Almenn skilyrði riftunar
Mér var bent á að það vantaði upptökur um almenn atriði, úr fyrri hluta glærupakkans þar sem við erum að fjalla um almenn skilyrði riftunar. Og ég ætla að bæta úr því hér í þessari upptöku og þeirri næstu. Fyrst aðeins að fjalla um þau atriði sem eru hér á glærum, glæru sautján, til tuttugu og eitt. Og síðan myndum við taka í seinni hlutanum, næstu upptöku, endurgreiðslukröfurnar, eða reglurnar um endurgreiðslu. En sem sagt fyrst þarf að skoða að hverjum, segjum að við erum, skiptastjóri hafi fundið út að það er riftanleg ráðstöfun sem hefur átt sér stað. Og þá þarf hann að athuga að hverjum hann eigi að beina riftunarkröfunni, og þar, svarið við því er í gjaldþrotaskiptalögum, í hundrað fertugustu og annarri grein, þar er fjallað um það að menn eigi að beina kröfunni að þeim sem hefur haft hag af riftanlegri ráðstöfun. Nú, það er oftast ekkert vandamál að finna þann sem hefur haft hag af riftunarráðstöfuninni, það er bara að sjá hver fékk greiðsluna, hver tók við verðmætunum. En það þarf að skoða þetta miðað við hverja og eina einstaka riftunarheimild og það má alveg hugsa sér að það komi upp sú staða að það sé hægt að beina í riftunarkröfunni að tveimur eða fleirum aðilum. Og þá hefur vaknað spurningin hvort að það sé nauðsynlegt að beina þeim þá báðum, eða öllum, sem sagt hvort þetta sé samaðild, eða þá einungis að einum og þá jafnframt að hverjum. Og þetta getur verið raunhæft ef að annar riftunarþoli er til dæmis gjaldþrota eða er verri borgunarmaður heldur en hinn, kannski segjum að þetta séu tveir sem hafa fengið greiðslur. Og um þetta hafa fallið, hérna, Hæstaréttardómar, og það er þarna þessi dómur, nítján hundruð níutíu og fimm á blaðsíðu tvö þúsund, átta hundruð og átján. Hann er í kennslubókinni á blaðsíðu sextíu og sjö til sextíu og átta. Það er að segja, dómurinn frá nítján hundruð níutíu og fimm á blaðsíðu, tvö þúsund, átta hundruð og átján, hann er í kennslubókinni hans Viðars Más Matthíassonar, á blaðsíðu sextíu og sjö til sextíu og átta. En þetta var svona þriðja manns kaup, það var seldur bíll og það var spurningin: hver fékk bílinn afhentan? Ég vísa sem sagt bara til kennslubókarinnar um þennan dóm, en við skulum skoða frekar þessa dóma, tvo nítján hundruð níutíu og sex á blaðsíðu, níu hundruð og ellefu nítján hundruð níutíu og sjö á blaðsíðu, tvö þúsund, fimm hundruð níutíu og þrjú. Við tökum fyrst þennan dóm, nítján hundruð níutíu og sex á blaðsíðu níu hundruð og ellefu, að þá var staðan þessi, að þetta var gjaldþrota félag sem hafði gefið út veðskuldabréf og, það sem sagt, sparisjóður lánaði, og lánaði félaginu þessu, með skuldabréfi og veðið, það var tryggt með veði í eign eins stjórnarmanna félagsins. Þannig að þetta er [UNK] félag, það hefur tekið lán, það var í formi skuldabréfs og skuldabréfið var veðtryggt í eign eins stjórnarmanna félagsins. En stuttu fyrir gjaldþrotið, þá hafði félagið greitt upp allt skuldabréfið og þannig aflétt veðinu af eign stjórnarmannsins. Og þetta er riftanlegt, á grundvelli hundrað þrítugustu og fjórðu greinar, þar sem að þarna er verið að greiða skuld fyrr en eðlilegt er. Nú, þrotabúið fór í mál við sparisjóðinn og krafðist riftunar á endurgreiðslu, en það var ekki gerð samsvarandi krafa á hendur stjórnarmanninum. Og sparisjóðurinn gerði kröfu um sýknu þar sem þrotabúið hefði með réttu átt að beina kröfunni að þeim, sem hafði haft hag af ráðstöfuninni, og það hafði eingöngu verið stjórnarmaðurinn, sem var eigandi fasteignarinnar sem var sett að veði. En í dómi Hæstaréttar er tekið fram að sparisjóðurinn hefði víst haft hag af ráðstöfuninni á þann hátt að með henni var greidd að fullu krafa hans sem hið gjaldþrota félag skuldaði, var skuldari að. Og með þessu þá hafði Sparisjóðurinn notið hags af ráðstöfuninni á kostnað annarra lánardrottna félagsins, og þar skipti ekki máli þótt ráðstöfunin hafi um leið verið til hagsbóta fyrir eiganda þeirrar fasteignar, sem var veðsett fyrir skuldinni, þannig að, það var reyndar, og í þessu máli þá þurfti aðeins að skoða hundrað fertugustu og sjöundu grein gjaldþrotaskipta laga, hún fjallar um þau tilvik þegar að, sem sagt, ef að þriðji maður hefur sett tryggingu, eða gengið í ábyrgð fyrir skuldum þrotamanns, losnað vegna riftanlegrar greiðslu. Að þá á þrotabúið rétt á þriðja mann með þá kröfu. Og það skipti engu máli þótt að þrotabúið ætti hugsanlega, sem sagt rétt á að beina kröfunni að eigandanum, þessi, á grundvelli hundrað fertugustu og sjöundu greinar, það var ekki hægt að líta svo á að hundrað fertugasta og sjöunda grein, sem veitti þrotabúinu valkost um leið til málsóknar gæti staðið því í vegi að búið beindi kröfunni um riftun og endurgreiðslu, að sparisjóðnum sem viðtakanda greiðslunnar, frekar en að þriðja manni, sem hafði um leið hag af henni. Og með þessum rökum, þá var fallist á sem sagt riftun og endurgreiðslu úr hendi Sparisjóðsins. Og síðan nítján hundruð níutíu og sjö, tvö þúsund, fimm hundruð níutíu og þrjú, og í þessum dómi frá nítján hundruð níutíu og sjö er vísað í dóm Hæstaréttar frá níutíu og sex, sem sagt, Hæstiréttur í seinni dóminum vísar til dómsins nítján hundruð níutíu og sex á blaðsíðu níu hundruð og ellefu. En þarna var yfirdráttarskuld gjaldþrota félags tryggð með víxlum sem voru útgefnir af einum aðaleiganda félagsins, og þeir voru reyndar síðan greiddir með skuldabréfi, útgefnu af eigandanum. Og síðan notaði sem sagt eigandinn þá greiðslu, skuldabréfið og skuldajafnaði viðskiptaskuld sína við félagið. En við erum að skoða greiðslurnar gagnvart viðskiptabankanum og, sem sagt það var þannig að, að þrotabúið fór í mál og krafðist riftunar á þessum, þessari ráðstöfun, að borga þarna upp yfirdráttarskuldina. En þarna var aðaleigandanum ekki stefnt, en með þessu var, með þessari greiðslunni, var þá skuld eða inneign aðaleigandans færð til tekna, sem sagt, í bókum hins gjaldþrota félags, þetta var í raun til þess að krafa þrotabúsins féll niður á aðaleigandans sem svaraði fjárhæð greiðslna til viðskiptabankans. Og viðskiptabankinn krafðist sýknu, hann sagði, bíddu, hvað kemur þetta mér í raun og sann við? Þetta eru bara viðskipti félagsins við aðaleigandann, og þeir sögðu í bankanum að þarna hefði verið, þeir voru búnir að gefa út yfirdráttarskuld og hefðu leyft félaginu að taka út og stofna til yfirdráttarskuldar og þeir hefðu alltaf getað fengið greidda þessa yfirdráttarskuld, því að aðaleigandinn hafði gefið út víxla til tryggingar skuldinni, og því hefði viðskiptabankinn alltaf átt kost á að ganga að ábyrgðarmanni til fullnustu á skuldinni. Hann hefði alltaf getað fengið skuldina greidda. En þessari röksemd var hafnað af Hæstarétti. Viðskiptabankinn var dæmdur til þess að þola riftun, þar sem það var talið að Viðskiptabankinn hefði haft hag af þessari greiðslu. Og þar vísaði Hæstiréttur í reynd til þessa fyrri dóms, eins og ég sagði, nítján hundruð níutíu og sex á blaðsíðu níu hundruð og ellefu. Og hvað getum við, hvaða ályktun verður dregin af þessum dómum? Jú, sko, hlutdeild þriðja manns eða annarra milliliða, eins og segir á glærunni skiptir, á ekki skipta neinu máli, þar sem við erum að skoða hér er hver hefur hag, hver hafði hag af þessari ráðstöfun sem að nú á að rifta. Og þar er ekki, sko bara það, það er horft á þetta, það er ekki greinilega samaðild, þetta er ja, sko eigi þrotabúið kost á tveimur aðilum, sem hafa haft hag með mismunandi hætti, þá er ekki samaðild á milli, en, en, eins og til dæmis ef við skoðum hundrað fertugustu og sjöundu grein þarna þegar ábyrgðarmaður losnaði úr skuld við ráðstöfun svo bankinn sem fékk greiðsluna, það var ekki þörf á samaðild þeirra. Hundrað fertugasta og sjöunda grein í dóminum frá nítján hundruð níutíu og sex var bara einn valkostur sem var valkvæður en, en síðan gat búið nýtt sér það að fara í mál við bankann því að hann hafði haft hag af hinni riftanlegu ráðstöfun. Þannig að þarna er skiptastjóri sem ákveður bara þegar hann setur upp málsóknina, hverjum hann mun stefna og ef hann sér að það virðist ekki vera mjög þröng skýring Hæstaréttar á því hverjir hafi haft hag, það sem sagt truflar ekki málsókn ef einhver annar kunni jafnframt að hafa haft hag eða jafnvel meiri hag af hinni riftanlegu ráðstöfun, í skilningi hundrað fertugustu og annarrar greinar gjaldþrotaskiptalaga. Nú, það eru, það er nú yfirleitt þannig að, að síðan þegar skiptastjóri ákveður að hefja málsókn að þá gerir hann, setur hann kröfu. Og það er hefðbundið að gera kröfurnar í tvennu lagi. Það er að segja, það er gerð krafa um riftun og það er gerð krafa um endurgreiðslu. Síðan er líka, og það má segja, kannski í þriðja lagi einnig gerð krafa um málskostnað. En það er samt, það er þarna dómur, dómur þrjú hundruð, tuttugu og átta, tvö þúsund og tíu þar sem urðu mistök við áfrýjun til Hæstaréttar. Þarna hafði, þarna var, gleymdist sem sagt að gera endurgreiðslukröfuna. Þetta var, snerist um riftun, í, sem sagt, við, þetta var riftun og það var óvenjulegur greiðslueyrir. Var að krefjast riftunar á grundvelli hundrað þrítugustu og fjórðu greinar. Og þarna var krafist riftunar og þarna urðu mistök þannig að, að það gleymdist að gera endurgreiðslukröfu. En þarna segir Hæstiréttur: það er í lagi, það er allt í lagi að, að krefjast hér riftunar eingöngu þótt að endurgreiðslukrafan, hún hafði, sem sagt, skiptastjóri hafði lögvarða hagsmuni af því að fá dóm um þá kröfu. En það, sem sagt í fyrsta lagi, krefjast riftunar á ráðstöfuninni og í öðru lagi að krefjast greiðslu úr hendi stefnda. En passið ykkur, eins og í dómi fimm hundruð, tuttugu og sjö, tvö þúsund og sextán, þar var endurgreiðslukrafan í formi skilunar, þetta var, sem sagt verið að krefjast riftunar á kaupmála, og það var krafist skilunar og líka skaðabóta, skaðabótakröfunni vísað frá dómi þar sem að hún var ekki talin vera samþýðanleg endurgreiðslu, eða skilakröfu þrotabúsins.
