Jaką cenę zapłacimy? — 7 metrów pod ziemią [ODCINEK Z PUBLICZNOŚCIĄ] (1) What price will we pay? - 7 meters below the ground [PUBLISHER'S PARTICIPATION] (1)

Ta ostatnia dekada globalnie była nacieplejszą w całym holocenie. Globally, last decade was

Teraz jak ktoś ci mówi, że, no, nie wiadomo, czy nasze emisje gazów cieplarnianych Now, when somebody tells you

są przyczyną obecnego ocieplenia - znaczy tylko jedno - on tego nie wie.

Dalsze pokolenia robią sobie dobrze,

a kolejne tysiące pokoleń będą płacić rachunek.

Znaczne obszary powierzchni Ziemi: Afryka, Bliski Wschód będą fizycznie niezdatne do zamieszkania przez ludzi. Sizeable areas of Earth's surface will be physically unable to be inhabited.

Teraz można albo usiąść w kąciku i się poryczeć, patrząc na wymieranie gatunków,

na katastrofy, które się szykują

Albo? and forthcoming natural disasters or we can pick up the slack.

Albo zakasać rękawy i wziąć się do roboty.

Dziś kolejna część odcinka specjalnego,

podobnie jak poprzednim razem poza mną, moim gościem,

są z nami widzowie kanału.

A moim gościem jest Marcin Popkiewicz - fizyk z... And my guest is Marcin Popkiewicz, physician...

(oklaski)

...fizyk zajmujący się m.in. globalnym ociepleniem, zmianami klimatu. ...physician handling i.a. global warming matter

Czy mamy absolutną pewność, że globalne ocieplenie to jest fakt, że to nie jest jakaś hipoteza? that it isn't some sort of a hypothesis?

Dziękuję, że nie spytałeś się mnie, czy wierzę w globalne ocieplenie, bo to jest... niewłaściwe pytanie. Thanks for asking me if I believe in the global warming

No właśnie, no właśnie.

To jest kwestia pytania: "Czy wierzycie w elektrony?", tak?

To... to jest źle postawione pytanie (śmiech).

To nie jest kwestia wiary,

no, to jest kwestia badań naukowych, tak? (oklaski) but the scientific research.

Dobra, od strony naukowej, tak? Wiemy, że Ziemia się ociepla. Well, from the scientific point of view,

Najwięcej energii można zgromadzić w oceanach, tak? Mierzymy jak oceany się nagrzewają.

Przez ostatnie lata nagrzewały się z grubsza w tempie odpowiadającym jakby energii

4 bomb atomowych klasy Hiroshima na sekundę. Pół miliona bomb atomowych dziennie. energy of four Hiroshima bombs per second.

Upraszczając nawrzucaliśmy do oceanów tysiące termometrów, które tam nurkują,

nadają do satelity, co zmierzyły: temperatury na różnych głębokościach, w różnych miejscach, which transmit to the satellites temperature on variety of depths and spots,

więc widzimy, że Ziemia się ogrzewa. so, we observe that the Earth is getting warmer.

Czyli łopatologicznie się mierzy temperaturę w tych oceanach. So, in layman's terms the oceans' temperature is being measured.

No tak, to jest jeden ze sposobów. O, taki najprostszy. Yes, that's one of our techniques, the simplest one.

i teraz: Ziemia tak naprawdę wymienia z kosmosem energię tylko za pomocą promieniowania. Now, the Earth exchanges energy with the Space

Nie ma w próżni przewodzenia czy konwekcji. Promieniowanie.

Więc to oznacza: skoro Ziemia kumuluje energię,

to znaczy że Ziemia mniej energii wypromieniowuje niż pochłania.

To jest prosty bilans energetyczny. I teraz my widzimy, że Ziemia... Just a simple energy balance.

nie wypromieniowuje tyle energii, co wcześniej na tych długościach fal, doesn't radiate as much energy as in the past

gdzie działały gazy cieplarniane, takie jak dwutlenek węgla, metan, coś tam jeszcze. on wavelenghts assigned to greenhouse gases

Więc...

i do tego jak policzymy, ile energii mniej ucieka z Ziemi, Additionally, if we calculate how big is this difference,

to już będzie się dokładnie zgadzać z bilansem radiacyjnym planety. it will perfectly match planet's radiation balance.

No właśnie, czyli dzięki temu macie pewność, że powodem jest większa ilość CO2. So, in that you are certain that the reason is

Nie tylko, także metanu, jeszcze tam innych gazów cieplarnianych, Also methane and other greenhouse gases

ale fakt, że metanu jest najwięcej w atmosferze od...

Czyli mówiąc najprościej, że to wina człowieka.

Znaczy: wina.To jest nasza robota, tak?

Btw. metanu i dwutlenku węgla jest najwięcej w atmosferze od wielu milionów lat. By the way, there are biggest amounts of methane and carbon dioxide in our atmosphere since many millions of years.

To robi wrażenie. W ostatnim stuleciu stężenie CO2 wzrosło do poziomu największego

od kilku, a pewnie kilkunastu milionów lat.

Metanu też wzrosło, innych gazów cieplarnianych - również.

Więc, no, to jest epicka zmiana.

W związku z tym, no, one działają jak coraz grubsza izolacja naszej planety,

utrudniająca ucieczkę energii w kosmos i w związku z tym rosną temperatury: impeding energy escape into the Space

oceany się nagrzewają, rośnie temperatura globalna,

każdy z ostatnich 5 lat należał do pięciu najcieplejszych w historii pomiarów. Each of last five years belongs to the five warmest years

Pewnie ostatnia dekada globalnie była najcieplejszą w całym holocenie,

czyli w ostatnim okresie cieplnym 11 tysięcy lat.

No to ktoś zapyta: Skąd wy to wiecie? Skąd wiecie jaka była temperatura ileś tam tysięcy lat temu?

No, z wielu... Na wiele sposobów możemy to oglądać. There are variety of techniques.

No to wyjaśnijmy.

Dobra. Na przykład jak mamy osady w jeziorach albo w mokradłach, For instance, we have precipitates

one inne są w Polsce, inne na Węgrzech, inne rośliny rosną, tak?

Możemy sprawdzić jakie resztki roślinne na danym terenie znajdujemy, możemy to datować, oczywiście

metodą węgla C-14 na przykład, jak stosunkowo w niedaleką przeszłość sięgamy using C14 carbon method if we don't scoop to far in the past.

mam badania izotopowe, nie wnikając teraz jak działają izotopy tlenu czy wodoru,

bo to jest takie techniczne...

Nie wnikając. But we can e.g. consider the Arctic.

...ale możemy spojrzeć na przykład na Arktykę.

Na przykład, jedźcie na taką wyspę...

nie wiem, Ziemię Baffina, na lewo od Grenlandii, na wschód od Grenlandii.

I patrzycie - tam topnieje lodowiec. And you see melting glacier.

I spod tego topniejącego lodowca wam się odsłaniają martwe resztki materiału organicznego,

jakieś porosty, które tam kiedyś rosły.

I teraz my umiemy datować te resztki roślinne, za pomocą węgla C-14, Now we can date these plant remains using C14 carbon methode.

może słyszeliście to.

Co to znaczy? These lichens lived tens of thousands of years ago or earlier

Znaczy: te porosty żyły kilkadziesiąt tysięcy lat temu lub wcześniej,

a pierwsze, ostatnie sto tysięcy lat

120 tysięcy lat była tam epoka lodowa, był lądolód,

tzn. te porosty żyły 120 tysięcy lat temu. these lichens lived 120.000 years ago.

Właśnie stopniał lądolód,

który liczył sobie ponad 120 tysięcy lat.

Jeden z wielu przykładów, zresztą wiele innych sposobów na badania

dawnych temperatur czy dawnych stężeń dwutlenku węgla. there are plenty of methods of studying past temperatures.

Ale podsumowując jesteście w stanie określić, To sum up, you are

jakie były temperatury w dalekiej, dalekiej przeszłości. able to determine how high were temperatures in the distant past.

Znaczy... plus minus. Plus minus w dalekiej przeszłości.

Niekiedy można spotkać się z opiniami, Sometimes we can come across an opinion...

że te zmiany klimatu,

które odczuwamy w Polsce może mniej, these climate changes, which we may feel weaker in Poland,

w innych miejscach na ziemi nieco intensywniej, more intensively in other places in the world,

że te zmiany klimatu, to jednak that these climate changes

nie przez człowieka, tylko to są jakieś naturalne procesy. are not caused by humans but rather

Sam wspomniałeś: była by some natural processes.

epoka lodowcowa kiedyś... Może to normalne, że You mentioned once there was an Ice Age

dzisiaj robi się coraz cieplej. maybe it's normal that today the climate is getting warmer.

Jak brzmi odpowiedz? What is the answer?

Owszem, klimat zmieniał się zawsze, jak były epoki lodowe. Indeed, the climate was changing since always.

My wiemy, co sterowało tym: zmiany orbity Ziemi.

I wiemy, że one działają w stronę ochłodzenia obecnie.

Obecnie, czyli powinno być coraz chłodniej. Powinno się ochładzać. Aktywność słoneczna w ostatnich dekadach Presently, so it should be rather getting cold on Earth.

spada... Powinno się ochładzać. Coraz chłodniej.

Prawda? A my widzimy ocieplenie. Wspomniałem, że wiemy, z czego to się bierze, tak? But we notice the warming. I have already mentioned where it comes from.

po prostu grubsza izolacja naszej planety. Więc po prostu... Explicite widzimy. The thicker planet's insulation. We explicitly notice that.

I teraz, jak ktoś ci mówi, Now, when somebody tells you:

że, no, nie wiadomo, czy nasze emisje "It's unknown if

gazów cieplarnianych są przyczyną obecnego ocieplenia, znaczy tylko jedno - greenhouse gases emission is the cause of present global warming" it's clear-cut

on tego nie wie. that he doesn't know it.

Ale ta wiedza jest. Tylko on tego nie wie, tak? Ma prawo tego nie wiedzieć, tak? But this knowledge exists, he isn't aware of that fact.

Dla porównania, wspomniałem o epoce lodowej. 20 tysięcy lat temu For comparison, I mentioned something about an Ice Age.

było jej maksimum. Średnia temperatura Ziemi była niższa o jakieś 20.000 years ago was its peak point. The average temperature

4 stopnie Celsjusza. No i to była inna planeta. Ja jestem z Gdańska... was roughly four degrees lower and it looked like completely different planet.

Czyli 4 stopnie wystarczyły, tak? ...I moje rodzinne miasto obecne było pod grubym lądolodem. I'm from Gdańsk. *Interviewer: So just four degrees were enough?*

No, gdzie indziej były strefy klimatyczne, pustynie, linia brzegowa... Somewhere else were different climate zones, deserts, shorelines.

4 stopnie Celsjusza. Four Celsius degrees.

I teraz: obecna zmiana klimatu... Na razie wzrost temperatury And presently average temperature rise is about

to jest jakiś 1 stopień Celsjusza, średni globalny. one Celsius degree. Global average rise.

Oceany ogrzewają się wolniej: wielką masę wody trudno podgrzać. Oceans are getting warm slower, such mass of water is difficult to heat up.

Lądy szybciej. Lądy ogrzały się już o jakieś tam półtora stopnia, powiedzmy. Lands faster, they have already heated by 1.5 Celsius degree.

Nasz rejon Europy? Jakieś 2 stopnie Celsjusza. Co to znaczy? For Europe it's 2 Celcius degrees.

To znaczy, że średnia roczna temperatura w Warszawie It means that average annual temperature

jest z grubsza taka, jaka była w Budapeszcie w XIX wieku. is roughly like an average annual temperature in XIX century Budapest.

Inaczej mówiąc, Mazowsze ma taką temperaturę, In other words, Mazovia has the same average temperature presently

jaka była na Nizinie Węgierskiej w XIX wieku. as it was on Hungarian lowland in XIX century.

To jest znacząca zmiana klimatu. Zresztą, widać, tak? Już nie trzeba robić skomplikowanych That's a significant climate change. There's no need to conduct complex research

badań, żeby stwierdzić, że się ociepliło. Jak ja byłem mały, to to tell that it's warmer now.

się wylewało szlauchem lodowisko w listopadzie, no i ono było When I was young, I used to pour water on the ground in November

do lutego, jak nie do marca. Śnieg się gromadził całą zimę, and the ice lasted until February or March. The snow has been accumulating for the whole Winter

a jak wreszcie stopniał na wiosnę, no to wszystko to spływało do and when it finally melted in Spring, it ran down

rzek: do Wisły, Bugu; na tych rzekach gruba kra się formowała to rivers, Vistula, Bug.

przez zimę. Tam On these rivers formed thick floe throughout the Winter.

wezbrana woda niosła tą krę, fala powodziowa, i widać było... Swollen water brought that floe and flood wave,

Co roku można było w kronice zobaczyć, jak saperzy

wysadzają dynamitem tą krę, żeby mostów nie zrywało... A czasem zrywało. sappers had to blow up the ice with dynamite in order to preserve bridges from being damaged.

A teraz? Może śnieg spadnie czasem, Now, the snow sometimes falls,

poleży kilka dni, może kilkanaście, coś tam spłynie, it will last for few, maybe several days, something will run down, then it falls again,

znowu coś tam spadnie. Nie ma wielkiej fali powodziowej, nie ma kry. there's no huge flood wave, there's no floe

Za to są powodzie opadowe - gwałtowne Instead there are rain floods.

opady. Zalewa Katowice czy Gdańsk, czy inne miasta. Sudden rains flood cities like Katowice or Gdańsk

Mamy coraz więcej upałów, We have more and more heat waves.

to widać - za czasów mojej młodości w Polsce mieliśmy średnio In my youth we had

małych kilka dni powyżej 30 stopni, z maksymalną temperaturą. Kilka. few days over 30 degrees on average.

Teraz mamy kilkanaście. Mamy ponad trzykrotnie więcej Now we have over a dosen.

dni upalnych w Polsce już. Po prostu widać Three times more roasting days than in the past.

- mamy więcej susz... To nie tylko: zmiana klimatu, to wzrost temperatur. There are more draughts. It's not only about changing of climate and increasing of temperature.

Kiedy ja byłem mały, to jak... Raz na 5 lat When I was young

mieliśmy suszę w Polsce. Teraz mamy od 2013 roku, we had one draught every five years on average.

co roku mamy suszę. To jest część trendu. Since 2016 we have a draught every year and it's a part of a general tendency.

Ja jestem przekonany, że znajdzie się część osób, która I'm sure that some people will say

pomyśli: No to fajnie, w Polsce będzie Hiszpania, "I'm fine with higher temperatures in Poland, it's just like in Spain."

będzie ciepło. "Finally it'll be warm."

Dlaczego nie powinniśmy myśleć w taki Why should we avoid this way of thinking?

sposób? Po pierwsze mamy infrastrukturę dostosowaną do pewnych warunków First of all, our infrastructure is adjusted to certain climate conditions.

klimatycznych, tak? Jak mamy mamy opady takie jak w Hiszpanii, nasza infrastruktura While we have rains like in Spain,

rolna na przykład jest kompletnie niedostosowana i to kosztuje majątek, żeby się dostosować. our agricultural infrastructure is completely unadjusted new conditions

Wzrost poziomu morza... Gdzieś ten poziom morza jest, and it costs fortune to adjust again. If sea level will rise

będzie parę metrów wyżej, no to nagle się okazuje, że miasta it will turn out that

portowe są zalane, trzeba w to inwestować. Ale to jest drobiazg. harbor towns be flooded and we have to invest money to rescue them. But that's actually a minor ailment.

Jak my się cieszymy, że u nas będzie jak w tropikach, If we feel good about forthcoming tropical climate in Poland,

bo do końca stulecia temperatura może wzrosnąć o jakieś 4-5 stopni Celsjusza, because until the end of a century the temperature is expected to rise

w scenariuszu dalszego by five Celsius degree, assuming unchanged fossil fuels use,

spalania paliw kopalnych, a później 2-3 razy tyle,

no to u nas będzie jak w tropikach. To powiesz mi jak będzie w tych tropikach, tak? then imagine how hot it will be in present tropics.

Znaczne obszary powierzchni Ziemi: Afryka, Bliski Wschód, Major area's of Earth like Africa or Middle East will be

będą fizycznie niezdatne do zamieszkania przez ludzi - physically unable to be inhabited.

za wysokie temperatury... W ogóle, jeżeli się nie schowasz gdzieś Too high temperatures,

w klimatyzacji, pod ziemią, to pewnie tego nie przeżyjesz. Fali upałów. if you won't hide in air-conditioned room, staying alive is doubtful.

No i wiesz... Tam teraz mieszkają miliardy ludzi, tak? You know, now billions of people live there.

I zawsze migracja była formą adaptacji do zmiany klimatu. Migration has always been a form of adaptation to climate change.

Jasne. No i teraz pomyślisz, że generalnie, wiesz,

te migracje miały miejsce, jak these migrations had place

na ziemi żyły setki milionów ludzi i to zawsze były granie when there were hundreds of millions of people on Earth.

trzęsienia ziemi dla cywilizacji, te wielkie migracje. A teraz And these were always 'earthquakes' for civilizations.

masz na Ziemi, wiesz, 8 miliardów ludzi prawie, za chwilę, Now there are almost eight billion people on Earth,

z połowie stulecia, 10, i wyobraź sobie teraz migrację w tej skali. ten billion by the half of a century. Imagine migration on such a scale.

A mamy granice, mamy, wiesz... We have boundaries. You know...

No, wyobraźmy sobie, że na granicach Unii Europejskiej staje miliard Imagine there are one or two billion of refugees

albo dwa miliardy uchodźców z Afryki, Bliskiego Wschodu, i mówią: from Africa and Middle East willing to enter European Union

Wiecie, my w tej Afryce nie spalaliśmy paliw kopalnych. To wasza wina, saying: "You know, we weren't using that much fossil fuels in Africa."

To wyście zmienili klimat tak, że my nie możemy mieszkać tam, gdzie nasi przodkowie, tak? "That's your fault we can't live on our forebears' lands anymore."

I macie nam pomóc, wpuścić, zadośćuczynić i tak dalej, tak? "You have to let us in, help us, make it up for us and so on."

No i teraz się pojawia pytanie: wpuścić wszystkich? Now the question shows up. Shall we let them in? All of them?

Czy wyborcy ci na to pozwolą? A może nie wpuścić wszystkich, Will electors let you do it?

tylko wybranych? A kogo, a co z tymi, których nie wpuścisz? Maybe you shall let only some of them. Who exactly?

A może w ogóle nikogo nie wpuszczać, tak? Oni są biedniejsi What shall you do with the rest? And maybe refuse letting anyone in?

od nas, a regulują rachunek jako pierwsi (nas to też dotknie, ale trochę później). They are more poor than us and they have to 'pay the bill' first. We'll be affected later.

My ten model generalnie wygenerowaliśmy, We created this lifestyle.

no i... Teraz powiedzenie im: Weźcie tam sobie Now tell them:

gińcie w tej Afryce, "Die in your Africa."

etycznie... Znaczy, żeby w ogóle nie wpuścić tych ludzi, Ethically, not letting them in,

którzy, wiesz, uciekają przed przemocą, głodem, chaosem... while they run away from violence, starvation, chaos,

Ja bym na ich miejscu uciekał. Nie wiem, jak ty? Tak samo. you know, I'd also run away if I were in their shoes. I don't know how about you?

Prawda? I teraz ty ich nie wpuszczasz, tak? No bo nie, tak? Same. Now you don't let them in. Just because you don't want to.

Oni są zdeterminowani. No to musisz do nich strzelać, tak? Jak leci. They're determined so you'll have to shoot at them one by one.

Bo nie wystarczają metody łagodne. Gentle methods won't work.

Kobiety, dzieci, jakbyś się z tym czuł? W ogóle musisz wiedzieć, że to nie są ludzie, Women, children, how would you feel with that?

tak? Żeby etycznie sobie na to pozwolić. To jest trochę mentalność esesmana Remember, they're also human beings.

w obozie koncentracyjnym do Żydów: to nie są ludzie, tak? W tym momencie tracimy We can't have SS-man's morality that "They're not human beings.".

to, co czyni nas ludźmi. A być może będzie tak, że zabijesz We would lose what makes us humanlike.

pierwszych 100 milionów, a reszta przejdzie i co zrobi twoim dzieciom w rewanżu? You could also kill first 100 million of them. The rest will pass the boundary and what will happen to your children then?

Nawet nie chcemy rozważać tego scenariusza. Absolutnie nie chcemy, We don't even want to consider that plot.

dlatego... Odpowiedź jest prosta: nie można do tego dopuścić. Dokładnie tak. Absoulutely not. The answer is simple, we can't let it happen.

Ustaliliśmy chwilę temu, że to przede wszystkim - przede wszystkim, We told lately that mainly CO2

bo nie tylko - CO2. Skąd is responsible for this state of affairs.

CO2? Paliwa kopalne, wiesz, węgiel, ropa, gaz, tak? Where does it come from?

Spalamy. Czyli generalnie to jest tak, że jest pewna ilość Mainly fossil fuels like oil or gas we burn.

węgla w środowisku, atomów węgla. One sobie krążyły między atmosferą, There's certain amount of carbon in our environment which has always cycled

ekosystemami, oceanami. I tak through atmosphere, ecosystems, oceans,

było zawsze. Wulkany... Ilość tego z grubsza... It has always been like this.

Coś dorzuciły wulkany, ale to pochłonęło wietrzenie skał Roughly that amount hadn't been changing. Volcanoes emitted some, then it was absorbed

- z grubsza tyle, co wulkany wyemitowały. I teraz my, sięgając by weathering of rocks.

po paliwa kopalne, sięgamy po atomy węgla, które Now using fossil fuels, we use carbon atoms which did not participate in that whole process.

nie uczestniczyły w tym całym zamieszaniu. Węgla w znaczeniu - carbo,

po angielsku. Bo atomy węgla są też w ropie, w gazie. I mean carbon itself.

Leżały sobie tam po - dziesiątki, setki milionów lat, uwięzione pod ziemią, These atoms were stored under the ground for tens of millions of years and now

więc wyciągamy i spalamy, żeby mieć z tego usługi energetyczne, tak? we acquire them and burn to turn it into energy.

Węgiel do elektrowni sypiemy, ropę na paliwo, gaz Carbon in the powerhouse, oil as a fuel,

tam też do różnych celów. I w obiegu jest nowy węgiel. also gas and so on, implementing new carbon atoms to the environment.

I wprowadzamy do środowiska nowe atomy węgla.

Więc paliwa kopalne, to jest tak z grubsza, powiedzmy, 2/3 So, fossil fuels are roughly responsible two thirds

zmiany klimatu. 2/3. Tak, 2/3. Two thirds.

I to jest 80-parę procent naszych emisji dwutlenku węgla. And that's more than 80% of CO2 emission.

I jest też wylesianie - There's also deforestation.

kilka procent. I produkcja cementu Few percent. And also cement production.

też kilka procent. - To jest dwutlenek węgla. Jest też metan oczywiście. Also few percent. There's also methane

Przeżuwacze, które wybekują metan, metan z ryżowisk, from ruminants,

z wysypisk, rice fields, landfills.