Netherlands. Mais il se passe quelque chose de particulier aux Pays-Bas.

Want als je begin deze week het weer checkte... Because if you checked the weather earlier this week... Car si vous avez regardé la météo en début de semaine...

...zag je dit: het werd in Groningen iets boven nul... ...did you see this: it was slightly above zero in Groningen... ...a vu ceci : il a fait un peu plus de zéro à Groningen... ...ho visto questo: a Groninga è salito leggermente sopra lo zero... ...você viu isso: estava um pouco acima de zero em Groningen...

...en in Maastricht relatief warm met zo'n 9 tot 11 graden. ...and in Maastricht relatively warm with about 9 to 11 degrees.

Zo'n groot verschil in zo'n piepklein landje. |||||tiny little| Such a big difference in such a tiny country. Une si grande différence dans un si petit pays.

Hoe kan dat? Comment cela est-il possible ?

NOS-weerman Peter Kuipers Munneke? Peter Kuipers Munneke, présentateur météo de NOS ?

Dat heeft er alles mee te maken dat de straalstroom precies boven ons land ligt. |||||||||Jetstream||||| |||||||||jet stream||||| This has everything to do with the fact that the jet stream lies exactly above our country. Cela a tout à voir avec le fait que le courant-jet se trouve au-dessus de notre pays. Questo ha a che fare con la corrente a getto che si trova proprio sopra il nostro Paese.

Straalstroom? Strahlstrom

Ik zou dat heel graag in een kwartier uitleggen, maar ik heb maar een minuutje. ||||||||||||||minute I'd love to explain that in fifteen minutes, but I only have a minute. J'aimerais expliquer cela en 15 minutes, mais je n'ai qu'une minute. Mi piacerebbe spiegarlo in 15 minuti, ma ho solo un minuto.

»»»»»»»»»»»»»>

Peter, dankjewel!

Gelukkig hebben wij iets langer. Heureusement, nous avons quelque chose de plus long.

Want die straalstroom is fascinerend. ||straalstroom|| Because that jet stream is fascinating. Porque essa corrente de jato é fascinante.

Dat is een soort rivier van lucht die ergens hoog in de atmosfeer over onze hoofden raast. ||||||||||||||||rast |||||||||||||||heads|races That's a kind of river of air that races over our heads somewhere high in the atmosphere. Il s'agit d'une sorte de rivière d'air qui passe au-dessus de nos têtes quelque part dans l'atmosphère. Si tratta di una sorta di fiume d'aria che scorre sopra le nostre teste da qualche parte in alto nell'atmosfera.

Soms tot wel 350 kilometer per uur.

Stel je voor dat je er midden in staat. Imagine you are in the middle of it. Imaginez-vous en plein milieu.

Gelukkig voelen we hier aan de grond weinig van die wind. Heureusement, nous ne ressentons que très peu ce vent au sol. Fortunatamente, qui a terra il vento si sente poco. Felizmente, não sentimos muito esse vento aqui no chão.

Maar kennelijk bepaalt ie dus wel dat we in het noorden handschoenen aan moeten en in het zuiden niet. But apparently he determines that we must wear gloves in the north and not in the south. Mais apparemment, il décide que nous devons porter des gants dans le nord et pas dans le sud. Ma a quanto pare decide che al nord dobbiamo indossare i guanti e al sud no.

En dat we de komende week in het hele land in de diepvrieskou komen... ||||||||||||Eiseskälte| And that we will be in the freezing cold throughout the country for the next week... Et que nous aurons des températures glaciales dans tout le pays au cours de la semaine à venir

...met een dik pak sneeuw. ...with a thick layer of snow. ...avec une épaisse couche de neige.

Hoe kan dat?

Dit is de straalstroom uitgelegd! |||Strahlungsstrom| Voici le jet stream expliqué ! Oto wyjaśnienie strumienia odrzutowego!

Een stromende luchtrivier dus. ||Luftstrom| A flowing air river. Une rivière d'air, en d'autres termes. Un fiume d'aria che scorre, in altre parole. Um rio de ar fluindo.

Om precies te zijn vind je 'm in de tropopauze. |||||||||tropopauze |||||||||tropopause To be precise, you will find it in the tropopause. Pour être précis, vous la trouverez dans la tropopause.

Dat is zeg maar het plafond van de onderste laag van de atmosfeer... |||||ceiling|||lowest|||| That's like the ceiling of the lowest layer of the atmosphere... C'est-à-dire le plafond de la couche inférieure de l'atmosphère... É como o teto da camada mais baixa da atmosfera...

...ergens op een hoogte tussen de 8 en 15 kilometer. ...somewhere at an altitude of between 8 and 15 kilometers. ...quelque part à une altitude comprise entre 8 et 15 kilomètres.

De straalstroom kan wel honderden kilometers breed worden en slechts een paar kilometers diep... |Strömung|||||||||||| The jet stream can be hundreds of kilometers wide and only a few kilometers deep... Le courant-jet peut atteindre des centaines de kilomètres de large et seulement quelques kilomètres de profondeur...

...en beweegt dus als een soort lint door de atmosfeer, en altijd richting het oosten. ||||||ribbon|||||||| ...and so it moves like a ribbon through the atmosphere, always heading east. ...et se déplace donc comme un ruban dans l'atmosphère, et toujours vers l'est.

Leuk feitje: daardoor vlieg je veel sneller van New York naar Amsterdam, dan andersom. |||fly|||||||||| Fun fact: you can fly much faster from New York to Amsterdam than the other way around. Fait amusant : il permet de voler de New York à Amsterdam beaucoup plus rapidement que dans l'autre sens. Curiosità: consente di volare da New York ad Amsterdam molto più velocemente rispetto al percorso inverso.

Omdat op die hoogte vliegtuigen met de straalstroom letterlijk met die westenwind in de rug kunnen meeliften. |||||||Jetstream||||Westwind|||||mitfliegen ||||||||||||||||ride along Because at that altitude aircraft can literally hitch a ride with the jet stream with the west wind at their back. En effet, à cette altitude, les avions qui suivent le courant-jet peuvent littéralement faire du stop avec le vent d'ouest dans le dos. Ponieważ na tej wysokości samoloty z prądem strumieniowym mogą dosłownie podróżować z zachodnim wiatrem na plecach.

Met soms wat turbulentie bij het invoegen. |||Turbulenzen|||einfügen Sometimes with some turbulence when inserting. Avec des turbulences occasionnelles lors des fusions.

Oké, maar waar komt die straalstroom vandaan? Okay, but where does that jet stream come from?

Er zijn twee belangrijke factoren.

Eén: verschillen in luchttemperatuur. En twee: het corioliseffect. |||Lufttemperatur||||Corioliseffekt |||air temperature|||| One: differences in air temperature. And two: the Coriolis effect.

Eerst die temperatuur.

De aarde is een bol - echt waar - en die staat iets gekanteld ten opzichte van de zon. |||||||||||geneigt||||| ||||sphere|||||||tilted||with respect to||| The Earth is a sphere - really - and it is tilted slightly with respect to the sun. La terre est une sphère - vraiment - et elle est légèrement inclinée par rapport au soleil. La Terra è una sfera - in realtà - ed è leggermente inclinata rispetto al sole.

Daardoor hebben we zomers waarin we veel zon pakken, en winters met wat minder zon. |||sommerlich||||||||||| As a result, we have summers in which we get a lot of sun, and winters with less sun. Par conséquent, nous avons des étés très ensoleillés et des hivers un peu moins ensoleillés. W rezultacie mamy lata, w których łapiemy dużo słońca i zimy z nieco mniejszą ilością słońca. Como resultado, temos verões com muito sol e invernos com menos sol.

Maar gemiddeld over het hele jaar pakken de polen veel minder zonlicht dan de tropen. ||||||||||||||Tropen But on average over the whole year, the poles get much less sunlight than the tropics.

Daardoor is de lucht rond de polen koud en rond de tropen warm. As a result, the air around the poles is cold and around the tropics warm.

Daartussenin, dus ook bij ons, kan er van alles gebeuren... Dazwischen||||||||| In between, so also with us, anything can happen... Entre les deux, comme chez nous, tout peut arriver...

...waar die warme lucht uit het zuiden en die koude lucht uit het noorden elkaar ontmoeten. ...où l'air chaud du sud rencontre l'air froid du nord.

Je kunt het zo zien. You can see it like this. Vous pouvez l'envisager de la manière suivante. Você pode ver assim.

De aarde werkt zo dat het de temperatuur- verschillen met elkaar wil verrekenen... ||||||||||||ausgleichen ||||||||||||balance out The Earth works in such a way that it wants to settle the differences in temperature with each other... La terre fonctionne de telle manière qu'elle veut tenir compte des différences de température... La terra funziona in modo tale da voler tenere conto delle differenze di temperatura...

...door warme lucht rond de evenaar naar de polen te sturen. |||||evenaar||||| |||||equator||||| ...by sending warm air around the equator to the poles. ...en envoyant de l'air chaud autour de l'équateur vers les pôles. ...inviando l'aria calda intorno all'equatore verso i poli. ...wysyłając ciepłe powietrze wokół równika w kierunku biegunów. ...enviando ar quente ao redor do equador para os pólos.

Vergelijk het met het openen van een raam als het koud is. Compare it to opening a window when it's cold. Comparez cela à l'ouverture d'une fenêtre lorsqu'il fait froid.

Binnen de kortste keren is de warmte naar buiten gevlucht richting de kou... |||||||||gevlucht||| |||||||||escaped||| In no time, the heat has fled out into the cold... En un rien de temps, la chaleur a fui vers le froid... W mgnieniu oka ciepło uciekło na zewnątrz w kierunku zimna...

....en is het temperatuurverschil tussen binnen en buiten opgeheven. |||Temperaturunterschied||||| ||||||||eliminated ....and the temperature difference between inside and outside has been eliminated.

En op de plek waar die uitwisseling plaatsvindt, ontstaat wind. ||||||Austausch||| ||||||exchange||| And where that exchange takes place, wind is created. Et là où cet échange a lieu, le vent se crée. E dove avviene questo scambio, si crea il vento.

Precies dat fenomeen, maar dan in het groot. Exactly that phenomenon, but on a large scale. Exatamente esse fenômeno, mas em grande escala.

Die verschillende temperaturen van de polen en de evenaar... ||||||||Äquator

...zorgen er dus voor dat het gaat waaien. ...pour s'assurer qu'il va exploser. ...então certifique-se de que o vento sopra.

Als de aarde stil zou staan, zouden wij hier op het noordelijk halfrond... ||||||||||||hemisphere If the Earth stood still, we here in the Northern Hemisphere would...

...dus altijd een warme wind moeten krijgen van zuid naar noord. ...so always have to get a warm wind from south to north. ...Tak więc zawsze powinien wiać ciepły wiatr z południa na północ.

Maar dat is niet het hele verhaal, want die straalstroom beweegt van west naar oost.

Hoe dan?

Dat komt door het corioliseffect. ||||Corioliseffekt

Genoemd naar deze Deense wis- en natuurkundige Gaspard-Gustave de Coriolis. |||dänischen|weise|||Gaspard-Gustave de Coriolis|Gustave||Coriolis ||||mathematician|||Gaspard|||Named after Coriolis Named after this Danish mathematician and physicist Gaspard-Gustave de Coriolis. Nommé d'après le mathématicien et physicien danois Gaspard-Gustave de Coriolis.

Grapje, hij is gewoon Frans ;-) Just kidding, he's just French ;-) Je plaisante, il est juste français ;-)

Hij ontdekte een kleine 200 jaar geleden dat er supplementaire krachten vrijkomen in een roterend referentiekader. ||||||||zusätzliche|||||rotierend|Referenzrahmen ||||||||additional|forces|are released|||rotating| He discovered some 200 years ago that supplementary forces are released in a rotating frame of reference. Il a découvert, il y a environ 200 ans, que des forces supplémentaires sont libérées dans un cadre de référence en rotation. Circa 200 anni fa scoprì che le forze supplementari si liberano in un quadro di riferimento rotante.

Wat? Qu'est-ce que c'est ?

Klinkt heel ingewikkeld, is eigenlijk best simpel. Cela semble très compliqué, mais c'est en fait très simple.

Stel, ik sta op de Noordpool en jij staat op de evenaar. |||||||||||äquator

Als de aarde dan in 24 uur een rondje om zijn as draait... ||||||||||axis| If the Earth revolves around its axis in 24 hours...

...ben ik eigenlijk niet van mijn plek geweest. ...I haven't actually moved. ...je n'ai pas bougé de ma place.

Terwijl jij 40.000 kilometer hebt afgelegd. While you have traveled 40,000 kilometers. Alors que vous avez parcouru 40 000 kilomètres.

Dus ook al staan we allebei stil, toch heb jij 'sneller' bewogen dan ik. So even though we're both standing still, you've moved "faster" than I have. Więc nawet jeśli oboje stoimy w miejscu, poruszasz się "szybciej" niż ja.

Dat geldt ook voor lucht. That also applies to air.

De lucht rond de evenaar beweegt dus veel 'sneller' dan de lucht rond de polen. ||||evenaar|||||||||| Quindi l'aria intorno all'equatore si muove molto più "velocemente" di quella intorno ai poli.

Als de lucht dan naar de polen toe beweegt, gaat de aarde daaronder dus relatief langzamer. If the air then moves towards the poles, the Earth below moves relatively slower. Comme l'air se déplace alors vers les pôles, la terre en dessous se déplace relativement plus lentement. Poiché l'aria si sposta verso i poli, la terra sottostante si muove relativamente più lentamente.

Daardoor buigt die warme lucht af, met de draairichting van de aarde mee. ||||||||Drehrichtung|||| |bends||||||||||| As a result, the warm air bends with the direction of rotation of the earth. L'air chaud est alors dévié dans le sens de la rotation de la terre.

Dat is het corioliseffect. |||Corioliseffect

En daardoor is die straalstroom een westenwind.

Je kunt het corioliseffect zelf uitproberen in een speeltuin... |||Corioliseffekt||||| You can try the Coriolis effect yourself in a playground... Potete provare voi stessi l'effetto coriolis in un campo da gioco Você pode experimentar o efeito Coriolis em um playground...

...door op een draaiend toestel een bal recht vooruit te gooien naar de persoon tegenover je. |||drehend|||||||werfen||||| ...by throwing a ball straight ahead on a rotating device to the person opposite you. ...en lançant une balle droit devant sur la personne en face de vous sur un appareil qui tourne. ... lanciando una palla dritta verso la persona di fronte a voi su un dispositivo rotante. ...jogando uma bola para a frente em um dispositivo giratório para a pessoa à sua frente.

Kijk maar wat er gebeurt.

En er valt nog iets op. And one more thing stands out. Et une autre chose se détache. E mais uma coisa se destaca.

Die straalstroom is nooit een rechte lijn, maar altijd een kronkel. ||||||||||Kurve ||||||||||curve That jet stream is never a straight line, but always a twist. Ce jet stream n'est jamais une ligne droite, mais toujours un méandre.

Dat komt doordat het aardoppervlak onder de atmosfeer dán weer land is, en dán weer oceaan... That's because the earth's surface under the atmosphere is then land again, and then ocean again... En effet, la surface de la Terre sous l'atmosphère est à nouveau constituée de terres, puis d'océans... Dzieje się tak dlatego, że powierzchnia Ziemi poniżej atmosfery jest ponownie lądem, a następnie oceanem...

...met ook weer temperatuurverschillen. ...avec à nouveau des différences de température.

Dat is de reden dat die straalstroom ergens ver boven ons hoofd meandert als een rivier. ||||||||||||meandert||| ||||||||||||meanders||| Ecco perché la corrente a getto serpeggia come un fiume da qualche parte sopra le nostre teste.

Je weet nu dus hoe die ontstaat, waarom die van west naar oost beweegt, en waarom die zo kronkelt. ||||||||||||||||||krümmt So you now know how it is formed, why it moves from west to east, and why it winds so much. Vous savez maintenant comment il naît, pourquoi il se déplace d'ouest en est et pourquoi il fait des méandres. Ora sapete come nasce, perché si sposta da ovest a est e perché serpeggia. Teraz już wiesz, jak powstaje, dlaczego porusza się z zachodu na wschód i dlaczego meandruje.

Maar waarom is het aan de ene kant van de straalstroom dan zo warm... Mais alors pourquoi fait-il si chaud d'un côté du courant-jet ?

...en aan de andere kant zo koud?

Weet je nog dat de aarde... Do you remember when the earth... Rappelez-vous quand la terre...

...dat temperatuurverschil probeert te verrekenen? ||||ausgleichen ...trying to calculate that temperature difference?

Die straalstroom houdt dat tegen. That jet stream stops that. Le jet stream l'arrête.

Die keiharde westenwind ergens hoog boven in de lucht... That fierce westerly wind somewhere high in the sky... Ce vent d'ouest dur comme la pierre, quelque part dans le ciel...

...werkt als een soort buffer. ...acts like a buffer. ... agit comme une sorte de tampon.

Een streep van enkele honderden kilometers breed tussen warm en koud. Une ligne de plusieurs centaines de kilomètres de large entre le chaud et le froid.

Alsof je het raam toch maar dichtdoet, om die warmte niet te laten ontsnappen. ||||||zumachst||||||| It's like closing the window anyway, so as not to let that heat escape. Comme fermer la fenêtre de toute façon, pour empêcher la chaleur de s'échapper.

En daardoor is het aan de ene kant van die lucht- rivier een stuk warmer, dan aan de andere kant. And that is why it is a lot warmer on one side of that air river than on the other side. W rezultacie po jednej stronie tej rzeki powietrza jest znacznie cieplej niż po drugiej.

Oké, maar wat betekent die straalstroom voor het weer, Peter?

Vorige week lag de straalstroom dus precies boven ons land... So last week the jet stream was exactly above our country... W zeszłym tygodniu prąd strumieniowy znajdował się tuż nad naszym krajem

...maar inmiddels is die een heel stuk zuidelijker terechtgekomen. |||||||südlicher| ...but now it has ended up a lot further south. ...Mais entre-temps, il s'est retrouvé beaucoup plus au sud. ...Ma ormai è finito molto più a sud.

In Spanje en zelfs in Noord-Afrika.

En dat betekent dat wij diep in de koude lucht zijn terechtgekomen. Cela signifie que nous sommes plongés dans l'air froid. E isso significa que acabamos no ar frio.

En dat gaan we flink merken. And we're going to notice that. Et nous allons le remarquer considérablement.

Met een dik pak sneeuw in een groot deel van het land. Z grubą warstwą śniegu w dużej części kraju. Com uma espessa camada de neve em grande parte do país.

En volgende week temperaturen van 5 graden onder nul overdag... And next week temperatures of 5 degrees below zero during the day... E la prossima settimana temperature di 5 gradi sotto zero durante il giorno...

...en 's nachts zou het wel eens -10 kunnen worden, of nóg kouder.